Çalgı Müziği Çalgı Çeşitleri
Çalgı Müziği Müzik aletleri ile yapılan müziğe çalgı müziği denir. Çalgı müziği, tek veya birden fazla çalgının bir araya gelmesiyle yapılır. Bütün müzik aletleri, çeşitlerine ve özelliklerine göre dört büyük grupta toplanır. 2
Çalgı Çeşitleri 1. Vurmalı Çalgılar 2. Üflemeli Çalgılar 3. Telli Çalgılar a. Yay ile çalınanlar b. Tezene (mızrap) ile çalınanlar 4. Tuşlu Çalgılar 3
Türk Müziği Vurmalı Çalgıları Davul Türklerin en eski çalgılarındandır. İplerle iki yüzüne deri gerilmiş, silindir şeklinde tahta bir kasnaktan meydana gelir. Sağ elde tokmak, sol elde ince bir değnekle çalınır. 4
Kös İki dev bakır kabın ağzına deve derisi gerilerek yapılmıştır. Hun lara kadar uzanan ve mehter müziğinde kullanılan en büyük çalgıdır. Küçükleri at, büyükleri develer üzerinde taşınmıştır. 5
Kudüm Farklı büyüklükte iki bakır kasenin ağzına deri gerilerek yapılır. Zahme adı verilen iki çubukla çalınan bu çalgı dini ve din dışı müzikte kullanılır. Halk müziğinde kullanılan türüne çifte Nağra denir. 6
Daire Büyükçe ve dar enli bir kasnağın kenarına bir sıra zil takılarak bir yüzüne deri gerilmek suretiyle yapılmıştır. Dini müzikte Bendir adlı zilsiz şekli kullanılır. 7
Def Daireden ufak ve daha enli bir kasnağın kenarına iki veya üç sıra zil takılarak bir yüzüne deri gerilerek yapılmış bir çalgıdır. 8
Darbuka Değişik büyüklüklerde sürahi biçimindeki toprak veya madeni bir kabın genişçe olan ağız kısmına deri gerilerek yapılmış bir çalgıdır. Bazı yörelerimizde Dümbelek adı ile de bilinir 9
Zil Türklerin etkisiyle batı orkestralarına girmiştir. Birbirine çarpılmak suretiyle çalınır. Bunun yanı sıra orkestralarda davul tokmağı veya trampet değneği gibi araçlar kullanılarak da çalınır. Daire biçiminde ortası delik olup, dövme bakırdan yapılır. 10
Türk Müziği Üflemeli Çalgıları Zurna Şimşir, gürgen, ardıç gibi ağaçlardan yapılır. Sesi çok güçlü bir ezgi çalgısıdır. Önde yedi, arkada bir delik olmak üzere toplam sekiz deliği vardır. Büyük boyuna Kaba Zurna, Orta boyuna Zurna, Küçük boyuna Cura Zurna denir. 11
Zurna 12
Kaval Halk çalgılarımızın en eskisi olup dilli ve dilsiz kaval olmak üzere iki çeşidi vardır. Ağaçtan yapılmış olup blokflüt gibi önde yedi, arkada bir olmak üzere sekiz deliği vardır. 13
Sipsi Yurdumuzda daha çok Burdur yöresinde kullanılan bu çalgı kamıştan yapılmıştır. Çok tiz ve oynak bir sesi vardır. Bir kurşun kalem büyüklüğünde olup önde beş, arkada bir deliği vardır. 14
Ney Kamıştan yapılır. Altı delik önde, bir delik arkada olmak üzere yedi deliği vardır. Üç oktava yakın bir ses genişliği vardır. Ney çalan kişiye NEYZEN denir. 15
Mey Bir gövde üzerine, üflemek için takılmış bir kamıştan meydana gelmiştir. Gövde kısmında, yedi önde bir arkada olmak üzere sekiz delik bulunur. Özellikle doğu bölgelerimizde kullanılan meyin, çeşitli büyüklükte boyları vardır. 16
Tulum Çift sesli bir halk çalgısıdır. Toklu derisinden tulum çıkarılarak, kol kısmına bir çifte kamış eklenmesi ile yapılır. Nefesle şişirilmesi için kamıştan bir ağızlığı vardır. 17
Türk Müziği Telli Çalgıları A. Yay ile çalınanlar Kemençe Üç telli bir çalgıdır. Güçlü ve parlak bir sesi vardır. Klasik Türk müziğinde ve halk müziğinde şekil ve çalınış bakımından farklılık gösterir. Doğu Karadeniz bölgesinde çok yaygın olarak kullanılır. Yay ile çalınır. 18
Kabak Kemane Su kabağının üzeri deri ile kaplanıp ağaçtan bir sap takılarak yapılır. Üç teli vardır. Gövdenin altında çalgının herhangi bir yere dayanmasını sağlamak için 8-10 cm uzunluğunda bir demir çubuğu vardır. 19
B. Tezene İle Çalınanlar Bağlama En eski Türk halk çalgısıdır. Kökeni kopuza dayanır. Divan sazı, bağlama ve cura diye boylarına göre üç ana grupta toplanır. Dut, kestane ve erik ağaçları bu çalgının yapımında en çok kullanılan ağaçlardır. Gövde ve sap olmak üzere iki kısımdan oluşur. 20
Tar Kars ve Azerbaycan da yaygın olan bu çalgının gövdesi, ağaçtan oyulmuş yan yana iki çanak şeklindedir. Göğüs deri kaplı olup, sapında perdeleri vardır. 21
Ud Çok eski bir halk çalgısıdır. Tekne, göğüs, sap, burguluk olmak üzere başlıca dört parçası vardır. Tekne yapımında ceviz, maun gibi ağaçlar kullanılır. Beşi çift, biri tek on bir teli vardır. Ses genişliği üç buçuk oktavdır. Ud çalan kişiye udî denir. 22
Lavta Ud gibi kopuz ailesinden olup, Haçlılar eliyle Avrupa ya götürülmüş, 13-18. yy. lar arasında çok kullanılmıştır. Özellikle oyun müziği eşlik çalgısı olarak kullanılır. Dört çift teli, küçük bir teknesi, uzunca bir sapı, sapında da perde bağları vardır. 23
Tanbur Bağlama gibi kopuzdan türemiş çok eski bir klasik Türk müziği çalgısıdır. Dört çift madeni teli ve uzun sapında perde bağları vardır.yarım küre şeklindeki teknesinde ceviz, maun, gül gibi desenli ağaçlar kullanılır. Üç oktavlık ses genişliği olan tanburun yayla çalınanına Yaylı Tanbur denir. 24
Kanun Çok eski bir Türk çalgısıdır. Teknesinin dar kenarına gerili deri üzerine basan dört ayaklı bir eşiği ve üçerli olarak 72 teli vardır. Uzun yamuk kenarında ise hem burguları, hem de mandal adı verilen, farklı diyez ve bemollerin elde edilmesine yarayan madeni kaldıraçlar bulunur. İki elin işaret parmaklarına takılan bağa mızraplarla çalınması ve sabit perdeli oluşu yüzünden, Türk müziğinin piyanosu kabul edilmiştir. 25