- kalp ile tasdikte. Abstract

Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2015 - Bahar, 28-139-157 M-I A ZÂM, ET-TAHAVÎ VE ÖMER EN- N Dr. Fatma PINAR YYÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü fatmapnar1453@gmail.com Özet - - kalp ile tasdikte tirdikleri bilgisine Anahtar Kelimeler: Abstract Text Azam, Tahavi, and Ömer Nesefi are our Ehl-i Sunnah scholars whose ideas are reliable sources. In akait texts, information about substantive issue ssuch as nature of faith, attributes and names of God, ruyetullah/thegift or ability of seeimg the God are pre emphasizes that faith is about accepting the religion bu heartso it cannotin During the observation of the akait texts, they are in the same opinion about the issues of belief of Allah such as the attributions of God and ruyetullah. Keywords: attributions, faith, theology, genesis, ruyetullah 139

140 Fatma Pınar Hz. Âdem den beri h sanlarda bir, ilahi bir kudretin 1 görülen bu inanç hissi göstermektedir. üçük de görmek mümk 2 Bu sebeple her imam etmesi mutlak bir borçtur ve Allah a inanmakla mükelleftir. bulabilmekte ve, o derece. 3 Ancak Allah a iman gaybi bir konu olup, bu konuda, Kur an ve peygamber göndermek suretiyle 4 Dol 5 6. 7 Kur an ise Allah, hâkimi vermekte, 8. 9 1 Okul, XIII/2, Bursa, 2004, 60. 2 Erciyes akültesi Dergisi, 3 Anlam ve Önemi,, XII, Ankara, 1970, 307. 4 Ankara Fakültesi Dergisi, XVIII/14, Ankara, 1970, 71. 5 Dergisi, VII/2, Sivas, 2003, 201. 6 Hat Marmara 7 Dergisi, VIII/1, Sivas, 2004, 135. 8 Dilaver Selvi, 33.

Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 141 Kur an 10 - nen, 11 Hanefi mezhebinin kurucusu, öncüsü - Ebu Hanife dir. 12 Onun göstermeye devam etmektedir. biri olan, günümüzde muhaddis, h - 13 -. Ömer Nesefi dir. fi fakihi olup, f ve tarih ilimlerinde ihtisas sahibi büyük bir âlimdir. 14 -. 1-, 15 - tasdik olarak 9 Dergisi Kitabu l- Luma fi r-red ala Ehli z- -Bida, (thk.: Richard J. Mc. Carty), Beyrut, 1953, 7; a.y., el- -Diyâne, Medine, h. 1410, 267; Muhammed Zahid el-kevseri, el-akide ve -Kelam min A mali l- Muhammed Zahid el-kevseri, Dârü l-kütübi l- 10 19, 2012, 304. 11 12-46. 13 Muhammed bin Abdurrahman el-humeyyis, - Muyessere 14 Ömer Nesefi, 2006, 10. 15 bkz.: Sâbûni Nûreddin, el-bidaye fi Usuli d-din, Külliyyete bi Cemaati el- 265; a.y., Makalatü l- Mektebetü n-nehda, Kahire, 1979, 213;

142 Fatma Pınar 16 n kalp ile tasdiktir. üstündürler. Çünkü amel artar da eksilir de. 17 mam- 18 Ona göre müminler birbirl üstündürler. Biz r uygun olarak ibadet eder. Müminler marifette, yakinde, tevekkülde, 19 diyen - - ahavi de kalp ile tasdik olarak ifade etmekte. 20 Tâhâvi iman i Kevseri, a.g.e., 613; Maturidi, Kitabü t-tevhid, 373; Ebu Muin Nesefi, Bahrü l-kelam fi Akaid-i Ehlil- - 1327, 3; Beyhaki, Durru l-münteged, Dâru l-affan, Kahire, h. 1424, 127; Ebu Hamid el-gazâli, -u Ulumiddin, Daru s-selam, Kahire, h. 1424, 136. 16 ne, Fakültesi Dergisi, XLIX/1, Ankara, 2008, 79. 17 - el- -, (Terc.: Abdülvahap Öztürk), -38. 18 Ebu Hanife, a.g.e., 37-38. 19 Ebu Hanife, a.g.e., 40-41. 20 Ebu Ca fer Tahâvî, Akâidü t-tahâvî -Humeyyis),

Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 143 ibarettir: ir. Ameller ise birdir. Bir kulda tasdik ve ikrar bulunursa, onun gerçekten Ben minim demesi gerekmez. 21 Ömer Nesefi ye göre bir insanda kalbi tasdik var ise o ir. Yani her mümin her Müslüman da mümindir. Her üç âlimin sonuç artma ve üstündürler. 2- Alla rihinde üzerinde en çok edilen, 22 Allah a nispet edilen y 23 ayetlerin incelenmesi ve 24 21 Ömer Nesefi, Akâidü n-nesefi - 1966, 202. 22 Fahreddîn er-râzî, 23 -Cürcâni, Kitabu t-tarifât, Daru l-fikr, Beyrut, 1998, 95. 24, V/5, Bursa, 1993, 68.

144 Fatma Pınar 25-26 Yine kelâm 27 için geçerlidir. 28-29 Bu durum 30 Ehli Sünnet 31 25 bkz.: Seyyid Kutub, -Kur an - 1296; Ömer Nesefi, Metni Hakaiki Akaidi l- -Nesefi, Nesefi Ömer, Sahafiye- Sabuni, a.g.e., El, 26; a.y., er-risaletü t- Tedmuriyye, Camiatü l- - 521; Maturidi, Kitabü t-tevhid, s. 44-, s. 334; Fahreddin er-razi, -Hüsna li r-razi, Mektebetü Ezheri - 26 Gazzâlî, (Terc.: Mahmut Kaya), Hüseyin 27 Kitabü t- Tahris, (Tahkik: Hüseyin Hansu, Terc.: Mehmet ul, 2014, 135; Abdullatif Harputi, Kelâm Tarihi 28, II/2, 1987, 151. 29 Seyyid Kutub, 30 H. Austryn Wolfson, Kelâm Felsefeleri, 31 -Fikri l-felsefi fi l- kenderiye, 1965, 479.

Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 145-32 - 33 ve Muhalefetü l-lil Havadis 34 itibariyle ünde O isimleriyle, zâti ve fili, sun vb... 35 - zati ve fat olarak fiillerini ise fi 36 32 Ebu Hanife, a.g.e., 22. 33 bkz.: Sabuni, a.g.e., 22; Kevseri, a.g.e., 190; Ebu Muin Nesefi, a.g.e., 10; el-fark Beyne l-, Darü l-marife, Beyrut, 1987, 333; Âmidi, Ebkarü l-efkar fi Usulü d- Din, Darü l- Nihayetü l- -Kelam, Mektebetü s-sekafet üt Diniyye, Kahire, trs., 90; Gazzali, -u Ulumiddin, Daru s-selam, Kahire, 2003, 125. 34 bkz.: Ömer Nesefi, a.g.e., 114; Beyhaki, Dârü l- Kütübi l- Kitabü t-tevhid, Darü l Cemiyeti Katr, Kahire, trs., 24- a.g.e., 103. 34 Kutub, a.g.e., V, 3146. 35 Ebu Hanife, a.g.e., 22. 36 Kelâm Düzgün), Ankara, 2012, 241.

146 Fatma Pınar - ekmektedir: Allah her zaman s ldir. Allah her zaman ilmi ile â kudreti ile kadir m h yaratmadan önce de h 37 Ona göre 38 diyen n kâfir -Mükevven, üzerinde kelâm ekollerinin çok i 39 - - girmeden 37 Ebu Hanife, a.g.e., 22-23. 38 Ebu Hanife, a.g.e., 26. 39 Nureddin es-sâbûnî, Mâtürîdiyye Akaidi

Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 147 il, dudak) ve harflerle 40 diyen - ihtiyaç duymaz. Alla 41 diyerek 42 Allah Onun bu dile getirmektedir. Halku l-kur an meselesi, Abbasilerde Me mun, en Mutezile, 43 44 - ta 45 46 çekmektedir. 40 Ebu Hanife, a.g.e., 26. 41 Ebu Hanife, a.g.e., 27. 42 bkz.: Ömer Nesefi, a.g.e., 135; Sabuni, a.g.e., 32; Beyhaki, Kitabu Esma, 237; Kevseri, a.g.e., el- a.g.e., 334; Teftazani, a.g.e., 26; Maturidi, a.g.e., a.g.e., 268; Gazzali, a.g.e., 128. 43-44 Osman Karadeniz, Halku l-kur an, Kelâm Ankara, 2012, 389. 45 Nisa, 4/16. 46 Ebu Hanife, a.g.e., s. 27-28.

148 Fatma Pınar Ebu Hanife h 47 48 Burada. söylemektedir: Eli kudretidir ya da nimetidir, denemez. Zira böyle söylenirse 49 Haberi ya, da - 50 Se bu Ebu Hanife dönmesi ifadeleri üzerinde durma ve varittir. de aynen böyledir. 51 - ve mesafe itiba Ona göre 47 bkz.: Kevseri, a.g.e., Sistematik Kelâm Ali Rabbanî Gülpâyigâni,, (Terc.: Sedat Abdurrahman el-humeyyis,, (Terc.: Ahmet ar, Akaid Risaleleri, 48 Ebu Hanife, a.g.e., 26-27. 49 Ebu Hanife, a.g.e., 27. 50 (Atatürk Erzurum, 2007, 8. 51 Ebu Hanife, a.g.e., 22-29.

Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 149 - - Nihayeti olmayan bir daimdir. Fani olmaz, son bulmaz. Sadece onun idrak edemez. Mahlûklar ona benzemez. Hayat sahibidir, ölmez. 52 Tâhâvi burada getirmektedir getirmektedir: Y mâ. 53 - görülmektedir. Tâhâvî de likte ezeli ve : O ve eyi. 54 52 Tahâvî, a.g.e., 20-21. 53 Tahâvî, a.g.e., 27-28. 54 Tahâvî, a.g.e., 29.

150 Fatma Pınar ve sem 55 üzerinde de etmektedir. 56 dile getirmektedir: 57 Tâhâvi burada h dilemesi/iradesi hari Allah- onu ihtiva edemez 58 diyen in dile getirmektedir: r, kadirdir, 55 bkz.: Muhammed bin Salih el- Fakültesi Dergisi, 13/2, 253; Beyhaki, Kitabu Esma, el-, 267; Teftazani, a.g.e.,, 257; Âmidi, a.g.e., a.g.e., 180; Gazzali, a.g.e., 126. 56 Dergisi a.g.e., 163; Sabuni, a.g.e., El-, 266; Beyhaki, a.g.e., 175; Kevseri, a.g.e., a.g.e., 336; Teftazani, a.g.e., 26; Maturidi, a.g.e., 286; Âmidi, a.g.e., 215; a.g.e., 238; Gazzali, a.g.e., 127. 56-57 Tahâvî, a.g.e., 34. 58 Tahâvî, a.g.e., 34.

Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 151 59 Burada Nesefi nin Allah kudre i, âlemin meydana getiricisidir. 60 Nesefi, ilim, kudret, hayat, semi, Nesefi de akaid metninde Ehli Sünnet çizgisini takip eden bir âlim olarak, isi üzerinde durmakta ve Allah kelam ile mütekellimdir. Kelam onun emreder, nehy eder, haber verir 61 diyerek ezeli bi 3-Ruyetullah Ru yetullah müminler. 62 63 u yetin mümkün lerdir. Bunlardan biri olan Mutezile, 64 gözlerle 59 Nesefi, a.g.e., 202. 60 Nesefi, a.g.e., 203. 61 Nesefi, a.g.e., 204. 62 TDV Ansiklopedisi, 2008, 311. 63 Cemalettin Erdemci, 149. 64 Binyamin Abrahamov,

152 Fatma Pınar Gözler O nu idrak edemez, O gözleri idrak eder. 65 ancak 66 - de akaid metninde âhirette gözle görülmesinin Müminler cennette onu dünya gözleriyle göreceklerdir. Müminler, angi bir mesafe de ol 67 diyen - - - - : erine 68 ih hadisler yoluyla Resûlullah t. 69 65 En am, 6/103. 66 - Dini ergisi, VIII/24, 295; Muhammed Halil Herrâs, el-akidetü l- 2000, 82; Ömer Nesefi, a.g.e., 163; Sabuni, a.g.e., El-, 266; a.y., slamiyyin, 232; Kevseri, a.g.e., a.g.e., 336; Teftazani, a.g.e., 34; Maturidi, a.g.e., 77-78; Ebu Muin Nesefi, a.g.e., 15; Beyhaki, Durrü l-münteged, 92; Âmidi, a.g.e., 383; Gazzali, a.g.e., 125. 67 Ebu Hanife, a.g.e., 37. 68-23. 69 Tahâvî, a.g.e., 51.

Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 153 getirmektedir: 70 zorunlu Sonuç - - âlimlerinde eserlerle, bir yandan âlimleridir. Bu âlimler h lerdir. ru yetullah ( gözlerle görülmesi) gibi hususlarda birbirleri ile ve kendileri gibi olan âlimleri ve tereddüde nin iman etmede birbirlerinden üstün, sadece amellerde birbirlerinden üstün h ya a Mutezile nin aksine her üç Ehl-i Sünnet âlimi ilim, kudret, hayat, n, ö rinde 70 Nesefi, a.g.e., 204.

154 Fatma Pınar Kaynakça ABRAHAMOV, Abrahamov: (Terc.: Emine ADIGÜZEL, Hanifi:, Yüksek Lisans Tezi), Erzurum 2007. Ebkarü l-efkar fi Usulu d-din, Darü l-, Fakültesi Dergisi, VIII/1, Sivas 2004. (133-157). Rahmet ve Gazap, 2005. (42-61). ATAY, Hüseyin:, Ankara XVIII/14, Ankara 1970. (71-81). AYDIN, Mehmet: Gazâli nin Kurb Nazariyesinde, Ankara Üniversitesi, XII, Ankara 1970. (307-314). Deliller, Kayseri 1986. (251-267). BALJON J. M., -Biçimci Dili, (Terc.: Mevlüt Erten), VIII/1, Sivas 2004. (293-317). BALTACI, Burhan: Yunus 10/26. Ayette Yer Alan Ziyade kelimesin -i, VIII/24. (293-304). Allah, Ankara, III/4, Ankara 1954. (3-32).

Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 155, Dârü l-kütübi l- 1984. Kitabu t-tarifât, Daru l-fikr, Beyrut 1998. -, (Terc.: Ömer Ç,, II/2, 1987, (151-177)., Fakültesi Dergisi, VII/7, Bursa 1998. (151-179).,, V/5, Bursa 1993. (68-88)., Dicle 2001. (29-45). - el- -, (Terc.: EL- Muhammed bin Salih: Te, Çukurova XIII/2, Adana. (247-269)., De 2012. ESEN, Muammer:, Ankara XLIX/1, Ankara 2008. (79-91). -Hasan: el- -Diyâne, (Terc.: Ebu Hamid:, (Terc.: GAZZÂ, Ebu Hamid: -Din, Daru s-selam, Kahire 2003. GÜNAY, Musa:,, s (299-325). : Kelâm Tarihi, Ankara Okulu HERRÂS, Muhammed Halil: el-akidetü l-, 2000.

156 Fatma Pınar, Hilafet Devleti Ya Akidetü t Tahaviye el-muyessere, Halku l-kur an, Kelâm, (Edit.: -390). KILAVUZ, Ulvi Murat-Ahmet Saim: KUTUB, Seyyid: -Kur an - Beyrut 1972. KUTUB, Seyyid: Kitabü t-tevhid, Darü l Cemiyeti Katr, Kahire, trs. -Fikri l-felsefi fi l-, II, - Hanefi: Bahrü l-kelam fi Akaid-i Ehlil-, Matba -, Ömer, Akâidü n-nesefi -il Akaidi Kesteli ile ÖCAL, Mustafa:,, XIII/2, Bursa 2004. (55-78). ÖZLER, Mevlüt:, Kelâm, (Edit.: n Ali Düzgün), Ankara 2012. (219-261). PEKCAN, Ali:, Dergisi, s -43). el-bidaye fi Usuli d-din, Külliyyete bi 2011., Semerk 2004. Nihayeti l- -Kelam, Mektebetü s-sekafet üt Diniyye, Kahire, trs. Ehl- Ebu Hanife,, s (46-67).

Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 157 -Akâid TAHÂVÎ, Ebu Ca fer, Akâidü t-tahâvî el- Mahiyeti Problemleri, Dergisi, VII/1, Urfa 2001. (51-75). TÛSÎ, Nasîruddîn:, (Terc.: Anar in, Fakültesi Dergisi, I/ -158). WOLFSON, H. Austryn: Kelâm Felsefeleri, için,, s - 228)., Kelâm, (Edit.: 2012. (290-297). Rüyetullah, XXXV, TDV Ansiklopedisi, 2008. (311-314). YILMAZ, Selahattin:, Cumhuriyet, VII/2, Sivas, 2003. (201-207). Kelâm Ekoller ve Problemler, Yüzüncü