Vurmalı çalgılar nelerdir? Vurmalı çalgıları tanıyalım Vurmalı çalgılar (per küsyon aletleri)

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "Vurmalı çalgılar nelerdir? Vurmalı çalgıları tanıyalım Vurmalı çalgılar (per küsyon aletleri)"

Belgin Kıvanç
6 yıl önce
İzleme sayısı:

1 Vurmalı çalgılar nelerdir? Vurmalı çalgıları tanıyalım Perküsyon olarak da bilinen vurmalı çalgılar, müzikte ritim yapısı kurulmak için kullanılır. Genel olarak diğer enstrüman türlerine göre ezgiye dayalı değil müziğin ritmine dayalı bir enstrüman biçimidir. Müzik içerisinde, diğer çalgılardan daha önemli bir yere sahiptir diyebiliriz. Çünkü ezgiyi çalan çalgıların tamamı bu ritme uymak zorundadır. Ritim, eski Yunanca da akış anlamına gelmektedir. Değişen uzunluk ve vuruşların ortaya çıkardığı ses bütünlükleri ve serileri ritimleri oluşturur. Modern müzikte ritim yapıları, genellikle perküsyon aletleriyle icra edilir. Üzerine elle veya başka bir cisimle vurularak, çalkalayarak, sürtülerek veya ovularak ses elde edilen her obje vurmalı çalgı kategorisine girmektedir. Vurmalı çalgılar genel olarak bir müzik parçasında ritmi ve melodiyi belirler. Vurmalı çalgılar orkestra içinde vazgeçilmez bir role sahiptir. Vurmalı çalgılar (perküsyon aletleri) Modern müzik aletlerinin karmaşık yapılarına karşın, perküsyon aletleri halen basit formlarını korurlar. Perküsyon sözcüğü Latince deki percussio ve percussus terimlerinden gelir. Percussio müzikal anlamda dövmek ve çarpmak, percussu s ise vurmak demektir. Darbuka sözcüğü de benzer bir şekilde Arapça darp (vurmak) kökünden gelir. Vurmalı çalgıların tarihi oldukça ilginç tartışmalar yaratmıştır. Vurmalı çalgılar ailesi, tarihin en eski çalgılarının önemli bir bölümünü içerir. Müziğin evrimi içerisinde insan sesinden sonraki basamak olarak yer alan vurmalı çalgılar ilk örneklerini eller, ayaklar, sopalar, tahtalar ve taşlarla çıkarılan sesler olarak vermiştir. Tarımın gelişmesiyle birlikte yeni teknikler kullanmayı başaran insanlar za manla aynı enstrümandan farklı tonlar verebilen vurmalı çalgılar üretmeyi başarmışlardır. Vurmalı çalgılar birçok farklı kritere göre sınıflandırılabilir. En yaygın sınıflandırılmalarda vurmalı çalgıların yapısı, etnik kökenleri veya müzik teorisi ve orkestrasyon içerisindeki işlevleri baz alınmıştır. Bazı durumlarda perküsyon aletlerinin frekanslarının ayarlanabilir olması veya olmaması üzerinden de sınıflandırma yapılmıştır. Vurmalı çalgıların sınıflandırılması 4 şekilde yapılır, bunlar; 1) Sesin üretilme şekline göre vurmalı çalgılar 2) Müzikal işlevine göre vurmalı çalgılar 3) Gündelik bilgiye göre vurmalı çalgılar 4) Farklı Kültürlere ve geleneklere göre vurmalı çalgılar

Sesin üretilme şekline göre vurmalı çalgılar 1) İdiofon 2) Membranofon 3) Kordofon

celesta marimba gong Membranofon: Membranofonlar üzerlerinde bulunan zarın

2 Sesin üretilme şekline göre vurmalı çalgılar 1) İdiofon 2) Membranofon 3) Kordofon 4) Aerofon 5) Elektrofon İdiofon: İdiofonlar tüm yapılarının titreşmesi sonucu ses üretirler. Bu türe büyük ziller, el zilleri, celesta, çanlar, marimba, gong örnek verilebilir. celesta marimba gong Membranofon: Membranofonlar üzerlerinde bulunan zarın titreşmesi sonucunda ses üretirler. Bu türe Tom -tom, yer davulu, timpani, bongo, konga ayrıca; darbuka, kös, bendir, zarbık, çember gibi tüm davul türleri örnek verilebilir.

tom-tom konga Kordofon: Telli çalgılar genellikle kordofon olarak bilinirler.

Bu türe piyano, kanun, santur örnek olarak verilebilir.

Fakat bu çalgıların bazıları aynı zamanda perküsyon aletidir.

Elektrofon: Elektrik sayesinde ses üreten her çalgı bir hoparlöre gereksinim duyar.

3 tom-tom konga Kordofon: Telli çalgılar genellikle kordofon olarak bilinirler. Fakat bunların bazıları aynı zamanda perküsyon aletidir. Bu türe piyano, kanun, santur örnek olarak verilebilir. Aerofon: Üflemeli çalgılar aerofonların genelini oluştururlar. Fakat bu çalgıların bazıları aynı zamanda perküsyon aletidir. Bu türe sireni, borazan, tabanca örnek olarak verilebilir. Elektrofon: Elektrik sayesinde ses üreten her çalgı bir hoparlöre gereksinim duyar. Hoparlörler titreşimleriyle müzik üreten idiofonlara benzetilebilir. Bu nedenden ötürü elektrofonlar perküsyon ailesinin üyesi konumuna gelirler. Bu türe bilgisayarlar, midi cihazları, teremin örnek olarak verilebilir. kös teremin

Müzikal işlevine göre vurmalı çalgılar 1) Belirlenebilir frekanslılar: Timpani, marimba, ksilofon, vibra fon, harp, mızıkalar belirlenebilir frekanslılara örnek olarak verilebilir.

Gündelik bilgiye göre vurmalı çalgılar Gündelik bilgimizin algıladığı vurmalı çalgılar bu gruba girer.

4 Müzikal işlevine göre vurmalı çalgılar 1) Belirlenebilir frekanslılar: Timpani, marimba, ksilofon, vibra fon, harp, mızıkalar belirlenebilir frekanslılara örnek olarak verilebilir. 2) Belirlenebilir frekanslı olmayanlar: Ziller, bass davul, tenor davul, düdükler, yer davulu belirlenebilir frekanslı olmayanlara örnek olarak verilebilir. Gündelik bilgiye göre vurmalı çalgılar Gündelik bilgimizin algıladığı vurmalı çalgılar bu gruba girer. Davul seti (bateri), tef, sonradan perküsyon aleti olarak kullanılmaya başlanmış aletler (metal borular, bir bisiklet tekerindeki teller, süpürgeler, konserve kutuları, bakır kaplar, tencereler, vs.) bu gruba girer. Farklı Kültürlere ve geleneklere göre vurmalı çalgılar 1) Folklorik vurmalı çalgılar: Berimbau, cajon, djembe, tabla, Latin perküsyon aletleri, timbal bu gruba girerler. berimbau cajon 2) Modern-yaygın vurmalı çalgılar: Orkestrada kullanılan perküsyon aletleri, davul seti (bateri) bu gruba girer. Vurmalı çalgılar, tahta ve metalden yapılmış bir kasnağın üzerine, hayvan derisi gerilerek oluşmuş enstrümanlardır. Üstte bulunan derinin gergin olmasını sağlamak için kasnağın yan taraflarında bulunan vidalı düzeneklerden yararlanılır. Bu vidalar sayesinde derinin sertliğini istediğiniz şekilde ayarlayabilirsiniz. Derinin sert olması sesin daha gür çıkmasını sağlarken, gevşek olması daha alçak bir ses elde etmek için k ullanılır. Vurmalı çalgılardan bazıları şunlardır; Timpani: Bu vurmalı çalgıda, vidalara ek olarak, bu ses şiddetini sağlamak için çalgının alt tarafına yerleştirilmiş pedal kullanılmaktadır. Timpani ve büyük davul gibi bazı vurmalı çalgı türlerinde, iki a det uçları keçe ile kaplanmış tokmak kullanılarak ses elde edilir. ( Resim: Timpani)

tipani Def: Tef olarak da bilinen def, vurularak ve sallanarak çalınabilen bir çalgıdır.

5 tipani Def: Tef olarak da bilinen def, vurularak ve sallanarak çalınabilen bir çalgıdır. Kasnağın çevresine yerleştirilmiş olan ziller, el ile defe vurma ya da sallama hallerinde ses çıkarmaktadır. Elimizin biri ile defi tutarken diğer elimizle ana ritmi, defi tuttuğumuz elimizin parmakları ile ise süslemeler yapılmaktadır. (def) Zil: Vurmalı çalgılar kategorisinde en fazla ses gürlüğüne sahip çalgıdır. Yuvarlak olarak yapılmış ve dairelerin ortasında tutmak için deri tutamaklar kullanılır. Çalan kişi sesin gürlüğünü köşelere veya ortaya vurarak sağlamaktadır. zil

Bateri: Bateri, vurmalı çalgılar takımına denir. Şarkılarda ritim tutmaya yarar. Çoğunluğun düşünd üğü gibi bateri (davul) çok hızlı olmaktan ibaret değildir. Denge ve akıcılık gerekir.

Küçük bir çalgı olmasına karşın sesi son derece gürdür. Metalden yapılmış, ucu yuvarlak olan bir sopa ile üçgenin içerisine vurularak kullanılır.

6 Bateri: Bateri, vurmalı çalgılar takımına denir. Şarkılarda ritim tutmaya yarar. Çoğunluğun düşünd üğü gibi bateri (davul) çok hızlı olmaktan ibaret değildir. Denge ve akıcılık gerekir. Standart bir bateri, genellikle 5 parça davul ve 3 parça zilden oluşur. bateri Üçgen: Metalden üçgen şeklinde yapılmış ince bir vurmalı çalgıdır. Küçük bir çalgı olmasına karşın sesi son derece gürdür. Metalden yapılmış, ucu yuvarlak olan bir sopa ile üçgenin içerisine vurularak kullanılır. ( Resim: Üçgen çalgı) üçgen Bongo: Güney Amerika ve Afrika doğumlu olan bongo, Küba müziğinde 19. yüzyıldan sonra görüldü larda yapılan metal türler daha sonra geliştirildi. Latin karakterli bir perküsyon olan bongo, 19 ve 21 cm çaplarında ve alta doğru yaklaşık 25 cm uzayan iki çemberin yüzeylerine gerilen deriden oluşmaktadır. Çemberler birbirlerine bağlıdır. Genellikle d iz üstünde ya da dizlerin arasına yerleştirilerek çalınırsa da, metal bir ayağa sabitlenerek ya da farklı uygulamalarda kullanıldığı da görülmektedir.

bongo Davul: Davul, bilinen en eski vurmalı çalgılardan biridir.

El ya da sopayla çalınır. Biçimi değişse de dünyanın her yerinde ve her toplumda kullanılan bir çalgıdır.

müzik aletidir. Tahta, bambu ve plastikten yapılan türleri vardır.

7 bongo Davul: Davul, bilinen en eski vurmalı çalgılardan biridir. Ahşap, maden ya da pişmiş topraktan silindirik bir gövdeye gerilen deriden oluşur. El ya da sopayla çalınır. Biçimi değişse de dünyanın her yerinde ve her toplumda kullanılan bir çalgıdır. davul Marakas: Marakas, içi oyuk olan gövdesinde bulunan parçalar sayesinde sallayınca ses çıkaran bir müzik aletidir. Tahta, bambu ve plastikten yapılan türleri vardır. Çoğunlukla Afrika ve Latin Amerika müziklerinde kullanılır. Marakas, içerisindeki boşluğa yerleştirilen küçü k sert parçacıkların sallanmanın etkisiyle birbirine çarparak ses çıkarır. ( Resim: Marakas) marakas

Tabla: Hindistan a özgü vurmalı çalgı. Elle çalınan, farklı büyüklüklerde ve tınılarda iki parçadan oluşur. Tabla kelimesi Arapçada davul anlamına gelir.

Din müziğinin önemli çalgılarından kudüm, dindışı ve mehter müziğinde nakkare adıyla anılır.

8 Tabla: Hindistan a özgü vurmalı çalgı. Elle çalınan, farklı büyüklüklerde ve tınılarda iki parçadan oluşur. Tabla kelimesi Arapçada davul anlamına gelir. tabla Nakkare (Kudüm): Kudüm ya da nakkare, yarım küre biçiminde bir çift küçük davuldan oluşan vurmalı bir çalgı. Din müziğinin önemli çalgılarından kudüm, dindışı ve mehter müziğinde nakkare adıyla anılır. Kudümün, çapları yaklaşık cm civarındaki davulları, dövme bakırdan yapılmış olup biri büyük diğeri küçük iki tasa benzer. İki çanağın büyüklüğünün birbirinden farkli olmasının sebebi, icra sırasında farkli tını elde etmek içindir. Yüksekliği ise yaklaşık 16 cm olan taslar, dibe doğru daralırla r. Büyüğünün ağzına iki, küçüğünün ağzına bir milim kalınlığında deri gerilir. Tiz ses veren davul (tek) sola, öbürü (düm) sağa konur. nakkare Santur: Irak, İran ve Hindistan kökenli bir çalgıdır. Yamuk şeklinde genellikle ceviz ve benzeri egzotik ağaçlar dan yapılan bir kutu şeklinde olan klasik bir santur, 72 ila 160 telden oluşur. Bu teller üzerine, yine ahşaptan yapılan küçük çekiçlerle (baget) vurma yoluyla çalınmaktadır.

enstrümanın titreşimi hem de ağız boşluğu hacminin ve de nefes yönünün değiştirilerek ses meydana getirilmesi olan, yaklaşık 6000 yıllık bir geçmişe sahip vurmalı-nefesli çalgıdır.

9 santur Ağız kopuzu: Damboi veya ağız kopuzu, çıkış yeri Asya olan, Orta Çağ dan günümüze kadar gelmiş bir çalgı aletidir. Ağız kopuzu Orta Asya Türk cumhuriyetleri ve Kuzey Moğolistan taraflarında çeşitli alaşım metallerden, Hindistan ve okyanus adalarında ise bambu sıyırmasından yapılan, esas işlevi hem enstrümanın titreşimi hem de ağız boşluğu hacminin ve de nefes yönünün değiştirilerek ses meydana getirilmesi olan, yaklaşık 6000 yıllık bir geçmişe sahip vurmalı-nefesli çalgıdır. agız kopuzu Bendir: Bendir, Klasik Türk Müziği nde kullanılan başlıca vurmalı ritim çalgılarından biridir. Zilsiz büyük def, nakkare ve kudümle birlikte kullanılır. Derisinin iç yüzüne boydan boya gerilen kiriş sayesinde aynı anda iki değişik tını çıkarabilir. (Resim: Bendir)

10 bendir Asma davul: İki tarafında da deri gerilmiş büyükçe bir çalgıdır. Bu davul türünü kullanmak için bir tokmak ve ince bir çubuk kullanılır. Tokmak ana ritmi vermek için kullanılırken, çubuk ile süslemeler yapılır. asma davul

Benzer belgeler

Çalgı Müziği. Çalgı Çeşitleri

Çalgı Müziği. Çalgı Çeşitleri Çalgı Müziği Çalgı Çeşitleri Çalgı Müziği Müzik aletleri ile yapılan müziğe çalgı müziği denir. Çalgı müziği, tek veya birden fazla çalgının bir araya gelmesiyle yapılır. Bütün müzik aletleri, çeşitlerine