T.C. ÇALIŞMA VE SOSYAL GÜVENLİK BAKANLIĞI İŞ TEFTİŞ KURULU BAŞKANLIĞI SIVILAŞTIRILMIŞ PETROL GAZLARI (SPG) VE AKARYAKIT DOLUM TESİSLERİNDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ PROJE DENETİMİ DEĞERLENDİRME RAPORU TEMMUZ 2005
ÖNSÖZ Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı olarak temel amacımız, kaynaklarımızı etkin ve verimli kullanarak, çalışma barışının ve sosyal güvenliğin sağlanması yolunda, sunduğumuz hizmetlerin uluslararası normlara, iş hayatının gereklerine ve değişen şartlara uygun hale getirilmesi ve sürekli iyileştirilmesidir. Bu amaçla, görevde bulunduğumuz 2,5 yıl boyunca, sosyal tarafların katılımlarıyla pek çok idari ve yasal düzenleme hayata geçirilmiştir. Çalışma hayatını etkileyen ekonomik, sosyal ve siyasal koşullar, uygulamada karşılaşılan sorunlar ve Avrupa Birliği ile Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) normlarına uyum çalışmaları doğrultusunda 4857 Sayılı İş Kanunu hazırlanarak yürürlüğe konulmuştur. Bu Kanun uyarınca çıkarılan yeni Yönetmelikler, Avrupa Birliği Müktesebatının Üstlenilmesine İlişkin Türkiye Ulusal Programı çerçevesinde Avrupa Birliği Konsey Direktifleri de esas alınarak hazırlanmıştır. Çalışma barışının tesisi ve çalışanların sağlık ve güvenliğinin sağlanması amacıyla teftiş hizmetlerini yürüten Bakanlığımız İş Teftiş Kurulu Başkanlığı, sektör bazında Proje Teftişlerini yeni yaklaşım ışığında, sosyal tarafların da etkin katılımıyla yürütmektedir. Her proje teftişi sonucunda bir Değerlendirme Raporu hazırlanmaktadır. Son iki buçuk yılda gerçekleştirilen proje teftişleri sonucu hazırlanan değerlendirme raporları; elde edilen verilerin işçi, işveren ve diğer ilgili taraflarla paylaşılması, daha sonra yapılacak eğitim ve değerlendirme çalışmalarında kullanılabilmesi düşüncesiyle, kitap haline getirilmiştir. Bu çalışmaların yürütülmesinde ve elinizdeki bu kitabın hazırlanmasında emeği geçen başta Bakanlığımız İş Teftiş Kurulu Başkanlığı yöneticileri olmak üzere, tüm İş Müfettişlerine, Bakanlığımız çalışanlarına ve diğer ilgili taraflara teşekkür ederim. Bu kitabın, iş sağlığı ve güvenliği konusunda yapılacak çalışmalara katkıda bulunması temennisi ile sağlıklı ve güvenli çalışmalar dilerim. Saygılarımla. Murat BAŞESGİOĞLU Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı
TEŞEKKÜR Çalışma barışının sağlanması amacıyla görev yapan İş Teftiş Kurulu Başkanlığı, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı nın çalışma hayatını denetlemeye yetkili birimidir. Başkanlığımız, çalışanların sağlık ve güvenlik koşullarının iyileştirilmesi ve iş kazaları ile meslek hastalıklarının önlenmesi amacıyla programlar dahilinde işyerlerinde denetimlerini sürdürmektedir. Sıvılaştırılmış Petrol Gazı ve Akaryakıt Dolum Tesisleri, iş sağlığı ve güvenliği açısından önemli riskler taşımaktadır. Sektörde öncelikli iş sağlığı ve güvenliği risklerini belirleyerek önleme politikaları geliştirmek, iş kazalarını ve meslek hastalıklarını önlemek için alınması gerekli tedbirleri tespit etmek, kalıcı ve sistematik iyileşme sağlamak, gelecekte yapılacak teftişler için veri tabanı oluşturmak ve iş sağlığı ve güvenliği yönünden ilgili taraflara rehberlik etmek amacıyla sektördeki işyerlerinin bir proje kapsamında denetime alınmasına karar verilmiştir. Başkanlığımızda proje koordinatörlerince yürütülen hazırlık çalışmaları sonucunda Sıvılaştırılmış Petrol Gazları (SPG) ve Akaryakıt Dolum Tesislerinde İş Sağlığı ve Güvenliği Proje Denetimi adlı proje hazırlanmıştır. İki aşamada gerçekleştirilen projede görev alan Bakanlığımız baş iş müfettişi, iş müfettişi ve iş müfettişi yardımcılarınca SPG ve akaryakıt dolum tesislerinde denetimler yapılmış, bu denetimler neticesinde sektördeki genel sorunlar ile işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği açısından mevzuata aykırılıklar tespit edilmiştir. Sektördeki genel durum, mevcut problemler ve bunların giderilmesi hususunda önemli bilgi birikiminin oluşmasını sağlayan bu projenin hazırlanması ve gerçekleştirilmesinde görev alan Baş İş Müfettişi, İş Müfettişi ve İş Müfettişi Yardımcılarına, katkı ve katılımı olan tüm taraflara, verilerin elde edilmesinde yardımcı olan işveren ve çalışanlara, ayrıca proje denetim raporunun basılmasını sağlayan Türkiye ve Odalar Borsalar Birliği ne teşekkür ederim. Faik ARSEVEN İş Teftiş Kurulu Başkanı
İÇİNDEKİLER: SAYFA 1.BÖLÜM: PROJE BİLGİLERİ...1 2. BÖLÜM: PROJE KAPSAMINDA YAPILAN ÇALIŞMALAR...3 3. BÖLÜM: SIVILAŞTIRILMIŞ PETROL GAZLARI VE AKARYAKIT HAKKINDA GENEL BİLGİLER...5 4. BÖLÜM: İSTATİSTİKİ DEĞERLENDİRMELER...9 5. BÖLÜM: DENETİMLERDE TESPİT EDİLEN HUSUSLAR...31 6. BÖLÜM: SONUÇ VE ÖNERİLER...59
PROJE BİLGİLERİ: Proje Adı: Projenin Amacı: 1.BÖLÜM Sıvılaştırılmış Petrol Gazları (SPG) ve Akaryakıt Dolum Tesislerinde İş Sağlığı ve Güvenliği Proje Denetimi. Ülke genelinde sıvılaştırılmış petrol gazları ve akaryakıt dolum tesislerinde iş sağlığı ve güvenliği risklerini belirleyerek, önleme politikaları geliştirmeleri ve böylece işyerlerinde kalıcı ve sistematik iyileştirme sağlamaları konusunda işverenlere katkıda bulunmak, iş kazaları ve meslek hastalıklarını önlemek için alınması gerekli tedbirleri tespit etmek, iş sağlığı ve güvenliği yönünden taraflara rehberlik etmek, denetimler için veri tabanı oluşturmak ve Başkanlığımız kaynaklarını etkin ve verimli kullanmaktır. Proje Yürütücüsü: Faik ARSEVEN (İş Teftiş Kurulu Başkanı) Proje Koordinatörleri: G.Zafer YAVUZARSLAN (İş Teftiş Kurulu Başkan Yrd.) Muzaffer KURTÇUOĞLU (Baş İş Müfettişi) Bünyamin TAŞDELEN (Baş İş Müfettişi) Projede Görev Alan Müfettişler: Ankara: Muzaffer KURTÇUOĞLU (Baş İş Müfettişi) Hüseyin GÖK (Baş İş Müfettişi) İsmail ÖZER (Baş İş Müfettişi) Sıtkı GÜNDOĞDU (İş Müfettişi) Veyis TOKEL (İş Müfettişi ) Taner KARDAŞ (İş Müfettiş Yrd.) Hakan ER (İş Müfettiş Yrd.) Adana: Mesut DEMİRCİOĞLU (Baş İş Müfettişi) Durmuş KUŞ (İş Müfettişi ) İstanbul: Orhan EKŞİ Lütfi ALPSOY Gamze ÖZCAN (İş Müfettişi) (İş Müfettişi) (İş Müfettiş Yrd.) İzmir: Bülent TARIM (İş Müfettişi ) Vedat BADANACI (İş Müfettişi) 1
Çalışma Takvimi Proje Başlangıç Tarihi: 02.04.2003 Hazırlık Çalışması : 02.04.2003-30.06.2003 Uygulama Tarihi: 1.Aşama: 01.10.2003 31.03.2004 2.Aşama: 01.03.2005 31.05.2005 Değerlendirme: Haziran 2005 Denetim Yapılan İller: İş Teftiş Ankara Grup Başkanlığı Ankara, Kocaeli, Kırıkkale, Amasya, Tokat, Trabzon, Samsun, Ordu, Karaman, Nevşehir, Antalya, Kayseri, Eskişehir, Sivas, Karabük, Konya, Niğde, Çorum, Isparta, Zonguldak, Yozgat, Aksaray, Erzurum, Van. İş Teftiş Adana Grup Başkanlığı Adana, İçel, Hatay, Adıyaman, Malatya, Elazığ, Batman, Mardin, Şırnak. İş Teftiş İstanbul Grup Başkanlığı İstanbul, Tekirdağ, Bursa, Balıkesir. İş Teftiş İzmir Grup Başkanlığı İzmir, Aydın, Denizli, Gaziantep, Şanlıurfa, Kahramanmaraş. 2
2. BÖLÜM PROJE KAPSAMINDA YAPILAN ÇALIŞMALAR: 2.1 Hazırlık Çalışması: Proje koordinatörlerince 02.04.2003 30.06.2003 tarihleri arasında yapılan hazırlık çalışmaları kapsamında; SPG ve akaryakıt ana dağıtım firmalarının yetkilileriyle görüşülerek dolum tesislerinin ünvan ve açık adresleri, iş sağlığı ve güvenliği politikaları, teknolojileri, tesislerin iş sağlığı ve güvenliği, çevre ile diğer sorunları hakkında bilgi alınmıştır. Başkanlığımızda düzenlenen toplantıya katılan Türkiye İşçi Sendikaları Konfederasyonu (TÜRK-İŞ), Hak İşçi Sendikaları Konfederasyonu (HAK-İŞ), Türkiye Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu (DİSK), Türkiye İşveren Sendikaları Konfederasyonu (TİSK) ve Petrol Ürünleri İşverenleri Sendikası (PÜİS) temsilcileri ile proje hakkında görüşmeler yapılmıştır. Uygulamayı yürütecek Grup Başkanlıkları; denetim heyetleri, çalışma planı, denetim metodu, denetim yapılacak işyerleri belirlenmiştir. SPG ve akaryakıt dolum tesislerinde; özel olarak incelenecek konular, öncelikli sağlık ve güvenlik riskleri ile alınacak önlemler konusunda değerlendirmeler yapılmış ve aşağıda belirtilen hususları kapsayan bir denetim kılavuzu hazırlanmıştır. Kurma İzni ve İşletme Belgesi ile diğer ruhsat ve belgeler, SPG ve akaryakıt tanklarının; yerleşim şekli, tesisatı, birbirlerine, komşu arazilere kara...ve demir yolları ile meskûn yerlere olan mesafeleri, SPG ve akaryakıt buharı birikebilecek boşluklar, Elektrik, aydınlatma, topraklama ve yıldırımlık tesisatı ile bunların projeleri, bakım ve...kontrol raporları, İş ekipmanlarının özellikleri, Elektrikle çalışan cihazların özellikleri, İşyerinde kullanılan cihazların kalibrasyon raporları, Her türlü basınçlı kapların ve kaldırma araçlarının bakım ve kontrol raporları, Tankların imalat yeterlilik belgeleri, Eğitimi belge ve dokümanları, Sağlık birimi, ilk yardım malzemesi, Sağlık raporları, gerekli laboratuar tetkik ve tahlilleri, Yangın savunma önlemleri, Yardımcı ve sosyal tesisler. Her işyeri için, raporlandırmada ve değerlendirmede kullanılmak üzere İşyeri Tanıtma ve Değerlendirme Formu hazırlanmıştır. 3
2.2 Denetim Çalışması: İş Teftiş Kurulu Başkanlığı nca yürütülen Sıvılaştırılmış Petrol Gazları (SPG) ve Akaryakıt Dolum Tesislerinde İş Sağlığı ve Güvenliği Proje Denetimi iki aşamalı olarak İş Teftiş Ankara, Adana, İstanbul ve İzmir Grup Başkanlıklarında görevli müfettişler tarafından gerçekleştirilmiştir. 1. aşama denetimler, ikişer müfettişten oluşan beş heyet, 2. aşama denetimler ise ikişer müfettişten oluşan altı heyet tarafından gerçekleştirilmiştir. 1. aşamada yapılan denetimlerde; mevzuata aykırılıklar tespit edilmiştir. 2. aşama denetimlerde ise; 1. aşama denetimlerde tespit edilen hususların giderilip giderilmediği hususları kontrol edilmiş giderilmeyen hususlar ve yeni oluşan mevzuata aykırılıklar tespit edilmiştir. Her iki aşamada işverenler, işveren vekilleri, teknik sorumlular ve çalışanlar ile sektörle ilişkisi olan firma ve üçüncü şahıslar; SPG nin ve akaryakıtın tehlikeleri ve alınması gerekli önlemler konusunda bilgilendirilmiştir. Denetimin yapıldığı yerlerde; mülki amirler ve yerel yönetim yetkilileri ile sektörün genel durumu ve sorunları hakkında görüşmeler yapılmıştır. Ayrıca proje denetimlerinde mevzuata aykırı hususlar yanında işyerlerine ait aşağıda belirtilen konularda tespitler yapılmıştır. İşyeri açma ve çalışma ruhsatları İşyerinin konumu Yönetim şekli, yönetici eğitim durumu İşyeri yerleşim planı, bölümleri ve alanları İşçi sayıları ve öğrenim durumları Tank sayısı ve kapasiteleri İş ekipmanları İşyerinde bulunan kimyasallar Yapılan ek işler 2.3 Rapor Düzenleme Çalışması: Proje çerçevesinde heyetlerce yapılan 1. ve 2. aşama denetimler sonucu her işyeri için bir teftiş raporu düzenlenmiştir. Düzenlenen raporlardan elde edilen bilgiler ışığında Sıvılaştırılmış Petrol Gazları (SPG) ve Akaryakıt Dolum Tesislerinde İş Sağlığı ve Güvenliği Proje Denetimi Değerlendirme Raporu hazırlanmıştır. 4
3. BÖLÜM SIVILAŞTIRILMIŞ PETROL GAZLARI VE AKARYAKIT HAKKINDA GENEL BİLGİLER Patlayıcı ortam Yanıcı maddelerin gaz, buhar, sis ve tozlarının atmosferik şartlar altında hava ile oluşturduğu ve herhangi bir tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle yanabilen karışımıdır. Tehlikeli Bölge Çalışanların sağlık ve güvenliğini korumak için özel önlem alınmasını gerektirecek miktarda patlayıcı karışım oluşabilecek yerler tehlikeli bölge olarak kabul edilecektir. Çalışanların sağlık ve güvenliğini korumak için özel önlem alınmasını gerektirecek miktarda patlayıcı karışım oluşması ihtimali bulunmayan yerler tehlikesiz olarak kabul edilecektir. Tehlikeli bölgelerin sınıflandırılması Tehlikeli yerler, patlayıcı ortam oluşma sıklığı ve bu ortamın devam etme süresi esas alınarak, bölgeler halinde sınıflandırılır. Bölge 0 Gaz, buhar ve sis halindeki parlayıcı maddelerin hava ile karışımından oluşan patlayıcı ortamın sürekli olarak veya uzun süre ya da sık sık oluştuğu yerler. Bölge 1 Gaz, buhar ve sis halindeki parlayıcı maddelerin hava ile karışımından oluşan patlayıcı ortamın normal çalışma koşullarında ara sıra meydana gelme ihtimali olan yerler. Bölge 2 Gaz, buhar ve sis halindeki parlayıcı maddelerin hava ile karışarak normal çalışma koşullarında patlayıcı ortam oluşturma ihtimali olmayan yerler ya da böyle bir ihtimal olsa bile patlayıcı ortamın çok kısa bir süre için kalıcı olduğu yerler. 3.1 Sıvılaştırılmış Petrol Gazları (SPG) İle İgili Bilgiler Sıvılaştırılmış petrol gazları (SPG), petrolün damıtılması ve ayrışması sırasında elde edilen ve sonradan basınç altında sıvılaştırılan, genel formülü C 2 H 2n+2 olarak bilinen başlıca propan, bütan ve izomerleri gibi hidrokarbonların karışımıdır. Ticari kullanımda genel olarak sıvılaştırılmış petrol gazları yaklaşık % 70 propan (C 3 H 8 ) ve %30 bütan (C 4 H 10 ) dan oluşur. Sıvılaştırılmış petrol gazları renksiz, kokusuz ve havadan 1.5 kat daha yoğun bir gazdır. SPG normal şartlar altında gaz halindedir, ancak depolama tanklarına doldurulması esnasında basınç altında sıvılaştırılmış halde bulunmaktadır. Bu karışım sıvı olarak ticari kullanıma sevk edilir. SPG üzerinde uygulanan basınç kaldırıldığında normal olarak gaz haline dönüşür. Sıvı halden gaz haline geçiş sırasında hacmi yaklaşık olarak 25 0 C'de 240-270 kat artar. 5
Ham petrolün distilasyonu ile elde edilen sıvılaştırılmış petrol gazları sudan arıtılır ve içerdiği kükürt miktarı standartlara uygun bir sınıra indirilir. Aslında kokusuz olan sıvılaştırılmış petrol gazları, gaz kaçağı durumlarında fark edilebilmesi için etilmerkeptan (C 2 H 5 SH) ile kokulandırılır. Sıvılaştırılmış petrol gazları oda sıcaklığı ve normal şartlar altında gaz halinde olup basınç uygulandığında sıvılaşır. Sıvılaştırılmış petrol gazları sıvılaştırıldığında hacmi önemli ölçüde azaldığından, taşıma, depolama vb. işlemler sıvı haldeyken yapılır. Sıvılaştırılmış petrol gazları basınç kaldırıldığında çevreden aldığı ısı ile gaz haline dönüşerek kullanılır. Sıvılaştırılmış petrol gazları enerji kaynağı olarak evlerde ve hizmet sektöründe ısıtma, soğutma aydınlatma v.b. alanlarda, sanayide ısıl işlemlerde, tavlama, kesme, kaynak, v.b. işlemlerde ve elektrik santrallerinde, ulaşım sektöründe içten yanmalı motorlu araçlarda yakıt olarak kullanılmaktadır. Sanayide ve günlük yaşam içerisinde pek çok alanda kullanılan SPG kimyasal ve fiziksel özellikleri nedeniyle aşağıda belirtilen durumlara neden olabilmektedir. Sıvılaştırılmış petrol gazları yakıt olarak kullanıldığında, yanma için gerekli olan oksijen ortamdan sağlanır ve yanma sonucu karbonmonoksit (CO) ile karbondioksit (CO 2 ) açığa çıkar. Ortamdaki oksijen yetersizliği ile karbonmonoksit (CO) in zehirleyici, karbondioksit (CO 2 ) in boğucu etkilerine karşı ortam havalandırılmasına dikkat edilmelidir. Sıvılaştırılmış petrol gazlarıı sızıntı ve kaçak durumunda havadan ağır olduğu için zeminden itibaren yukarıya doğru birikir, bu durum bazı hallerde oksijen yetersizliğinden boğulmalara sebep olabilir. Sıvılaştırılmış petrol gazları havada; % 2-9 oranında patlayıcı ortam oluşturur. Yapısındaki karbon sayısı etandan fazla olan tüm hidrokarbonlar gibi SPG yi oluşturan propan ve bütan merkezi sinir sistemini etkileyen maddeler sınıfa girerler. Yağ çözücü özelliği bulunduğundan deri ile uzun süreli temaslarında; derinin yağını aldıklarından derinin kurumasına ve dermatitlere yol açabilirler. Sıvı haldeki SPG ile doğrudan temasta deride kriojenik etki sonucu (sıvı halden gaz hale geçerken çevreden aldığı ısı) yanıklara (soğuk yanıklarına) sebep olur. SPG dolum tesisi, dağıtım şirketinin imal ettirdiği üzerinde tescilli markasını ve rengini taşıyan ve sahibi bulunduğu TS 55 ve TS 5306 standartlarına uygun tüplere veya karşılıklı mutabakat ile diğer bir dağıtım şirketinin imal ettirdiği, üzerinde tescilli markasını ve rengini taşıyan ve sahibi bulunduğu TS 55 ve TS 5306 standartlarına uygun tüplere ve/veya dökme taşıma araçlarına SPG'nin doldurulduğu ve boşaltıldığı, TS 1445 ve TS 1449'da belirtilen kurallara göre kurulan ve çalışan, TS 55'e uygun SPG tüplerinin TS 5306'ya göre değerlendirildiği, bir dağıtım şirketine ait tesislere dolum tesisi denmektedir. SPG üretiminden kullanımına kadar geçen süreçler ile bu süreçler esnasında kullanılan güvenlik ekipmanları ve yardımcı tesisler hakkında aşağıda kısaca bilgi verilmiştir. 6 I. SPG nin Taşınması SPG üretildiği ya da ithal edildiği yerlerden depolama yerlerine taşınması sürecidir.
Bu süreçte aşağıdaki araçlar kullanılmaktadır: a. Boru hatları; SPG nin üretim yerlerinden depolama ya da kullanım yerlerine ulaştırılmasında kullanılmaktadır. Ülkemizde kullanımı çok yaygın değildir. b. Deniz tankerleri; SPG nin yurt dışından getirilmesinde ve yurt içinde üretim ve depolama yerlerinden deniz yolu ile ulaşımın mümkün olduğu depolama yerlerine ulaştırılmasında kullanılmaktadır. c. Karayolu tankerleri; SPG nin üretim ya da depolama yerlerinden dolum veya kullanım yerlerine ulaştırılmasında kullanılan en yaygın araçtır. SPG nin taşınması konusunda uyulacak güvenlik kuralları İSG mevzuatında ve ilgili standartlarda (TS 1445) yer almaktadır. II. SPG nin Depolanması Bu süreçte SPG özel olarak kurulmuş depolama tesislerinde özel güvenlik tedbirleri altında depolanmaktadır. SPG nin depolanmasında küresel ya da silindirik formlarda standartlara uygun olarak imal edilmiş tanklar kullanılmaktadır. Depolama tankları gerekli durumlarda oldukça yüksek depolama kapasitelerinde olabilmekte, yer altı, yer üstü veya örtülü olarak yerleştirilmektedir. Depolama tankı, SPG nin depolanabileceği, su kapasitesi 108.5 litreden büyük olan, çelikten yapılmış atmosfere kapalı kaptır. Tankların imalatı ve yerleşiminde uyulacak güvenlik kuralları İSG mevzuatında ve ilgili standartlarda yer almaktadır. SPG depolama sürecinde genellikle; aşağıdaki tesis ya da bölümler yer almaktadır: a. SPG depolama tankları ve üzerinde kullanılan güvenlik ekipmanları, b. Pompalama ünitesi, bağlantılı boru hatları ve donanımları, 7
c. Çeşitli güvenlik sistemleri, (tank soğutma sistemi, yangın müdahale sistemi, gaz kaçaklarını algılama ve alarm sistemi vb.) III. Yardımcı Faaliyetler SPG tüp dolum tesislerinde; kontrol edilecek tüplerin valflerinin sökülüp takıldığı, temizlik, kontrol, test ve bakımlarının yapıldığı, arızalı tüplerin arızalarının giderilmesi işlemlerinin yapıldığı bölümdür. IV. İdari ve Yardımcı Tesisler Tesisin idari ve sosyal faaliyetlerinin yürütüldüğü, iş ekipmanlarının bakım ve onarımlarının yapıldığı, elektrik ve basınçlı, su, hava ihtiyaçlarının sağlandığı, çalışanların yemek, soyunma giyinme, sağlık, temizlik, tuvalet vb. ihtiyaçlarının giderildiği bölümlerdir. V. Diğer Tesisler İşyerinde yukarıda sayılan iş ve işlemler dışında kullanılan tesislerdir. 3.2. Akaryakıt İle İgili Bilgiler Akaryakıt, ham petrolün rafine edilmesi ve kimyasal dönüşümleri ile elde edilen normal, süper ve kurşunsuz benzin, motorin vb. ürünlerin genel adıdır. Benzin, parafinler, aromatik ve olefinik hidrokarbonlardan oluşan, karbon sayıları C 4 -C 12 aralığında olan bir hidrokarbon karışımıdır. Benzin hacimsel olarak %5 konsantrasyona kadar benzol ve n- hegzan ihtiva edebilir. Akaryakıt olarak kullanılan benzinde, vuruntu önleyici alkiller, antioksidanlar, boyalar, karbüratörde buzlanmayı önleyici bileşikler, üreticiye ait performans yükseltici gibi katkılar bulunabilir. Normal benzin, buji ateşlemeli, içten yanmalı motorlar için üretilen akaryakıttır. Kükürt oranı yüksek, uçuculuğu fazla ve oktan sayısı düşüktür. (En az 91 oktan) (Bu tür benzin akaryakıt olarak kullanımdan kaldırılmıştır.) Süper benzin, kurşunlu benzinle çalışan, buji ateşlemeli içten yanmalı motorlar için üretilen akaryakıttır. Kükürt oranı düşüktür, yüksek performanslı motorlarda kullanılır normal benzine oranla daha az uçucudur ve oktan sayısı yüksektir.(en az 95 oktan) Kurşunsuz benzin, Sıkıştırma oranı yüksek motorlarda kullanılmak için üretilen akaryakıttır. Oktanı en az 95'tir. İçerisindeki kurşun oranı ise en fazla 0.013gr.Pb./lt.'dir. 8
4. BÖLÜM İSTATİSTİKİ DEĞERLENDİRMELER: Tablo 1: Denetlenen İşyerleri Denetimi Yapılan İşyeri (1. Aşama) 193 Denetimi Yapılan İşyeri (2. Aşama) 160 Tablo 2A: Kurma İzni (1. Aşama) Kurma izni olan işyeri 37 Kurma izni olmayan işyeri 156 Tablo 2B: Kurma İzni (2. Aşama) Kurma izni olan işyeri 30 Kurma izni olmayan işyeri 130 ŞEKİL 2A: Kurma İzni Dağılımı (1. Aşama) 19% 81% Kurma İzni Olan İşyeri Kurma İzni Olmayan İşyeri 9
ŞEKİL 2B: Kurma İzni Dağılımı (2. Aşama) 19% 81% Kurma İzni Olan İşyeri Kurma İzni Olmayan İşyeri Tablo 3A: İşletme Belgesi (1. Aşama) İşletme belgesi olan işyeri sayısı 119 İşletme belgesi olmayan işyeri sayısı 50 İşletme belgesi geçersiz sayılan işyeri sayısı 17 İşletme belgesi verilen işyeri sayısı 7 Tablo 3B: İşletme Belgesi (2. Aşama) İşletme belgesi olan işyeri sayısı 111 İşletme belgesi olmayan işyeri sayısı 49 İşletme belgesi geçersiz sayılan işyeri sayısı 0 İşletme belgesi verilen işyeri sayısı 0 10
ŞEKİL 3A: İşletme Belgesi Dağılımı (1. Aşama) 9% 4% 26% 61% İşletme Belgesi Olan İşyerleri İşletme Belgesi Olmayan İşyerleri İşletme Belgesi Geçersiz Sayılan İşyerleri İşletme Belgesi Yenilenen İşyerleri ŞEKİL 3B: İşletme Belgesi Dağılımı (2. Aşama) 31% 69% İşletme Belgesi Olan İşyerleri İşletme Belgesi Olmayan İşyerleri 11
Tablo 4A: İşçi Sayısı (1. Aşama) Erkek 5919 Kadın 283 Çocuk 0 Çırak 0 Toplam 6202 Tablo 4B: İşçi Sayısı (2. Aşama) Erkek 4742 Kadın 250 Çocuk 0 Çırak 0 Toplam 4992 ŞEKİL 4: Kadın Erkek İşçi Dağılımı 5% Erkek Kadın 95% 12
Tablo 5A: Denetimi Yapılan SPG ve Akaryakıt Dolum Tesislerinin Grup Başkanlıklarına Göre Dağılımı (1. Aşama) Grup Başkanlığı Toplam Akaryakıt SPG ANKARA 96 20 76 ADANA 45 15 30 İSTANBUL 24 8 16 İZMİR 28 5 23 TOPLAM 193 48 145 Tablo 5B: Denetimi Yapılan SPG ve Akaryakıt Dolum Tesislerinin Grup Başkanlıklarına Göre Dağılımı (2. Aşama) Grup Başkanlığı Toplam Akaryakıt SPG ANKARA 77 63 14 ADANA 41 28 13 İSTANBUL 22 15 7 İZMİR 20 15 5 TOPLAM 160 121 39 ŞEKİL 5A: Grup Başkanlıklarınca Denetim Yapılan İşyerlerinin Dağılımı (1. Aşama) 15% 12% 50% 23% Ankara Adana İstanbul İzmir 13
ŞEKİL 5B: Grup Başkanlıklarınca Denetimi Yapılan İşyerlerinin Dağılımı (2. Aşama) 12% 14% 48% 26% Ankara Adana İstanbul İzmir Tablo 6A: SPG ve Akaryakıt Dolum Tesislerinin Sayısı (1. Aşama) SPG Dolum Tesisleri 145 Akaryakıt Dolum Tesisleri 48 Toplam 193 Tablo 6B: SPG ve Akaryakıt Dolum Tesislerinin Sayısı (2. Aşama) SPG Dolum Tesisleri 121 Akaryakıt Dolum Tesisleri 39 Toplam 160 14
ŞEKİL 6A: Denetimi Yapılan SPG ve Akaryakıt Dolum Tesislerinin Dağılımı (1. Aşama) 25% 75% SPG Dolum Tesisleri Akaryakıt Dolum Tesisleri ŞEKİL 6B: Denetimi Yapılan SPG ve Akaryakıt Dolum Tesislerinin Dağılımı (2. Aşama) 24% 76% SPG Dolum Tesisleri Akaryakıt Dolum Tesisleri 15
Tablo 7A: Tesbit Edilen Noksanlıkların Dağılımı(1.Aşama) Noksan Bulunmayan İşyeri Sayısı 9 1-10 Arasında Noksanı Bulunan İşy. Sayısı 69 11-20 Arasında Noksanı Bulunan İşy. Sayısı 41 21-30 Arasında Noksanı Bulunan İşy. Sayısı 46 31-40 Arasında Noksanı Bulunan İşy. Sayısı 20 40'dan Fazla Noksanı Bulunan İşy. Sayısı 8 Tablo 7B: Tesbit Edilen Noksanlıkların Dağılımı(2.Aşama) Noksan Bulunmayan İşyeri Sayısı 35 1-10 Arasında Noksanı Bulunan İşy. Sayısı 87 11-20 Arasında Noksanı Bulunan İşy. Sayısı 31 21-30 Arasında Noksanı Bulunan İşy. Sayısı 6 31-40 Arasında Noksanı Bulunan İşy. Sayısı 1 40'dan Fazla Noksanı Bulunan İşy. Sayısı 0 ŞEKİL 7A: Noksanlıkların Yüzde Dağılımı (1. Aşama) 10% 4% 5% 36% 24% 21% Noksanı Bulunmayan İşyerleri 1-10 Arasında Noksanı Olan İşyerleri 11-20 Arasında Noksanı Olan İşyerleri 21-30 Arasında Noksanı Olan İşyerleri 31-40 Arasında Noksanı Olan İşyerleri 40'dan Fazla Noksanı Olan İşyeri Sayısı 16
ŞEKİL 7B: Noksanlıkların Yüzde Dağılımı (2. Aşama) 19% 4% 1% 22% 54% Noksanı Bulunmayan İşyerleri 1-10 Arasında Noksanı Olan İşyerleri 11-20 Arasında Noksanı Olan İşyerleri 21-30 Arasında Noksanı Olan İşyerleri 31-40 Arasında Noksanı Olan İşyerleri 40'dan Fazla Noksanı Olan İşyeri Sayısı Tablo 8: Özelliklerine Göre Noksanlıkların Dağılımı İşyeri Binası (Üretim, İdari ve Sos. Tesisler) 28 Makine ve Tezgahlar 12 Elektrik 8 Yangın Güvenlik Sistemleri 11 Kişisel Koruyucular 5 Sağlık 9 Belgeler 27 Diğer 4 17
ŞEKİL 8: Noksanlıkların Özelliklerine Göre Yüzde Dağılımı 25% 4% 26% 9% 5% 11% 8% 12% İşyeri Binası (Üretim, İdari ve Sos. Tesisler) Makine ve Tezgahlar Elektrik Yangın Güvenlik Sistemleri Kişisel Koruyucular Sağlık Belgeler Diğer TABLO 9: 1. ve 2. Aşama Denetimlerde Tespit Edilen Noksanlar NO İŞYERİNDE TESBİT EDİLEN NOKSANLAR İŞYERİ SAYISI 1. 2. AŞAMA AŞAMA 1 İşyerinin acil durum planı yoktur / güncellenmemiştir. 62 8 2 İşyeri çalışma talimatı yoktur / görülememiştir. 41 5 3 İşçilerin yangın ve iş güvenliği eğitimleri yoktur / görülememiştir. 81 41 4 İşyerinin elektrik ve aydınlatma tesisatının uygun olduğuna dair belge yoktur / görülememiştir 101 27 5 Emniyet valflerinin basınç test belgeleri yoktur / görülememiştir. 43 16 6 Forklifti kullanan işçinin operatör belgesi yoktur / Forkliftin periyodik kontrolü yapılmamıştır. 8 3 7 Gaz dedektörlerinin kalibrasyon belgeleri yoktur / görülememiştir. 27 12 8 Hava tankının basınç testi yapılarak rapor düzenlenmemiştir. /görülememiştir. 3 1 9 İşyerinde iç yönetmelik yoktur / görülememiştir 90 14 18
NO İŞYERİNDE TESBİT EDİLEN NOKSANLAR İŞYERİ SAYISI 1. 2. AŞAMA AŞAMA 10 İçme suyu analiz raporu alınmamıştır. / görülememiştir 18 2 İşyeri sağlık birimi yıllık değerlendirme raporu hazırlanmamıştır. / 11 görülememiştir. İşyerinde patlayıcı ortam oluşabilecek yerlerin sınıflandırılması 12 yapılmamıştır. Yer altı SPG boru hattının katodik koruması yoktur / kontrol belgesi 13 görülememiştir. 3 1 104 33 2 1 14 Kazanların kontrolu yapılarak rapor düzenlenmemiştir./ görülememiştir. 28 6 15 Kazan operatörlerinin ehliyeti yoktur / görülememiştir. 28 3 16 Kompresör kontrol edilerek belge düzenlenmemiştir. / görülememiştir. 54 18 17 İşyerinde gerekli güvenlik ve sağlık işaretleri yoktur / yetersizdir. 30 5 18 SPG tankları ve boru tesisatının testleri yapılmamıştır / test raporları görülememiştir. 91 30 19 Kimyasalların malzeme güvenlik bilgi formları yoktur. 2 1 20 Paratoner uygulama projesi yoktur./ kontrol belgesi yoktur./ görülememiştir. 93 23 21 İşyeri için risk analizi ve değerlendirmesi yapılmamıştır. 10 17 22 Tank temizleme talimatı yoktur. 1 0 Tankların ve boru donanımının statik elektrik topraklama kontrol 23 belgeleri yoktur / görülememiştir. Topraklama tesisatının (güvenlik ve statik) uygun olduğuna dair belge 24 yoktur / görülememiştir. 32 23 61 23 25 İşyerinin vaziyet planı yoktur / uygun değildir. 1 7 26 Tehlikeli bölge içinde kullanılan elektrikli cihazların ex-proof (alevgeçirmez) olduğuna dair belge yoktur / görülememiştir. 53 16 27 Patlamadan Korunma Dökümanı yoktur. 0 62 28 İşyerinde sorumlu müdür bulunmamaktadır. 36 9 29 Tüpten tüpe gaz aktarımı yapılmaktadır. 1 0 30 Boya tabancasında statik elektrik topraklama bağlantısı yoktur. 36 15 31 Tank ve çevre aydınlatması yoktur / yetersizdir. 1 0 19
NO 32 İŞYERİNDE TESBİT EDİLEN NOKSANLAR Tank sahasında, propan tankının yakınında exproof olmayan elektrik panosu bulunmaktadır. İŞYERİ SAYISI 1. 2. AŞAMA AŞAMA 2 1 33 İşyerlerinde elektrik ve aydınlatma cihazları etanj değildir. 7 2 34 İşyerlerindeki kumanda butonları etiketlendirilmemiştir. 56 11 35 Elektrik panosunun önünde yalıtkan malzeme yoktur. 23 7 36 Yüksek gerilim odasına girişi engelleyecek fiziki tedbir alınmamıştır. 8 1 37 İşyeri tehlike bölgesinde yüksek gerilim hattı geçmektedir. 4 1 38 İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulu oluşturulmamıştır. 0 3 39 İş Sağlığı ve Güvenliği Uzmanı istihdam edilmemektedir. 0 3 40 Acil çıkış kapısı yoktur / uygun değildir. 15 7 41 Boru tesisatında akışkanların hareket yönleri gösterilmemiştir. 38 8 42 İşyerinde SPG buharının birikebileceği boşluklar vardır. 5 2 43 Boyahanenin yeri uygun değildir / açıkta boya işi yapılmaktadır. 4 1 44 Kimyasalların depolanmaları uygun değildir./ Malzeme güvenlik bilgi formları yoktur. 28 4 45 İşyerinde duş yoktur / uygun değildir / faal değildir. 21 7 İşyerinin ilgili kısımlarında gaz alarm dedektörü yoktur / yeterli sayıda 46 değildir. Dolum ünitesindeki zincir konveyör üzerindeki geçiş platformları yoktur 47 / uygun değildir. İşyeri giriş-çıkış ve acil çıkış kapısı acil stop durumunda otomatik 48 açılmamaktadır. SPG tankının altındaki hidrolik vanalar acil stop durumunda otomatik 49 olarak çalışmamaktadır / yeri uygun değildir. 47 17 21 4 16 9 24 8 50 Kazan dairesinde havalandırma yetersizdir. 13 2 51 Dolum rampasında ısıtma yapılmamaktadır. 1 0 52 Tanklarla ilgili imalat yeterlilik belgesi yoktur / görülememiştir. 37 6 53 Dolum ünitesindeki kapılar içeri açılmaktadır. 9 2 20
NO İŞYERİNDE TESBİT EDİLEN NOKSANLAR İŞYERİ SAYISI 1. 2. AŞAMA AŞAMA 54 Saha zemini uygun değildir. 2 0 55 İşyeri tank sahasında kuru otla mücadele edilmemektedir. 26 4 56 İşyerinde bulunan depolama tanklarının komşu araziye olan mesafeleri uygun değildir. 43 21 57 Küre SPG tanklarında, alçak ve yüksek seviye alarm tesisatı yoktur. 2 1 58 İşyerinin soyunma mahali yoktur / uygun değildir. 18 6 Depolama tanklarının (yer üstü tanki) dıştan soğutma tertibati (springduş) yoktur. 59 Tesis girişinde, dolum rampasına çıkışta statik elektrik giderici tertibat 60 yoktur. Tanklarının üzerine yerleştirilen kontrol tesisatlarına kolayca ulaşmaya 61 yarayan platform yoktur / uygun değildir. 22 4 60 22 11 3 62 Tanker dolum ünitesi tanklara sıfır mesafededir. 1 0 63 Tankın etrafında taşma havuzu yoktur. 8 3 64 İşyeri güvenlik çiti uygun değildir, giriş kapısı otomatik yangın alarm sistemine bağlı değildir. 8 2 65 İşyerinde zemin etüdü yapılmamıştır / Deprem Sensör cihazı yoktur. 9 3 66 Paratoner Yoktur. 1 3 67 Boşluk, platform, havuz gibi tehlike arzeden yerlerde korkuluk yoktur. 2 8 68 Tüp boyama işinde çalışan işçilere maske verilmemiştir / uygun değildir. 19 7 69 İşçilerin iş ayakkabısı yoktur / uygun değildir 5 4 70 İşçilerin iş elbiseleri yoktur / uygun değildir. 7 2 71 İşçilere kişisel koruyucular verilmemiştir. 9 3 72 Gürültülü bölümlerde çalışan işçilerin kulak koruyucuları yoktur / uygun değildir. 26 7 73 Acil durdurma sistemi yoktur. 28 9 Tanker doldurma ve boşaltmada kullanılan hortumlarda ayrılabilir kaplin 74 yoktur. Tanker dolum ve boşaltım anında kullanılan vana ve borular uygun 75 değildir. 49 36 1 0 21
NO İŞYERİNDE TESBİT EDİLEN NOKSANLAR İŞYERİ SAYISI 1. 2. AŞAMA AŞAMA 76 İşyerinde bulunan motor kaplinleri açıktır. 32 8 77 Kayış-kasnak tertibatları açıktadır. 21 3 78 Kompresörün yeri uygun değildir / hava tankı sütre içine alınmamıştır. 13 7 79 Manometrenin kapatma valfi tek hareketli değildir / yoktur. 13 3 80 Açık kalıpla çalışılan preslerde çift el kumanda sistemi yoktur./ Preslerde pedal koruyucusu yoktur. 3 2 81 Buhar kazanında su seviye göstergesi yoktur / iki adet değildir. 5 3 SPG Depolama tankı üzerinde tank ile ilgili bilgileri ihtiva eden etiket, 82 plaka vb. yoktur. SPG tankları ve boru donanımları çarpma vb. fiziki etkilere karşı 83 korunmamıştır 31 3 32 8 84 Vinçlerde otomatik durdurma tertibatı yoktur / çalışmamaktadır. 2 1 85 Boya ünitesinde çalışan işçilerin göğüs radyografileri alınmamıştır / görülememiştir. 53 15 86 İlkyardım malzemesi yoktur./ yetersizdir. 31 11 87 İlk yardım odası yoktur / uygun değildir. 16 4 88 İlkyardım elemanı yoktur. 24 11 89 Gürültülü bölümlerde çalışan işçilerin işitme testleri yapılmamıştır 95 20 90 İşyeri hekimi yoktur. 3 2 91 İşçilerin laboratuvar muayeneleri yapılmamıştır / görülememiştir. 21 5 92 Portör muayeneleri yoktur / görülememiştir. 54 9 93 İşçilerin ağır ve tehlikeli işlerde çalışabileceklerine dair sağlık raporları yoktur / usulüne uygun değildir / periyodik sağlık muayeneleri yapılmamıştır. 93 38 94 İşyerine girişte tankerler ve diğer araçlar için alev tutucular yoktur. 12 5 95 İşyerinde tinerle parça yıkaması yapılmaktadır. 1 1 96 Yangın alarm ve tahliye denemeleri yapılmamıştır / kayda alınmamıştır. 80 24 97 Yangın motopompunun günlük işletme tecrübesi kayıtları yoktur / görülememiştir. 83 14 22