2. BÖLÜM - Menkul K ymetlerin ve Di er Sermaye Piyasas Araçlar n n Elden Ç kar lmas ndan Sa lanan Kazançlar n Vergilendirilmesi ve Beyan 2. BÖLÜM MENKUL KIYMETLER N VE D ER SERMAYE P YASASI ARAÇLARININ ELDEN ÇIKARILMASINDAN SA LANAN KAZANÇLARIN VERG LEND R LMES VE BEYANI Gelir Vergisi Kanununun mükerrer 80 inci maddesine göre, menkul k ymetler ve di er sermaye piyasas araçlar n n elden ç kar lmas ndan sa lanan kazançlar de er art fl kazanc olarak vergilendirilmektedir. Bunun yan s ra menkul k ymetlerin ve di er sermaye piyasas araçlar n n elden ç kart lmas ndan sa lanan kazançlar n vergilendirilmesinde yaz m z n birinci bölümünde de aç kland üzere 01.01.2006 tarihinden önce ihraç/iktisap edilmesi önem arz etmektedir. Bu kapsamda ; -Geçici 67 nci maddenin (9) numaral f kras nda yer alan düzenleme uyar nca, 01/01/2006 tarihinden önce ihraç edilmifl olan her nevi tahvil ve Hazine bonolar ile Toplu Konut daresi ve Özellefltirme daresince ç kar lan menkul k ymetlerin elden ç kar lmas suretiyle sa lanan gelirler, -Geçici 67 nci maddenin (10) numaral f kras nda yer alan düzenleme uyar nca, 01/01/2006 tarihinden önce iktisap edilmifl olan menkul k ymet veya di er sermaye piyasas araçlar n n elden ç kar lmas ndan elde edilen gelirler, 31.12.2005 tarihinde geçerli olan hükümler çerçevesinde vergilendirilmektedir. Bu nedenle menkul k ymet ve di er sermaye piyasas araçlar n n elden ç kar lmas ndan sa lanan kazançlar n n vergilendirilmesi hakk nda ki aç klamalar bu husus dikkate al narak yap lacakt r. 1- MENKUL KIYMETLER N VE D ER SERMAYE P YASASI ARAÇLARININ ELDEN ÇIKARILMASINDAN SA LANAN KAZANÇLAR Ç N 01.01.2006 TAR H NDEN T BAREN GEÇERL OLAN DÜZENLEME 5281 say l Kanunla, 01.01.2006 tarihinden geçerli olmak üzere Gelir Vergisi Kanunu nun mükerrer 80 nci maddesinin 1 nci bendi vazs z olarak iktisap edilenler ile tam mükellef kurumlara ait olan ve iki y ldan fazla süreyle elde tutulan hisse senetleri hariç, menkul k ymetlerin veya di er sermaye piyasas araçlar n n elden ç kar lmas ndan sa lanan kazançlar. fleklinde de ifltirilmifltir. Bu kapsamda; - vazs z olarak iktisap edilen hisse senetleri, -Tam mükelleflere ait olup iki y ldan fazla elde tutulan hisse senetleri, elden ç kar lmas ndan sa lanan kazançlar gelir vergisinin konusuna girmemektedir. Yani bu kazançlar için y ll k gelir vergisi beyannamesi verilmesine gerek bulunmamaktad r. 57
Menkul K ymetlerden ve Di er Sermaye Piyasas Araçlar ndan Elde Edilen Gelirlerin Vergilendirilmesi ve Beyan istanbul smmmo Yukar da aç klanan durum d fl ndaki menkul k ymetlerin ve di er sermaye piyasas araçlar n n elden ç kar lmas ndan sa lanan kazançlar de er art fl kazanc olarak vergiye tabidir. Söz konusu menkul k ymetlerin al m-sat m ndan elde edilen de er art fl kazançlar nda vergilendirmeye esas al nacak kazanç, Gelir Vergisi Kanununun mükerrer 81 inci maddesine göre elden ç karma karfl l nda al nan para ve ay nlarla sa lanan ve para ile temsil edilebilen menfaatlerin tutar ndan, elden ç kar lan k ymetin maliyet bedeli ile elden ç kar lma dolay s yla yap lan giderlerin ve ödenen vergi ve harçlar n indirilmesi suretiyle bulunacakt r. Gelir Vergisi Kanunun mükerrer 81 nci maddesinin son f kras nda mal ve haklar n elden ç kar lmas nda iktisap bedeli, elden ç kar lan mal ve haklar n, elden ç kar ld ay hariç olmak üzere Devlet statistik Enstitüsünce belirlenen toptan eflya fiyat endeksindeki (TEFE) art fl oran nda art r larak tespit edilece i hüküm alt na al nm flt r. Di er taraftan Vergi Usul Kanunu nun mükerrer 298 nci maddesinin C alt bendinde, vergi kanunlar nda yer alan toptan eflya fiyatlar genel endeksi ibaresi üretici fiyatlar genel endeksi ve TEFE ibaresi ÜFE olarak uygulanaca hüküm alt na al nm flt r. Buna göre, menkul k ymetlerin elden ç kar lmas nda enflasyondan kaynaklanan kazançlar n vergi d fl tutulmas amac yla menkul k ymetlerin iktisap bedelinin, elden ç kar lan ay hariç olmak üzere Devlet statistik Enstitüsünce belirlenen üretici fiyatlar genel endeksi (ÜFE) art fl oran nda artt r larak tespit edilmesi gerekmektedir. Öte yandan, 5281 say l Kanunla mükerrer 81 inci maddeye eklenen hükümle, 01/01/2006 tarihinden itibaren elde edilen gelirlere uygulanmak üzere, endekslemenin yap labilmesi için art fl oran n n % 10 veya üzerinde olmas flart getirilmifltir. 2- MENKUL KIYMETLER N VE D ER SERMAYE P YASASI ARAÇLARININ ELDEN ÇIKARILMASINDAN SA LANAN KAZANÇLAR Ç N 31.12.2005 TAR H NDE GEÇERL OLAN DÜZENLEME Gelir Vergisi Kanunu nun mükerrer 80 nci maddesinin 1 nci bendinin 31.12.2005 tarihinde geçerli olan hükmü afla daki gibidir. 1. vazs z olarak iktisap edilenler, Türkiye de kurulu menkul k ymet borsalar nda ifllem gören ve üç aydan fazla süreyle elde tutulan hisse senetleri ile tam mükellef kurumlara ait olan ve bir y ldan fazla süreyle elde tutulan hisse senetleri hariç, menkul k ymetlerin elden ç kar lmas ndan sa lanan kazançlar (Üç ayl k süreyi bir y la kadar ç kartmaya veya tekrar kanuni süreye kadar indirmeye Bakanlar Kurulu yetkilidir.). Madde hükmü gere ince afla da belirtilen menkul k ymetlerin elden ç kar lmas vergiye tabi olmayacakt r. 58
2. BÖLÜM - Menkul K ymetlerin ve Di er Sermaye Piyasas Araçlar n n Elden Ç kar lmas ndan Sa lanan Kazançlar n Vergilendirilmesi ve Beyan - vazs z olarak elde edilen menkul k ymetler, -Türkiye de kurulu menkul k ymet borsalar nda ifllem gören ve üç aydan fazla süreyle elde tutulan hisse senetleri ile -Tam mükellef kurumlara ait olan ve bir y ldan fazla süreyle elde tutulan hisse senetleri. Bu kazançlar için y ll k beyanname verilmeyece i gibi di er gelirler nedeniyle verilecek beyannameye dahil edilmeyecektir. Ayr ca, bendin sonuna eklenen parantez içi hükümle Bakanlar Kuruluna, bentte belirtilen üç ayl k süreyi bir y la kadar ç karmaya veya tekrar üç aya kadar indirmeye yetki verilmifltir. Yukar da belirtilenlerin d fl nda kalan yani ivazl olarak elde edilmifl olmak flart yla; -Türkiye de kurulu menkul k ymet borsalar nda ifllem gören ve üç ay içinde elden ç kar lan hisse senetlerinden sa lanan kazançlar, -Tam mükellef kurumlara ait olan ve en fazla bir y l süreyle elde tutulan hisse senetlerinin elden ç kar lmas ndan sa lanan kazançlar, -Di er menkul k ymetlerin elden ç kar lmas ndan sa lanan kazançlar di er kazanç ve irat olarak verginin konusuna girmektedir. Yukar da aç klanan de er art fl kazançlar ile birlikte Mükerrer 80 inci maddede belirtilen di er de er art fl kazançlar n n da elde edilmifl olmas halinde söz konusu kazançlar toplanarak istisna tutar olan 14.000 YTL lik tutar ile karfl laflt r lacakt r. Elde edilen de er art fl kazançlar n n toplam istisna tutar olan 14.000 YTL s na eflit veya alt nda ise söz konusu gelirler için y ll k gelir vergisi beyannamesi verilmeyecektir. Baflka gelirler için y ll k gelir vergisi beyannamesi verilse dahi belirtilen gelirler verilecek beyannameye dahil edilmeyecektir. Buna karfl l k elde edilen de er art fl kazançlar n n toplam istisna tutar olan 14.000 YTL s n afl yor ise toplam gelirden istisna tutar düflülerek kalan tutar n tamam di er kazanç ve irat olarak y ll k gelir vergisi beyannamesi ile beyan edilecektir. Yukar da hangi menkul k ymetlerin elden ç kar lmas halinde mutlak suretle beyan edilmeyece i belirtilmifl olup di erlerinde ise beyan edilip edilmeyece i elde edilen kazanc n istisna tutar n n geçip geçmedi ine göre karar verilmesi gerekti i hususuna de inilmifltir. Beyan konusu yap l p yap lmayaca na karar verilmesi kadar istisna tutar ile karfl laflt r lacak kazanç tutar n n tespiti de önemlidir. Gelir Vergisi Kanunun mükerrer 81 nci maddesinde de er art fl kazanc nda safi kazanc n nas l tespit edilece i aç klanm flt r. De er art fl kazançlar nda, safi 59
Menkul K ymetlerden ve Di er Sermaye Piyasas Araçlar ndan Elde Edilen Gelirlerin Vergilendirilmesi ve Beyan istanbul smmmo kazanç esas itibar yla elden ç kar lma karfl l nda al nan para ve ay nlarla sa lanan ve para ile temsil edilebilen her türlü menfaatlerin tutar ndan, elden ç kar lan mal ve haklar n maliyet bedelleri ile elden ç kar lmas dolay s yla yap lan ve sat c n n uhdesinde kalan giderlerin ve ödenen vergi ve harçlar n indirilmesi suretiyle bulunmaktad r. Gelir Vergisi Kanunun mükerrer 81 nci maddesinin son f kras nda mal ve haklar n elden ç kar lmas nda iktisap bedeli, elden ç kar lan mal ve haklar n, elden ç kar ld ay hariç olmak üzere Devlet statistik Enstitüsünce belirlenen toptan eflya fiyat endeksindeki (TEFE) art fl oran nda art r larak tespit edilece i hüküm alt na al nm flt r. Di er taraftan Vergi Usul Kanunu nun mükerrer 298 nci maddesinin C alt bendinde, vergi kanunlar nda yer alan toptan eflya fiyatlar genel endeksi ibaresi üretici fiyatlar genel endeksi ve TEFE ibaresi ÜFE olarak uygulanaca hüküm alt na al nm flt r. Buna göre, menkul k ymetlerin elden ç kar lmas nda enflasyondan kaynaklanan kazançlar n vergi d fl tutulmas amac yla menkul k ymetlerin iktisap bedelinin, elden ç kar lan ay hariç olmak üzere Devlet statistik Enstitüsünce belirlenen üretici fiyatlar genel endeksi (ÜFE) art fl oran nda artt r larak tespit edilmesi gerekmektedir. Öte yandan, 5281 say l Kanunla mükerrer 81 inci maddeye eklenen hükümle, 01/01/2006 tarihinden itibaren elde edilen gelirlere uygulanmak üzere, endekslemenin yap labilmesi için art fl oran n n % 10 veya üzerinde olmas flart getirilmifl olmakla birlikte, söz konusu düzenleme 01/01/2006 tarihinden itibaren geçerli oldu undan 31.12.2005 tarihinde geçerli olan mevzuata göre vergilendirilecek menkul k ymetler aç s ndan geçerlili i bulunmamaktad r. Yani 01.01.2006 tarihinden sonra elde edilen ancak 31.12.2005 tarihinde ki düzenlemeler çerçevesinde vergilendirilen menkul k ymet ve di er sermaye piyasas araçlar n n elden ç kar lmas ndan do an kazanc n tespitinde maliyet bedelinin endekslenmesi için art fl oran n %10 veya üzeri olma flart bulunmamaktad r. 3- ÜRET C F YATLARI GENEL ENDEKS (ÜFE) DE fi M ORANLARI Menkul k ymetlerin elden ç kar lmas nda iktisap bedeli, elden ç kar lan menkul k ymetin elden ç kar ld ay hariç olmak üzere Devlet statistik Enstitüsünce belirlenen üretici fiyatlar genel endeksi (ÜFE) art fl oran nda artt r labilecektir. 2002 ila 2006 y llar na ait endeks oranlar afla daki gibidir. 60
2. BÖLÜM - Menkul K ymetlerin ve Di er Sermaye Piyasas Araçlar n n Elden Ç kar lmas ndan Sa lanan Kazançlar n Vergilendirilmesi ve Beyan Baflbakanl k Devlet statistik Enstitüsü Baflkanl (Toptan Eflya Fiyatlar Genel Endeksi (TEFE) 1994=100) Üretici Fiyatlar Genel Endeksi (ÜFE) De iflim Oranlar (2003=100) (*) (Kümüle) Dönem Endeks Endeks Endeks Endeks Endeks Ocak 2002 5157.4 2003 6840,7 2004 7576,5 fiubat 2002 5289.5 2003 7055,7 2004 7700,6 Mart 2002 5387.9 2003 7281,8 2004 7862,2 Nisan 2002 5485.5 2003 7410,0 2004 8070,5 May s 2002 5508.4 2003 7364,0 2004 8067,8 Haziran 2002 5572.0 2003 7222,2 2004 7982,7 Temmuz 2002 5720.7 2003 7183,5 2004 7861,6 A ustos 2002 5842.8 2003 7169,4 2004 7923,5 Eylül 2002 6024.6 2003 7173,3 2004 8069,7 Ekim 2002 6213.3 2003 7213,4 2004 8330,1 Kas m 2002 6314.3 2003 7336,2 2004 8392,7 Aral k 2002 6478.8 2003 7382,1 2004 8403,8 2005 8328,40 2006 8957,94 2005(*) 118,64 2006(*) 124,70 2005 8326,55 2006 8980,93 2005(*) 118,77 2006(*) 125,02 2005 8503,60 2006 9003,20 2005(*) 120,27 2006(*) 125,33 2005 8675,43 2006 9177,76 2005(*) 121,72 2006(*) 127,76 2005 8647,64 2006 9432,06 2005(*) 121,96 2006(*) 131,30 2005 8677,15 2006 9811,35 2005(*) 121,38 2006(*) 136,58 2005 8655,06 2006 9896,12 2005(*) 120,48 2006(*) 137,76 2005 8804,91 2006 9822,13 2005(*) 121,73 2006(*) 136,73 2005 8950,24 2006 9799,14 2005(*) 122,68 2006(*) 136,41 2005 9009,11 2006 9843,68 2005(*) 123,52 2006(*) 137,03 2005 8805,20 2006 9814,95 2005(*) 122,35 2006(*) 136,63 2005 8785,74 2006 9802,74 2005(*) 122,30 2006(*) 136,46 (*) Endeks ve de iflim oranlar ; bu sat rda 2005 ve 2006 y l için 2003=100 Temel Y l Üretici Fiyatlar (ÜFE) Endeksinden verilmifltir. 61
Menkul K ymetlerden ve Di er Sermaye Piyasas Araçlar ndan Elde Edilen Gelirlerin Vergilendirilmesi ve Beyan istanbul smmmo 4-MENKUL KIYMETLER N VE D ER SERMAYE P YASASI ARAÇLARININ BANKA VE ARACI KURUMLAR VASITASIYLA ELDEN ÇIKARILMASINDAN SA LANAN KAZANÇLAR 4.1- Genel Düzenleme Gelir Vergisi Kanununa 5281 say l Kanunun 30 uncu maddesiyle eklenen Geçici 67 nci maddede, menkul k ymetler ve di er sermaye piyasas araçlar n n elden ç kar lmas ve elde tutulmas sürecinde elde edilen gelirler ile mevduat faizleri, repo gelirleri ve kat l m bankalar ndan elde edilen gelirlerin vergilendirilmesine yönelik düzenlemelere yer verilmifltir. Gelir Vergisi Kanununun Geçici 67 nci maddesinin (1) numaral f kras nda düzenlenen tevkifat, -5411 say l Bankac l k Kanunu kapsam nda Türkiye de faaliyette bulunan bankalar ve Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankas ile -2499 say l Sermaye Piyasas Kanunu kapsam nda Türkiye de faaliyette bulunan arac kurumlar ile saklamac kurulufllar taraf ndan gerçeklefltirilmesi gerekmektedir. Gelir Vergisi Kanununun Geçici 67 nci maddesinin (1) numaral f kras kapsam nda tevkifata tabi olacak gelirler ise; - Menkul k ymetler ve di er sermaye piyasas araçlar n n al m-sat m sonucunda oluflan getiriler, - Menkul k ymetler ve di er sermaye piyasas araçlar n n itfas dolay s yla oluflan getiriler, - Menkul k ymetler ve di er sermaye piyasas araçlar n n dönemsel getirileri (herhangi bir menkul k ymet veya di er sermaye piyasas arac na ba l olmayan), - Menkul k ymetler ve di er sermaye piyasas araçlar n n ödünç ifllemlerinden sa lanan getirilerdir. Menkul k ymet ve di er sermaye piyasas arac ifadesi, Türkiye de ihraç edilmifl ve Sermaye Piyasas Kurulunca kayda al nm fl ve/veya Türkiye de kurulu menkul k ymet ve vadeli ifllem ve opsiyon borsalar nda ifllem gören menkul k ymetler veya di er sermaye piyasas araçlar ile kayda al nmam fl olsa veya menkul k ymet ve vadeli ifllem borsalar nda ifllem görmese dahi Hazinece veya di er kamu tüzel kiflilerince ihraç edilecek her türlü menkul k ymet veya di er sermaye piyasas arac n ifade etmektedir. Di er taraftan banka veya arac kurumlar, bir menkul k ymet veya di er sermaye piyasas arac n, Geçici 67 nci maddenin (1) numaral f kras kapsam nda tevkifata tabi tutulmaks z n sat n almalar halinde, kendilerine sat fl yapanlar ad na 62
2. BÖLÜM - Menkul K ymetlerin ve Di er Sermaye Piyasas Araçlar n n Elden Ç kar lmas ndan Sa lanan Kazançlar n Vergilendirilmesi ve Beyan sat fl bedeli ile al fl bedeli aras ndaki fark üzerinden, Geçici 67 nci maddenin (3) numaral f kra hükmü uyar nca vergi tevkifat yapmalar gerekmektedir.. Ayr ca geçici 67 nci maddenin (1) numaral f kras nda yer alan düzenleme uyar nca, -Hazine taraf ndan yurt d fl nda ihraç edilen menkul k ymetlerin (Eurobond) al m-sat m, itfas s ras nda elde edilen getirileri ve bunlar n dönemsel getirilerinin tahsili, - Hisse senetleri kar paylar, - Tam mükellef kurumlara ait olup, stanbul Menkul K ymetler Borsas nda ifllem gören ve bir y ldan fazla süreyle elde tutulan hisse senetlerinin elden ç kar lmas ndan elde edilen gelirler, -Sürekli olarak portföyünün en az % 51 i stanbul Menkul K ymetler Borsas nda ifllem gören hisse senetlerinden oluflan yat r m fonlar n n bir y ldan fazla süreyle elde tutulan kat lma belgelerinin elden ç kar lmas ndan elde edilen gelirler 4, tevkifat kapsam nda de ildirler. Öte yandan, tam mükellef kurumlara ait olup, stanbul Menkul K ymetler Borsas nda ifllem gören ve bir y ll k süreden sonra elden ç kar lan hisse senetleri için Gelir Vergisi Kanununun de er art fl kazançlar n n vergilendirilmesine iliflkin Mükerrer 80 inci madde hükümleri uygulanmayacak olup, dolay s yla bu gelirler için de er art fl kazanc kapsam nda y ll k beyanname de verilmeyecektir. Bunlar d fl nda, - Geçici 67 nci maddenin (9) numaral f kras nda yer alan düzenleme uyar nca, 01/01/2006 tarihinden önce ihraç edilmifl olan her nevi tahvil ve Hazine bonolar ile Toplu Konut daresi ve Özellefltirme daresince ç kar lan menkul k ymetlerin elde tutulmas veya elden ç kar lmas suretiyle sa lanan gelirler, - Geçici 67 nci maddenin (10) numaral f kras nda yer alan düzenleme uyar nca, 01/01/2006 tarihinden önce iktisap edilmifl olan menkul k ymet veya di er sermaye piyasas araçlar n n elden ç kar lmas ndan veya elde tutulma sürecinde elde edilen gelirler tevkifata tabi olmayacakt r. Gelir Vergisi Kanununun Geçici 67 nci maddesinin (1) numaral f kras nda, 4 01.01.2006 30.09.2006 tarihleri aras nda; - Sermaye Piyasas Kanununa göre kurulan menkul k ymetler yat r m fonlar n n (borsa yat r m fonlar hariç) kat lma belgelerinin ilgili oldu u fona iadesinden elde edilen gelirler, - Menkul k ymetler yat r m ortakl klar n n hisse senetlerinin al m-sat m ndan elde edilen gelirler tevkifat kapsam nda de ildir. 63
Menkul K ymetlerden ve Di er Sermaye Piyasas Araçlar ndan Elde Edilen Gelirlerin Vergilendirilmesi ve Beyan istanbul smmmo banka ve arac kurumlar n menkul k ymetler ve di er sermaye piyasas araçlar ndan elde edilen gelirler üzerinden yapmakla yükümlü olduklar tevkifat oran % 15 olarak hüküm alt na al nm flt r. Ancak 5527 say l kanunla Geçici 67 nci maddenin 1 numaral f kras nda yap lan düzenleme ile dar mükellef gerçek kifli ve kurumlar n menkul k ymetler ile di er sermaye piyasas araçlar ndan 07/07/2006 tarihinden itibaren Türkiye de elde ettikleri kazanç ve iratlar na uygulanan tevkifat oran s f r oran olarak belirlenmifltir. Ayr ca 2006/10731 say l Bakanlar Kurulu Karar ile Tam mükellef gerçek kifli ve kurumlarca elde edilen Geçici 67 nci maddenin (1), (2) ve (3) numaral f kralar nda yer alan gelirlere yönelik olarak uygulanmakta olan % 15 oran ndaki tevkifat, 23/07/2006 tarihinden itibaren % 10 a indirilmifltir. Yap lan aç klamalar çerçevesinde Gelir Vergisi Kanununun Geçici 67 nci maddesinin (1) numaral f kras gere ince, banka ve arac kurumlar n yapmakla yükümlü olduklar tevkifat oran ; - Dar mükellef gerçek kifli ve kurumlar n menkul k ymetler ile di er sermaye piyasas araçlar ndan 01.01.2006-06/07/2006 tarihleri aras nda Türkiye de elde ettikleri kazanç ve iratlar na uygulanacak tevkifat oran %15, - Dar mükellef gerçek kifli ve kurumlar n menkul k ymetler ile di er sermaye piyasas araçlar ndan 07/07/2006 tarihinden itibaren Türkiye de elde ettikleri kazanç ve iratlar na uygulanacak tevkifat oran %0, - Tam mükellef gerçek kifli ve kurumlar n menkul k ymetler ile di er sermaye piyasas araçlar ndan 01.01.2006-22/07/2006 tarihleri aras nda elde ettikleri kazanç ve iratlar na uygulanacak tevkifat oran %15, - Tam mükellef gerçek kifli ve kurumlar n menkul k ymetler ile di er sermaye piyasas araçlar ndan 23/07/2006 tarihinden itibaren elde ettikleri kazanç ve iratlar na uygulanacak tevkifat oran %10 olarak uygulanacakt r. 4.2- Menkul K ymet ve Di er Sermaye Piyasas Araçlar n n Bankalar Ve Arac Kurumlar Vas tas yla Elden Ç kar lmas ndan Sa lanan Kazançlar n Beyan 4.2.1- Gerçek Kifliler 4.2.1.1- Ticari Faaliyet Kapsam nda Elde Edilmeyenler Geçici 67 nci maddeyle getirilen düzenleme ile çeflitli finansal araçlardan elde edilen getirilerin ayn düzeyde kaynakta vergilenmesi, ticari faaliyetlere dahil olmayan gelirler için kaynakta yap lan bu vergilemenin nihai vergileme olmas öngörülmüfltür. Bu çerçevede, gerçek kiflilerce elde edilen ve Geçici 67 nci madde kapsam nda tevkifata tabi tutulan kazançlar için tutar ne olursa olsun y ll k veya münferit beyanname verilmeyecektir. Di er gelirler dolay s yla verilecek y ll k beyanna- 64
2. BÖLÜM - Menkul K ymetlerin ve Di er Sermaye Piyasas Araçlar n n Elden Ç kar lmas ndan Sa lanan Kazançlar n Vergilendirilmesi ve Beyan meye de bu gelirler dahil edilmeyecektir. Geliri elde edenin tam veya dar mükellef olmas durumu de ifltirmeyecektir. Sermaye Piyasas Kanununa göre kurulan menkul k ymet yat r m fonlar kat lma belgelerinin ilgili oldu u fona iadesinden elde edilen gelirler ile menkul k ymet yat r m ortakl klar n n hisse senetlerinin al m-sat m ndan elde edilen kazançlar için de y ll k beyanname verilmeyecektir. Ayr ca Geçici 67 nci madde kapsam nda tevkifata tabi tutulsun tutulmas n dar mükellef gerçek kiflilerce Hazine taraf ndan yurt d fl na ihraç edilen menkul k ymetlerden sa lanan kazanç ve iratlar için münferit beyanname verilmez. 4.2.1.2- Ticari Faaliyet Kapsam nda Elde Edilenler Geçici 67 nci madde kapsam nda tevkifata tabi tutulan gelirlerin ticari faaliyet kapsam nda elde edilmesi halinde, bu gelirler ticari kazanc n tespitinde dikkate al nmal d r. Tevkif suretiyle ödenmifl olan vergiler, genel hükümler çerçevesinde ticari kazançla ilgili olarak verilen beyanname üzerinden hesaplanan gelir vergisinden mahsup edilecektir. Mahsup sonras arta kalan bir tutar n bulunmas halinde bu tutar genel hükümler çerçevesinde red ve iade edilecektir. Örnek: (A) Market flletmesi iflletme fonlar n de erlendirerek 02.03.2006 tarihinde banka arac l olmaks z n halka aç k (Z) A.fi. ye ait 100.000 YTL ihraç bedelli tahvil sat n alm flt r. Söz konusu tahvilin itfa tarihi 01.03.2008 olup, Bay (A) 03.11.2006 tarihinde bu bonolar (X) Bankas na 110.000 YTL ye satm flt r. Tevkifat matrah, menkul k ymetin daha önce bir banka veya arac kurumdan al nmam fl olmas nedeniyle, sat fl bedeli ile ihraç bedeli aras ndaki fark olacakt r. Bu durumda (X) Bankas, (A) Ticari flletmesi ad na, sat fl bedeli ile ihraç bedeli aras ndaki fark olan (110.000 YTL 100.000 YTL=) 10.000 YTL üzerinden % 10 oran nda tevkifat yapacakt r. (A) Ticari flletmesi, tevkif yoluyla ödemifl oldu u 1.000 YTL vergiyi, 2006 y - l na iliflkin y ll k gelir vergisi beyannamesi üzerinden hesaplanan gelir vergisine mahsup edebilecektir. Ancak, tevkif suretiyle ödenen verginin ifllemden do an kazanc n tabi oldu u tevkifat oran ile çarp m sonucu bulunacak tutar aflan k sm, beyanname üzerinden hesaplanan vergiden mahsup edilemeyecektir. 4.2.2- Kurumlar Kurumlar n tevkifata tabi tutulmufl olan gelirleri kural olarak kurum kazanc n n tespitinde dikkate al nacak ve tevkif yoluyla al nan vergiler genel hükümler çer- 65
Menkul K ymetlerden ve Di er Sermaye Piyasas Araçlar ndan Elde Edilen Gelirlerin Vergilendirilmesi ve Beyan istanbul smmmo çevesinde verilen beyanname üzerinden hesaplanan vergiden mahsup edilecektir. Ancak, dar mükellef kurumlar n, - Türkiye'deki iflyerlerine atfedilmeyen veya daimi temsilcilerinin arac l olmaks z n elde edilen ve Gelir Vergisi Kanununun Geçici 67 nci maddesi kapsam nda tevkifat yap lm fl kazançlar, - Daimi temsilcileri arac l yla elde ettikleri ve tamam Gelir Vergisi Kanununun Geçici 67 nci maddesi kapsam nda tevkifata tâbi tutulmufl kazançlar için y ll k veya özel beyanname verilmeyecektir. Di er bir ifadeyle bu durumlarda tevkif suretiyle yap lan vergileme nihai vergileme olacakt r. Ayr ca Geçici 67 nci madde kapsam nda tevkifata tabi tutulsun tutulmas n dar mükellef kurumlarca Hazine taraf ndan yurt d fl na ihraç edilen menkul k ymetlerden sa lanan kazanç ve iratlar için özel beyanname verilmez. Yaz m z n yukar daki bölümlerinde menkul k ymet ve di er sermaye araçlar n n bankalar ve arac kurumlar vas tas yla elden ç kar lmas ndan sa lanan kazançlar n vergilendirilmesine yönelik olarak genel düzenlemeler aç klanm flt r. Söz konusu menkul k ymet ve di er sermaye araçlar ndan özellik arz edenler hakk ndaki aç klamalar yaz m z n afla da ki bölümlerinde yer almaktad r. 5-H SSE SENETLER N N ELDEN ÇIKARILMASINDAN DO AN KAZANÇLAR 5.1-01.01.2006 Tarihinden tibaren ktisap Edilen Hisse Senetlerinin Elden Ç kar lmas ndan Do an Kazançlar 2006 takvim y l nda banka ve arac kurum vas tas yla al m ve sat m yap lan hisse senetlerinden elde edilen al m sat m kazançlar n n vergilendirilmesinde ilk bak lmas gereken husus söz konusu senedin iktisap tarihidir. E er hisse senedinin iktisap tarihi 01.01.2006 tarhinden itabaren ise al m sat m esanas nda oluflan kazanç üzerinden yukar da yap lan aç klamalar çerçevesinde banka ve arac kurum taraf ndan vergi tevkifat yap lacakt r. Yap lan vergi tevkifat tam mükellef gerçek kifller ve dar mükellef gerçek kifller aç s ndan nihai vergi yükü olmakta söz konusu gelirler için belirtilen mükelleflerin y ll k gelir vergisi beyannamesi ile münferit beyanname vermesine gerek bulunmamaktad r. Di er gelirler dolay s yla verilecek beyannameye söz konusu gelirlerin dahil edilmesine gerek bulunmamaktad r. Ancak mükellefler ister iseler bu gelirleri için ihtiyari beyan hakk ndanda yararlanabileceklerdir. Söz konusu gelirin ticari faaliyet kapsam nda elde edilmesi durumda ise gelirin ticari kazanca dahil edilmesi gerekmektedir. Ayr ca tevkif suretiyle ödenmifl 66
2. BÖLÜM - Menkul K ymetlerin ve Di er Sermaye Piyasas Araçlar n n Elden Ç kar lmas ndan Sa lanan Kazançlar n Vergilendirilmesi ve Beyan olan vergiler, genel hükümler çerçevesinde ticari kazançla ilgili olarak verilen beyanname üzerinden hesaplanan gelir vergisinden mahsup edilecektir. Mahsup sonras arta kalan bir tutar n bulunmas halinde bu tutar genel hükümler çerçevesinde red ve iade edilecektir. Ancak, tevkif suretiyle ödenen verginin ifllemden do an kazanc n tabi oldu u tevkifat oran ile çarp m sonucu bulunacak tutar aflan k sm, beyanname üzerinden hesaplanan vergiden mahsup edilemeyecektir. Belirtilmesinde fayda görülen bir di er husus ise tam mükellef kurumlara ait olup, stanbul Menkul K ymetler Borsas nda ifllem gören ve bir y ldan fazla süreyle elde tutulan hisse senetlerinin elden ç kar lmas ndan elde edilen gelirler geçici 67 nci madde kapsam nda tevkifata tabi de ildirler. Öte yandan, geçici 67 nci maddenin 1 numaral bendi gere ince; tam mükellef kurumlara ait olup, stanbul Menkul K ymetler Borsas nda ifllem gören ve bir y ll k süreden sonra elden ç kar lan hisse senetleri için Gelir Vergisi Kanununun de er art fl kazançlar n n vergilendirilmesine iliflkin Mükerrer 80 inci madde hükümleri uygulanmayacakt r. Dolay s yla bu gelirler için de er art fl kazanc kapsam nda y ll k beyanname de verilmeyecektir. 01.01.2006 tarhinden itibaren iktisap etti imiz hisse senedi.m.k.b. da ifllem görmüyor, banka ve arac kurum vas tas yla al m ve sat ma konu edilmemifl ise bu tür hisse senetlerinin sat fl ndan elde edilecek kazanc n vergilendirilmesi afla- daki gibi olacakt r. Söz konusu hisse senetlerinde bak lmas gereken ilk husus iktisab n ivazs z olup olmad d r. E er hisse senedini ivazs z olarak iktisap etmifl isek söz konusu hisse senedinin sat m ndan elde edilen kazanç gelir vergisinin konusuna girmedi- inden vergilendirilmeyecektir. Belirtilen hisse senedi ivazl olarak elde edilmifl ve tam mükellef kurumlara ait ise bak lmas gereken di er husus ise senedin iktisap tarihinden itibaren iki y l geçip geçmedi idir. ki y l geçmifl ise söz konusu hisse senedinin sat m ndan elde edilen kazanç gelir vergisinin konusuna girmedi inden vergilendirilmeyecektir. Aksi durumlarda yani belirtilen hisse senetleri ivazs z olarak elde edilmemifl ve tam mükelleflere ait hisse senedi ise ve elimizde iki y ldan daha az bir süre ile tutmufl isek bu durumlarda senedin sat fl ndan elde edilen kazanc n tamam için y ll k gelir vergisi beyannamesi verilmesi gerekmektedir. Söz konusu kazanç ile ilgili olarak Gelir Vergisi Kanunu nun mükerrer 80 nci maddesinde herhangi bir istisna bulunmamaktad r. Ancak hisse senedinin elden ç kar lmas nda iktisap bedeli, elden ç kar ld ay hariç olmak üzere Devlet statistik Enstitüsünce belirlenen üretici fiyatlar ge- 67
Menkul K ymetlerden ve Di er Sermaye Piyasas Araçlar ndan Elde Edilen Gelirlerin Vergilendirilmesi ve Beyan istanbul smmmo nel endeksi (ÜFE) art fl oran nda artt r labilecektir. Di er taraftan endekslemenin yap labilmesi için art fl oran n n % 10 veya üzerinde olmas flart getirilmifltir. Buraya kadar yap lan aç klamalar gerçek kiflilerin sahip olduklar menkul k ymetlerin elden ç kar lmas ndan sa lanan kazançlar n vergilendirilmesine yöneliktir. Dolay s yla, ticari iflletmelere dahil hisse senetlerinin elden ç kar lmas ndan elde edilen kazançlar n ticari kazanç hükümlerine göre tespit ve beyan gerekmektedir. Örnek Bay Burhan DÜZ, Y Arac Kurumun arac l yla stanbul Menkul K ymetler Borsas ndan 05.02.2006 tarihinde 10.000 YTL de erinde hisse senedi alm flt r. Bay DÜZ, sahip oldu u menkul k ymeti 25.04.2006 tarihinde 15.000 YTL ye satm flt r. Örne imizde al m ve sat m aras ndaki fark kazanç üzerinden arac kurum taraf ndan vergi tevkifat yap laca ndan mükellef bu ifllemden dolay y ll k gelir vergisi beyannamesi vermeyecektir. Di er taraftan mükellefin ihtiyari beyan hakk da bulunmaktad r. 5.2-01.01.2006 Tarihinden Önce ktisap Edilen Hisse Senetlerinin Elden Ç kar lmas ndan Do an Kazançlar Gelir Vergisi Kanunu nun geçici 67 nci maddesinin 9 ncu bendi gere ince, 01.01.2006 tarihinden önce iktisap edilen hisse senetlerinin elden ç kart lmas ndan sa lanan kazançlar n vergilendirilmesinde 31.12.2005 tarihinde geçerli olan hükümlerin dikkate al nmas gerekmektedir. Ayr ca söz konusu hisse senetleri banka ve arac kurum vas tas yla al m ve sat ma konu olsa dahi elde edilen kazanç geçici 67 nci madde kapsam nda vergi tevkifat na tabi tutulmayacakt r. Bu durumda 01.01.2006 tarihinden önce iktisap edilen ve 2006 y l nda sat lan hisse senetlerinden elde edilen kazanc n vergilendirilmesi afla da yap lan aç klamalar çerçevesinde olacakt r. Gelir Vergisi Kanunu nun mükerrer 80 nci maddesinin 1 nci bendinin 31.12.2005 tarihinde geçerli olan madde hükmü gere ince afla da belirtilen hisse senetlerinin elden ç kar lmas vergiye tabi olmayacakt r. - vazs z olarak elde edilen hisse senetleri, -Türkiye de kurulu menkul k ymet borsalar nda ifllem gören ve üç aydan fazla süreyle elde tutulan hisse senetleri ile -Tam mükellef kurumlara ait olan ve bir y ldan fazla süreyle elde tutulan hisse senetleri. Bu kazançlar için y ll k beyanname verilmeyece i gibi di er gelirler nedeniyle verilecek beyannameye dahil edilmeyecektir. 68
2. BÖLÜM - Menkul K ymetlerin ve Di er Sermaye Piyasas Araçlar n n Elden Ç kar lmas ndan Sa lanan Kazançlar n Vergilendirilmesi ve Beyan Yukar da belirtilenlerin d fl nda kalan yani ivazl olarak elde edilmifl olmak flart yla; -Türkiye de kurulu menkul k ymet borsalar nda ifllem gören ve üç ay içinde elden ç kar lan hisse senetlerinden sa lanan kazançlar, -Tam mükellef kurumlara ait olan ve en fazla bir y l süreyle elde tutulan hisse senetlerinin elden ç kar lmas ndan sa lanan kazançlar, di er kazanç ve irat olarak verginin konusuna girmektedir. Yukar da aç klanan de er art fl kazançlar ile birlikte Mükerrer 80 inci maddede belirtilen di er de er art fl kazançlar n n da elde edilmifl olmas halinde söz konusu kazançlar toplanarak istisna tutar olan 14.000 YTL lik tutar ile karfl laflt r lacakt r. Elde edilen de er art fl kazançlar n n toplam istisna tutar olan 14.000 YTL s na eflit veya alt nda ise söz konusu gelirler için y ll k gelir vergisi beyannamesi verilmeyecektir. Baflka gelirler için y ll k gelir vergisi beyannamesi verilse dahi belirtilen gelirler verilecek beyannameye dahil edilmeyecektir. Buna karfl l k elde edilen de er art fl kazançlar n n toplam istisna tutar olan 14.000 YTL s n afl yor ise toplam gelirden istisna tutar düflülerek kalan tutar n tamam di er kazanç ve irat olarak y ll k gelir vergisi beyannamesi ile beyan edilecektir. Yukar da hangi hisse senetlerinin elden ç kar lmas halinde mutlak suretle beyan edilmeyece i belirtilmifl olup di erlerinde ise beyan edilip edilmeyece i elde edilen kazanc n istisna tutar n n geçip geçmedi ine göre karar verilmesi gerekti i hususuna de inilmifltir. Beyan konusu yap l p yap lmayaca na karar verilmesi kadar istisna tutar ile karfl laflt r lacak kazanç tutar n n tespiti de önemlidir. Gelir Vergisi Kanunun mükerrer 81 nci maddesinde de er art fl kazanc nda safi kazanc n nas l tespit edilece i aç klanm flt r. De er art fl kazançlar nda, safi kazanç esas itibar yla elden ç kar lma karfl l nda al nan para ve ay nlarla sa lanan ve para ile temsil edilebilen her türlü menfaatlerin tutar ndan, elden ç kar lan mal ve haklar n maliyet bedelleri ile elden ç kar lmas dolay s yla yap lan ve sat c n n uhdesinde kalan giderlerin ve ödenen vergi ve harçlar n indirilmesi suretiyle bulunmaktad r. Gelir Vergisi Kanunun mükerrer 81 nci maddesinin son f kras nda mal ve haklar n elden ç kar lmas nda iktisap bedeli, elden ç kar lan mal ve haklar n, elden ç kar ld ay hariç olmak üzere Devlet statistik Enstitüsünce belirlenen toptan eflya fiyat endeksindeki (TEFE) art fl oran nda art r larak tespit edilece i hüküm alt na al nm flt r. Di er taraftan Vergi Usul Kanunu nun mükerrer 298 nci maddesinin C alt bendinde, vergi kanunlar nda yer alan toptan eflya fiyatlar genel endeksi ibaresi üretici fiyatlar genel endeksi ve TEFE ibaresi ÜFE 69
Menkul K ymetlerden ve Di er Sermaye Piyasas Araçlar ndan Elde Edilen Gelirlerin Vergilendirilmesi ve Beyan istanbul smmmo olarak uygulanaca hüküm alt na al nm flt r. Buna göre, menkul k ymetlerin elden ç kar lmas nda enflasyondan kaynaklanan kazançlar n vergi d fl tutulmas amac yla menkul k ymetlerin iktisap bedelinin, elden ç kar lan ay hariç olmak üzere Devlet statistik Enstitüsünce belirlenen üretici fiyatlar genel endeksi (ÜFE) art fl oran nda artt r larak tespit edilmesi gerekmektedir. Öte yandan, 5281 say l Kanunla mükerrer 81 inci maddeye eklenen hükümle, 01/01/2006 tarihinden itibaren elde edilen gelirlere uygulanmak üzere, endekslemenin yap labilmesi için art fl oran n n % 10 veya üzerinde olmas flart getirilmifl olmakla birlikte, söz konusu düzenleme 01/01/2006 tarihinden itibaren geçerli oldu undan 31.12.2005 tarihinde geçerli olan mevzuata göre vergilendirilecek menkul k ymetler aç s ndan geçerlili i bulunmamaktad r. Buraya kadar yap lan aç klamalar gerçek kiflilerin sahip olduklar menkul k ymetlerin elden ç kar lmas ndan sa lanan kazançlar n vergilendirilmesine yöneliktir. Dolay s yla, ticari iflletmelere dahil hisse senetlerinin elden ç kar lmas ndan elde edilen kazançlar n ticari kazanç hükümlerine göre tespit ve beyan gerekmektedir. Di er yandan hisse senetlerinin elden ç kar lmas ndan do an kazançlar n de er art fl kazanc olarak vergilendirilmesinde y l içinde yap lan ifllem say s n n birden fazla olmas n n bir önemi bulunmamaktad r. Bununla birlikte ticari bir organizasyonu gerektirecek nitelikte al m sat m ifllemlerinin yap lmas halinde elde edilecek kazançlar n ticari kazanç olarak vergilendirilmesi gerekmektedir. Örnek Bay Erkan GÜRBO A, Z Arac Kurum vas tas yla 15.12.2005 tarihinde ald - 15.000 YTL tutar ndaki.m.k.b. da ifllem gören hisse senedini 10.03.2005 tarihinde 22.000 YTL sine satm flt r. (Sat flla ilgili herhangi bir gider yap lmad - varsay lmaktad r.) Bay GÜRBO A hisse senetlerini 01.01.2006 tarihinden önce iktisap etti inden söz konusu hisse senetlerinin elden ç kar lmas ndan do an kazanc n vergilendirilmesi 31.12.2005 tarihinde yer alan düzenleme çerçevesinde olacakt r. Bu çerçevede, Mart ay nda al nan menkul k ymet 3 ay içerisinde sat ld için, elden ç karmadan do acak kazanç de er art fl kazanc olarak nitelendirilecektir. De er art fl kazan c n n hesab nda endeksleme yöntemi kullan lacakt r. Gelir Vergisi Kanununun mükerrer 81 nci maddesinin son f kras nda yer alan hüküm uyar nca menkul k ymetin al nd tarihten itibaren bafllamak üzere elden ç kar ld ay hariç olmak üzere, di er aylar için ÜFE art fl oran nda endeksleme yap larak, endekslenmifl maliyet bedeli bulunacakt r. ÜFE art fl oranlar nda iktisap bedelinin art r lmas durumunda endekslenmifl maliyet bedeli (15.000 70
2. BÖLÜM - Menkul K ymetlerin ve Di er Sermaye Piyasas Araçlar n n Elden Ç kar lmas ndan Sa lanan Kazançlar n Vergilendirilmesi ve Beyan x 125,02 / 122,35) 15.327,34 YTL bulunacakt r. Bu durumda de er art fl kazanc ise (22.000 15.327,34 =) 6.672,66 YTL olacakt r. Söz konusu tutar istisna haddi olan 14.000 YTL nin alt nda kalmas nedeniyle elde edilen de er art fl kazanc beyan konusu yap lmayacakt r. 5.3- Menkul K ymetler Yat r m Ortakl Hisse Senetleri Al m Sat m Kazançlar Menkul K ymetler Yat r m Ortakl hisse senetlerinin elden ç kar lmas ndan sa lanan kazançlar n vergilendirilmesinde söz konusu senetlerin iktisap tarihi önem arz etmektedir. Belirtilen hisse senetlerin 01.01.2006 tarihinden önce iktisap edilmifl olmas halinde 31.12.2005 tarihinde geçerli olan düzenlemeler çerçevesinde vergilendirilecek olup Gelir Vergisi Kanunu nun geçici 67 nci madde kapsam nda vergi tevkifat na tabi olmayacakt r. Yaz m z n 5.2-01.01.2006 Tarihinden Önce ktisap Edilen Hisse Senetlerinin Elden Ç kar lmas ndan Do an Kazançlar bafll kl bölümünde yap lan aç klamalar, 01.01.2006 tarihinden önce iktisap edilen menkul k ymetler yat r m ortakl - hisse senetlerinin elden ç kar lmas ndan sa lanan kazançlar n vergilendirilmesi içinde geçerli oldu undan burda tekrarlanmayacakt r. Di er taraftan 01.01.2006 tarihinden itibaren iktisap edilen menkul k ymetler yat r m ortakl hisse senetlerinin elden ç kart lmas ndan sa lanan kazançlar n vergilendirilmesi ise afla da yap lan aç klamalar çerçevesinde olacakt r. Gelir Vergisi Kanunu nun Geçici 67 nci maddesinde 01.10.2006 tarihinden geçerli olmak üzere 5527 say l Kanunla yap lan düzenlemeyle, Sermaye Piyasas Kanununa göre kurulan menkul k ymetler yat r m ortakl klar n hisse senetlerinin al m sat m ndan elde edilen gelirler Geçici 67 nci maddenin (1) numaral f kras kapsam nda ve %10 oran nda tevkifat uygulamas na dahil edilmifltir. Dar mükellef gerçek kifli ve kurumlar için oran %0 d r. Di er taraftan ise tam mükellef kurumlara ait olup, stanbul Menkul K ymetler Borsas nda ifllem gören ve bir y ldan fazla süreyle elde tutulan hisse senetlerinin elden ç kar lmas ndan elde edilen gelirler geçici 67 nci madde kapsam nda tevkifata tabi de ildirler. Yukar da aç klanan kanun de iflikli inden önce yani 01.01.2006 30.09.2006 tarihleri aras nda; Sermaye Piyasas Kanununa göre kurulan menkul k ymetler yat r m ortakl klar hisse senetlerinin al m sat m kazançlar tevkifat kapsam nda de ildi. fiuanda tevkifat kapsam nda olan söz konusu gelirlerin beyan na iliflkin aç klamalar ise afla daki gibidir. 71
Menkul K ymetlerden ve Di er Sermaye Piyasas Araçlar ndan Elde Edilen Gelirlerin Vergilendirilmesi ve Beyan istanbul smmmo Menkul k ymet yat r m ortakl klar hisse senetlerinin 01.01.2006 tarihinden sonra iktisap edilmesi ve 2006 y l içinde elden ç kar lmas sonucunda oluflan gelirler için Gelir Vergisi Kanunu nun geçici 67 nci maddesinin 8 nci bendi hükmü gere i y ll k gelir vergisi beyannamesi verilmesine gerek bulunmamaktad r. Beyan gereken baflkaca bir gelir bulunmas halinde verilecek y ll k gelir vergisi beyannamesine söz konusu gelirler eklenmeyecektir. Di er taraftan belirtilen gelirler ticari kazanç bünyesinde elde edilmifl ise bu gelirler ticari kazanca dahil edilmesi gerekmektedir. 5.4- Özellik Arz Eden Durumlar 5.4.1- Hisse Senetlerinin ktisap Tarihi 01.01.2006 tarihinden önce iktisap edilen ve Türkiye de kurulu menkul k ymet borsalar nda ifllem gören hisse senetlerinin üç ay süreyle elde tutulduktan sonra sat lmas halinde do an de er art fl kazanc n n vergilendirilmeyecek olmas hisse senedinin iktisap tarihinin bilinmesini önemli k lmaktad r. Bu nedenle, hisse senedi al m sat m yapanlar n vergisel yükümlülüklerini tam olarak yerine getirebilmeleri aç s ndan hisse senetlerinin iktisap tarihini izlemeleri gerekmektedir. Genel olarak hisse senedi üzerinde tasarruf hakk na sahip olunan tarihin iktisap tarihi olarak dikkate al nmas gerekmektedir. Bununla birlikte gerçek kifli ortaklar n flirketin sermaye art r m na gitmesi dolay s yla sahip olduklar hisse senetlerinin ve ayn hisse senedinden de iflik tarihlerde al m yap ld ktan sonra bunlar n bir k sm n n elden ç kar lmas halinde elden ç kar lan hisse senetlerinin iktisap tarihinin belirlenmesi farkl l k göstermektedir. 5.4.1.1- Sermaye Art r mlar Dolay s yla Sahip Olunan Hisse Senetlerinin ktisap Tarihi Hisse senetlerinin elden ç kar lmas ndan do an kazançlar n vergilendirilmesinde, sermaye ve kar yedeklerinin sermayeye eklenmesi dolay s yla sahip olunan hisse senetlerinin iktisap tarihi olarak, daha önceden sahip olunan hisse senetlerinin iktisap tarihi esas al nacakt r. Örnek: Bay (A) 3.12.2005 tarihinde (B) A.fi.'nin hisse senetlerinden 1.000 adet sat n alm flt r. (B) A.fi. 9.2.2006 tarihinde tamam sermaye yedeklerinden karfl - lanmak üzere sermayesini % 50 oran nda art rm flt r. Bu ifllem sonucunda Bay (A) 500 adet hisse senedi alm flt r. Söz konusu 500 adet hisse senedinin iktisap tarihi olarak 3.12.2005 tarihi esas al nacakt r. fiirketler taraf ndan sermaye art r m na gidildi i durumlarda, ortaklar rüçhan haklar n kullanmak suretiyle art r lan sermayeyi temsil eden hisse senetlerini almaktad rlar. Hisse senedi sahipleri taraf ndan rüçhan hakk kullan lmak suretiyle itibari de erleri ödenerek sahip olunan hisse senetleri yönünden de iktisap 72
2. BÖLÜM - Menkul K ymetlerin ve Di er Sermaye Piyasas Araçlar n n Elden Ç kar lmas ndan Sa lanan Kazançlar n Vergilendirilmesi ve Beyan tarihi olarak sahip olunan eski hisse senetlerinin iktisap tarihi esas al nacakt r. Ortaklar n rüçhan haklar n s n rlamak suretiyle sermaye art r m n temsil eden hisse senetlerinin sat lmas durumunda ise yeni bir al m iflleminin gerçekleflti i kabul edilecektir. 5.4.1.2- Ayn Hisse Senedinden Y l çinde Birden Fazla Al m Yap lmas Halinde Sat lan Hisse Senedinin ktisap Tarihinin Belirlenmesi Belirli bir flirketin hisse senedinden de iflik tarihlerde al mlar yap ld ktan sonra, al nan hisse senetlerinin bir k sm n n elden ç kar lmas halinde mükellefler elden ç kar lan hisse senetlerinin hangi ifllem ile al nd konusunda serbestçe karar verebilecektir. 5.4.2- Sermaye Art r mlar Dolay s yla Sahip Olunan Hisse Senetlerinin Maliyet Bedeli fiirketlerin sermaye yedekleri ile sermaye art r m nda bulunmalar halinde, bu ifllem sonras nda gerek önceden sahip olunan gerekse sermaye art r m dolay - s yla al nan hisse senetlerinin maliyet bedeli, daha önce sahip olunan hisse senetlerinin maliyet bedelinin, sermaye art r m sonras nda sahip olunan toplam hisse senedi say s na bölünmesi suretiyle tespit edilecektir. Örnek: Bay (A) 3.12.2005 tarihinde 1.000 adet (B) A.fi.'nin hisse senedini toplam 45 YTL bedel ödemek suretiyle sat n alm flt r. (B) A.fi. 9.3.2006 tarihinde tamam sermaye yedeklerinden karfl lanmak suretiyle %50 oran nda sermaye art r m na gitmifltir. Bay (A) 'ya bu ifllem dolay s yla 500 adet hisse senedi verilmifltir. Bu durumda Bay (A) n n sermaye art r m sonras nda sahip oldu u her bir hisse senedinin maliyet bedeli ödenen 45 YTL bedelin toplam hisse senedi say s - na bölünmesi suretiyle (45:1.500=) 0,03 YTL olarak belirlenecektir. Kar yedekleri kullan lmak suretiyle sermaye art r m nda bulunulmas halinde, bu ifllem dolay s yla sahip olunan hisse senetlerinin maliyet bedeli, daha önce sahip olunan hisse senetlerinin maliyet bedeli ile yeni al nan hisse senetlerinin itibari de erleri toplam n n sermaye art r m sonras nda sahip olunan toplam hisse senedi say s na bölünmesi suretiyle hesaplanacakt r. fiirketler taraf ndan nakit olarak sermaye art r m na gidildi i durumlarda, hisse senedi sahipleri taraf ndan rüçhan hakk kullan lmak suretiyle itibari de erleri ödenerek sahip olunan hisse senetleri yönünden de maliyet bedeli, daha önce sahip olunan hisse senetlerinin maliyet bedeli ile yeni al nan hisse senetleri için ödenen bedelin toplam n n sermaye art r m sonras nda sahip olunan toplam hisse senedi say s na bölünmesi suretiyle hesaplanacakt r. 73
Menkul K ymetlerden ve Di er Sermaye Piyasas Araçlar ndan Elde Edilen Gelirlerin Vergilendirilmesi ve Beyan istanbul smmmo 5.4.3- Hisse Senetlerinin Elden Ç kar lmas ndan Do an Zararlar n Mahsubu Hisse senetlerinin elden ç kar lmas ve bu ifllem sonucunda bir zarar do mas halinde, bu zarar ayn takvim y l içerisinde elden ç kar lan menkul k ymetlerden elde edilen kazançlardan mahsup edilebilecektir. Do an zarar n, di er menkul k ymetlerin elden ç kar lmas ndan do an kazançlara mahsup edilemeyen k sm n n, Gelir Vergisi Kanununun 88 inci maddesi hükmü uyar nca di er faaliyet veya ifllemlerden elde edilen kazançlara mahsup edilmesi mümkün bulunmamaktad r. 5.4.4- Kazanc n Tespitinde Dikkate Al nacak Giderler Hisse senetlerinin elden ç kar lmas halinde do an kazanc n tespitinde sat fl bedelinden elden ç kar lan hisse senetlerinin maliyet bedelinin yan s ra elden ç - karma dolay s yla yap lan ve sat c taraf ndan yüklenilen giderler de indirim konusu yap labilecektir. Hisse senetlerinin elden ç kar lmas ndan sa lanan kazanc n tespitinde, kullan - lan yabanc kaynaklara iliflkin finansman giderlerinin indirim konusu yap lmas mümkün bulunmamaktad r. 6-DEVLET TAHV L VE HAZ NE BONOSUNUN ELDEN ÇIKARILMASINDAN DO AN KAZANÇLAR Yaz m z n yukar daki bölümlerinde de bahsedildi i üzere Devlet Tahvili ve Hazine Bonosunun elden ç kar lmas ndan sa lanan gelirlerin vergilendirilmesinin de söz konusu menkul k ymetlerin ihraç tarihi büyük önem arz etmektedir. Gelir Vergisi Kanunu nun geçici 67 nci maddenin (9) numaral f kras hükmü uyar nca 01.01.2006 tarihinden önce ihraç edilmifl olan her nevi tahvil ve Hazine bonolar ile Toplu Konut daresi ve Özellefltirme daresince ç kar lan menkul k ymetlerin elde tutulmas veya elden ç kar lmas suretiyle sa lanan gelirlerin vergilendirilmesinde Geçici 67 nci madde hükümleri uygulanmayacakt r. Söz konusu menkul k ymetlerin elden ç kar lmas ndan sa lanan gelirlerin vergilendirilmesinde 31.12.2005 tarihinde yürürlükte olan hükümler uygulanacakt r. Bu kapsamda Devlet Tahvili ve Hazine Bonosunun elden ç kart lmas ndan sa lanan gelirlerin vergilendirilmesine iliflkin aç klamalar ihraç tarihi ayr m na göre afla da yap lm flt r. 6.1-26.07.2001 Tarihinden Önce hraç Edilen Devlet Tahvili Ve Hazine Bonosunun Elden Ç kar lmas ndan Sa lanan Kazançlar 26.07.2006 tarihinden önce ihraç edilmifl olan Devlet Tahvili ve Hazine Bonosunun 2006 takvim y l nda elden ç kar lmas sonucunda sa lanan de er art fl kazançlar için y ll k gelir vergisi beyannamesi verilmesi gerekip gerekmedi ine afla da yap lan aç klamalar çerçevesinde karar verilmesi gerekmektedir. 74
2. BÖLÜM - Menkul K ymetlerin ve Di er Sermaye Piyasas Araçlar n n Elden Ç kar lmas ndan Sa lanan Kazançlar n Vergilendirilmesi ve Beyan Hazine Bonosu veya Devlet Tahvilinin iktisap bedeli ÜFE art fl oran nda (elden ç kar ld ay hariç) art r larak yeni tespit edilecek maliyet bedelini söz konusu menkul k ymetin sat fl has lat ndan düflülmesi ile elde edilen kazanç tespit edilecektir. Bulunan kazançtan 14.000 YTL lik istisnan n düflülmesi gerekmektedir. ( Söz konusu kazanç ile birlikte Mükerrer 80 inci maddede belirtilen di er de- er art fl kazançlar n n da elde edilmifl olmas halinde de er art fl kazançlar toplanarak istisna tutar olan 14.000 YTL düflülmelidir.) Elde edilen Devlet Tahvili ve Hazine Bonosu al m sat m kazançlar n n toplam istisna tutar olan 14.000 YTL s na eflit veya alt nda ise söz konusu gelirler için y ll k gelir vergisi beyannamesi verilmeyecektir. Baflka gelirler için y ll k gelir vergisi beyannamesi verilse dahi belirtilen gelirler verilecek beyannameye dahil edilmeyecektir. Buna karfl l k elde edilen de er art fl kazançlar n n toplam istisna tutar olan 14.000 YTL s n afl yor ise toplam gelirden istisna tutar düflülerek kalan tutar n tamam di er kazanç ve irat olarak y ll k gelir vergisi beyannamesi ile beyan edilecektir. 6.2-26.07.2001 31.12.2005 Tarihleri Aras nda hraç Edilen Devlet Tahvili Ve Hazine Bonosunun Elden Ç kar lmas ndan Sa lanan Kazançlar Gelir Vergisi Kanununun Geçici 59 uncu madde hükmü ile 31.12.2007 tarihine kadar, 26.7.2001-31.12.2005 tarihleri aras nda ihraç edilen Devlet tahvilleri ve Hazine bonolar n n faiz gelirleri ve elden ç kar lmas ndan sa lanan di er kazançlar toplam n n; 2001 y l nda 50.000 YTL s, 2002 ve izleyen y llarda bu tutar n veya art r lm fl tutar n her y l için belirlenen yeniden de erleme oran nda art r lmas yla bulunacak tutar gelir vergisinden istisna edilmifltir. Bu hükme göre, 2006 y l nda söz konusu gelirlere uygulanacak istisna tutar 191.089,20 YTL olmaktad r. stisna kapsam na giren söz konusu kazançlar için y ll k beyanname verilmeyece i gibi, di er gelirler dolay s yla verilecek y ll k beyannameye de bu kazanç dahil edilmeyecektir. stisna hükmü ile ilgili ayr nt l aç klamalar yaz - m z n Menkul Sermaye rad ile ilgi bölümünde yap lm flt r. Konu k saca özetlenecek olur ise, istisna; 26.07.2001 31.12.2005 tarihleri aras nda ihraç edilen devlet tahvili ve hazine bonosu faiz gelirleri aç s ndan %46,5 lik indirim oran, söz konusu menkul k ymetlerin elden ç karma dolay - s yla elde edilen di er kazançlar aç s ndan ise maliyet bedelinin endekslenmesi uyguland ktan sonra yani ÜFE art fl oran nda maliyetin art r lmas ndan (elden ç kar ld ay hariç) sonra bulunan tutara uygulanacakt r. stisna, faiz gelirleri ile elden ç karma dolay s yla elde edilen di er kazançlar toplam na uygulanacakt r. Bir gerçek kiflinin, hem faiz hem de elden ç karma dolay s yla elde etti i kazanc n bulunmas ve gelir toplam n n istisna s n r n aflmas halinde, istisnan n hangi kazanca uygulanaca mükellefçe serbestçe belirlenecektir. 75
Menkul K ymetlerden ve Di er Sermaye Piyasas Araçlar ndan Elde Edilen Gelirlerin Vergilendirilmesi ve Beyan istanbul smmmo 26.07.2001 31.12.2005 tarihleri aras nda ihraç edilen Devlet tahvili ve Hazine bonolar n n elden ç kar lmas ndan do an kazançlar aç s ndan Gelir Vergisi Kanununun mükerrer 80 nci maddesinde yer alan 14.000 YTL lik istisnadan ayr - ca yararlan lamayacakt r. Söz konusu tarihten önce ihraç edilmifl Devlet tahvili ve Hazine bonolar ile di er menkul k ymetlerin elden ç kar lmas ndan do an kazançlar aç s ndan ise mükerrer 80 nci maddede yer alan istisnadan yararlan - labilecektir. stisna sadece gerçek kiflilerce elde edilen kazançlar yönünden geçerli olup, ticari iflletmelere ait olan bu tür gelirler ile ilgili olarak uygulanmayacakt r. Örnek: Bay (A) 2006 y l nda, 26.7.2001 tarihinden önce ihraç edilmifl Devlet Tahvillerinden 55.000 YTL, 2004 y l nda ihraç edilmifl Devlet Tahvillerinden ise 220.000 YTL faiz geliri elde etmifltir. Ayr ca 2005 y l nda ihraç edilmifl Devlet Tahvillerini 02.02.2006 tarihinde 215.000 YTL ye al p 05.06.2006 tarihinde 230.000 YTL satarak kazanç elde etmifltir. Bay (A) n n baflka bir geliri bulunmamaktad r. Söz konusu örne imizde devlet tahvillerin tamam n n ihraç tarihi 01.01.2006 tarihinden önce oldu undan vergilendirmede 31.12.2005 tarihinde geçerli olan düzenlemeler dikkate al nacakt r.mükellefin 2004 y l nda ihraç edilmifl Devlet Tahvillerinden elde edilen faiz geliri ile 2005 y l nda ihraç edilmifl devlet tahvillerini elden ç kar lmas ndan sa lanan kazanc ndan, Gelir Vergisi Kanunu nun geçici 59 ncu maddesinde yer alan 191.089,20 YTL lik istisnadan düflülecektir. stisna rakam uygulanmadan önce faiz gelirine %46,5 lik indirim oran uygulanacak, al m sat m kazanc nda ise al fl maliyeti ÜFE art fl oran nda art r lacakt r. Mükellefin hesaplamalar afla daki gibi olacakt r. -Faiz Geliri : 220.000,00 YTL - ndirim Uygulanmas ndan Sonraki Faiz Geliri : 117.700,00 YTL [ 220.000 ( 220.000 x %46,5)] - Devlet Tahvili Al fl Maliyeti : 215.000,00 YTL - Ocak 2006 ÜFE Oran : 124,70 - May s 2006 ÜFE Oran : 131,30 - Endekslenmifl Maliyet : 226.379,31 YTL ( 215.000 x 131,30 / 124,70 ) - Al m Sat m Kazanc : 3.620,69 YTL ( 230.000 226.379,31 ) -Faiz Geliri Ve Al m Sat m Kazanc Toplam : 121.320,69 YTL (117.000 + 3.620,69 ) - stisna : 191.089,20 YTL 76