DEPREME DAYANIKLI YAPI TASARIMI

DEPREME DAYANIKLI YAPI TASARIMI Düzensizlik Durumları Yapının Geometrisi ve Deprem Davranışı 5. Hafta Yrd. Doç. Dr. Alper CUMHUR Kaynak: Sakarya Üniversitesi / İnşaat Mühendisliği Bölümü / Depreme Dayanıklı Betonarme Yapı Tasarımı Ders Notları / Profesör Adil ALTUNDAL SAYFA1

DÜZENSİZ BİNALAR TDY 2007 Bina Taşıyıcı Sistemlerine İlişkin Genel İlkeler : Deprem yüklerini taşıyan bina taşıyıcı sistemi olan çerçevelerin ve bu çerçeveleri oluşturan elemanların ( kolon, kiriş, perde ) her biri, deprem yüklerini temel zeminine kadar sürekli ve güvenli olarak aktaracak rijitlik, kararlılık ve dayanımda olmalıdır. Çerçeveleri birbirine bağlayan döşemeler, düşey yükleri taşımakla beraber çerçeveler arasında deprem kuvvetlerinin aktarılmasını sağlayacak şekilde rijitliğe ve dayanıma sahip olmalıdır. Yeterli olmayan durumlarda döşemelerde uygun aktarma elemanları düzenlenmelidir. Binaya aktarılan deprem enerjisinin önemli bir bölümünün taşıyıcı sistemin sünek davranışı ile tüketilebilmesi için sünek tasarım ilkelerine uyulmalıdır. Düzensiz bina yapımından ve tasarımından kaçınılmalıdır. SAYFA2

DÜZENSİZ BİNALAR Düzensiz Bina nedir, nasıl olur, düzensizlik sınırı var mıdır? Depreme karşı olumsuz davranış gösteren, tasarım ve yapımından kaçınılması gereken düzensiz binaların tanınması ile ilgili durumlar TDY 2007 Tablo 2.1 de verilmiştir. Düzensiz binalarda uyulması gereken şartlar Bölüm 2.3.2 de verilmiştir. Gerçekte, bina taşıyıcı sistemlerinin şiddetli depremlerin etkisi altındaki davranışı her bakımdan yönetmeliklerde tanımlanan davranıştan çok daha karmaşıktır. Deprem altında davranışının ne olacağı kestirilemeyen düzensiz bina tasarımı yapmaktan kaçınılmalıdır. SAYFA3

Düzensiz Binalara İlişkin Koşullar : Taşıyıcı sistem planda simetrik veya simetriğe yakın olmalıdır. Düzensiz binaların tasarımından ve yapımından kaçınılmalıdır. Tabiat, Doğa, Yaratılış, dediğimiz olgu Düzensizliği affetmemektedir. Düzensiz binaların depreme karşı davranışlarında birçok olumsuzluklar vardır. DÜZENSİZ BİNALAR Plandaki düzensizliklere (A) durumu düzensizlik, Düşey doğrultudaki düzensizliklere (B) durumu düzensizlik denilecektir. Bu düzensizlikler TDY Tablo 2.1 de verilmiştir. SAYFA4

1- Yapının geometrisi Planda basit ve düzenli olmalıdır. T veya L şeklindeki planlardan kaçınılmalıdır. T veya L Şeklindeki planlar dilatasyon derzi ile birbirinden ayrılmalıdır. SAYFA5

SAYFA6

SAYFA7

2- Yapı Yatayda ve Düşeyde olabildiğince simetrik olmalıdır. Aksi durumlarda yapılarda önemli kat burulmaları oluşabilir. Kat burulması oluşan binaların depremdeki davranışını kestirmek çok zordur. SAYFA8

3- Düşey taşıyıcılar, bütünlüğü olan bir temel üzerine oturmalıdır. Kolonlar ve perdeler her iki yönde birbirlerine temel seviyesinde de bağlanmalıdır. Dolgu zemin üzerine bina inşaa edilmemelidir. Aynı binanın temeli farklı özellikte zeminlere oturmamalıdır. Kaya ve kısmen dolgu zemin üzerine bina yapılmamalıdır.

4-Çerçeveler ve perdeler planda ve yapı yüksekliğince simetri bozukluğuna meydan vermemelidir. Düşeyde rijitlik sıçramalarına meydan vermeyecek şekilde düzenlenmelidir.

5- Yapı yüksekliği boyunca geometride ve rijitlikte simetride bozukluk olmamalıdır.

6- L veya T şeklindeki binalarda dilatasyon derzi yapılmaz ise köşelerde istenmeyen burulma ve gerilme birikimleri meydana gelecektir..

Kolonların kuvvetli yönünün tamamı aynı yönde konulması halinde deprem davranışı uygun olmayabilir. Kolonların kuvvetli yönünün, binanın zayıf yönüne konulması çok daha iyi olacaktır. Binanın her iki yönünde hesaplanacak olan periyotları eşit çıkacak şekilde kolon yönlerine karar verilmelidir.

Kolonlar iki doğrultuda da simetrik olarak yerleştirilmesi ideal bir çözümdür. Perdeler iki doğrultuda da simetrik düzenlenmelidir. Aksi halde, zayıf kalan taraf kuvvetli kolonlarla takviye edilmelidir.

Az sayıda büyük perde kullanmak daima tehlikelidir. Aynı görevi yapabilen çok sayıda küçük perde kullanmak binanın yıkılma riskini azaltacaktır..

DÜZENSİZ BİNALAR SAYFA22

DÜZENSİZ BİNALAR DÜZENSİZLİK DURUMLARI PLANDA DÜZENSİZLİK DURUMLARI A1) Burulma Düzensizliği A2) Döşeme Süreksizlikleri A3) Planda Çıkıntıların Bulunması DÜŞEY DOĞRULTUDA DÜZENSİZLİK DURUMLARI B1) Komşu katlar arasında Dayanım Düzensizliği B2) Komşu katlar arasında Rijitlik Düzensizliği B3) Taşıyıcı Sistemin Düşey Elemanlarının Süreksizliği