ORMAN AMENAJMANI SEÇME ORMANLARINDA ANLAMA -XI hafta

ORMAN AMENAJMANI SEÇME ORMANLARINDA ANLAMA -XI hafta KTÜ Orman Fakültesi

Seçme Ormanı Değişik yaşlı ve düşey kapalı orman formuna seçme ormanı ve seçme işletmesi adı verilmektedir. Tabakalı seçme ormanında, ışık ağaçları özellikle çamlar altında gölgeye çok dayanıklı türlerin bulunduğu, serveti yüksek, gençlik sayısı az olan seçme ormanı tipidir. Özellikle yüksek bonitetlerde ortaya çıkar. Basamaklı seçme ormanında gölgeye az dayanıklı türlerin oluşturduğu, düşük bonitetlerde oluşan serveti düşük, kapalılık az, gençliğin bol olduğu seçme tipidir. Yapı, çok tabakalı, dikey kapalı ve ince çaplarda çok olmak üzere kalın çaplara doğru ağaç sayısının ters(j) eğrisi şeklinde azaldığı ağaç sayısı dağılımı gösterir. Kötü bonitetlerde çok, iyi bonitetlerde az gençlik ve ağaç sayısı bulunur. Bu yapının korunması için her çaptaki ağaç sayısının toplam ağaç sayısına olan oranı korunmalıdır. Göknar, biyolojisi nedeniyle gölgeye dayanıklı olduğundan seçme orman işletmeciliğine uygun ağaç türü olmuştur. Göknarla birlikte L, Kn, M, Çs ve Çk karışık seçme ormanlarına da rastlanmaktadır.

Seçme ormanın belirgin özellikleri Ağaç sayıları ince çaptan kalın çapa, kısa boydan uzun boya doğru gittikçe azalan bir poisson dağılımı, Meşcere hacmi, ince çaptan kalın çapa doğru giderek artan bir binom dağılımı, Meşcere boy eğrisi tipik bir S formu göstermektedir. Üst katmandaki kalın çaplı ağaçların tepe uzunluğu ve dal sayısı çok fazla, gövdeleri konik yapıdadır.

Seçme Ormanı Kavramı Seçme ormanları; temelde yuvarlak odun üretim amacı ile verim gücü yüksek yetişme ortamlarında saf Göknar ve Göknar hakimiyetindeki değişik yaşlı ve düşey kapalı meşcerelerin bulunduğu yerlerde kurulabilir. Seçme ormanlarda yaşın bir önemi ve anlamı olmadığı için, yaşın yerini çap, yaş sınıfının yerini çap sınıfı, idare süresinin yerini de amaç çapı almıştır. Bu ormanlarda düzenleme yapılırken önce piyasa araştırmalarına dayanarak uygun bir amaç çapı kararlaştırılır. Daha sonra işletme sınıfının ortalama boniteti ve buna bağlı olarak hektardaki toplam ağaç sayıları ile bu sayıların çap sınıflarına dağılımları hesaplanır. İlave bilgi

Amaç Çapı Yetişme ortamı özellikleri, ağaç türü ve artım gücü, İklim koşulları, Çürüme derecesi vs.. A) Biyolojik amaç çapı: Türün biyolojisi ve ekolojik koşulların gereği olarak iç çürüklüğün başladığı çaptır. Toprak derinliği, yapısı, su rejimi, iklim etmenleri, böcek ve mantar zararları gibi etkenler ağacın belli bir çaptan sonra yaşamasını olanaksızlaştırabilir. Bu nedenle 80 cm. çapında ürün almak istense de ortam 50 cm. çapın üzerine çıkmasını engelliyorsa amaç çapı 50 cm. alınıp planlanır B) İşletme amaç çapı: Türün biyolojisine bağlı olmaksızın fakat biyolojik çaptan büyük olmamak koşuluyla belirlenebilir. Biyolojik amaç çapı 50 cm. olmasına karşın ilk 50 yılda kalın odun gerekliliği yok ve 20-40 cm. çapta ürün istenirse, amaç çapı 40 alınıp planlanır.

Seçme Ormanı Meşcere Tipleri

Seçme Ormanı: Optimal-Aktüel Karşılaştırma

Envanter Seçme noktaları sistematik olarak atılır. Bölme/bölmeciğe en az 3 nokta düşmelidir Seçme deneme alanları sabit 800 m² alınır. Eski hacim/artım tablosu kulanılır, deneme alanlarında her ağaç türü için yaş ve orta ağaçtan boy alınır. Tam kapalı meşcerelerin dışındaki Göknar ağırlıklı meşcerelerin alanları seçme vasfını kaybettiği için aynı yaşlı orman olarak ele alınabilir.

önüş süresi : Zaman Terimleri-I Bir meşcereden başlayarak, sıra ile plan ünitesi içerisindeki bütün meşcerelere bir kez girilmek ve her meşcerede silvikültür açısından gerekli olan kesimler yapılmak suretiyle, yeniden aynı meşcereye gelinceye kadar geçen zaman aralığıdır. Dönüş süresini etkileyen faktörler: Aktüel ve optimal kuruluşlar arasındaki farklar Ağaç türü ve meşcere kuruluşu Amaç çapı ya da ürün kalitesin Mevcut ve yapılacak yol durumu Piyasa ve tüketim merkezlerine uzaklık İşletme entansitesi Kesim ve değerlendirmedeki ekonomiklik

Zaman Terimleri-II 2-Geçiş Süresi: Bir seçme ormanında bir çap kademesindeki gövdelerin, kalınlaşarak daha üst çap kademesine geçmesi için gerekli zaman, 3-Siper Baskı Süresi: Seçme ormanlarında tek ağaçlar, belirli bir zaman üst tabakada yer alan ağaçların üst ve yan siperinin baskısı altında kalır. İşte bu ağacın meydana gelmesinden üst tabakadaki ağaçların kaldırılmasına kadar baskı altında geçirdiği süreye siper baskısı süresi adı verilir. Değişik yaşlı ve düşey kapalı ormanlarda bu süre 150-200 yıla kadar uzayabilmektedir. 4-Serbest Büyüme Süresi ya da Yaşı: Seçme ormanında tek ağacın üst tabaka siperinden kurtularak serbest olarak büyümeye başlamasından olgunluk çağa gelinceye kadar geçirdiği süredir.

Bonitet Tayini Yöntemleri Flury nin çap sınıfı ortasına dayanan yöntemi (kullanılan) Mitscherlich in çap artımı yöntemi; Assmann - Sommer in göğüs yaşı-boy yöntemi; Hoar - Young ın hacım artımı yöntemi Llyod Hafley in çap sınıfı ortasına dayanan yöntemi

Faydalanmanın Düzenlenmesi Çap Sınıfları Metodu 1. Hufnagl ın Çap Sınıfları Metodu 2. Çap Sınıflarının Artımına Dayanan Metot 3. Genel Eta formülü

Hufnagl ın Çap Sınıfları Metodu Ey= ( N4 *v4 / a3) + [(N3-N4)*v3 / a3] + [(N2-N3)*v2 / a2] + [(N1-N2)*v1 / a1] Seçme SHE Seçme AHE Not: formül ya bölme bazında, ya da meşcere tipi bazında uygulanmaktadır.

Çap Sınıfları Artımına Dayanan Metot Ey = N4*z4 + N1*z1 + N2*z2 + N3*z3 Seçme SHE Seçme AHE

Genel Eta Formülü E= (z 1 + AV 1 -OV 1 )+(z 2 + AV 2 -OV 2 )+(z 3 + AV 3 -OV 3 )+ ( z 4 + AV 4 a a a a Son çap sınıfı teorik olarak amaç çapının üzerinde kalan bölüm olduğu için optimal olarak burada servet bulunmaması gerekir. Bu nedenle bu çap sınıfında yalnızca aktüel servet dikkate alınmaktadır.

Çap Sınıflarındaki Çap Sınıfları I II III IV 8,0 19,9 cm 20 35,9 cm 36,0 51,9 cm 52,0 cm den Büyük Ağaç sayısı Ad/ha N1 N2 N3 N4 Göğüs yüzeyi m²/ha G1 G2 G3 G4 Orta ağaç göğüs yüzeyi m² Orta ağacın göğüs çapı cm g1 = G1/N1 g2 = G2/N2 g3 = G3/N3 g4 = G4/N4 d1 d2 d3 d4 Orta ağacın boyu m. h1 h2 h3 h4 Orta ağacın hacmi m³ Orta ağacın hacim artımı m³ Ağaç serveti m³/ha v1 v2 v3 v4 z1 z2 z3 z4 V1= N1*v1 V2= N2*v2 V3= N3*v3 V4= N4*v4 Hacim artımı m³/ha Z1= N1*z1 Z2= N2*z2 Z3= N3*z3 Z4= N4*z4 Geçiş süresi Yıl a1 a2 a3 a3

Çap Sınıflarındaki Çap Sınıfları I II III IV 8,0 19,9cm 20 35,9cm 36,0 51,9cm >=52,0 cm Ağaç sayısı Ad/ha 233 193 101 16 Göğüs yüzeyi m²/ha 3,3878 11,9868 14,3100 4,7574 Orta ağaç göğüs yüzeyi m² 0,0145 0,0621 0,1417 0,2970 Orta ağacın göğüs çapı cm 14 30 42 62 Orta ağacın hacmi m³ 0,097 0,568 1,474 3,081 Orta ağacın hacim artımı m³ 0,0053 0,0196 0,0345 0,0409 Ağaç serveti m³/ha 22,559 109,596 148,884 49,304 Hacim artımı m³/ha 1,241 3,792 3,485 0,655 Geçiş süresi Yıl 50 29 44 44 Ey= ( N4*v4 / a3 ) + [(N3-N4)*v3 / a3] + [(N2-N3)*v2 / a2] + [(N1-N2)*v1 / a1] Ey=(16*3,081 / 44) + [(101-16)*1,474 /44] + [(193-101)*0,568/29] + [(233-193)*0,097/50] Ey= 1,120 + 2,847 + 1,802 + 0,078 = 5,847 m³/ha kabuklu gövde hacmidir. Ey = N1*z1 + N2*z2 + N3*z3 + N4*z4 Ey = 233*0,0053 + 193*0,0196 + 101*0,0345 + 16*0,0409 = 1,235 + 3,783 + 3,484 + 0,654 = 9,156 m³/ha kabuklu gövde hacmidir.

Genel Eta Formülüne göre ETA Tüm değerler hektardaki değerlerdir!!!. = (z 1 + AV 1-OV 1 )+(z 2 + AV 2 -OV 2 )+(z 3 + AV 3 -OV 3 )+ ( z 4 + AV 4 a a a a E= ( 1,241+ ) + ( 3,485 + 22,56-44,45 ) + ( 109,59-142,45 50 3,792+ 29 148,9-131,39 ) + ( 0,665 + 49,3 44 44 E = 9,12 m³ /ha kabuklu gövde hacmidir.

ETA Hufnagl ın Çap Sınıfları Metodu Ey = 5,847 m³/ha kabuklu gövde hacmidir. Çap Sınıfları Artımına Dayanan Metot Ey = 9,156 m³/ha kabuklu gövde hacmidir. Genel Eta Formülüne göre ETA Ey = 9,12 m³/ha kabuklu gövde hacmidir.

Etaya Karar Verme 1. Bölmelerin veya meşcere tiplerinin ağaç sayısı, hacım ve artımları ile bunların çap basamakları ve çap sınıflarına dağılımlarının belirlenmesi, 2. Amaç çapı ve ortalama bonitete göre optimal ağaç sayısı dağılımının hesaplanması 3. Aktüel ve optimal dağılımları karşılaştırarak optimal'den sapma birimini ve müdahale edilecek çap sınıfının belirlenmesi 4. Geçiş süresinin saptanması ve yıllık etanın hesaplanması 5. Kesim planının düzenlenmesi.

Seçme Ormanı Eta (Optimalin Üzerindeki Miktar)

Örnek Eta Tablosu

Örnek Eta Tablosu

Kesim Planı Haritası

Seçme Ormanında Silvikültür Seçme Ormanında Amaç:Yalnız küçük alan siper pozisyonu gençleştirme şeklini kullanarak doğrudan doğruya seçme ormanı kuruluşunu meydana getirmek ve sürdürmektir. Seçme ormanlarında ara ve son hasılat ayırımı yoktur. Değişik yaşlı ve düşey kapalı seçme ormanlarında, meşcerelere uygulanan silvikültürel işlemler; 1. Meşcere sağlığını koruma amacıyla yapılan kesimler, 2. Çap geliştirme ve kuruluş düzenleme amacıyla yapılan kesimler, 3. Amaç çapına ulaşan ağaçları keserek yerine gençlik getirme amacıyla yapılan kesimlerdir.

Müdahale Tipleri

Seçme Ormanı Her bölme ya da meşcere tipi için yıllık etalar yukarıda açıklanan yollar izlenerek hesaplandıktan sonra, aktüel ve optimal kuruluşların karşılaştırılmasına geçilir. Seçme ormanlarında yukarıdaki formüller yardımıyla bulunan etalar hiçbir zaman doğrudan kullanılmaz. Optimalden sapma biçimine ve artı/eksi farkların büyüklüğüne de bakılarak, etanın alınacağı çap sınıfı ve miktarı belirlenir. Bu sırada, arazi ölçümleri sırasında ilgili bölme ya da meşcere tipinden alınacak silvikültürel etalar da dikkate alınır ve bölmelerden alınacak yıllık etalar çok yönlü bir düşünce ile kararlaştırılır. Bölmelerin tamamı için bu işlemler yinelenmek ve kararlaştırılan etaların toplamları hesaplanmak suretiyle işletme sınıfının genel etası belirlenir. Bu miktar dönüş süresine bölünmek suretiyle, kesim bloklarına ait ortalama eta miktarı hesaplanır. Bu miktarı dolduracak kadar bölme, iş bütünlüğü, kontrol ve denetim kolaylığı, yol ve transport şebekesinin durumu ve taşıma yönü gibi kriterler dikkate alınarak bir araya getirilir. Sınırları harita üzerinde gösterilmek suretiyle de kesim haritası tamamlanmış olur.

Bu veriler her bölme veya meşcere tipi için ayrı ayrı çıkarıldıktan sonra, aktüel ve optimal kuruluşlar bölme bazında ortaya konacaksa, ilgili bölmenin, meşcere tipi bazında ortaya konacaksa, ilgili meşcere tipinin ortalama boniteti belirlenir. Her bölme/meşcere tipinden ilk 10 yıl içinde elde edilmesi uygun olan silvikültürel eta, örnek alan kayıtlarından faydalanılarak kararlaştırılır.

Seçme ormanlarının ancak gölgeye dayanıklı ağaç türleri ile çok kuvvetli yetişme ortamlarında kurulup sürdürülebileceğinin bilinmesidir. Ağaç türü gölgeye dayansa bile verim gücü düşük yetişme ortamlarında bu orman formunu sürdürme olanağı bulunmamaktadır. Orman başlangıçta seçme formuna yakın bir kuruluşa sahip olsa da, bu kuruluş zaman içinde önce çok katlı, sonra da tek katlı kuruluşa dönmektedir. Nitekim doğal ormanlarda optimum yetişme ortamlarından uzaklaştıkça Göknar ve Kayının da aynı yaşlı ve tek katlı kuruluşa yöneldiği gözlenmektedir. İlave bilgi