ERC YES ÜN VERS TES FEN FAKÜLTES B YOLOJ BÖLÜMÜ LABORATUVAR GÜVENL VE ÇALI MA KURALLARI Laboratuvar ortam nda çal anlar n sa k ve güvenli i ile yürütülen çal malar n ba ar için temel güvenlik kurallar na uyulmas büyük önem ta maktad r. Bu sebeple a da tan mlanan kurallara ve Laboratuvar Yönetimi taraf ndan yap lan/yap lacak uyar lara uyulmas gerekmektedir. Buna göre belirlenen genel kurallar a da verilmi tir. LABORATUVARLARDA UYULMASI GEREKEN GENEL KURALLAR 1. Laboratuvar da dersin bir parças r, bu yüzden dersteki kurallara laboratuvarda da uyulmas zorunludur. 2. Laboratuvarlar n ciddi çal ma yap lan bir ortam oldu u hiçbir zaman ak ldan kar lmamal ve laboratuvarlarda düzeni bozacak veya tehlikeye yol açabilecek ekilde hareket edilmemelidir. 3. Sözlü veya yaz bütün kurallara dikkatle uyulmal, anla lmayan k mlar laboratuvar sorumlular na sorulmal r. 4. Laboratuvarda yüksek sesle konu mak, cep telefonunu aç k konumda tutmak yasakt r. 5. Laboratuvarda ders d nda herhangi bir ey ile u ra mak yasakt r. 6. Her ö renci laboratuvar süresince sorumlu personelin söylediklerine uymak zorundad r. tirazlar ders bitiminde sözlü veya yaz olarak bölüm idaresine yap lmal r, derste sorumlu personel ile tart maya girilmemelidir. 7. Laboratuvarlarda asla tek ba na, izinsiz ve sorumlu ki i yokken çal lmamal r. 8. Laboratuvara gelmeden önce ön çal ma yap lmal r. Verilen deney k lavuzu dikkatlice okunmal r. 9. Dersin sorumlu personeli taraf ndan deney yap lmas için sizden istenen madde ve malzemelerin getirilmesi zorunludur. Getirmeyen ö renciler derse al nmazlar. 10. Her ö renci dönem ba nda laboratuvar sorumlu personeli taraf ndan istenen materyallerini (lam, lamel, damlal k, önlük, bisturi, jilet vs.) her derse getirmek zorundad r. Materyali eksik olan ö renci derse al nmaz. 11. Her ö renci laboratuvar defteri ve sorumlu personelin istemesi durumunda deney raporu tutmak zorundad r. Bunlar dönem sonunda önceden istenmek kayd yla s nav de erlendirmesine kat labilir. 12. Laboratuvarda asla aka yap lmamal, ö renciler kendi aralar nda sohbet etmemelidir. Bu hem tehlikeli hem de yasakt r. 13. Laboratuvara önlük giymeden girmek yasakt r. Laboratuvar d ar na laboratuvarda kullan lan önlük, eldiven vb ile ç kmak yasakt r. 14. Laboratuvara izinsiz girip ç kmak yasakt r. 15. Laboratuvar kap lar her zaman kapal tutulmal r. 16. Laboratuvara sorumlu personelden sonra girmek yasakt r. 17. Laboratuvarda her türlü yemek, içmek (sigara da dahil) ve g da malzemelerini bulundurmak, laboratuvar ekipmanlar bu amaç için kullanmak yasakt r. 18. Laboratuvarda çal ld sürece çal man n özelli ine göre gözlük, yüz maskesi, eldiven v.b. gözü ve cildi koruyucu ekipmanlar kullan lmal r.
19. Uzun saçlar, sallant tak lar ve bol elbiseler laboratuvar ortam nda tehlikeye yol açacaklar ndan dolay ; uzun saçlar arkada toplanmal, sallant tak lar ç kar lmal, bol elbise giyilmemelidir. 20. Kimyasal madde dökülmesine ve cam k klar na tedbir olarak daima kapal ayakkab giyilmelidir. 21. Laboratuvar önlü ü daima kapal olmal r. Önü aç k önlükle çal mak tehlikeli ve yasakt r. 22. Deneysel çal ma bittikten sonra kullan lan malzemelerin, deney düzene inin ve deney tezgah n temizli i gereken özenle yap lmal r. Eller su ve sabun ile kan p, sorumlunun izni ile laboratuvardan ç lmal r. 23. Laboratuvarlar n ders süresi 2 saat (120 dakika) d r. Çal ma bitmi olsa bile bu sürenin ¾ ü dolmadan laboratuvar terk etmek yasakt r. Deneyi bir an evvel bitirip gitmek yerine, normal bir sürede; ama deneyin kazand rmak istediklerini en iyi bir ekilde anlamaya çal arak geçiriniz. 24. Laboratuvar derslerinde toplam %20 devams zl k hakk vard r. Bu süreyi geçen devams zl klarda dersin tekrar al nmas ve devam n da tekrar verilmesi söz konusudur. Bu yüzden laboratuvarlara devam konusunda gerekli hassasiyet gösterilmelidir. 25. Laboratuvarda bulunan bütün kimyasallar tehlike içerirler. Bu nedenle kesinlikle kimyasallara ç plak elle dokunulmamal, tad na bak lmamal ve koklanmamal r. 26. Deri yoluyla hastal klar n bula ma riskinden dolay laboratuvar ortam nda çal rken aç k yaralar mutlaka yara band ile kapat lmal r. 27. Mikrobiyolojik numunelerle çal rken sterilizasyona azami önem gösterilmelidir. 28. Her türlü mikrobiyolojik numune ile çal ktan sonra eller mutlaka dezenfektan ile kanmal ve çal ma ortam çal ma sonras nda dezenfekte edilerek b rak lmal r. 29. Her türlü deney ve analiz hafta içi mesai saatleri içerisinde yap labilecek ekilde planlanmal r. Hafta içi mesai saatleri d nda ve hafta sonu laboratuvar sorumlu personeli olmadan laboratuvarda çal lmas yasakt r. 30. Laboratuvara ders esnas nda dersi alan ö renciler ve dersin sorumlu personeli nda birilerinin izinsiz girmesi yasakt r. 31. Laboratuvar n genel temizli ine dikkat edilmeli, laboratuvarda çal an di er ara lar n haklar na sayg gösterilmeli ve laboratuvarda yürütülen di er ara lar n çal malar na zarar verebilecek davran lardan kaç lmal r. 32. Laboratuvarda cihazlar, malzemeler ve bir çok kimyasallar di er çal anlarla ortak kullan r. Kullan m esnas nda ve sonras nda kullan lan malzemelerin ve cihazlar n temizli i, k lmamas, ar zalanmamas ve kaybolmamas için azami dikkat gösterilmelidir. Cihazlar n ar zalanmas halinde sorumlusuna haber verilmeli ve tamiri mümkünse yapt lmal r. 33. Deneyde kullan lacak madde ve malzemeler do ru bir ekilde etiketlenmelidir. Laboratuvarlarda içinde kimyasal madde olan hiçbir kap etiketsiz olmamal r. Kullanmadan önce etiket dikkatlice okunmal r. Kimyasallar bir kaptan ba ka bir kaba aktar ld nda yeni kab n etiketlenmesi unutulmamal r. 34. Çal ma bitiminde kullan lan her türlü madde ve malzemeyi yerlerine koymay unutmay z. 35. Laboratuvarda ders amaçl kullan lan deney hayvanlar na ders sorumlusunun talimatlar d nda müdahalelerde bulunmak, hayvanlara eziyet etmek yasakt r. 36. Malzemelerinizi çal ma masalar n kenarlar na koymaktan sak z.
37. Çal maya ba lamadan önce i lem s ras dikkatlice okuyunuz; anlamad z yerde sorumlu personelden yard m al z ve kesinlikle bu s raya göre deneylerinizi yap z. 38. Laboratuvarda sorumlu ki i izin vermedikçe hiçbir deney düzene ine, kimyasala ve di er malzemelere dokunulmamal r. 39. Deneysel çal malar sadece sorumlunun size anlatt ve gösterdi i ekilde yap r. Asla anlat lan ve gösterilen deney yönteminden farkl bir yöntem izlenmez. 40. Laboratuvarda yüze dokunmadan önce eller su ve sabun ile y kanmal r. 41. Orijinal esinden al nan kimyasallar kullan lmasa bile hiçbir zaman tekrar orijinal esine konulmamal, orijinal enin içerisine pipet dald lmamal r. 42. Bir çözeltiyi almak için kullan lan pipet farkl bir çözelti esine dald lmamal r. 43. Pipet ile s çekilirken asla a z kullan lmamal r. Bunun yerine puar v.b. cihaz kullan lmal r. 44. Asitler suya azar azar ilave edilmelidir. Kesinlikle asidin üzerine su ilave edilmemelidir. 45. Kimyasal at klar laboratuvar sorumlusunun direktiflerine uygun olarak i leme tabii tutulmal r. Lavabolara ve ba ka yerlere kesinlikle kimyasal madde dökülmemelidir. 46. Mikrobiyolojik at klar sterilize edilebilir kutularda uzakla lmal ve düzenli olarak otoklavda sterilize edilmelidir. 47. Laboratuvar malzemeleri, daha sonra kullanan ki inin güvenli i aç ndan kesinlikle kirli ve içinde kimyasal madde ile b rak lmamal r. 48. Laboratuvar n bir yerinden ba ka bir yerine kimyasal madde ta rken dikkatli ve güvenli bir ekilde ta nmal r. 49. Laboratuvarda bulunan hava hatt vanalar A R ve vakum hatt vanalar VAC ile gösterilmi tir. Bu vanalar ile oynanmas yasakt r. 50. Kimyasal maddeler hiçbir zaman laboratuvar d na ç kar lmamal r. 51. Cam e yalar kullan rken k k ve keskinlikler içerenler kullan lmamal r. Keskin uçlu cam malzemeler bir bek alevinde kütle tirilmelidir. 52. Kirli ve çatlak cam e yalar kullan lmamal r. 53. Termometre, pipet vb. yuvarlanabilecek cam e yalar laboratuvar tezgah üzerine yere dü melerini önleyecek ekilde konulmal r. 54. cak cam malzeme so uk ortam içerisine veya çal ma tezgah n üzerine konulmamal r. Cam malzemenin çatlamas na veya k lmas na neden olabilir. So uyuncaya kadar tahta ma a ile tutulmal r. 55. Kullan mdan sonra cam e yalar y kanmal ve distile su ile durulanmal r. 56. Kesinlikle k k cam malzemelere ç plak elle dokunulmamal r. K lan cam malzemeler derhal süpürülüp, dikkatle uygun bir yere at lmal r. K k camlar, çöp kutusuna at lmamal r. 57. Elektrikli aletlerin elektrik ba lant yap rken ellerin tamamen kuru olmas na dikkat edilmelidir. 58. Kullan tam olarak bilinmeyen cihazlar kesinlikle kullan lmamal r. Kullanmak için sorumlu personelden yard m al nmal r.
KROSKOPLARIN KULLANIMI Mikroskoplar alttan ve üstten s ca tutularak ta nmal r. Mikroskop tezgahtan en az 15 cm içeriye konmal r. Mikroskop üzerindeki makro ve mikro vidalar zorlanmamal r. Görüntü bulmaya önce 4 lük objektifte ba lanmal ve görüntü bulunduktan sonra 10 luk objektife geçilmelidir. 10 luk objektifte mikro vida yard ile görüntü netle tirildikten sonra 40 l k objektife geçilmelidir. Bu noktadan sonra art k asla makro vida kullan lmamal r. Görüntü bulmak için mikro vida kullan lmal r. Objektif ucu preparata dokundu u için makro vida ile oynanmas halinde preparat k lacak ve ayn zamanda objektifin merce i de hasar görecektir. Bundan kaç lmal r. 100 lük objektif kullan lacaksa mmersiyon ya kullan lmal r. Ya z kesinlikle kullan lmamal r. Lam üzerine bir damla mmersiyon ya damlatt ktan sonra 100 lük objektife geçilmeli ve mikro vida ile netlik ayar yap lmal r. mmersiyon ya ile çal ktan sonra 100 lük ve 40 l k objektifler eter:alkol (50:50) kar ile mutlaka temizlenmelidir. Mikroskoplar n her türlü temizli inde yumu ak tülbent bez kullan lmal r. Kaba ve sert yap da olan malzemeler ile temizlik yap lmamal r. Çünki bunlar merceklerde çizikler olu turabilir. Mikroskop ile çal maya ara verildi inde mikroskobun kapat lmal r. Mikroskoplar n fi leri laboratuvarda her s rada 4 er adet bulunan mavi prizlere tak lmal r. K rm prizlere kesinlikle tak lmamal r. Mikroskopta herhangi bir ar za varsa derse ba lamadan önce sorumlu asistana haber verilmelidir, kendiniz tamir etmeye çal may z. Unutmay n ki derse ba lad ktan sonra çal z mikroskopta olu abilecek her türlü ar zadan siz sorumlu olacaks z. Mikroskop kullan gerekmeyen derlerde mikroskoplar kurcalanmamal, elle oküler ve objektifler ba ta olmak üzere mikroskobun hiçbir yeri ile oynanmamal r. Mikroskoplara tüm uyar lara ra men kasten zarar verdi i tespit edilen ö rencilere zarar verdikleri mikroskoplar n tamiri, tamiri mümkün de ilse verdi i zarar n maddi kar tanzim ettirilecektir. ÇEKER OCAKLARIN KULLANIMI Deri ik asit, baz ve uçucu çözeltilerle çal rken zehirli gazlar n ve buharlar n solunmamas için çeker ocak kullan lmas zorunludur. Çeker ocaklar kullan lmadan önce mutlaka havaland rma sistemleri çal lmamal r. Çeker ocak ile çal rken gerekli ise koruyucu gözlük tak lmal r. Benzen, karbon tetraklorür ve civa gibi zehirli kimyasallarla çal rken l i lem gerekiyorsa mutlaka çeker ocak alt nda gerçekle tirilmelidir. Eter, aseton, alkol gibi parlay s lar a aç k bir kapta lmamal ve alev olan bir odada kullan lmamal, çeker ocak alt nda çal lmal r. Çeker ocak ile çal rken kimyasal maddeler, çeker oca n ön k sm ndan en az 15 cm içeriye konulmal ve çeker oca n cam mümkün oldu unca kapal tutulmal r. Patlay -yan kimyasal maddeler ile çeker ocak içerisinde çal rken kullan lacak tüm ekipmanlar n elektrik ba lant önceden yap lmal r.
Çeker ocakta çal ma bittikten sonra havaland rma sistemi hemen kapat lmamal, çeker oca n içerisindeki zehirli hava bo ald ktan sonra kapat lmal r. Çeker ocak ile çal ma bittikten sonra mutlaka temiz bir vaziyette b rak lmal r. Kullan lan madde ve malzemeler kontrol edilmeli a zlar iyice kapal b rak lmal r. Kullan lan madde ve malzemeler gerekli olmad kça çeker ocak içerisinde uzun süre rak lmamal r. SPEKTROFOTOMETREN N KULLANIMI Spektrofotometre ile çal maya ba lamadan önce cihaz n kullan m talimatlar dikkatlice okuyunuz veya sorumlu asistan n talimatlar na harfiyen uymaya çal z. Ölçümlere ba lamadan 10-15 dakika önce cihaz açarak nmas sa lay z. Ölçümde kullanaca z küvetlerin kuru ve temiz olmas na dikkat ediniz. Ölçüme ba lamadan önce cihaz n kalibrasyonlar kontrol ediniz. Küvetleri küvet haznesine do ru bir ekilde yerle tiriniz. I k yoluna küvetin effaf olan sm gelmelidir. Cihaz çok uzun süre çal r vaziyette b rak lmamal r. Çal malara uzun süreli ara verilecekse (1-2 saat) cihaz kapat lmal r. Çal ma bittikten sonra küvetler iyice temizlenmeli, kurutulmal ve yerlerine öyle konmal r. Çal ma bittikten sonra cihaz aç k b rak lmamal, kapat lmal r. SANTR FÜJLER N KULLANIMI Santrifüj cihazlar yüksek hassasiyete duyarl cihazlard r, kullan esnas nda azami özen gösterilmelidir. Santrifüj cihaz na numune koyarken kar kl numunelerin e it a rl kta olmas na dikkat edilmelidir. Santrifüje zarar verebilece i dü ünülen kimyasallarla çal yorsa, çal ma bitiminde cihaz hemen temizlenmeli ve temiz b rak lmal r. Santrifüj cihaz n alternatif rotorlar var ise, uygun rotoru ile kullan lmal r. Çal rmadan önce üzerinde tak olan rotor numaras ile ekranda kay tl olan rotor numaras kar la larak do rulanmal r. Cihazda so utma özelli i varsa, cihaz çal maya ba lamadan birkaç dakika önce çal lmal ve çal aca z s cakl a gelmesi sa lanmal r. Cihaz ile çal rken rotora uygun santrifüj tüpleri ile çal lmal r. Rotorda bulunan tüp yuvalar na tam olarak oturmayan tüpler ile kesinlikle çal lmamal r. Cihaz programlanabilir elektronik özelliklere sahip ise, çal lacak program girilip program ba lat ld ktan sonra C HAZ TAM DEVR ALMADAN KES NL KLE DURDURULMAYA ÇALI ILMAMALIDIR. Aksi durumda cihaz n ana kart yanabilir. Yüksek özellikli santrifüjlerle çal rken e er var ise mutlaka cihaz regülatöre ve kesintisiz güç kayna na ba lanarak çal lmal r. Direk ebeke hatt ile kullan lmamal r. Yüksek özellikli santrifüjler mutlaka sorumlu personel arac yla kullan lmal r. Sorumlu personel olmadan cihaz çal lmaya çal lmamal r. Cihaz ile çal rken bir
ar za olmas durumunda derhal sorumlu personel haberdar edilmeli, cihaza sorumlu personel olmadan müdahale edilmemelidir. Cihaz n temizli i yap rken cihaza zarar verebilecek korozif vb. malzeme kesinlikle kullan lmamal r, cihaz n temizli i hususunda sorumlu personelden yard m talep edilmelidir. OTOKLAVIN KULLANIMI Mikrobiyolojik numunelerle çal ktan sonra mutlaka at klar otoklavlanarak uzakla lmal, otoklav edilmeyen mikrobiyolojik numuneler kesinlikle d ortama rak lmamal r. Otoklav cihaz mutlaka trifaz olan bir prize tak larak kullan lmal r. Cihaz n su seviyesi sürekli kontrol edilmeli, su seviyesi dü ük ise takviye edilmelidir. Cihaz çal lmadan önce kabin iç bas nc s rlanmal ve kazan suyu doldurulmal r. Cihaz içerisine kapa s kapat lm hiçbir numune konmamal r, içeride olu acak ve bas nçtan dolay bu numuneler k labilir/patlayabilir. Cihaz içerisine konacak malzemelerin yüksek ve bas nca dayan p dayanamayaca önceden kontrol edilmelidir. Yüksek da eriyebilecek olan malzemeler otoklava konurken aç a ç kacak olan at klar n otoklav içerisine kar mas engelleyecek bir düzenek içerisinde konmas sa lanmal r. Otoklav n suyu belirli aral klarla tahliye edilerek temizlenmelidir. Otoklav n rutin bak mlar mutlaka sorumlu personel taraf ndan yap lmal r. Otoklav içerisinde agar benzeri madde kaç olacak olursa otoklav so umadan mutlaka tahliye edilmeli, içeride donmas engellenmelidir. Otoklav i lemi ba lat ld ktan sonra kabin iç bas nc yeterli seviyeye gelmeden buhar bas nc aç lmamal r. Kabin iç bas nc s rlanmadan otoklav kapa aç lmaya çal lmamal r. Otoklav bittikten sonra kapa aç lmal, kapak kapal konumda uzun süre rak lmamal r. Otoklav programlar ile sorumlu personel d nda oynanmamal r. TERMOSYCLER C HAZININ KULLANIMI Laboratuvarlarda bulunan termosycler cihazlar mutlaka sorumlu personel nezaretinde kullan lmal r. Cihazda yüklü bulunan ba kalar na ait programlar kesinlikle de tirilmemelidir. Cihazlar mümkünse regülatör ve kesintisiz güç kayna na ba lanarak çal lmal r. Cihaz n rutin bak sadece sorumlu personel taraf ndan yap lmal r. Cihazda bir ar za olmas durumunda derhal sorumlu personele bilgi verilmelidir. STER L KAB N (LAM NAR FLOW) KULLANIMI Steril kabin çal lmadan önce mutlaka ön muhafaza kapa aç lmal r. Kapak kapal iken cihaz çal lmaya çal lmamal r.
Steril kabin içerisine konan malzemeler kesinlikle kabin d na ç kar lmamal r. Kabin ile çal maya ba lamadan önce eller dirseklere kadar mutlaka alkol ile steril edilmelidir. Kabin içerisinde çal rken steril ko ullar n muhafazas na azami özen gösterilmelidir, eller kabin d na ç kar lmamal, kafa vb. uzuvlar kabin içerisi sokulmamal r. Çal maya uzun süre ara verilece i zaman steril kabin mutlaka kapat lmal r. Kabin içerisine madde ve malzeme dökülmemesi için azami özen gösterilmelidir. Özellikle korozif bir madde dökülmesi durumunda derhal çal maya ara verilmeli, kabin çal mas durdurulmal ve temizlenmelidir. Durum derhal sorumlu personele bildirilmelidir. Cihaz n rutin bak mlar mutlaka sorumlu personel taraf ndan yap lmal r. Cihaz içerisinde bulunan gaz oca kullan laca zaman önce tüpün ba oldu u vana aç lmal, daha sonra kabin içerisindeki gaz vanas aç lmal ve ondan sonra yak lmal r. Gaz uzun süre kullan lmamal r, belirli aral klarla gaz oca kapat larak üstte bulunan hepa filtrenin dan zarar görmesi engellenmelidir. Kabin içerisinde alev ile çal laca zaman kesinlikle alev yak na yan parlay madde ve malzeme (alkol, aseton vb.) konmamal r. Bu malzemeler kabin içerisinde alevden mümkün olan en uzak mesafede bulundurulmal r. Kabin içerisi steril etmede kullan lan UV lamba d kapakta de il de kabin içerisinde bir yerde bulunuyor ise kabinde çal ma yap rken mutlaka UV lamban n kapal oldu u kontrol edilmelidir. Çal ma bitiminde kabin içerisi temiz ve düzenli bir vaziyette b rak lmal r. Kabin içerisinde bulunan malzemelerin yerleri de tirilmemelidir. Çal ma bitiminde kabin çal mas durdurulmal, ön kapak kapat lmal ve mutlaka UV lambas çal larak içerinin sterilli i sa lanmal r. ÇALKALAYICILARIN KULLANIMI Çalkalay lara numuneler a rl homojen da tacak ekilde yerle tirilmelidir. Çalkalay üzerine konacak numuneler iyi bir ekilde sabitlenmeli, çalkalama esnas nda numunelerin yuvadan ç p etrafa da lmas, cihaz n çal mas na engel olmamas için gerekli önlemler al nmal r. Cihaza ta yabilece i a rl k s rlar dahilinde numune konmal, a yük konmamal r. Cihaz içerisine konan s numuneler yeterli büyüklükte kaplarla konmal, çalkalanmadan kaynaklanan dökülmelerin önüne geçilmelidir. Çal ma bitiminde cihaz temiz b rak lmal r. Cihaz n bak sorumlu personel taraf ndan yap lmal, ba kas müdahale etmemelidir. Cihaz mümkünse regülatör ve güç kayna na ba lanarak çal lmal, direk ebeke hatt ile çal lmamal r.
PROJEKS YON C HAZLARI VE B LG SAYARLARIN KULLANIMI flarda ve laboratuvarlarda bulunan projeksiyonlar yaln zca sorumlu personel taraf ndan kullan lacakt r. Sorumlu personel olmadan bunlar çal rmay z. Projeksiyonlar açmak için kumandadan power tu una bast ktan sonra cihaz n nmas için birkaç dakika bekleyiniz. Cihaz nca aç lacakt r. Cihaz aç ld ktan sonra bilgisayar aç z. Projeksiyon cihaz kapatmak için kumandadan kapatma tu una 2 kez bas z. Cihaz so uyana kadar kapanmayacakt r, fi ini çekmeyiniz. Projeksiyon cihaz s cakken yerinden hareket ettirmeyiniz, lambalar titre ime duyarl r, patlayabilir. Projeksiyon cihaz n kurulumu ve bak teknik personel taraf ndan yap lacakt r, hiçbir ekilde kurcalanmamal r. Projeksiyon cihazlar n ba bulundu u bilgisayarlara ki isel dosyalar yüklenmemelidir. Projeksiyonlar n ba bulundu u bilgisayarlara sorumlu personelin izni olmadan hiçbir program yüklenmemelidir. Bilgisayarlarla çal ma bittikten sonra kapat lmal ve fi leri prizden çekilmelidir. Virüs vb. zararl yaz m içeren USB cihazlar bilgisayarlara tak lmamal r. Bu tür zararl yaz m içerebilece i dü ünülen USB ler bilgisayara ba lanmadan önce güvenli bir yerde virüs taramas ndan geçirilmelidir. Bilgisayar ve projeksiyonlarda bir sorun oldu u dü ünülüyorsa hemen sorumlu personele haber verilmelidir. PH METREN N KULLANIMI Her ph metrenin farkl bir kalibrasyon yöntemi oldu u bilinmelidir. ph metrenin kalibre edilmi olup olmad kontrol edilmelidir. Kalibre edilmemi ise, o ph metre için verilen kullanma bilgileri takip edilerek kalibre edilmelidir. Cihaz n kalibrasyonu hakk nda yeterli bilgiye sahip de ilseniz laboratuvar personelinden yard m talep ediniz. Kalibrasyon çözeltileri temiz tutulmal r. Prob distile su ile iyice y kan p kuruland ktan sonra kalibrasyon çözeltilerine dald lmal r. Kalibre edilmi ph metre çal ma süresince kapat lmamal r, her hangi bir nedenle kapat lm ise çal maya ba lamadan önce tekrar kalibrasyonu yap lmal r. Ölçüm s ras nda prob dik tutulmal r. Ölçüm yap lan s probla kar lmamal, prob sabitlenmeli ve herhangi bir kar çubuk vas tas yla kar lmal r. Kar rma için manyetik kar kullan yor ise bu kar n proba çarpmamas na özen gösterilmelidir. Ölçüm yap lmad s ralarda probun koruma çözeltisi (3 M KCl) içerisinde durmas na özen gösterilmelidir. Koruma çözeltisi dökülmemeli, üzerine su eklenmemelidir, eksilme oldu u taktirde üzeri 3 M KCl ile tamamlanmal r. Koruma çözeltisinin temiz kalabilmesi için prob y kan p kurulanmadan çözelti içine dald lmamal r.
TERAZ LER N KULLANIMI Hassas terazi kullan lmad durumlarda kapaklar kapal ve a rl ks z b rak lmal r. Kullanmadan önce terazinin dengesi kontrol edilmelidir. Su terazisindeki hava kabarc n ortalanm olmas gerekmektedir. Aksi durumda laboratuvar personeline bildirerek terazinin dengesinin sa lanmas na yard mc olunmal r. Hassas terazi ile çal rken üzerine ve etraf na kimyasal madde dökülmemesine özen gösterilmelidir. E er dökülmü ise f rça ile temizlenmelidir. Terazi ile uzun süre çal lmayacak ise güç kablolar elektrikten çekilmelidir. Hassas terazilerin yeri laboratuvar personelin izni olmadan de tirilmemelidir. Hassas terazi ile mümkün oldu unca miligram seviyesindeki maddeler tart lmal, miktar çok fazla olan (10 gramdan fazla) maddeler tart lmamal r. Bu miktarlardaki tart mlar için analitik teraziler kullan lmal r. ST LE SU C HAZININ KULLANIMI Distile su cihaz sorumlu personel olmadan çal rmay z, çal yorsa kapatmay z. Distile su cihaz n ba oldu u muslu u kapatmay z. Distile su cihaz ndan sorumlu personel olmadan su almay z. Distile su cihaz n bak sorumlu personel taraf ndan rutin olarak yap lacakt r, bak n gerekli oldu unu dü ünüyorsan z sorumlu personele haber vererek bak n yap lmas sa lay z. ETÜV/FIRINLARIN KULLANIMI Laboratuvarda bulunan etüvlere kesinlikle izinsiz madde malzeme konulmamal r. Etüvlerin s cakl k ayarlar sorumlu personelin izni olmadan de tirilmemelidir. Etüvlerin içerisine a aç k bir ekilde, tarihsiz ve etiketsiz malzeme konulmamal r. Yüksek s cakl k ile çal yor ise etüvlerin içerisine yüksek s cakl a dayan kl oldu undan emin olunmayan malzeme konulmamal r. Yüksek s cakl k ile çal rken plastik eldiven ile etüvden malzeme al nmamal, ma a kullan lmal r. Çözücülerle y kanan malzemeler, patlama riski nedeniyle kurutmak amac yla etüve konulmamal r. Is tma veya kaynatma i leminde kab n tamamen kapal olmamas na dikkat edilmelidir. Bas nçtan dolay patlamaya neden olabilir. Etüv içerisine konan malzemelerin etüv cidar na temas etmemesine özen gösterilmelidir. Etüvde daha önceden konulmu olan madde ve malzemelere sorumlu personelin izni olmadan müdahale edilmemelidir. Etüv ile çal ma bitince etüv kapat lmal r. Gerekmedikçe etüvlerin kapaklar aç k vaziyette b rak lmamal r. Çal ma bittikten sonra etüvler temiz vaziyette b rak lmal r.
Is cihazlar n s cakl elle kontrol edilmemelidir. BUZDOLAPLARININ VE DONDURUCULARIN KULLANIMI Laboratuvar sorumlusunun haberi olmadan buzdolab n ayarlar ile oynamay z. Buzdolab n fi ini çekmeyiniz. Laboratuvar personeli olmadan buzdolab n yerini de tirmeyiniz. Buzdolab na etiketsiz ve tarihsiz madde ve malzeme konulmamal r. Buzdolab nda olan madde ve malzemelerin yerini habersiz de tirilmemelidir. Süresi geçmi kimyasallar ve çözeltiler buzdolab nda tutulmamal r. Mikrobiyolojik bula ma riski olan malzemeler gerekli koruma tedbirleri al narak buzdolab na öyle konulmal r. Toksik maddeler üzerine gerekli uyar lar yaz lmak suretiyle buzdolab na konulmal r. Zararl kimyasallar gerekli tedbirler al nmadan buzdolab na konulmamal r. Buzdolab na kimyasal madde dökülmemeli, dökülmü ise hemen temizlenmelidir. Uçucu kimyasallar buzdolab na a aç k vaziyette konulmamal r. Buzdolab na malzemeler belirli bir düzen içerisinde yerle tirilmeli, geli igüzel malzeme konulmamal r. GAZ TÜPLER N KULLANIMI Gaz tüpleri ile çal rken tüplerin devrilmesini önleyici tedbirler al nmal r. Gaz tüpleri laboratuvar personelinin izni olmadan bir yerden ba ka bir yere ta nmamal r. Ta ma esnas nda ve kullan mdan sonra gaz tüplerinin kapal olduklar mutlaka kontrol edilmelidir, aç k vaziyette b rak lmamal r. Bo gaz tüpleri dolusu ile de tirildi inde gaz kaça n olup olmad mutlaka laboratuvar sorumlu personeli taraf ndan ve sabun köpü ü kullan larak yap lmal r. Kontrolü yap lmayan tüpler hiçbir suretle kullan lmamal r. Ba lant hortumlar, regülatör vs laboratuvar personeli taraf ndan s k s k kontrol edilmelidir. Gaz tüpleri ile çal ma bittikten sonra tüpler kapat larak mutlaka al nd klar yere rak lmal r, ortal kta b rak lmamal r. Bo tüpler i aretlenerek laboratuvar personeline haber verilmelidir. Gaz tüpleri ile çal rken saçlar mutlaka arkadan ba lanmal, bek alevi üzerine saçlar n gelmesi engellenmelidir. Bek kullan lmadan önce tüp aç r sonra yakma i leminde kullan lacak olan kibrit, çakmak vs yak r en sonunda bek aç r. Kapat rken ilk önce bek daha sonra tüp kapat r. Is tma veya kaynatma i leminde kab n tamamen kapal olmamas na dikkat edilmelidir. Bas nçtan dolay patlamaya neden olabilir.
SU BANYOSUNUN KULLANIMI Su banyosunun su seviyesi s k s k kontrol edilmeli, dü ük ise distile su ile tamamlanmal r. Cihaza kesinlikle musluk suyu ilave edilmemelidir. Su banyosu ile çal rken buhara dikkat edilmeli, gerekli koruyucu malzemeler kullan lmal r. Çal ma bittikten sonra su banyosu mutlaka kapat lmal ve cihaz n fi i prizden çekilmelidir. Su banyosu içerisine kimyasal madde kar acak olursa derhal cihaz n suyu bo alt lmal ve tekrar distile su ile doldurulmal r. Laboratuvar personelinin izni olmadan su banyosunun yeri de tirilmemelidir. Is tma veya kaynatma i leminde kab n tamamen kapal olmamas na dikkat edilmelidir. Bas nçtan dolay patlamaya neden olabilir. PUARLARIN KULLANIMI çekmek için puar kullan lmal, a z ile çekilmemelidir. Kullan lan puarlar n içerisine s kaç rmamaya özen gösterilmeli, kaçm ise kaçan s bo alt larak puar n kurutulmas sa lanmal r. Puar kuruyana kadar kullan lmamal r. Puarlarda s çekme ve bo altma i aretleri vard r. S çekerken ve bo alt rken bu aretlere göre hareket edilmelidir. (S çekme, A hava ve E bo altma anlam ndad r). KROP PETLER N KULLANIMI Laboratuvarda kullan lan mikropipetlerin içerisine s kaç rmamaya özen gösterilmelidir. çerisine s kaçarsa hemen laboratuvar sorumlusuna haber verilmeli ve mikropipetin temizlenmesi sa lanmal r. Mikropipetlerin kalibrosyonlar ile oynanmamal, kalibrasyon gerekiyor ise laboratuvar personelinden yard m istenmelidir. Mikropipetler ayarl hacimleri aral nda kullan lmal, hacimleri alt nda veya üstünde hacim çekilmeye çal lmamal r. Mikropipetlere uygun tip uçlar kullan lmal r. Mikropipetlerin kullan nda laboratuvar personelinin verece i kullan m talimatlar na harfiyen uyulmal r. Mikropipet ile hacim çekilece i zaman pipetin üst k sm ndaki pistona ilk kademeye kadar bas lmal, yava yava s çekilmeli ve bo alt laca zaman piston ikinci kademeye kadar bast lmal r. Mikropipet ile hacim çekilece i zaman mikropipet dik konumda tutulmal r, yatay konumda hacim çekilmemelidir. Asit çekilece i zaman mikropipet ucuna koruyucu filtre tak lmal, mikropipetin iç aksam na asit kaç engellenmelidir. Mikropipetlerin bak rutin olarak yap lmal, iç aksam belirli aral klarla koruyucu ya ile ya lanmal r. Mikropipetler laboratuvar d na ç kar lmamal r. Mikrobiyolojik numuneler ile çal lm ise mikropipetler otoklavlanmadan rak lmamal r.
UYARI ARETLER TANITIMI Tehlike S flar ve Sembolleri KAZALARDA UYULMASI GEREKEN KURALLAR 1. Asit dökülen alan baz ile; baz dökülen alan asit ile nötralize edildikten sonra hemen su ile silinmelidir. 2. Cilde veya göze kimyasal madde s çramas halinde bol su ile y kanmal, ilk yard m kurallar çerçevesinde hareket edilmelidir.
3. Giysilerin ate almas durumunda asla ko ulmamal ; yerde yuvarlanarak alev söndürülmeye çal lmal ve yard m istenmelidir. 4. Laboratuvarda olabilecek kimyasal yan klar önce bol su ile y kanmal, a azal ncaya kadar temiz so uk su veya dolayl olarak buz tatbik edilmeli, olay n durumuna göre ilk yard m kurallar çerçevesinde hareket edilmelidir. 5. Bir yang n ç kt nda yap lacak ilk i yang haber vermektir. Yang n yay lmas önlemek için kap kapat p yard m istenmelidir. Yard m gelince yang n tüpleri ile müdahale edilir. E er bir ki i alev alm sa hava ile temas kesmek için yang n battaniyesi ile müdahale edilmelidir. LK YARDIM 1. Kesik veya kanamalarda; yara ve etraf temizlenip üzeri gazl bezle kapat r. Kanaman n iddetine göre gev ek ya da s bir tamponla bas nç uygulama yoluna gidilir. 2. Yan klarda; kazazedenin oka girmesi, mikrop kapmas önlenir. Tutu mu durumda olan yanmalarda yap lacak ilk i yanan k sm n havayla temas n önlenmesidir. Bu yap lamad nda yanan k sma su dökülmelidir. Asit gibi kimyasal madde yanmalar nda bol suyla y kama gerçekle tirilmelidir. Yan k elbise alt nda ise, elbiseler kesinlikle ç kart lmaya çal lmamal r. Yan a kesinlikle elle dokunulmamal r. 3. K klarda; k k elbise alt nda ise elbiseler keserek ç kart lmal r. Yara varsa temizlenmeli, kanama varsa durdurulup tampon yap lmal r. K k iki taraftan sert malzemelerle tespit alt na al p hareket etmeyecek bir ekilde sar lmal r. Vücudun farkl bölgelerinde meydana gelen k klara farkl uygulamalar yap lmaktad r. 4. Bo ulmalar; kullan lan kimyasal maddelerden dolay veya elektrik çarpmas sonucu z kapanarak yeterli miktarda oksijen sa lanamamas sonucu ortaya ç kar. Bilinci bozulmu kazazedenin dilinin arkaya kaçmas önlenmeli, gerekirse bu i lem bir pensle yap lmal r. Hemen suni solunuma ba lanmal r. A zdan Suni Solunum Uygulama yöntemlerinden biri; 5. Hasta yan yat r. A nda çiklet vb. maddeler varsa ç kart r. A n etraf temizlenir. Ayaklar biraz yükseltilir ve ba geriye do ru bükük olarak tutulur. Alt çene ya do ru çekilir. A za mendil veya ince bir bez örtülür. Elektrik çarpmalar nda z kilitlenmi olabilir. Bu durumda a z yerine buruna i lem yap r. Burun delikleri iki parmakla kapat r (elektrik çarpmas nda a z). Bu, havan n burun deliklerinden kaçmas önler. MYASALLARDAN KAYNAKLANAN YANIKLAR lk yard yapacak ki i önce kendisi için koruyucu tedbirleri (gözlük, eldiven, maske, koruyucu giysi vb.) almal r. LT YANIKLARI 1. Elbise dü meleri çözülmeli, kimyasal bula giysiler, ayakkab lar derhal kar lmal ; cilt bol suyla en az 15 dakika y kanmal r.
2. Yaraya merhem / sprey vb. bir uygulama yap lmamal r. 3. Yan n üzerine fazla bast lmadan steril bandaj (bulunmuyorsa temiz bir bez) örtülmelidir. 4. Yan n boyutlar büyükse acil yard m ça lmal r. GÖZLERDE TAHR 1. Tahri olmam göz derhal korunmal ; di er göz kapa zorla aç larak su veya göz temizleyici s ile en az 15 dakika y kama i lemi uygulanmal r. 2. Y kama i leminin burnun üst hizas ndan kulaklar yönüne yap lmas na özen gösterilerek di er gözün etkilenmemesi ve kimyasal n tekrar göze gelmemesi sa lanmal r. 3. Y kaman n etkinli i aç ndan varsa kontak lensler hemen ç kar lmal r. 4. Her iki göz steril veya temiz bir yara bezi ile kapat lmal r. 5. Sa k kurulu lar ile temasa geçilmelidir. MYASAL YUTMA 1. Ki inin uuru yerindeyse ve yutabiliyorsa su veya süt içirilmelidir (kusma ilimindeyse s verilmesine devam edilmez). 2. uuru yerinde de ilse yaral n ba ve vücudu mutlaka sol tarafa döndürülmelidir. 3. Kazaya maruz kalan ki i derhal en yak n sa k kurulu una ula lmal r. MYASALIN SOLUNUM YOLU LE ALINMASI 1. Bulunulan alan bo alt p, yaral n temiz hava almas sa lanmal r. 2. Sa k kurulu u ile temasa geçilmelidir. 3. Nefes alma durdu u (nefes sesi duyulmamas, gö üste hareket görülmemesi ve de en cilt rengi) anda t bbi yard m alana kadar geçen süre içinde a zdan a za veya a zdan buruna suni teneffüs yap lmal r.
KKAT! Laboratuvarda çal an herkesin belirtilen kurallar n tümüne uymas zorunludur. Bu konuda kesinlikle taviz verilmeyecektir. Bu kurallara uymayanlar laboratuvar yönetimi taraf nda uyar lacak, 2 yaz uyar cezas alan ki iler laboratuvardan 1 ay süre ile uzakla lacakt r. Üçüncü yaz uyar, laboratuvardan ilave 3 ay süre ile uzakla lmaya neden olacakt r. Laboratuvara kas tl olarak zarar verdi i tespit edilen ki iler laboratuvardan süresiz olarak uzakla lacak ve verilen zarar tazmin edilecektir. Güvenli imiz için haz rlanm olan Laboratuvar güvenli i ve Çal ma Kurallar adl bu belgeyi okudum. Tüm kurallara uymay ve yanl kullan mdan kaynaklanacak zararlar n hukuki sorumlulu unu kabul ediyorum. Kurallara uymad m takdirde laboratuvar ortam ndan uzakla lmaya ve laboratuvar dersinden ba ar z kabul edilmeye itiraz m olmayaca taahhüt ederim. Numara : Ad- Soyad : mza : /./20 Belgenin haz rlanmas nda ; 1) TÜ aat Fakültesi, Çevre Mühendisli i Laboratuvarlar, Laboratuvar Güvenlik lavuzu, stanbul 2004 (http://www.ins.itu.edu.tr/cevre/labor/dokuman/guvenlik/lab_genel_kurallari.pdf). 2) Laboratuvar Uygulamalar ve Fen Ö retiminde Güvenlik, Anadolu Üniversitesi Aç kö retim Yay nlar No:595, Eski ehir 1999. 3) TÜ Kimya Metalurji Fakültesi, Kimyasal Hijyen Plan, stanbul 2003. 4)Flinn Scientific s Student Safety Contract, Flinn Scientific Inc., 2004(http://www.labsafety.org/freedocs/Safety_Contract.pdf). kaynaklar ndan yararlan lm r. Belgeyi haz rlayan UZMAN RIDVAN TEM ZGÜL Bölüm Ba kan mza