İş Sağlığı Güvenliği uygulamalarında karşılaşılan zorluklar ve öneriler Ökkeş KARADAĞ Endüstri Yük.Müh. İş Güvenliği Uzmanı
4857 Sayılı İş Kanunu Madde: 77 İşverenler işyerinde alınan iş sağlığı ve güvenliği önlemlerine uyulup uyulmadığını denetlemek, işçileri karşı karşıya bulundukları mesleki riskler, alınması gerekli tedbirler, yasal hak ve sorumlulukları konusunda bilgilendirmek ve gerekli iş sağlığı ve güvenliği eğitimini vermek zorundadırlar. Yapılacak eğitimin usul ve esasları Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir.
Çalışanların İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimlerinin Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelikte İşverenin Yükümlülüklerinden bahsedilirken: Madde 4 - İşverenler, işyerlerinde sağlıklı ve güvenli çalışma ortamının tesis edilmesi için gerekli önlemleri almakla yükümlüdürler. Bu amaçla, işverenler, çalışanları, yasal hak ve sorumlulukları konusunda bilgilendirmek, onların karşı karşıya bulundukları mesleki riskler ve bunlarla ilgili alınması gerekli tedbirler konusunda işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği eğitim programlarını hazırlamak, eğitimlerin düzenlenmesini, çalışanların bu programlara katılmasını sağlamak ve verilecek eğitim için uygun yer, araç ve gereç temin etmekle yükümlüdürler.
Yapılan çalışmalarda; 1- Risk analizlerinde tespit edilen noksanlıklarının giderilmesi hususunda zorluklar yaşanmakta, yapılan saha kontrolleri ve denetimlerde noksanlıkların giderilmediği tespit edilmekte, giderilmesi mümkün olmamaktadır.örneğin işletmelerin kurulumu esnasında iş güvenliği uzmanların görüşlerinin alınmadan yapılan acil çıkış kapılarının raylı kapılar içerisinde olması gibi.işverenler prefabrik olan binalarda çoğu kez ya uygulama yapmıyor ya da bu eksikliğin yazılmaması hususunda telkinde bulunmaktadır. Bu tür yanlışlıkların zamanında giderilmesi için ilk etapta inşaat projelerine başlanmadan iş güvenliği mühendislerinin görüşlerinin alınması şart koşulmalıdır.
2-Kayıt dışı istihdamın yoğun olması (yaklaşık %68) Eğitimlerde kayıtlı-kayıtsız çalışan şeklinde herhangi bir ayırım yapmak mümkün olmamaktadır.ancak belgelendirme esnasında yapılan telkinlerde kayıtsız çalışanların eğitime katıldıklarını bildirilmemesi hususunda eğitimciler zorluklar yaşamaktadırlar.diğer taraftan kayıtsız çalışanların eğitime katılım belgelerine imza atmaları teftiş ya da kazalarda problemler çıkarmaktadır. Kayıt dışı istihdamın kontrolü arttırılmalıdır. Bir diğer husus eğitimlerin mesai saatleri içerisinde verilmesi gerektiği halde eğitimlerin mesai sonunda verilmesi istenmesi eğitim kalitesi ve konuların anlaşılmasını olumsuz etkilemektedir.
3- İş müfettişleri tarafından yapılan teftişlerde tespit edilen noksanlıkların yerine getirilmesinde yaşanan zorluklar. İş müfettişleri tarafından tespit edilen noksanlıkların süresi içerisinde giderilip bölge çalışma müdürlüğüne bildirilmesinden sonra ayrı iş müfettişlerinin aynı işletmeyi aynı konuda denetlemelerinde eskiden olmasına rağmen yeni noksanlıkları belirlemeleri sonuca gitmeyi geciktirmektedir.iş Müfettişlerinin farklı mesleklerde olmaları ve standart olmamasından kaynaklanan sorunların giderilmesi hususunda, noksanlıkların giderilip giderilmediğinin kontrolünün aynı iş müfettişleri tarafından yapılmasının daha iyi olacağı kanaatindeyiz.
4- Ağır ve tehlikeli işlerde çalışacak işçilerin işe başlamadan önce alması gerekli mesleki eğitimler ile ilgili tebliğ 31.05.2009 tarihli 27244 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmıştır. Yapılan çalışmalarda bu husus tespit edilmesine rağmen giderilmesi konusunda denetimlerin yeterli seviyede olmaması çalışmaların başarıya ulaşmasını etkilemektedir.
5- Devamlı olarak en az 50 işçi çalıştırılan işyerlerinde iş güvenliği uzmanlarının ve işyeri hekimlerinin bulundurulması ile ilgili genel müdürlük tarafından veri tabanı oluşturulması ve iş güvenliği uzmanı veya işyeri hekimi bulundurmayan işletmelerin tespit edilerek cezaların işçi sayısı göz önüne alınarak aylık uygulanması halinde başarının daha da artacağı görülecektir.
6-İşyeri sahiplerinin konuyu lüzumsuz olarak görmemeleri, iş sağlığı güvenliği kültürünün kazandırılması için bölge çalışma müdürlükleri ve genel müdürlük tarafından işyerlerinin bağlı bulundukları kuruluşlar ya da işyerlerine uyarıda bulunması iş kazaları ve meslek hastalıklarının azalmasına katkıda bulunacaktır. Zira işverenler bu çalışmalarda isteksiz davranmaktadır.
7- İşlemlerin zamanında yerine getirilmesi, bürokratik işlemler ve kırtasiyenin azaltılması için Ortak sağlık birimlerin ve işyeri sağlık birimlerinin faaliyete başlama izni ve kontrollerinde bölge müdürlüklerini de kapsayacak şekilde çalışma yapılması, Eğitim kurumlarına verilecek onaylarda bölge müdürlüklerinin aktif rol almaları, her bölge müdürlüğünde istihdam edilecek İş Güvenliği Uzmanı bulundurulması çalışmalara olumlu katkı sunacaktır.
8- Eğitimlerin tekrar edilmesi ve yenilenmesi ile ilgili olarak bir sürenin belirlenmesinin faydalı olacağı kanaatindeyiz.zira 15/08/2009 tarihinde yayınlanan yönetmeliğin dördüncü bölüm 24.maddesinde İşyeri sağlık ve güvenlik birimi ile ortak sağlık ve güvenlik birimi, yürütülecek hizmetler ile ilgili olarak yıllık çalışma planı hazırlar ve hazırlanan plan işveren tarafından onaylanır denmesine rağmen eğitimlerin iş kollarına göre ne kadar sıklıkla tekrarlanması gerektiği hususunda herhangi bir açıklama bulunmamaktadır. Sonuçta çalışanlarına bir defa eğitim veren işverenler yıllar geçmesine rağmen eğitimleri tekrarlamaktan kaçınmakta, bu da iş kazalarının ve meslek hastalıklarının artmasına neden olmaktadır.iş kollarına göre bu sürenin belirlenmesi iş kazaları ve meslek hastalıklarını önlemede olumlu sonuçlar vereceği kanaatindeyiz.
Teşekkür ederim.