ULUSLARARASI HAKEMLİ EKONOMİ YÖNETİMİ ARAŞTIRMALARI DERGİSİ INTERNATIONAL REFEREED JOURNAL OF RESEARCHES ON ECONOMY MANAGEMENT

UHEYAD INTERNATIONAL REFEREED JOURNAL OF RESEARCHES ON ECONOMY MANAGEMENT www. uheyadergisi.com January / February / March Wter ISSN Prt: 2148-8207 Onle 2149-2492 (ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880)

DERGİMİZ HAKKINDA GENEL BİLGİLER 1. Dergimiz hakemli ve uluslararası deksli bir dergidir. Her yayın en az iki alan uzmanı hakem tarafından değerlendirilmektedir. İki alan hakemi tarafından olumlu yayınlanabilir yönünde rapor almayan yayınlar dergimizde yayınlanmaz. Bu durum karşısında hiçbir yazar(lar) dergimiz üzerde bir hak iddiasında bulunamaz. Dergimizde yayınlanmaya hak kazanan Etik Kurul Raporu bulunan yayınlara dair etik kurul bilgileri yazılı olarak editörlüğe gönderilmesi ve sisteme yayın yüklenirken sisteme yüklenmesi zorunludur. Etik kurul raporu olan ve sisteme bilgisi girilmeyen ya da yazılı olarak editörlüğe bilgileri ulaştırılmayan çalışmalardan doğan her türlü sorumluluk yazar(lar) a aittir. Dergimiz hiçbir kurulu ve yetkilisi bu konuda maddi ve manevi sorumluluk kabul etmez. Dergi kurul ve üyeleri yetkilileri Hukuki yükümlülük altına alınamaz. Her yazar ve yazarlar bu durumu peşen kabul etmiştir. 2. Dergi hakem ve kurullarında yer alan akademisyen ile diğer yetkililer hakkında yazar(lar) dergi sistem işleyişi sürece dair bir talepte bulunamaz. Bulunsalar bile herhangi bir bilgi kendilere verilmez, sistem süreci değiştirilmez. Dergimiz ile ilgili her türlü bilgi derg web sayfasında adresden edilebilir. 3. Dergimiz yılda dört sayı şeklde çıkmakta her yılın Mart Haziran Eylül ve Aralık aylarının son günü derg sayısında bulunan tüm makaleler tek cilt halde dergi web sisteme yüklenir. Dergi web sistemden makaleler tüm okuyucular tarafından dirilir ve ilgili eser makale ve dergimize atıf yapılmak koşulu ile kullanılabilir. Dergimiz tüm sayılarına okuyucular ücretsiz olarak ulaşmaktadır. 4. Dergimizde yayınlanan tüm makaleler (ISO 9001-2008 Belge No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No: 12880) kalite belgeleriyle ve (2015/03942-2015-GE-17293) Marka patent ile güvence altına alınmıştır. Yayınlanmış olan makaleler kalite, marka patent ve doi bilgileri ile ilgili çalışmanın yazarlarına eserleri hakkında her türlü hukuki hak ve uluslararası güvence sağlamaktadır. II

5. Dergimiz basılı ve e dergi olarak yayınlanmaktadır. Prt ISSN NO: 2148-8207 ve Onle ISSN NO:2149-2492 numarası ile T.C. Kültür Bakanlığından dergimiz hakkında her türlü bilgiye ulaşılabilir. 6. Met içde (Yılmaz, 2015: 1) veya (Yılmaz ve diğ., 2015:1) şeklde kaynak gösterimi, kaynakçada ise YILMAZ, M., (2015). Çalışanlarda Ödüllendirmen İş ve Performans Üzere Etkisi, UHEYAD Uluslararası Hakemli Ekonomi Yönetimi Araştırmaları Dergisi, Sayı: 1, Cilt: 1, ss.1-2 şeklde gösterilir. Tüm yazarlar dergimiz son güncel sayılarını takip ederek ilgili sayılarda yayınlanan makalelerdeki yazım formatını kendi çalışmalarında uygulayabilir. İnternet kaynaklarında mutlaka erişim tarihi ve son ulaşılabilen ternet lk tamamının başta kaynakça ve met kullanıldığı sayfa altında numaralandırılarak gösterilmesi bir zorunluluktur. 7. Kaynakça Türkçe alfabe sıralamasına göre düzenlenir. Tüm yazarlar iç derg son sayısındaki yazım formatı dikkate alınmak zorundadır. 8. Dergimiz uluslararası deksli bir dergi olup dergimizde yayınlanan tüm çalışma ve makaleler derg yayınlandığı tarih itibariyle ilgili dekslere mail yolu ile ulaştırılır. 9. Dergimizde özgün araştırma, celeme, derleme, olgu sunumu, proje ve kitap tanıtımı makale formatında olmak zorundadır türünde yayınlara yer verilmektedir. 10. Dergimize gönderilen tüm çalışmalar sisteme yüklendiği şekil ve an itibariyle başka bir dergide yayınlanmamış, değerlendirmeye alınmamış ve red edilmemiş olması gerekir. Tüm sisteme yüklenen makaleler yazar(lar) tarafından bu kurallara uyulduğunu kabul etmiş sayılır. Aksi durumda ilgili yazar(lar) hakkında dergimiz hukuki haklarını saklı tutar. Oluşabilecek olumsuzluk karşısında maddi ve manevi tüm sorumluluk ilgili yazar(lar) a aittir. Dergimiz T.C. Kanunlarına göre hareket eder. III

GENERAL INFORMATION ABOUT UHEYAD JOURNAL 1. Our journal is a refereed and ternationally dexed journal. Each paper is evaluated by two referees who are field experts. The articles not reported as issuable positively by two field referees aren t published our journal. None of the author(s) can lay a claim on our journal this case. Data, concerng the ethics committe of the studies, approved to be published our journal, havg the Ethics Committee Report, should be submitted to the editors written and uploaded to the system with the article. Author(s) should take the responsibility of their articles, havg the Ethics Committee Report, which were not submitted to the editors written and were not uploaded to the system. None of the committes and the authorities our journal are responsible for fancial and emotional damage. The committes and the authorities our journal do not have any legal obligations. Author(s) have accepted this situation beforehand. 2. Author(s) cannot make a demand for the journal s procedure concerng the academicians journal s referee board and other boards and other authorities. Even if so, they aren t given any formation, system process cannot be changed. All kds of formation about our journal can be obtaed from the website of the journal 3. Our journal publishes four times a year, all articles the relevant volume of journal are uploaded to the web system of the journal one volume on the last day of the months Mart - June - September December. All readers can download the articles from the journal s web system and the relevant paper article can be used on condition that our journal is cited. Readers can download all volumes of our journal for free. 4- All articles published our journal are assured with certificate of quality (ISO 9001-2008 Doc. No: 12879 & ISO 14001-2004 Doc. No: 12880) and trademark patent (2015/03942-2015-GE-17293). Articles published provide their authors with all kds of legal rights and ternational assurance regardg their articles with quality, trademark, patent and doi formation. IV

5. Our journal has both prted and onle version. All kds of formation about our journal can be obtaed from the T.R. Mistry of Culture with the number Prt ISSN NO: 2148-8207 ve Onle ISSN NO:2149-2492 6. Reference with the text should be (Yılmaz, 2015: 1) or (Yılmaz et al. 2015:1), the reference part YILMAZ, M., (2015). It is dicated as Effect of Rewardg Employees on Job and Performance, UHEYAD International Refereed Journal of Researches on Economy Management, Issue:1, Volume:1, pp.1-2. All authors must follow the latest volumes of our journal and apply the prt format of the published articles their own papers. It is an obligation to dicate the access date of the ternet sources and the last accessed full ternet lk the references and below the page by givg numbers. 7. References are arranged by the Turkish alphabet. The prtg format the last volume of the journal should be taken to account by all authors. 8. Our journal is an ternationally dexed journal, and all articles and papers published our journal are sent to relevant dices via e-mail by the publication date of the journal. 9. Origal research, analysis, compilation, case study, project and book troduction have to be an article format and these publications are also cluded. 10. All papers sent to the journal and uploaded to the system shouldn t be previously published, not evaluated and not rejected. All articles uploaded to the system are acknowledged that author(s) conform to these rules. Otherwise, our journal keeps its legal rights reserved. All material and moral responsibility regardg a negative situation belong to author(s). Our journal acts le with the T.R. Law. V

İÇİNDEKİLER ARAŞTIRMA VE UYGULAMA İNTERNET BANKACILIĞI VE MÜŞTERİ MEMNUNİYETİ 1-17 Sefer GÜMÜŞ, Gökhan ÖNER TESİS YERİ SEÇİMİNDE ELECTRE YÖNTEMİNİN KULLANILMASI 18-28 Hakan TURAN, Gökmen TURAN KUR, İTHALATÇI ÜLKE GELİR VE FİYAT DALGALANMALARININ TÜRKİYE NİN ISIC REV3 FASILLARI BAZINDA İHRACATINA ETKİSİ 29-50 Mehmet AYDINER ARAŞTIRMA VE İNCELEME TÜRKİYE DE TARIMSAL DESTEKLERİN MERKEZİ YÖNETİM BÜTÇESİ İÇERİSİNDEKİ YERİ VE TARIMA YÖNELİK DESTEKLERİN DÜZENLENME GEREKLİLİĞİ 86-110 Meral FIRAT RİZE İLİNDE ÇALIŞAN İNŞAAT MÜHENDİSLERİNİN 6331 SAYILI İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KANUNUNU ALGILAMA DÜZEYLERİNİN ÖLÇÜLMESİ VE İŞ GÜVENLİĞİ UZMANLIĞI HAKKINDAKİ GÖRÜŞLERİNİN ALINMASI 111-126 İlker USTABAŞ OTOMOTİV YAN SANAYİ FİRMALARININ FİNANSAL PERFORMANSINI DEĞERLENDİRMEDE GRİ İLİŞKİSEL ANALİZ YÖNTEMİNİN KULLANILMASI 51-60 Hakan TURAN, Gökmen TURAN TÜRKİYE DIŞ TİCARETİNDEKİ GELİŞMELERİN ULUSLARARASI ENDEKSLER ÇERÇEVESİNDE DEĞERLENDİRİLMESİ 127-152 Nurdan KUŞAT BEŞERİ SERMAYE VE EKONOMİK BÜYÜME İLİŞKİSİNİN ANALİZİ: TÜRKİYE ÖRNEĞİ (1980-2013) 61-85 Dilek ŞAHİN VI

BAŞ EDİTÖR Murat KORKMAZ BAŞ EDİTÖR YARDIMCILARI Ayhan AYTAÇ Yasem KESKİN BENLİ GENEL YAYIN YÖNETMENİ Ali Serdar YÜCEL Erdal ŞEN Ercan ŞAHBUDAK Ebru CENGİZ DERGİ SEKRETERYASI VE İLETİŞİM Ali Murat KIRIK Michael KUYUCU TÜRKÇE DİL EDİTÖRLERİ Gülsem HAZER Yakup POYRAZ İNGİLİZCE DİL EDİTÖRLERİ Gökşen ARAS Feryal ÇUBUKÇU ULUSLARARASI İLİŞKİLER Murat ERCAN Giray SAYNUR DERMAN Judith Goldste Kenneth Schultz Mike Tomz İŞLETME VE YÖNETİM ORGANİZASYON Sevç ÜRETEN Kürşad ZORLU Ramazan ERDEM Fikriye TOKER Cemal ZEHİR Paul ADLER Arvd BHAMBRİ John BOUDREAU David CARTER Mihael COMMBS Christe EL HADDAD Fast NATHANAEL MUHASEBE VE FİNANS YÖNETİMİ Nalan AKDOĞAN Hacı Arif TUNCEZ Simon ARCHER George ALEXANDRIDIS Adrian BELL BANKACILIK VE RİSK YÖNETİMİ Muzaffer AKSOY David H. PYLE TARIM EKONOMİSİ Yener ATASEVEN Silke HUTTEL Mart ODENING EKONOMETRİ Taner AKÇACI Mehmet Akif ARVAS Robert SHERMAN Rolf LARSSON PAZARLAMA VE PAZAR EKONOMİSİ Aygül YANIK H. Yelda ŞENER Marcus MARKTANNER İKTİSAT Nur DİLBAZ ALACAHAN Suat UĞUR Yasem KESKİN BENLİ İKTİSAT TARİHİ Nurullah KARTA Nejla GÜNAY İSTATİSTİK David P. HARRINGTON Tirhankar DASGUPTA Luke BORN Emmanuel J. CANDES Sourav CHATTERJEE Amir DEMBO Persi DIACONIS Emre DÜNDER Sercan ALMALI Naomi ALTMAN Michael AKRITAS Le BAO David ALDOUS Ani ADHIKARI Peter BARTLETT Sandre DUDOIT Chg Shui CHENG Steven EVANS KAMU YÖNETİMİ Tamer BUDAK MALİYE Mehmet YÜCE Ahmet Burç YERELİ ÇALIŞMA EKONOMİSİ VE ENDÜSTRİYEL İLİŞKİLER Faruk ANDAÇ Suat UĞUR Süleyman ÖZDEMİR Alan BEGGS Brian BELL Mark ARMSTRONG Johannes ABELER Brian A HEARN Mart BROWNING Lan CRAWFORD SPOR EKONOMİSİ VE YÖNETİMİ Çet YAMAN Gülten HERGÜNER Fatih ÇATIKKAŞ Serdar TOK Yavuz TAŞKIRAN Kürşad KARACABEY Mustafa TÜRKMEN Selahatt DEVECİOĞLU Matthew T. BROWN Gil FRIED David K. STOTLAR Kenneth CORTSEN YAYIN KURULU Murat KORKMAZ Ahmet Burç YERELİ Tamer BUDAK Ayhan AYTAÇ Sefer GÜMÜŞ Gülten HERGÜNER Çet YAMAN Yavuz TAŞKIRAN Faruk ANDAÇ Suat UĞUR Süleyman ÖZDEMİR Mehmet YÜCE Nalan AKDOĞAN Giray SAYNUR DERMAN Murat ERCAN Bülent KILIÇ Taner AKÇACI Muzaffer AKSOY Sevç ÜRETEN Kürşad ZORLU Ramazan ERDEM Fikriye TOKER Yener ATASEVEN Gökşen ARAS Gülsem HAZER Ali Serdar YÜCEL Cemal ZEHİR Mustafa TALAS Erdal ŞEN Aslı UÇAR Ümran SEVİL Yasem KESKİN BENLİ ULUSLARARASI DANIŞMA KURULU Johann KIRSTEN Sennye MASIKE Alvaro ANGUIX Gautam SENGUPTA Stephen L.VARGO Hg KAI CHAN Mai ISMANDAR DATTA M YOUNG LEE Marco MAFFEI Javier LIORENS MONTES David W. STEWART Patrick VELTE Ruhei WU Alhassan BUNYAMİNU Vcent OMACHONU Fabio SABATINI Bruna ECCHIA Nazrul ISLAM Grigorios L. KYRIAKOPOULOS Fernando MATIAS RECHE Daniel L. RUBINFELD Mark M. SPIEGEL Robert S. PINDYCK Vibha GABA Nur Adiana HİAU ABDULLAH Adigun AGBAJE Kwame GYEKYE Joshua ALABİ Rashid SUMAİLA John KUADA Bayo OKUNDE Mawutor AVOKE Valenta DELLA CORTE Mohsen ELHAFSI Richard F. GHISELLI VII

YAYIN KABUL ETTİĞİMİZ BİLİM DALLARI ³ ³ Bankacılık ve Risk Yönetimi ³ ³ Çalışma Ekonomisi ve Endüstriyel İlişkiler ³ ³ Ekonometri ³ ³ Ekonomi ³ ³ Kamu Yönetimi ³ ³ Makro İktisat ³ ³ Mali Hukuk ³ ³ Maliye ³ ³ Mikro İktisat ³ ³ Muhasebe ve Fans Yönetimi ³ ³ Para ve Politika ³ ³ Pazarlama ve Pazar Ekonomisi ³ ³ Sigortacılık ve Risk Yönetimi ³ ³ Spor Ekonomisi ve Yönetimi ³ ³ Tarım Ekonomisi ³ ³ Uluslararası İlişkiler ³ ³ İktisat ³ ³ İktisat Tarihi ³ ³ İstatistik ³ ³ İşletme ve Yönetim Organizasyon DISCIPLINES ³ ³ Bankgand Risk Management ³ ³ LabourEconomicsandIndustrialRelations ³ ³ Econometrics ³ ³ Economy ³ ³ Public Admistration ³ ³ Macroeconomics ³ ³ Fancial Law ³ ³ Fance ³ ³ Microeconomics ³ ³ Accountg and Fancial Management ³ ³ Money andpolitics ³ ³ Marketg and Market Economy ³ ³ Insuranceand Risk Management ³ ³ Sports Economicsand Management ³ ³ AgriculturalEconomics ³ ³ International Relations ³ ³ Economics ³ ³ EconomicHistory ³ ³ Statistics ³ ³ Busess Organisationand Management VIII

DERGİNİN TARANDIĞI İNDEKSLER IX

DİĞER DERGİLERİMİZ 1. BESLENME ALIŞKANLIKLARI 2. KADIN HASTALIKLARI VE JİNEKOLOJİ 3. ORTOPEDİ TRAVMATALOJİ 4. PAZARLAMA VE PAZAR ARAŞTIRMALARI 5. MÜHENDİSLİK VE FEN BİLİMLERİ http://www.dbhadergisi.com http://www.jacsdergisi.com http://www.otshdergisi.com http://www.uhpadergisi.com 6. İKTİSAT VE EKONOMİ YÖNETİMİ 7. MULTİDİSİPLİNER SOSYAL BİLİMLER 8. SPOR SAĞLIĞI TIP BİLİMLERİ 9. EDEBİYAT VE İLETİŞİM ARAŞTIRMALARI 10. OKUL ÖNCESİ EĞİTİM ARAŞTIRMALARI 11. HEMŞİRELİK 12. MİMARLIK VE TASARIM 13. PSİKİYATRİ VE PSİKOLOJİ ARAŞTIRMALARI 14. MÜZİK VE SAHNE SANATLARI http://www.iibdergisi.com http://www.uhbabdergisi.com http://www.sstbdergisi.com http://www.uhedergisi.com http://www.aceddergisi.com http://www.khsdergisi.com http://www.mtddergisi.com http://www.uhpdergisi.com http://www.uhmadergisi.com http://www.hmfdergisi.com X

Değerli Bilim İnsanları., Murat KORKMAZ Baş Editör Bu sayımızda ye birbirden değerli toplam 8 araştırma ve uygulama çalışmasına yer vermiş bulunmaktayız. 04 ve 05 Aralık 2015 Tarihde ilki gerçekleştirilen 1. Uluslararası Ekonomi Yönetimi ve Pazar Araştırmaları Kongresi yönetime dergimizi bilimsel sponsor olarak kongre organizasyonu içerisde göstermelerden dolayı son derece mutlu olduğumuzu ifade etmek isteriz. Dergimiz ye birçok farklı organizasyonda bilimsel sponsorluk yapmakta ve yapılan bilimsel çalışmaların yayınlanması ile bilim dünyasına kazandırılması konusunda aktif çalışmalarına devam etmektedir. Her sayımızda farklı yeni çalışmalara yer vermekten mutlu olduğumuzu bilmenizi isteriz. Özellikle son yıllarda bilim dünyasının farklı multidisipler alanlarda ortak yapılan çalışmaların hızla bilim dünyasına kazandırılması nedeniyle birçok farklı alandan gelen çalışmaların değerlendirilerek literatüre kazandırılması dergilerimiz açısından oldukça fazla önem arz etmektedir. Bu sayımızda da bu tip çalışmalar yer almaktadır. Her sayımızda olduğu gibi gelecek sayılarda da farklı disipl ve özellikle multidisipler alanların ortak konsorsiyum oluşturularak hazırlanmış çalışmaları dergimizde görmek bizleri oldukça memnun edecektir. Bir sonraki sayımız nisan, mayıs ve haziran aylarını içe alacak şekilde sistemdeki yeri alacaktır. Sayının hazırlanmasında emeği geçen kıymetli bilim dünyasının değerli üyelere, yazarlarımıza, okurlarımıza ve sayının hazırlanmasında her türlü katkısını bilgisi ve tecrübesi bizlerle paylaşan değerli hakemlerimize teşekkür eder saygılarımızı sunarız. (Dergimizde etik kurul raporu gerektiren her türlü çalışmada yazar(lar) editörlüğe ve derg sisteme yayın yüklerken gerekli etik kurul rapor bilgileri girmekle yükümlüdür. Hiçbir koşul ve şartlarda oluşan ya da oluşacak bir sorunda problemde dergimiz, yayın kurulu, imtiyaz sahibi, yazı işleri, hakem ve bilim kurulları sorumluluk kabul etmez. Yazar(lar) bu bilgiyi dergiye yazılı olarak vermekle yükümlüdür. Bu konuda tüm sorumluluk yazar(lar) a aittir). Basın Yayın Kanunun 5187 gereğce basılı eserler yoluyla işlenen fiillerden doğan maddi ve manevi zarar m-13-14 kapsamında dergimizde yayınlanan yayınların içeriği ve hukuki sorumluluğu tek taraflı olarak yazar(lar) a aittir. Dergimiz, yönetim, hakem, editör, bilim ve imtiyaz sahibi bu yükümlülükleri kabul etmez. Dergimizde bilimsel içerikli, literatüre katkı yapan, bilimsel anlamda değer ifade eden çalışmalar kabul edilir ve yayınlanır. Bunun dışında siyasi, politik, hukuki ve ticari içerikli fikri sınai haklar kanununa aykırılık içeren yayınlara yer verilmez. Olası bir olumsuzluk durumunda yazar(lar) doğabilecek her türlü maddi ve manevi zararı peşen kabul etmiş ve yüklenmiştir. Bu nedenle ikci üçüncü ve diğer şahıs ile kurumlar konusunda dergimiz yönetimi ve kurulları hiçbir sorumluluğu kabul etmez. Bu yönde XI

dergimiz ve kurulları üzerde bir hukuki yaptırım uygulanması söz konusu olamaz. Eserler içeriği ve mevcut durumu yazar(lar) ait olup dergimiz bu yayınların sadece yayınlanması ve literatüre kazandırılması aşamasında görev üstlenmiştir. Tüm okuyucu, kamuoyu ve takipçilere ilanen duyurulur. XII

Distguished Scientists, There are a total of 8 valuable research papers and applied studies this volume. We are so much glad that the management of the 1st International Congress on Economy Admistratıon and Market Surveys held on 04 and 05 December 2015 troduced our journal as the scientific sponsor with the congress organiza tion. Our journal is the scientific sponsor of many organizations and actively sustas the efforts regardg the publication of scientific papers and brgg them scientific world. We want you to know that we are glad to publish different new papers each volume. As mutual studies conducted various multidisciplary areas of the scientific world recent years rapidly come to the scientific world, evaluation of the papers comg from many different fields and brgg them to the literature is very important for our journals. Such papers exist this volume. We will be happy to see that the papers from different disciples and the ones prepared with the mutual consortium of multidisciplary fields will exist future volumes. Our next volume will be uploaded to the system coverg the months of April, May and June. We extend thanks to the esteemed members of the distguished scientific world who supported us a lot, to our authors, readers and our distguished referees who shared their valuable knowledge and experience with us durg the preparation of the volume. Best regards. (In any kd of study requirg ethical board report our journal, author(s) is/are obliged to enter the data of necessary ethical board report while uploadg their publication editorship and journal system. Our journal, publication board, grant holder, editorial office, referee and science boards do not undertake any responsibility for a problem to occur under any circumstances and conditions. Author(s) is/are obliged to give this formation to journal written. All liability this issue belongs to author(s)). As per the 5187 of Press Law, material and emotional damage arisg from the actions via published works, the content and legal responsibility of the publications published our journal with the scope of m-13-14 unilaterally belong to author(s). Our journal, executive board, referees, editor, science board and publisher don t accept these obligations. The scientifically valuable papers with scientific content which contribute to literature are accepted and published our journal. Apart from this, the papers with political, legal and commercial content which are agast the tellectual property rights are not accepted. case of a possible negative situation, author(s) is/are regarded as acceptg and undertakg all kds of possible material and emotional damage beforehand. Therefore, our journal s management and other boards don t accept any responsibility regardg the second, third and other persons and stitutions under any condition. this sense, a legal sanction on our journal and its boards is out of question. The content and the current status of the papers belong to author(s) and our journal only takes part the publication of these papers and contribution to literature. Respectfully announced to all readers, public and followers by publication. XIII

HAKEMLİ EKONOMİ YÖNETİMİ ARAŞTIRMALARI DERGİSİ INTERNATIONAL REFEREED JOURNAL OF RESEARCHES ON ECONOMY MANAGEMENT UHEYADULUSLARARASI İNTERNET BANKACILIĞI VE MÜŞTERİ MEMNUNİYETİ 1 INTERNET BANKING AND CLİENT SATISFACTION Sefer GÜMÜŞ 1, Gökhan ÖNER 2 1 Beykent Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi İstanbul / Türkiye 2 Beykent Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü İstanbul / Türkiye Öz: Türkiye n 1980 li yıllardan bu yana 35 yıllık süreçte dışa açılması ve dış pazarlarda buldukları müşteriler iç müşterilere çarpan etkisi yapması ve bu rekabet tüm alan ve sektörlerde devam etmesi müşteri memnuniyet önemi ortaya koymuştur. Bankalar rekabetçilik çalışmalarını sürdürebilmek iç müşterilere hizmet sağlamada farklı iletişim kanalları kullanmaktadırlar. Teknolojide son gelişmeler, artan operasyon maliyetleri, daha fazla müşteri memnuniyeti anlayışı bankaları şubeleri dışında yeni hizmet kanalları bulmaya itmiş ve bunun sonucu olarak ternet bankacılığı ortaya çıkmıştır. İnternet tüm kurum ve kuruluşlarda ve hatta kişiler tarafından kullanıldığı iç bankacılık alanında da kullanıcı kurum ve kuruluşlara müşteri memnuniyeti ve diğer hizmetler sunumunda çok kolaylıklar sağlamaktadır. Bu bağlamda sunulan hizmet maliyetleri azalmakta, verimlilik ve karlılık artmaktadır. Bu bağlamda sunulan hizmet müşteriye kazandırdığı faydanın rakamsal olarak ölçülmesi çok zor olmaktadır. Bu nedenle müşteri algısı üzerde ölçekler geliştirilmiştir. Bu çalışmamızda; ternet bankacılığı işlemler çok yoğun olduğu ulusal devlet ve özel bankadan oluşan 6 adet farklı bankanın faal ternet bankacılığı müşterileri celenmiştir. Hazırlanan anket soruları 175 adet rastgele bankaların müşterilere dağıtılmış ve 150 adet geri sağlıklı bildirim alınmıştır. Çok özel olarak çevirim içi müşteri hizmet kalitesi bilgi sistem kalitesi çok boyutlu olarak tanımlanmış ve ölçülmüştür. Anketler güvenilirlikleri test edilmiş, örnek büyüklüğünün faktör analize uygunluğu KMO değerleriyle hesaplanmıştır. Korelasyon analizleri 0,01-0.05 düzeylerde 2 taraflı olarak analiz edilerek faktör ve regresyon analizleri yapılmıştır. Bankaların bu aşamada müşteri memnuniyeti sağlayabilmeleri iç sistem fiziki koşulları ve güvenilirliğ, müşteri talepleri karşılayabilmeleri ile hizmet kaliteler, bilgiler doğruluğu ve çevirim içi bilgi sistem kalitesi üzere odaklanmaları sonucuna varılmıştır. Ayrıca bankaların müşteri memnuniyeti yaratmaları ülke politikalarından ve kendi uyguladıkları politika ve yönetmeliklerden kaynaklandığı çalışmamız ve sürecde sonuçlarında yer alınmıştır. Müşter varlığı ile bulunması arasında doğru orantı vardır. Çünkü yeni müşteri yeni ve ek maliyetler getireceğden, portföydeki müşteriler değerlendirilerek memnun edilmesi iç müşteriler varlığı ve memnuniyeti ile doğru orantılıdır. Anahtar Kelimeler: Müşteri, Memnuniyet, İnternet Bankacılığı Abstract: Turkey s foreign expansion the period of 35 years elapsg sce the 1980 s such customers found the foreign markets constitutg a multiplication effect on the local customers, and contuation of such competition all areas and sectors have set forth the essence of customer satisfaction. For subsistg with their competitive operations, banks are usg different communication channels providg services to their clients. Recent advances and developments technology, creasg operation costs, and an approach for enhanced client satisfaction have all driven banks to fd new service channels other than their branches and as a consequence of the foregog, Internet bankg has emerged. Sce Internet is used any and all entities and stitutions, and used by dividuals as well, it is providg substantial facilities providg customer satisfaction and other services to the user entities and stitutions the field of bankg as well. In this respect, costs of services provided are reduced, efficiency and profitability are enhanced. To this effect, quantitative measurement of the benefit made available to the client parallel to the service provided becomes very difficult. Therefore, yardsticks have been devised regardg perception of the client. In this study of ours, active Internet bankg clients of 6 different banks comprisg of national public and private banks volved with tensive Internet bankg operations are reviewed. Survey questions prepared were distributed to 175 random clients of the said banks, and 150 sound feedback were received return. Very specifically, onle client service quality and formation system quality were identified and measured a multi-dimensional manner. Reliabilities of the surveys were tested and compatibility of sample size to factor analysis was calculated by usg KMO values. Correlation analyses were made bilaterally at the terval of 0.01-0.05, and factor as well as regression analyses were made. It is concluded that for the banks to ensure client satisfaction at this stage, system s physical conditions and reliability, and that service qualities are required to be focused on accuracy of data and onle formation system quality. Further, it is found out the course of our survey process that client satisfaction generated by banks is origatg from the government policies as well as their own policies and regulations. There is a direct correlation between the presence and availability of the client. Sce any new client would be brgg forth new and extra costs, assessment and satisfaction of the clients available the portfolio is directly proportional to the presence and satisfaction of domestic clients. Key Words: Client, Satisfaction, Internet Bankg Doi: 10.17373/UHEYAD.2016715174 (1) Sorumlu Yazar: Sefer GÜMÜŞ, Beyktent Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Bölümü Pazarlama A.D. İstanbul / Türkiye gumus.sefer@gmail.com Geliş Tarihi / Received: 16.09.2015 Kabul Tarihi/ Accepted: 08.01.2016 Makalen Türü: Type ofarticle (Araştırma / Uygulama - Research / Applications) Çıkar Çatışması / Conflict of Interest:Yok / None Etik Kurul Raporu Yok - Noneof Ethics Committee 1

GİRİŞ UHEYAD October / November / December 2014 Issue: 02 Volume: 01 Autumn Wter January / February / March Wter JEL KODU: (Ekonomi) M3-M15-G21 & (Economy) ID:63 K:71 (Pazarlama Ekonomi Marketg and Economics) ISSN Prt: 2148-8207 Onle 2149-2492 Küreselleşme süreci tamamlamamıştır. Mal ve hizmet üretimde hızla artan rekabet koşulları, örgütler varlıklarını sürdürebilmesi, pazar paylarını arttırabilmesi ve buna bağlı olarak optimal likidite yapısına ulaşmalarını zorlaştırmaktadır. Bu rekabet şartlarının farkında olup dikkate alan örgütler rekabet avantajı sağlayabilmek iç müşteri odaklı stratejiler geliştirmektedirler. Diğer birçok ülkede olduğu gibi Türkiye de de bankalar rekabetçi pozisyonlarını sürdürebilmek iç müşterilere hizmet sağlama noktasında farklı iletişim kanalları sunmaktadırlar. Gerçekten de teknolojik gelişmeler, artan operasyon maliyetleri ve daha ileri müşteri memnuniyeti sağlama anlayışı bankaları şubeler dışında yeni hizmet kanalları bulmaya itmiş ve bu anlayışın bir sonucu olarak ternet bankacılığının ortaya çıkmış olduğu görülmektedir. Güven Grup A.Ş. Fans Yönetmeni ve konutlarda kullanılan doğalgaz ile elektrik tüketim istatistiksel olarak analiz edilmesi şekldedir. Farklı analiz teknikleri kullanılarak hazırlanan çalışmada ANOVA modeli Sanayi ve konutlarda tüketim aralıklarına göre elektrik LİTERATÜR ve doğalgaz fiyatlarının TARAMA tespit edilmesi edilen bulgular sonucunda; sanayi sektörü iç tüketim aralığı arttıkça, elektrik ve doğalgaz 1. Bankacılığın Gelişimi fiyatlarının genel seviyesde düşüş gözlendiği sonucuna varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim aralığı Kw csden yükseldikçe, fiyatlarda da azalma meydana gelmektedir. Abstract: In this study prepared by usg data of TSI belongg to the years of 2012-2014, the consumption of electricity and natural gas used dustry and houses is statistically made more comprehensive. The purpose was to determe electricity and natural gas prices Diğer hizmetlerle birlikte ternet hizmet banka hizmetler içerisdeki payı artarken bankalar temel bir sorunla karşı karşıya kalmaktadırlar. Bu temel sorun, banka hizmetler kalite ve performans göstergeler belirlenmesi ve ölçülmesidir. Çünkü sunulan hizmet müşteriye kazandırdığı faydanın nicel ölçütlerle değerlendirilebilmesi zor olmaktadır. Bu nedenle, bu konuda genellikle müşteri algısı üzere ölçekler geliştirilmiştir. Hizmet kalites ölçümünde en yaygın kullanılan ölçekler başında, Parasuraman ve arkadaşları tarafından geliştirilen (Parasuraman, V.A.Zeithaml ve Leonard L. Berry, 1988, 1991) SERVQUAL modeli gelmektedir. Bu model genelde müşter hizmetten beklentileri ve hizmeti algılama düzeyi belirlemek iç tasarlanmıştır. Ayrıca müşteri beklentiler ve algılamalarının hizmet sunucular tarafından öğrenilmese olanak sağlamakta olup bilg müşteri ve yönetim arasında paylaşımında da kolaylık sunmaktadır. 1999 dan başlayan ve 2000-2001 yıllarında devam ederek yaşanan iki kriz sonrasında bankacılık sektörü bir değişim sürece girmiş ve yeni bir yapıya kavuşmuştur. Yeni stratejiler öncülüğünde bankacılık sektörünün gelişen yeni fansal sistem içerisde yeri alması iç attığı adımlar celenmeye değerdir. Bankacılık sektörü müşteri ihtiyaçlarını ve teknolojik gelişmeleri de göz önünde bulundurarak alternatif dağıtım kanallarına yönelmiştir. Bu alternatif kanallar genel olarak otomatik para çekme makeleri (ATM), çağrı merkezleri aracılığı ile telefon bankacılığı ve ternet bankacılığıdır (Altan, M., Karasioğlu, F., 2004). Ülkemizde Bankacılık sistemde Nisan-Haziran 2009 dönemde faaliyet gösteren banka sayısı 49 dur. Mevduat bankaları sayısı 32, kalkınma ve yatırım bankaları sayısı 13 ve katılım bankaları sayısı 4 tür. Mevduat bankalarından 3 tanesi kamu sermayeli, 11 tanesi özel sermayeli ve 17 tanesi yabancı sermayeli bankadır (TBB, 2009). TBB n açıklandığı banka sayılarından da görüldüğü üzere 2

October / November / December 2014 Issue: 02 Volume: 01 Autumn Wter January / February / March Wter JEL KODU: (Ekonomi) M3-M15-G21 & (Economy) ID:63 K:71 (Pazarlama Ekonomi Marketg and Economics) ISSN Prt: 2148-8207 Onle 2149-2492 ülkemizde bankacılık sektörü oldukça gelişmiştir. Banka müşterileri, hangi bankayla çalışacağı konusunda seçim yaparken, bankaların ATM sayısının yaygınlığı, şubeler hemen yer yerde kolay bulunabilmesi, telefon bankacılığının olması gibi çeşitli sebepler varlığı tartışma götürmez Güven Grup A.Ş. Fans Yönetmeni ve konutlarda kullanılan doğalgaz ile elektrik tüketim istatistiksel olarak analiz edilmesi şekldedir. Farklı analiz teknikleri kullanılarak hazırlanan çalışmada ANOVA modeli edilen bulgular sonucunda; sanayi sektörü iç tüketim aralığı arttıkça, elektrik ve doğalgaz fiyatlarının genel seviyesde düşüş gözlendiği sonucuna varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim aralığı Kw csden yükseldikçe, fiyatlarda da azalma meydana gelmektedir. bir gerçektir. Bu sebeplerden en önemlilerden biri de kuşkusuz ternet bankacılığı hizmet olmasıdır. Türkiye ekonomisi derden etkileyen 2000 ve 2001 krizleri sonucu bankacılık sektörü yeni açılımlarda bulunmuş ve ternet bankacılığı olgusunu ortaya atmıştır. E-ticaret, e-ekonomi gibi yeni kavramların da gelişmesi sağlayan ternet bankacılığı hizmeti üzerde araştırma yapılmayı gerektiren bir konu olarak karşımıza Abstract: In this study prepared by usg data of TSI belongg to the years of 2012-2014, the consumption of electricity and natural gas used dustry and houses is statistically made more comprehensive. The purpose was to determe electricity and natural gas prices çıkmıştır (Parasız, 2000: 113). İnternet bankacılığı, önceki iletişim devrimlere bakıldığında çok daha hızlı gelişim göstermiş ve birçok bankanın yapısını değiştirecek bir güçle kendi ortaya koymuştur. Günümüze bakıldığında, sektördeki neredeyse tüm bankaların bu hizmeti sağladığını ve bu hizmetten yararlandığını görmekteyiz. 2. İnternet Bankacılığı Günümüzde hemen her alanda görülen rekabette, rakiplerden bir adım önde olabilmek ancak diğerlerden farklı ve üstün yöntemler kullanmakla mümkündür. Hizmet sektöründe farklılık ve üstünlük sağlayabilmen en iyi yöntemi ise müşteri ihtiyaçlarının belirlenmesidir. Teknoloj hızlı gelişimi eğitim, sağlık, bankacılık, otomotiv, tekstil gibi birçok sektör tarafından yakından takip edilmektedir. Öztaşıran ve Kürkçüoğlu na göre; bankacılık sektörünü, teknolojik gelişmeler lideri olarak görmek mümkündür (Öztaşıran, ve Kürkçüoğlu, 2009). İnternet bankacılığı daha çok işyerlerden yapılmakta olup en çok yapılan işlemler, hesap bilgileri kontrol etmek, para transferi yapmak, fatura ödemek ve faiz oranları ile döviz kurlarını takip etmek iken en az yapılan işlemler döviz ve yatırım fonu alım satımı yapmak, repo, çek bilgileri kontrol etmek ve sigorta primi ödemektir. İnternet bankacılığını kullanmamanın en önemli nedenleri, banka ile iş olmaması, ternet üzerden yapılan işlemlere güvensizlik, bilgisayar ve ternet kullanmasını bilmemektir. Toplumda erkekler, gençler, eğitim ve gelir düzeyi yüksek olanlar ternet bankacılığını daha çok kullanmaktadırlar. Orta yaş ve üzeri olanlar bilgisayar ve ternet kullanmasını bilmediği iç, gençler bankalarla işi olmadığı iç, eğitim düzeyi düşük olanlar bilgisayar ve ternet kullanmasını bilmediği iç, eğitim düzeyi yüksek olanlar güvenmediği iç, gelir düzeyi düşük olanlar bankalarla işi olmadığı iç, gelir düzeyi yüksek olanlar güvenmediği iç ternet bankacılığını kullanmamaktadırlar. İnternet bankacılığını en çok kullananlar; sırası ile bankacılar, avukatlar ve öğretim üyeleri iken en az kullananlar; işçiler, memurlar ve öğretmenlerdir. 3

October / November / December 2014 Issue: 02 Volume: 01 Autumn Wter January / February / March Wter JEL KODU: (Ekonomi) M3-M15-G21 & (Economy) ID:63 K:71 (Pazarlama Ekonomi Marketg and Economics) ISSN Prt: 2148-8207 Onle 2149-2492 4. Araştırmanın Metodolojisi 3. Müşteri memnuniyeti Kalite kavramı da hizmet gibi görece bir kavram olmakla birlikte, tanımı konusunda da tam bir görüş birliği sağlanamamaktadır. Kalite soyut ve öznel bir kavram olmakla beraber bir yönetim tekniği ve felsefesi olarak da algılanmaktadır. Günümüz örgütler başarılarının ölçümünde verimli ve etk olmalarının yanı sıra kaliteli üretim yapmaları da bulunmaktadır. (Balcı, 2003: 329-330).Kalite ürünün ya da hizmet kullanıma uygunluğu dur. Kısacası müşteri istekler karşılanması dır. Güven Grup A.Ş. Fans Yönetmeni ve konutlarda kullanılan doğalgaz ile elektrik tüketim istatistiksel olarak analiz edilmesi şekldedir. Farklı analiz teknikleri kullanılarak hazırlanan çalışmada ANOVA modeli edilen bulgular sonucunda; sanayi sektörü iç tüketim aralığı arttıkça, elektrik ve doğalgaz fiyatlarının genel seviyesde düşüş gözlendiği sonucuna varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim aralığı Kw csden yükseldikçe, fiyatlarda da azalma meydana gelmektedir. (Morgil, O., Küçükçirk, M., 1995: 30; Şimşek, M., 2001: 5-7). Bir diğer görüşle, kalite bir yaşam felsefesi ve hatta modern toplum olmanın bir göstergesi olarak da görülmektedir. Rekabet ortamı gereği artık üreticiler müşteriler istedikleri üretmek durumundadırlar. Rekabet son dönem içde bulunduğu ortam kalite, düşük Abstract: In this study prepared by usg data of TSI belongg to the years of 2012-2014, the consumption of electricity and natural gas used dustry and houses is statistically made more comprehensive. The purpose was to determe electricity and natural gas prices maliyet, hızlı üretim ve hızlı hizmet gerekliliği ortaya koyarken müşteri beklentilere cevap verebilmeyi ön plana çıkarmaktadır. Artık üreticiler, müşteriler bilen ve bilmeyen istekleri tespit edebildikleri ölçüde rekabet edebilmektedirler (Çet, K., 2008: 3).Memnuniyet ise, müşteri odaklı olmanın temelde var olan gerekçedir. Örgütün uzun dönemde ayakta kalması iç en önemli faktör olarak varsayılan (Coşkun, S., 2003: 57) bu kavram, çalışanlar iç amaç biriliği sağlayan önemli faktörlerden biridir. Kore deki çevrimiçi bankacılık kapsamında SERVQUAL modeli kullanarak ve hizmet kalites müşteri tatmi ve elde tutmayı etkileyen bir faktör olduğunu kabul ederek, hizmet kalitesi, müşteri tatmi ve müşteriyi elde tutma arasındaki bağlantıları araştıran Han ve Baek (2004), Yang ve arkadaşları (2004) ve Jun ve Cai n (2001) buldukları modelleri temel alan Rod ve arkadaşlarının (2009) kullandığı SERVQUAL araştırma modeli kullanılmıştır. Bu çerçeve, ternet bankacılığı hizmet kalitesi boyutlarının, tüm ternet bankacılığı hizmet kalitese etki ediş süreci ve tüm ternet bankacılık hizmet kalitesi ve müşteri tatmi arasındaki ilişkiyi araştırmaktadır. Tüm ternet bankacılığı hizmet kalitesi etkileyen hizmet kalitesi boyutları şunlardır: çevrimiçi müşteri hizmet kalitesi, çevrimiçi sistem kalitesi ve bankacılık ürün hizmeti kalitesi (Rod ve arkadaşları., 2009). Literatürden yararlandığımız temel kavramlar: Çevrimiçi müşteri hizmet kalitesi; müşterilerle hizmet sağlayıcılar (bankalar) arasındaki ilişk kalitesi (Jun ve Cai, 2001). Çevrimiçi bilgi sistemi kalitesi; bilgi sistemler, müşterilere sunulan çevrimiçi hizmetleri gerçekleştirebilmek ve müşteriler çevrimiçi araştırma yapabilmeleri iç ne derece doğru çalıştığı, Yang ve arkadaşlarını (2004) takip edilerek bankacılık hizmet ürün kalitesi, ternet bankacılığı ürün 4

October / November / December 2014 Issue: 02 Volume: 01 Autumn Wter January / February / March Wter JEL KODU: (Ekonomi) M3-M15-G21 & (Economy) ID:63 K:71 (Pazarlama Ekonomi Marketg and Economics) ISSN Prt: 2148-8207 Onle 2149-2492 ve hizmetler sayısı ve birbiriyle bağlantısı olarak tanımlanmıştır. Tüm ternet bankacılık hizmet kalitesi, bu çalışmada, çevrimiçi bankacılık hizmetleri kalites algılanan seviyesi olarak alınmıştır (Jun ve Cai, 2001). Son olarak, müşteri tatmi, ternet bankacılığı hizmet kalitesi ve tüm bankacılık hizmetlerden alınan müşteri tatmi olarak tanımlanmıştır (Jun ve Cai, 2001). Araştırmanın Hipotezleri Güven Grup A.Ş. Fans Yönetmeni ve konutlarda kullanılan doğalgaz ile elektrik tüketim istatistiksel olarak analiz edilmesi şekldedir. Farklı analiz teknikleri kullanılarak hazırlanan çalışmada ANOVA modeli edilen bulgular sonucunda; sanayi sektörü iç tüketim aralığı arttıkça, elektrik ve doğalgaz fiyatlarının genel seviyesde düşüş gözlendiği sonucuna varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim aralığı Kw csden yükseldikçe, fiyatlarda da azalma meydana gelmektedir. H1. Çevrimiçi müşteri hizmet kalitesi, müşteri memnuniyeti pozitif etkiler. Banka çalışanlarıyla yüz yüze karşılaşmıyor olmalarına rağmen, ternet bankacılığı müşterileri kendilere saygın davranılmasını, ternet sites değerli bilgiler sağlamasını, hızlı ve güvenilir hizmet almayı beklemektedir (Jun ve Cai, 2001). Han ve Baek (2004) çalışmasına Abstract: In this study prepared by usg data of TSI belongg to the years of 2012-2014, the consumption of electricity and natural gas used dustry and houses is statistically made more comprehensive. The purpose was to determe electricity and natural gas prices dayanarak, e-bankacılık müşteri hizmet kalites alt boyutları; fiziki özellikler, güvenilirlik, yanıt alma ve empati boyutlarıdır. H2. Çevrimiçi bilgi sistem kalitesi, müşteri memnuniyeti pozitif etkiler. Bilgi sistemi iyi çalışmazsa, ternet bankacılığı hizmeti sunan bankalar, müşteriler güvenerek işlem yapamaz ve bilgiye ulaşamazlar, böylelikle müşteriler hizmet kalitesi algılarını riske atarlar (Yang ve arkadaşları, 2004). Jun ve Cai n (2001) çalışmasına göre, çevrimiçi bilgi sistem kalites altı boyutu (kullanım kolaylığı, doğruluk, keslik, kişisel bilgi güvenliği, kapsam, zamanlama ve estetik) vardır. H3. Bankacılık servisleri ürün kalitesi, müşteri memnuniyeti pozitif etkiler. İçerik ve geniş ürün kullanım çeşitliliği, müşteriler ternet bankacılığı hizmet kalitesi algısını etkilemede önemlidir (Jun ve Cai, 2001; Yang ve arkadaşları, 2004), ternet bankacılığı müşterileri hizmet ve içerik çeşitliliği sağlayan bankaları tercih ederler. Alt boyutlar ise işlev, yeterli menü, ücretsiz hizmetler ve ürünler çeşitliliğidir (Rod ve arkadaşları,2009). Çalışmalar, sanal çevrede hizmet kalitesi ile müşteri tatmi arasında pozitif ilişki olduğunu göstermiştir (Han ve Baek, 2004; Yang ve Fang, 2004). Sezgisel olarak müşteriler çevrimiçi hizmet kalite algısı ne kadar olumlu olursa, bankanın tüm hizmetlerden algıladığı tatm o derece yüksek olmaktadır. 4.1. Evren ve Örneklem Çalışmanın evreni İstanbul daki kamu ve özel bankalar oluşturmaktadır. Örneklemi ise ternet bankacılığı işlemler en yüksek olduğu 6 farklı bankanın faal çalışan ternet bankacılığı müşterilerden meydana gelmektedir. Çalışma ile ilgili 175 anket rastgele her bankanın müşterilere elden ve elektronik posta yoluyla gönderilmiş 168 adet geri bildirim alınmıştır. Örneklem sağlıklı olabilmesi iç en az 150 sağlıklı anket geri bildirimi hedeflenmiştir. 5

4.2. Veri Analizi UHEYAD October / November / December 2014 Issue: 02 Volume: 01 Autumn Wter January / February / March Wter JEL KODU: (Ekonomi) M3-M15-G21 & (Economy) ID:63 K:71 (Pazarlama Ekonomi Marketg and Economics) ISSN Prt: 2148-8207 Onle 2149-2492 Çevrimiçi müşteri hizmet kalitesi ve çevrimiçi bilgi sistem kalitesi çok boyutlu yapılar olarak tanımlanmış ve ölçülmüştür. Spesifik olarak, çevrimiçi müşteri hizmet kalitesi dört boyut ve toplamda on iki kavram kullanarak işlenmiştir. Çevrimiçi bilgi sistem kalitesi altı boyut ve on beş kavram Güven Grup A.Ş. Fans Yönetmeni kullanarak işlenmiştir. Bankacılık ürün hizmet kalitesi beş kavramla, tüm ternet bankacılığı hizmet kalitesi ise iki kavramla işlenmiş ve son olarak müşteri tatmi dört kavramla ölçülmüştür. Ankete yanıtlar 5= Keslikle Katılıyorum,, 1 = Keslikle Katılmıyorum arasında değişen beşli ve konutlarda kullanılan doğalgaz ile elektrik tüketim istatistiksel olarak analiz edilmesi şekldedir. Farklı analiz teknikleri kullanılarak likert hazırlanan ölçeği çalışmada kullanılarak ANOVA ayrıştırılmıştır. modeli yönünde hareket edilmiş Tablo olup, 1. Korelasyon yapılan istatistik Analiz bulgulara göre Sonuçları de sonuca gidilmiştir. Elde edilen bulgular sonucunda; sanayi sektörü iç tüketim aralığı arttıkça, elektrik ve doğalgaz fiyatlarının genel seviyesde Müşteri düşüş gözlendiği Ç.içisonucuna Çevrim varılmaktadır. içi Sonuç Çevrimiçi olarak tüketim Bütün Bankacılık Hizmetleri aralığı Kw csden Memnuniyeti yükseldikçe, fiyatlarda Bank. da azalma meydana Bilgi Sistem gelmektedir. Müşteri Anahtar Kelimeler : Elektrik, Doğalgaz, Servis Tüketim, Sanayi, Kalitesi Konut, Anova, TUİK, Servis Fiyat Kalitesi Memnuniyeti Ürün Kalitesi Müşteri Memnuniyeti ACCORDING 1TO CONSUMPTION 0,527 RANGES ** IN 0,569** TERMS OF INDUSTRY 0,526** AND 0,396** Ç.içi Banka 0,527** 1 0,548** 0,716** 0,248** Ürünleri Servis Abstract: Kalitesi In this study prepared by usg data of TSI belongg to the years of 2012-2014, the consumption of electricity and natural gas used dustry and houses is statistically Çevrimiçi Bilgi analyzed. ANOVA 0,569** model was applied 0,548** to the study 1 prepared with the 0,704** use of different0,294** Sistem Kalitesi made more comprehensive. The purpose was to determe electricity and natural gas prices Çevrimiçi Müşteri Servis Kalitesi 0,526** 0,716** 0,704** 1 0,232* (**): 0,01 düzeyde anlamlıdır (2 taraflı) (*) : 0,05 düzeyde anlamlıdır (2 taraflı) Çalışmamızda kullandığımız anket güvenilirliği test etmek iç örnek büyüklüğünün faktör analize uygunluğunu gösteren KMO değerleri hesaplanmıştır. Bu bağlamda; Çevrimiçi Müşteri Servis Kalitesi iç KMO değeri 0,858 (Tablo 3), Çevrimiçi Bilgi Sistem Kalitesi iç 0,878 (Tablo 5), Çevrimiçi Bankacılık Servisleri Ürün Kalitesi iç 0,786 (Tablo 7) olarak bulunmuştur. KMO değerler ölçek iç 0,50 den büyük olması örneklemimiz faktör analizi iç yeterliği olduğunu göstermektedir (Chong ve Rundus, 2004). Ayrıca veriler faktör analize uygunluğunu tespit eden Bartlett s ve Sphericity Testi: Çevrimiçi Müşteri Servis Kalitesi iç x 2 =577,603 (Tablo 3), Çevrimiçi Bilgi Sistem Kalitesi içx 2 =398,412 (Tablo 5), Çevrimiçi Bankacılık Servisleri Ürün Kalitesi iç ^=207,174 (Tablo 7) bulmuştur. p=0 önem düzeyde değişkenler arasında ilişkiyi gösteren Bartlett s ve Sphericity Testi değerleri normal belirmiştir. 6

Faktör UHEYAD October / November / December 2014 Issue: 02 Volume: 01 Autumn Wter January / February / March Wter JEL KODU: (Ekonomi) M3-M15-G21 & (Economy) ID:63 K:71 (Pazarlama Ekonomi Marketg and Economics) ISSN Prt: 2148-8207 Onle 2149-2492 Tablo 2. Güvenilirlik Analizi Sonuçları Güven Grup A.Ş. Fans Yönetmeni Çevrimiçi Müşteri Servis 1 Kilis Kalitesi 7 Aralık Üniversitesi, Elektrik-Enerji Bölümü,876 Cronbach s Alpha Çevrimiçi Bilgi Sistem Kalitesi,655 ve konutlarda kullanılan doğalgaz ile elektrik tüketim istatistiksel olarak analiz edilmesi Çevrimiçi Bankacılık Ürünleri Servis Kalitesi,772 şekldedir. Farklı analiz teknikleri kullanılarak hazırlanan çalışmada ANOVA modeli Müşteri uygulanmıştır. Memnuniyeti Ayrıca hipotez testleri uygulanarak araştırma daha kapsamlı,924 hale getirilmiştir. edilen bulgular sonucunda; sanayi sektörü iç tüketim aralığı arttıkça, elektrik ve doğalgaz fiyatlarının genel seviyesde düşüş gözlendiği sonucuna varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim aralığı Kw csden yükseldikçe, fiyatlarda da azalma meydana gelmektedir. Ölçekler içsel tutarlılıklarının, diğer bir ifadeyle güvenilirliğ değerlendirilmesde kullanılan Cronbach s Alpha testi yapılmıştır. Ölçekler güvenilirliğ değerlendirilmesde en yaygın metot Cronbach alfa (a) testidir ve katsayının 0,70 den büyük olması tercih edilir (Ravichandran ve Rai, 1999; Johnson, 2000). Buna göre modelimize ilişk alfa değerleri: Çevrimiçi Müşteri Servis Kalitesi iç 0,876, Çevrimiçi Bilgi Sistem Kalitesi iç 0,655, Çevrimiçi Abstract: In this study prepared by usg data of TSI belongg to the years of 2012-2014, the consumption of electricity and natural gas used dustry and houses is statistically made more comprehensive. The purpose was to determe electricity and natural gas prices Bankacılık Servisleri Ürün Kalitesi iç 0,772 olarak, Müşteri Memnuniyeti iç 0,924 olarak belirlenmiştir. Bu sonuçlar ölçeğimiz güvenilir ve ölçmek istediğimiz özellikler yüksek bir ihtimalle doğru olarak ölçtüğümüzü göstermektedir. 4.3. Çevrimiçi Müşteri Servis Kalitesi Çalışmamızda, modelimize yönelik gerçekleştirmiş olduğumuz ankette, ternet bankacılığı servisleri kullanan banka müşterilere Çevrimiçi Müşteri Servis Kalitesi ile ilgili literatürden alınan 9 soru yöneltilmiştir. Yöneltmiş olduğumuz bu soruların içsel tutarlılığının değerlendirmesde yapmış olduğumuz Cronbach s Alpha (a) sonuçlarında 0,876 (Tablo 2) değeri elde edilmiştir. 0,70 den büyük olması tercih edilen (Ravichandran ve Rai, 1999; Johnson, 2000) katsayı sonucunun üzerde hesaplamış olduğumuz katsayımız, bize, ölçeğimiz güvenilir ve ölçmek istediğimiz özellikler yüksek bir ihtimalle doğru olarak ölçtüğümüzü göstermiştir. Örnek büyüklüğümüzün faktör analize uygunluğunu ölçmek iç KMO değerleri hesapladık. 0,50 den büyük olmasının örneklem faktör analizi iç yeterliği olduğunu belirtilen (Chong ve Rundus, 2004) KMO değeri 0,858 (Tablo 3) olarak hesaplanmış ve bu değer örneklem büyüklüğümüzün yeterliliği göstermiştir. 7

October / November / December 2014 Issue: 02 Volume: 01 Autumn Wter January / February / March Wter JEL KODU: (Ekonomi) M3-M15-G21 & (Economy) ID:63 K:71 (Pazarlama Ekonomi Marketg and Economics) ISSN Prt: 2148-8207 Onle 2149-2492 Tablo 3. KMO and Bartlett s Test Kaiser- Meyer- Olk Measure of Samplg Adequacy. 0,858 Güven Grup A.Ş. Fans Yönetmeni Bartlett s Test of Sphericity Approx. Chi-Square 577,603 df. 36 Sig. ve konutlarda kullanılan doğalgaz ile elektrik tüketim istatistiksel olarak analiz edilmesi,000 şekldedir. Farklı analiz teknikleri kullanılarak hazırlanan çalışmada ANOVA modeli Tablo 4. Çevrimiçi Müşteri Servis Kalites Faktör Analizi edilen bulgular sonucunda; sanayi sektörü iç tüketim Component aralığı arttıkça, elektrik ve doğalgaz fiyatlarının genel seviyesde düşüş gözlendiği sonucuna varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim aralığı Kw csden yükseldikçe, fiyatlarda da azalma 1 meydana gelmektedir. Somut2 0,878 Somutl 0,842 ACCORDING Somut3 TO CONSUMPTION RANGES 0,838 IN TERMS OF INDUSTRY AND EmpatMO 0,752 Abstract: In this study prepared by usg data of TSI belongg to the years of 2012-2014, the consumption of Empati9 electricity and natural gas used 0,732 dustry and houses is statistically techniques for analysis. Empati11 Moreover, tests of hypothesis 0,670were applied and the research was made more comprehensive. The purpose was to determe electricity and natural gas prices Güv4 0,591 Heves8 0,576 Empati12 0,544 4.4. Çevrimiçi Bilgi Sistem Kalitesi Çalışmamızda, modelimize yönelik gerçekleştirmiş olduğumuz ankette, ternet bankacılığı servisleri kullanan banka müşterilere, Çevrimiçi Bilgi Sistem Kalitesi ile alakalı literatürden alınan 8 soru yöneltilmiştir. Yapılan istatistiki analizler sonucunda Cronbach s Alpha değeri 0,655 (Tablo 2), KMO değeri 0,878 (Tablo 5) olarak hesaplanmıştır. Bahsi geçen değerler örneklem büyüklüğümüzün yeterli ve örneklemimize yöneltilen ilgili soruların kendi içde tutarlı olduğunu ifade etmektedir. 8

October / November / December 2014 Issue: 02 Volume: 01 Autumn Wter January / February / March Wter JEL KODU: (Ekonomi) M3-M15-G21 & (Economy) ID:63 K:71 (Pazarlama Ekonomi Marketg and Economics) ISSN Prt: 2148-8207 Onle 2149-2492 Tablo 5. KMO and Bartlett s Test Kaiser- Meyer- Olk Measure of Samplg Adequacy. 0,878 Güven Grup A.Ş. Fans Yönetmeni Bartlett s Test of Sphericity Approx. Chi-Square 398,412 df. 28 ve konutlarda kullanılan doğalgaz ile elektrik tüketim istatistiksel olarak analiz edilmesi Sig..000 şekldedir. Farklı analiz teknikleri kullanılarak hazırlanan çalışmada ANOVA modeli yönünde Tablo hareket 6. Çevrimiçi edilmiş olup, yapılan Bilgi istatistik Sistem bulgulara Kalites göre de Faktör sonuca gidilmiştir. analizielde edilen bulgular sonucunda; sanayi sektörü iç tüketim aralığı arttıkça, elektrik ve doğalgaz fiyatlarının genel seviyesde düşüş gözlendiği sonucuna varılmaktadır. Component Sonuç olarak tüketim aralığı Kw csden yükseldikçe, fiyatlarda da azalma meydana gelmektedir. Anahtar Kelimeler : Elektrik, Doğalgaz, Tüketim, Sanayi, 1 Konut, Anova, TUİK, Fiyat Kolayl 4 0,827 ACCORDING TO CONSUMPTION Kolayl 5 RANGES IN -0,792 TERMS OF INDUSTRY AND Kolayl 6 0,774 Abstract: In this study prepared by usg data of TSI belongg to the years of 2012-2014, the consumption of electricity Kolayl and 3 natural gas used 0,772 dustry and houses is statistically techniques for analysis. Içerik24 Moreover, tests of hypothesis were 0,726applied and the research was made more comprehensive. The purpose was to determe electricity and natural gas prices Gicellik25 0,695 Hatasızlık19 0,556 Güven23 0,552 4.5. Çevrimiçi Bankacılık Ürünleri Servis Kalitesi Çalışmamızda, modelimize yönelik gerçekleştirmiş olduğumuz ankette, ternet bankacılığı servisleri kullanan banka müşterilere, Çevrimiçi Bankacılık Ürünleri Servis Kalitesi ile alakalı literatürden alınan 5 soru yöneltilmiştir. Yapılan istatistiki analizler sonucunda Cronbach s Alpha değeri 0,772 (Tablo 2), KMO değeri 0,786 (Tablo 7) olarak hesaplanmıştır. Bahsi geçen değerler örneklem büyüklüğümüzün yeterli ve örneklemimize yöneltilen ilgili soruların kendi içde yüksek derecede tutarlı olduğunu ifade etmiştir. 9

October / November / December 2014 Issue: 02 Volume: 01 Autumn Wter January / February / March Wter JEL KODU: (Ekonomi) M3-M15-G21 & (Economy) ID:63 K:71 (Pazarlama Ekonomi Marketg and Economics) ISSN Prt: 2148-8207 Onle 2149-2492 Tablo 7. KMO and Bartlett s Test Kaiser- Meyer- Olk Measure of Samplg Adequacy. 0,786 Güven Grup A.Ş. Fans Yönetmeni Bartlett s Test of Sphericity Approx. Chi-Square 207,17 df. 10 Sig..000 ve konutlarda kullanılan doğalgaz ile elektrik tüketim istatistiksel olarak analiz edilmesi şekldedir. Farklı analiz teknikleri kullanılarak hazırlanan çalışmada ANOVA modeli edilen bulgular sonucunda; sanayi sektörü iç tüketim Component aralığı arttıkça, elektrik ve doğalgaz fiyatlarının genel seviyesde düşüş gözlendiği sonucuna varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim aralığı Kw csden yükseldikçe, fiyatlarda da azalma 1 meydana gelmektedir. Tablo 8. Çevrimiçi Bankacılık Ürünleri Servis Kalites Faktör Analizi 4.6. Müşteri Memnuniyeti Anahtar Kelimeler Işlev28 : Elektrik, Doğalgaz, Tüketim, 0,822 Sanayi, Konut, Anova, TUİK, Fiyat Ücretsiz31 0,820 Menü29 0,816 Kapsam30 0,813 Abstract: In this study prepared by usg data of TSI belongg to the years of 2012-2014, the consumption of electricity and natural gas used dustry and houses is statistically made more comprehensive. The purpose was to determe electricity and natural gas prices Modelimize yönelik gerçekleştirmiş olduğumuz ankette, ternet bankacılığı servisleri kullanan banka müşterilere, Müşteri Memnuniyeti ile alakalı literatürden alınan 5 soru yöneltilmiştir. Yapılan istatistiki analizler sonucunda Cronbach s Tablo 9. KMO and Bartlett s Test Alpha değeri 0,924 (Tablo 2), KMO değeri 0,8596 (Tablo 9) olarak hesaplanmıştır. Bahsi geçen değerler örneklem büyüklüğümüzün yeterli ve örneklemimize yöneltilen ilgili soruların kendi içde yüksek derecede tutarlı olduğunu ifade etmektedir. Kaiser- Meyer- Olk Measure of Samplg Adequacy. 0,859 Bartlett s Test of Sphericity Approx. Chi-Square 554,331 df. 10 Sig..000 10

October / November / December 2014 Issue: 02 Volume: 01 Autumn Wter January / February / March Wter JEL KODU: (Ekonomi) M3-M15-G21 & (Economy) ID:63 K:71 (Pazarlama Ekonomi Marketg and Economics) ISSN Prt: 2148-8207 Onle 2149-2492 Tablo 10. Müşteri Memnuniyeti Faktör analizi 4.7. Regresyon Analizi Model Component Güven Grup A.Ş. Fans Yönetmeni 1 Gnlbnkmemn37 0,923 Özet : 2012-2014Tümbankürünmemn36 Yılları arasındaki TUİK verileri kullanılarak 0,916 hazırlanan bu çalışma, sanayi ve konutlarda kullanılan Bankhizdny34 doğalgaz ile elektrik tüketim 0,916 istatistiksel olarak analiz edilmesi şekldedir. Farklı Tümtbankmemn35 analiz teknikleri kullanılarak hazırlanan 0,846 çalışmada ANOVA modeli Onlmemn33 0,792 edilen bulgular sonucunda; sanayi sektörü iç tüketim aralığı arttıkça, elektrik ve doğalgaz fiyatlarının genel seviyesde düşüş gözlendiği sonucuna varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim aralığı Kw csden yükseldikçe, fiyatlarda da azalma meydana gelmektedir. Tablo 11. Müşteri Memnuniyeti Regresyon Sonuçları Unstandardized Standardized t Sig. Coeffıcients Coeffıcients B Std. Error Beta (Constan) Abstract: In this study 0,416 prepared 0,461 by usg data of 0,320 TSI belongg 0,379to the 0,903 years of 2012-2014, 0,368 the consumption of electricity and natural gas used dustry and houses is statistically BanServUrKal2731 0,307 0,100 0,032 3,062 0,003 OnBilSisKall326 techniques for analysis. 0,590 Moreover, 0,158 tests of hypothesis 0,028were applied and 3,727 the research 0,000 was OnMüsServKalll2 made more comprehensive. 0,030 The 0,117 purpose was to determe electricity and 0,256 natural gas prices 0,798 F = 26,662 R2 = 0,397 (*) Bağımlı Değişken: Müşteri Memnuniyeti Yapılan Regresyon analizde araştırmamızın hipotezleri teyit etmek üzere, kullandığımız model istatistiki olarak anlamlı olduğu görülmüştür (F= 26,662 p<0,000). Parametreler üzerde yaptığımız analiz, çevrimiçi müşteri hizmet kalitesi ve çevrimiçi bilgi sistem kalites müşteri memnuniyeti üzerde, istatistiki olarak, anlamlı bir etkis bulunduğu (pl= 0,320 p <0,003 ve p2=0,370 p <0,000) anlaşılmıştır. Bu bilgiler H1 (Çevrimiçi müşteri hizmet kalitesi, müşteri memnuniyeti pozitif etkiler) ve H2 (Çevrimiçi bilgi sistem kalitesi, müşteri memnuniyeti pozitif etkiler) hipotezler kabul edilmesi gerektiği, H3 (Bankacılık servisleri ürün kalitesi, müşteri memnuniyeti pozitif etkiler) hipotez reddedilmes gerektiği anlamına gelmektedir. 11

October / November / December 2014 Issue: 02 Volume: 01 Autumn Wter January / February / March Wter JEL KODU: (Ekonomi) M3-M15-G21 & (Economy) ID:63 K:71 (Pazarlama Ekonomi Marketg and Economics) ISSN Prt: 2148-8207 Onle 2149-2492 4.7.1. Araştırmanın Kısıtları Araştırmamızın uygulama sürecde anketler yanıtlanması anket uygulama süresi 25 güne yayılmıştır. Bireysel bankacılık ternet şubesi kullanan banka müşterilere ulaşılması teoride olduğu gibi uygulamada kolay olmamıştır. Çünkü cevaplayıcıların zaman darlıkları bu kişiler uygun gördükleri zaman dilimlerde anket uygulanabilmesi ve anketör bulunmaması uygulama süres uzamasına ve anket sayısının arttırılamamasına neden olmuştur. 5. SONUÇ Güven Grup A.Ş. Fans Yönetmeni ve konutlarda kullanılan doğalgaz ile elektrik tüketim istatistiksel olarak analiz edilmesi şekldedir. Farklı analiz teknikleri kullanılarak hazırlanan çalışmada ANOVA modeli edilen bulgular sonucunda; sanayi sektörü iç tüketim aralığı arttıkça, elektrik ve doğalgaz fiyatlarının genel seviyesde düşüş gözlendiği sonucuna varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim aralığı Kw csden yükseldikçe, fiyatlarda da azalma meydana gelmektedir. Günümüzde, müşteriler bulunması ve eldeki müşteriler değerlendirilerek korunması çeşitli maliyetleri içereceğden, firmaları varlıklarını sürdürebilmeleri iç müşteri memnuniyeti ön planda tutma zorunluluğu vardır. Bu bağlamda Abstract: In this study prepared by usg data of TSI belongg to the years of 2012-2014, the consumption of electricity and natural gas used dustry and houses is statistically made more comprehensive. The purpose was to determe electricity and natural gas prices firmaların müşteri memnuniyeti ölçmek ve müşteri beklentileri doğrultusunda ürün ve hizmet sunma arayışı içde oldukları reddedilemez bir gerçekliktir. Gelişen ekonomilerde hizmet sektörünün giderek büyüyen bir sektör olarak karşımıza çıktığı ve gelecekte rekabet daha da artacağı öngörülmektedir. Rekabet avantajı sağlamak isteyen isletmeler hizmet kalitese gereken önemi verip gerekli çalışmaları yapmaları gerekir. Hizmet kalitesi ölçmekse müşteriler aldıkları hizmetlerden tatm olup olmadıklarının öğrenilip, tatmsizlik nedenleri araştırıp bu nedenler üzere yoğunlaşmayı gerektirmektedir. Bu nedenler iyileştirilmesi ölçülebilir olmaları ile mümkün olabilecektir. Bu ölçümün zor olması nedeniyle isletmeler bu konu üzerde dikkatle durmaları ve hizmet kalitesi ölçme teknikleri üzerde araştırmalar yapmaları gerekmektedir. Çevrimiçi bankacılık hizmetleri kullanan banka müşteriler, çevrimiçi bankacılık kalite algısının ve hangi unsurların müşteri memnuniyeti etkilediği anlamak amacıyla yapılan araştırmada; ternet bankacılığını kullanan banka müşterilere literatürden alman sorulardan oluşan bir anket uygulanmış olup ve sorular üzerde, 1 ile 5 arasındaki ölçek üzerde düşünceleri belirtmesi, kendilere yöneltilen ifadelere tamamen katılıyorlar ise 5 i hiç katılmıyorlar ise 1 i seçmeleri ya da bunlar arasındaki şiddette beliren düşünceleri 2, 3, 4 gibi seçeneklerle belirtmesi istenmiştir. SERVQUAL modeli kullanarak yapılan çalışmada, çevrimiçi bankacılık kullanan banka müşteriler çevrimiçi bankacılık hizmet kalitesi algı düzeyleri 3 boyutta ölçülmüştür. Bu çalışma sonucu elde edilen istatistiki veriler, bu 3 boyutun, ternet bankacılığı kullanan banka müşteriler memnuniyeti 0,412 (Tablo 12) oranında açıkladığını göstermiştir. Katsayılar tablosu celendiğde (Tablo 11) bağımlı değişken olan Müşteri Memnuniyeti ni sağlanmasında bu üç boyut arasında sırasıyla; ternet bankacılığı çevrimiçi bilgi sistem kalitesi (0,590), çevrimiçi bankacılık hizmetleri ürün kalitesi (0,307) ve son olarak çevrimiçi müşteri servis kalites (0,030) etkilediği görülmüştür. Parametreler üzerde yapılan analizler çevrimiçi müşteri hizmet kalitesi (H1) ve çevrimiçi bilgi 12

October / November / December 2014 Issue: 02 Volume: 01 Autumn Wter January / February / March Wter JEL KODU: (Ekonomi) M3-M15-G21 & (Economy) ID:63 K:71 (Pazarlama Ekonomi Marketg and Economics) ISSN Prt: 2148-8207 Onle 2149-2492 sistem kalites (H2) müşteri memnuniyeti pozitif etkilediği, Bankacılık servisleri ürün kalites (H3), müşteri memnuniyeti üzere anlamlı bir etkis olmadığını göstermiştir. Sağlanan bilgi ve istatistiki veriler doğrultusunda, Güven Grup A.Ş. Fans Yönetmeni ve konutlarda kullanılan doğalgaz ile elektrik tüketim istatistiksel olarak analiz edilmesi şekldedir. Farklı analiz teknikleri kullanılarak hazırlanan çalışmada ANOVA modeli edilen bulgular sonucunda; sanayi sektörü iç tüketim aralığı arttıkça, elektrik ve doğalgaz fiyatlarının genel seviyesde düşüş gözlendiği sonucuna varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim aralığı Kw csden yükseldikçe, fiyatlarda da azalma meydana gelmektedir. çevrimiçi bankacılık hizmeti sunan bankalar, müşteri memnuniyeti sağlayabilmek iç; sundukları sistem fiziki koşulları, güvenilirliği, sunulan servisi kullanan müşteri taleplere cevap verebilme ve onların beklentileri anlayıp bu doğrultuda sunacakları hizmet oluşturduğu çevrimiçi müşteri hizmet kalitesi ile sunulan sistem kullanım kolaylığı, sunulan bilgiler doğruluğu, teknik güvenlik ve sunulan hizmetler kapsamından oluşan çevrimiçi bilgi sistem Abstract: In this study prepared by usg data of TSI belongg to the years of 2012-2014, the consumption of electricity and natural gas used dustry and houses is statistically No. 6, 327-35 made more comprehensive. The purpose was to determe electricity and natural gas prices kalitesi üzere yoğunlaşmaları gerekmektedir. 6. KAYNAKÇA ALTAN, M., ve KARASİOĞLU, F., (2004). A Survey On Use Of Internet Bankg By Layers Of The Society, 3rd National Information, Economics and Management Congress Proceedgs Book, Eskişehir, 25-26 ALTINTAŞ, M., ve GÜRSAKAL, N., (2007). Phishg Attacks and Perceptions of Service Quality: A Content Analysis of Internet Bankg Turkey. Journal of Internet Bankg & Commerce, Vol. 12 Issue 2, l-13 BAHİA, K., ve NANTEL, J., (2000). A reliable and valid measurement scale for the perceived service quality of banks. International Journal of Bank Marketg, 18(2), 84-91 BALCI, A., (2003). Total Quality Management and Public Admistration, Contemporary Public Admistration 1, (compiled by M. Acar and H. Özgür), Nobel, Ankara, 329-345 BİLGİN, T., (2008). (Bankg Regulation and Supervision Board (BDDK) President) Openg Speech Fraud Over Internet Bankg and Attempts Of Asault Towards The Bank and Its Customers In Electronic Media Panel BRODERİCK, A.J., ve VACHİRAPORNPUK, S., (2002). Service Quality In Internet Bankg: The Importance Of Customer Role, Marketg Intelligence & Planng, Vol. 20 COŞKUN, S., (2003). Quality Management Approach Of Public Sector Employees, Journal Of Public Admistration, Volume: 36, Number: 2, 77-100 ÇUBUKÇU, C., (1999). Alternative Distribution Channels, Information Technology News Journal annexure on Bankg 99, June 21st ELEREN, A., BEKTAŞ, Ç., ve GÖRMÜŞ, A. Ş., (2007). Measurement Of Service Quality In The Service Sector Via SERVQUAL Method and An Implementation On Fast-Food Enterprises, Fance Politics & Economic Comments, 75-88 13

October / November / December 2014 Issue: 02 Volume: 01 Autumn Wter January / February / March Wter JEL KODU: (Ekonomi) M3-M15-G21 & (Economy) ID:63 K:71 (Pazarlama Ekonomi Marketg and Economics) ISSN Prt: 2148-8207 Onle 2149-2492 HAN, S., ve BAEK, S., (2004). Antecedents and consequences of service quality onle bankg: an application of the SERVQUAL strument, Advances Consumer Research, Vol. 31, 208-14 Güven Grup A.Ş. Fans Yönetmeni ve konutlarda kullanılan doğalgaz ile elektrik tüketim istatistiksel olarak analiz edilmesi şekldedir. Farklı analiz teknikleri kullanılarak hazırlanan çalışmada ANOVA modeli Marketg 16(6), 553-72 edilen bulgular sonucunda; sanayi sektörü iç tüketim aralığı arttıkça, elektrik ve doğalgaz fiyatlarının genel seviyesde düşüş gözlendiği sonucuna varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim aralığı Kw csden yükseldikçe, fiyatlarda da azalma meydana gelmektedir. JAYAWARDHENA, C., ve FOLEY, P., (2000). Change bankg sector - the case of ternet bankg the UK, Internet Research Electronic Networkg Application and Policy, Vol. 10 No. l, 19-30 JOHNS, R., ve PERROTT, B., (2008). The impact of ternet bankg on busess-customer relationships (are you beg self-served?), International Journal of Bank Marketg Vol. 26 No. 7, 465-482 Abstract: In this study prepared by usg data of TSI belongg to the years of 2012-2014, the consumption of electricity and natural gas used dustry and houses is statistically made more comprehensive. The purpose was to determe electricity and natural gas prices JOSEPH, M., MC CLURE, C., ve JOSEPH, B., (1999). Service quality the bankg sector: the impact of technology on service delivery, The International Journal of Bank Marketg, Vol. 17 No. 4, 182-93 JUN, M., ve CAİ, S., (2001). The key determants of ternet bankg service quality: a content analysis, The International Journal of Bankg Marketg, Vol. 19 No. 7, 276-91 JUN, M., YANG, Z., ve KİM, D., (2004). Customers perceptions of onle retailg service quality and their satisfaction, International Journal of Quality & Reliability Management, Vol. 21 No. 8, 817-40 KALAKOTA, R., ve WHİNSTON A. B., (1996). Frontiers of Electronic Commerce, Addison- Wesley Publishg, California LEE, J., ve ALLAWAY, A., (2002). Effects of personal control on adoption of self-service technology novations. Journal of Services LİAO, S., SHAO, P. Y., WANG, H., ve CHEN, A., (1999). Adoption Of Virtual, Bankg: An Empirical Study, International Journal of Information Management, Vol.: 19, 63-74 MOİS, N.P., (2000). The ternet and banks strategic distribution channel decisions, International Journal of Bank Marketg, Vol. 17, No. 6, 295-300 MORGİL, O., ve KÜÇÜKÇİRKİN, M., (1995). Turkish Association of Chambers and Bourses (TOBB) Perspective Towards Total Quality Management In Healthcare Sector, Symposium On Total Quality Management In 1st Level Services, Ankara, November 24-25,m29-35 ÖZTAŞIRAN, N., ve KÜRKÇÜOĞLU, B., (2014). Onle Services Provided By The Bankg Sector In Developg Countries and Proposals For Improvement, http://hkilter.com/ courses/441 /Örnek Oztasiran-Kurkcuoglu. pdf, (Date of Access: 03/10/2014) PARASURAMAN, A., ZEİTHAML, V.A., ve BERRY, L.L., (1985). A conceptual model of service quality and its implications for 14

October / November / December 2014 Issue: 02 Volume: 01 Autumn Wter January / February / March Wter JEL KODU: (Ekonomi) M3-M15-G21 & (Economy) ID:63 K:71 (Pazarlama Ekonomi Marketg and Economics) ISSN Prt: 2148-8207 Onle 2149-2492 future research, Journal of Markg, Vol. 49, No. 4, 41-50 PARASURAMAN, A., ZEİTHAML, V.A., ve BERRY, L.L., (1988). SERVQUAL: a multi item scale for measurg consumer perception of service quality, Journal of Retailg, Vol. 64, No. 1, 12-40 Güven Grup A.Ş. Fans Yönetmeni ve konutlarda kullanılan doğalgaz ile elektrik tüketim istatistiksel olarak analiz edilmesi şekldedir. Farklı analiz teknikleri kullanılarak hazırlanan çalışmada ANOVA modeli edilen bulgular sonucunda; sanayi sektörü iç tüketim aralığı arttıkça, elektrik ve doğalgaz fiyatlarının genel seviyesde düşüş gözlendiği sonucuna varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim aralığı Kw csden yükseldikçe, fiyatlarda da azalma meydana gelmektedir. PARASURAMAN, A., ZEİTHAML, V.A., ve BERRY, L.L., (1991). Refement and reassessment of the SERVQUAL scale, Journal of Retailg, Vol. 67, No. 4, 420-50 POON, W-C., (2008). Users adoption of e-bankg services: the Malaysian perspective, Journal of Busess & Industrial Marketg, Vol. 23, No. 1, 59-69 REVELL, J.R.S., (1983). Bankg And Electronic Fund Transfer, OECD Publication, Paris Abstract: In this study prepared by usg data of TSI belongg to the years of 2012-2014, the consumption of electricity and natural gas used dustry and houses is statistically made more comprehensive. The purpose was to determe electricity and natural gas prices 15

October / November / December 2014 Issue: 02 Volume: 01 Autumn Wter January / February / March Wter JEL KODU: (Ekonomi) M3-M15-G21 & (Economy) ID:63 K:71 (Pazarlama Ekonomi Marketg and Economics) ISSN Prt: 2148-8207 Onle 2149-2492 EXTENDED ABSTRACT Güven Grup A.Ş. Fans Yönetmeni Meang and Significance: While share of Internet service with bankg services general are ever-creasg, banks are facg and encounterg a fundamental problem. Such fundamental solution consists of specifyg and measurg the quality and performance dicators of bank services. ve konutlarda kullanılan doğalgaz ile elektrik tüketim istatistiksel olarak analiz edilmesi Because it is difficult şekldedir. to assess Farklı analiz the benefit teknikleri provided kullanılarak to hazırlanan the client çalışmada by the ANOVA system modeli through quantitative criteria. Therefore, uygulanmıştır. to that effect Ayrıca criteria hipotez testleri are generated uygulanarak araştırma particularly daha kapsamlı respect hale getirilmiştir. of client perception. The leadg criteria yönünde most widely hareket edilmiş used olup, the yapılan measurement istatistik bulgulara of service göre de sonuca quality gidilmiştir. is the model Elde titled SERVedilen bulgular sonucunda; sanayi sektörü iç tüketim aralığı arttıkça, elektrik ve doğalgaz QUAL developed by Parasuraman et al. (Parasuraman, V.A.Zeithaml and Leonard L. Berry, 1988, fiyatlarının genel seviyesde düşüş gözlendiği sonucuna varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim 1991). This model aralığı is Kw designed csden yükseldikçe, to specify fiyatlarda general, da azalma the meydana expectations gelmektedir. of the client from the service and level of perceivg Anahtar Kelimeler such service. : Elektrik, It Doğalgaz, is further Tüketim, enablg Sanayi, such Konut, client Anova, expectations TUİK, Fiyat and perceptions to be duly acknowledged by service providers, and is also facilitatg sharg of formation between the client and management. Purpose: For the banks to ensure client satisfaction at this stage, it is concluded that they ACCORDING are required TO CONSUMPTION to focus on the RANGES physical IN TERMS conditions OF INDUSTRY and reliability AND of the system, capacity to meet client demands, as well as quality and accuracy of the service cludg on-le formation system quality. Scope: Comprises of active Internet bankg clients of 6 different banks Turkey cludg both national as well as private banks, corporatg highest possible rate of Internet bankg. While providg data to the survey, 175 questionnaires are randomly distributed Abstract: In this study prepared by usg data of TSI belongg to the years of 2012-2014, the consumption of electricity and natural gas used dustry and houses is statistically made more comprehensive. The purpose was to determe electricity and natural gas prices to the clients of every such bank person, and 150 sound feedback responses have been received. It is taken care that the clients so selected are all active users of the Internet, who are all dividual users.limitations: Limitations of the survey; Questionnaire implementation duration of the survey is extended over a period of 25 days. Accessg those bank clients usg dividual bankg Internet branch office and application of the questionnaire only at such time segments deemed appropriate by those dividuals, and not beg able to fd any pollster have all resulted the extension of the implementation period and thus failg to crease the number of questionnaires applied. Method: Context and extensive product use variation is essential fluencg the customers conception of Internet bankg service quality (Jun and Cai, 2001; Yang et al, 2004), Internet bankg customers prefer banks which provide service and content diversity. Whereas the sub-dimensions thereof are function, adequate menu, free services and diversity of the products (Rod et al,2009). Studies have dicated that the virtual media there is a positive relationship between service quality and client satisfaction (Han and Baek, 2004; Yang and Fang, 2004). As far as and to the extent the clients tuitive perception of on-le service quality is positive, the higher is the satisfaction perceived from 16

October / November / December 2014 Issue: 02 Volume: 01 Autumn Wter January / February / March Wter JEL KODU: (Ekonomi) M3-M15-G21 & (Economy) ID:63 K:71 (Pazarlama Ekonomi Marketg and Economics) ISSN Prt: 2148-8207 Onle 2149-2492 whole services. Fdgs: Today, it is expressed that for companies to reach an optimal liquidity structure and susta their existence, Murat they KORKMAZ, are required Hakan AÇIKGÖZ to focus on client satisfaction. To this end, it is an undisputed fact that busess enterprises are search of measurg client satisfaction and Güven Grup A.Ş. Fans Yönetmeni troducg products and services parallel to client expectations. It is anticipated and predicted that developg economies the service sector is emergg as an ever-growg sector, and competition would be tougher future. Busess enterprises desirg to atta a competitive edge are required to ve konutlarda kullanılan doğalgaz ile elektrik tüketim istatistiksel olarak analiz edilmesi ascribe necessary şekldedir. emphasis Farklı on analiz service teknikleri quality kullanılarak and conduct hazırlanan the çalışmada works required ANOVA modeli to that effect. While measurement of uygulanmıştır. service quality Ayrıca requires hipotez testleri learng uygulanarak whether araştırma or daha not clients kapsamlı are hale satisfied getirilmiştir. with the services they are receivg, yönünde quirg hareket edilmiş for the olup, reasons yapılan istatistik of dissatisfaction, bulgulara göre de and sonuca focusg gidilmiştir. on Elde these causes. Improvement of these causes would be possible only through the same beg measurable. Conclusion: edilen bulgular sonucunda; sanayi sektörü iç tüketim aralığı arttıkça, elektrik ve doğalgaz fiyatlarının genel seviyesde düşüş gözlendiği sonucuna varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim In this survey carried aralığı Kw out csden by usg yükseldikçe, SERVQUAL fiyatlarda da model, azalma meydana on-le gelmektedir. bankg service quality perception level of bank clients Anahtar usg Kelimeler on-le : Elektrik, bankg Doğalgaz, is measured Tüketim, Sanayi, at 3 Konut, dimensions. Anova, TUİK, In Fiyat parallel to the statistical data obtaed, banks providg on-le bankg service, order to ensure client satisfaction, are required to focus on the physical conditions of the system they are troducg, reliability of the same, capability of respondg ACCORDING to the TO demands CONSUMPTION of customers RANGES usg IN TERMS the service OF INDUSTRY provided AND and upon realizg their expectations, on-le client service quality of such service to be submitted parallel thereto as well as ease of usg the system provided, accuracy of the data provided, on-le formation system quality consistg of technical security and scope of services provided. Abstract: In this study prepared by usg data of TSI belongg to the years of 2012-2014, the consumption of electricity and natural gas used dustry and houses is statistically made more comprehensive. The purpose was to determe electricity and natural gas prices 17

HAKEMLİ EKONOMİ YÖNETİMİ ARAŞTIRMALARI DERGİSİ INTERNATIONAL REFEREED JOURNAL OF RESEARCHES ON ECONOMY MANAGEMENT UHEYADULUSLARARASI TESİS YERİ SEÇİMİNDE ELECTRE YÖNTEMİNİN KULLANILMASI 1 USING ELECTRE METHOD IN THE PLANT LOCATION SELECTION Hakan TURAN 1, Gökmen TURAN 2 1 TUBITAK TUSSIDE, Gebze, Kocaeli / Turkey 2 Aktaş Holdg, Bursa / Turkey Öz: Bu çalışmanın amacı tesis yeri seçimi çok kriterli karar verme tekniklerden biri olan ELECTRE I metodunu kullanarak gerçekleştirmektir. Bu çalışmada, Kocaeli bölgesde bulunan otomotiv yan sanayii alanında faaliyet gösterecek bir firmanın tesis yeri seçimde ELECTRE I metodu uygulanarak alternatifler arasından en ideali seçilmiştir. Bunun iç 6 uzmanın görüşüne başvurulmuştur. Yapılan araştırmalar sonucu tesis yeri seçimi etkileyen faktör olarak 6 faktör belirlenmiştir. Belirlenen 6 faktörün ağırlıkları uzmanların görüşleri doğrultusunda çalışma öncesde oluşturulmuştur. Tüm görüşler ortalaması alınarak kriterler ağırlıkları belirlenmiştir. Bu ağırlıklara göre alternatifler ikili kıyaslamaları yapılmıştır. Kıyaslamalar sonucu 4.alternatif diğer beş alternatiften daha üstün oluğu görülmüştür. Anahtar Kelimeler: Çok Kriterli Karar Verme, ELECTRE, Karşılaştırma, Tesis Yeri, Önceliklendirme Abstract: The aim of this study is to enable the plant location selection by usg ELECTRE I method which is one of multiple criteria decision makg techniques. In this paper, the most ideal plant location among the alternatives is selected by applyg ELECTRE I method the plant location selection of a company which is located Kocaeli and operate the automative supply dustry. For this, the opion of the experts were applied. Handled studies show that six factors were specified as the elements flucg the plant location selection. The weights of specified elements was weighted accordg to the opion of the experts before the study. The weights of the criteria were identified by reckong arithmetic mean of the values which were specified with the opion of all experts. Accordg to these weights, pairwise comparisons were performed. The fourth alternative is more superior than the fifth alternative compliance with these comparisons. Key Words: Multiple Criteria Decision Makg, ELECTRE, Comparison, Plant Location, Prioritization Doi: 10.17373/UHEYAD.2016715181 (1) Sorumlu Yazar: Hakan TURAN, TUBITAK TUSSIDE, Gebze Kocaeli / Türkiye hakan.turan@tubitak.gov.tr Geliş Tarihi / Received: 22.11.2015 Kabul Tarihi/ Accepted: 06.01.2016 Makalen Türü: Type ofarticle (Araştırma / Uygulama - Research / Applications) Çıkar Çatışması / Conflict of Interest:Yok / None Etik Kurul Raporu Yok - Noneof Ethics Committee 18

1. GİRİŞ UHEYAD October / November / December 2014 Issue: 02 Volume: 01 Autumn Wter January / February / March Wter JEL KODU: (Ekonomi) O22-R53 & (Economy) ID:77 K:83 (Planlama ve Yönetim Planng and Management) ISSN Prt: 2148-8207 Onle 2149-2492 Günümüzde üreticiler arası rekabet yükselmesi üreticiler daha seçici olmasına neden olmuştur. Artık üreticiler tüketiciler üzerde istedikleri hâkimiyeti kuramamaktadırlar. Bilçli müşteri artık üreticiler arasında karşılaştırmalar yapmaktadır. Hangisi daha kaliteli ürün üretiyorsa ona yönelmektedir. Kaliteli, maliyet ve zaman unsurlarına bakarak üretici firmayı seçmektedirler. Dolayısıyla üreticiler kaliteli, uygun fiyata ve istenilen zamanda ürünü veya ulaştırmak zorundadır. Bunun iç de tesis yeri seçimi büyük anlam kazanmaktadır. Tesis yer seçimde elde edilecek başarı, müşteriye hızlı ulaşmayacağı sağlayacak ve bundan ötürü eldeki mevcut müşter zamana bağlı olarak kaybedilmes önüne geçecek aynı zamanda pazardaki Güven Grup A.Ş. Fans Yönetmeni ve konutlarda kullanılan doğalgaz ile elektrik tüketim istatistiksel olarak analiz edilmesi şekldedir. Farklı analiz teknikleri kullanılarak hazırlanan çalışmada ANOVA modeli edilen bulgular sonucunda; sanayi sektörü iç tüketim aralığı arttıkça, elektrik ve doğalgaz fiyatlarının genel seviyesde düşüş gözlendiği sonucuna varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim aralığı Kw csden yükseldikçe, fiyatlarda da azalma meydana gelmektedir. Abstract: In this study prepared by usg data of TSI belongg to the years of 2012-2014, the consumption of electricity and natural gas used dustry and houses is statistically made more comprehensive. The purpose was to determe electricity and natural gas prices yeni müşterilere ulaşılarak müşteri sayısının artırılmasını sağlanacaktır. Mevcut müşter korunması sadakat artmasını sağlarken, yeni müşteriler de elde edilmesiyle rakipler önüne geçmeyi de sağlayacaktır. Yanlış yerde kurması maliyetlerde ciddi artışa neden olacağı gibi yanlış tercihten vazgeçip başka bir yer seçmek uzun zaman alacaktır. Şirket tesis yer seçimi, uzun dönemli başarı iç en önemli stratejik kararlardan biridir (Kuo ve arkadaşları, 2002). Rekabet açısından da önemli olduğu iç tesis yeri seçimi son derece büyük bir önem arz etmektedir (Alp & Gündoğdu, 2012). Bu çalışmada, çok kriterli karar verme tekniklerden ELECTRE metodu kullanılarak Kocaeli ilde otomotiv yan sanayii iç tesis yeri seçimi gerçekleştirilmiştir. Böylece mevcut alternatifler arasında tercih kolaylaşmıştır. Kocaeli gibi sanay merkezi olan bir yerde özellikle otomotiv ana sanayis bulunduğu yerde otomotiv yan sanayis yer seçimi önem arz eder. Bu çalışmayla ELECTRE metoduyla otomotiv yan sanayi firmaları içerisde seçmeyi sağlamıştır. 2. LİTERATÜR ARAŞTIRMASI Tesis yeri seçimi belirlerken uzman görüşüne dayalı olarak sübjektif değerlendirme yoluna gidilirken uzman görüşü destekli teknikler de kullanılmaktadır. Nitel ve nicel değerleri içeren teknikler tesis yeri seçimi değerlendirirken son yıllarda rağbet görmektedir. Özellikle çok kriterli karar verme teknikleri bu konuda ön plana çıkmaktadır. Sauian (2006) ve Islam ve Rasad (2006) a göre, kuruluş yeri seçimde Analitik Hiyerarşi Prosesi (AHP) yöntemi uygulamıştır. Nydick ve Hill (1992) tedarikçi seçimde Analitik Ağ Süreci (AAS) metodunu kullanmıştır. Eleren (2007) bulanık TOPSIS metoduyla dericilik sektöründe faaliyet gösterecek tesis yeri seçilmiştir. Uludağ ve Deveci (2013) havalimanı yeri seçimde bulanık TOPSIS ve bulanık VIKOR metodlarına başvurmuştur. Özdağoğlu (2008) bulanık AAS tekniğiyle unlu mamuller üreten bir yer seçimi gerçekleştiril- 19

October / November / December 2014 Issue: 02 Volume: 01 Autumn Wter January / February / March Wter JEL KODU: (Ekonomi) O22-R53 & (Economy) ID:77 K:83 (Planlama ve Yönetim Planng and Management) ISSN Prt: 2148-8207 Onle 2149-2492 miştir. Benzer şekilde Güner ve Mutlu (2005) bulanık AHP ile tedarikçi seçimi yapmıştır. Tabari ve arkadaşları (2008) kuruluş yeri seçimde bulanık küme ile AHP yi birlikte ele almıştır. Benzer şekilde Momeni ve arkadaşları (2011) bulanık mantık ve VIKOR u birlikte ele alarak kuruluş yeri seçimi gerçekleştirilmiştir. Güven Grup A.Ş. Fans Yönetmeni ve konutlarda kullanılan doğalgaz ile elektrik tüketim istatistiksel olarak analiz edilmesi şekldedir. Farklı analiz teknikleri kullanılarak hazırlanan çalışmada ANOVA modeli edilen bulgular sonucunda; sanayi sektörü iç tüketim aralığı arttıkça, elektrik ve doğalgaz fiyatlarının genel seviyesde düşüş gözlendiği sonucuna varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim aralığı Kw csden yükseldikçe, fiyatlarda da azalma meydana gelmektedir. Anahtar Kelimeler : Elektrik, Doğalgaz, Tüketim, Sanayi, Konut, Anova, 11 TUİK, Fiyat 12 Eleren (2006) yaptığı araştırmaya tesis yeri seçimde etkili olan kriterler, pazara yakınlık, hammaddeye yakınlık, ulaşım imkanları, teşvikler, işgücü, altyapı, arsanın ucuzluğu, sübjektif faktörler, haberleşme imkanları, yan sanayi, enerji maliyeti ve arsa boyutu şekldedir. Bu kriterlerden ilk 6 tanesi, sonraki 6 kriterden daha önemli olduğu iç arsanın ucuzluğuna kadar olan kriterler değerlendirmeye alınmıştır. Pazara yakınlık ij. Abstract: In this study prepared by usg data of TSI belongg to the years of 2012-2014, the consumption of electricity and natural gas used dustry and m1 m2 houses is statistically made more comprehensive. The purpose was to determe electricity and natural gas prices %23.4, hammaddeye yakınlık %21.6, ulaşım imkanları %16.2, teşvikler %14.5, işgücü %12.9 ve altyapı %11.4 şekldedir. 3. ELECTRE METODU 1968 yılında Roy ve arkadaşları tarafından Sema danışmalık şirketde geliştirilmiş olan ELECTRE metodunun kelimesi Elimation Et Choix Traduisant la Realite kelimeler baş harflerden oluşmakta ve gerçeği yansıtan eleme ve seçim manasını taşımaktadır (Roy, 1968). ELECTRE metodu alternatifler her biri iç belirtilen uyum deksi ve uyumsuzluk deksi, değerlendirmese kapsamaktadır (Wang ve Triantaphyllou, 2008). ELECTRE metodu aşağıdaki adımlardan oluşmaktadır (Roy, 1968). ELECTRE metodu aşağıdaki adımlardan oluşmaktadır. 1. Adım: Karar matris oluşturulması A ij matrisde m alternatifleri, n kriterleri ifade etmektedir. Dolayısıyla satırlar alternatifleri, sütunlar kriterleri içermektedir. A a a. = 21. a a a a 22......... a1 n a 2n... amn 2. Adım: Standart Karar Matris (B) Oluşturulması b ij = a m ij k = 1 Yukarıdaki formüle göre oluşan Standart Karar Matrisi ortaya çıkar. a 2 kj 20

UHEYAD Uluslararası Hakemli Ekonomi UHEYAD Yönetimi Araştırmaları Dergisi www.uheyadergisi. UHEYAD Uluslararası Hakemli Ekonomi Yönetim International Refereed Researches on Economy Management www.uheyadergisi International Refereed Journal of on Economics Management Ocak / Şubat / Mart Kış Dönem Uluslararası Hakemli Ekonomi Yöneti January / February / March Wter UHEYAD the `Year of Issue: 07 Year: International 2016 Refereed Journal of Research October / November / December 2014 Issue: 02 Volume: 01 Autumn Wter January / February / March Wter the `Year of Issue: Ocak / Şubat / Mart Kış Dönem JEL KODU: O22-R53 ID:77 K:83 07 Year: 2016 January / February / March Wter the ` JEL KODU: (Ekonomi) O22-R53 & (Economy) ID:77 K:83 International Refereed Journal of Research Uluslararası (Planlama Hakemli ve Yönetim Planng Yönetimi and Araştırmaları Management) Dergisi JEL KODU: O22-R53 ID (Planlama ve Yönetim Planng and Management) ISSN Prt: Onle 2149-2492 January / February / March Wter the Ocak ISSN / Şubat Prt: / Mart 2148-8207 Kış Dönemi Onle 2149-2492 Sayı: 07 Yıl:2016 (Planlama ve Yönetim Planng (ISO 9001-2008 Belge (ISO No 9001-2008 / Belge No: ISO 14001-2004 Belge Belge No: No 12880) / Document No: 12880) JEL KODU: O22-R53 ID (ISO 9001-2008 International Belge No / Document Refereed No: Journal 12879 of & Research ISO 14001-2004 on Economics Belge No Management / Document No: ISSN 12880) Prt: 2148-8207 Onli (Planlama ve Yönetim Planng January / February (MARKA / March PATENT Wter NO: TRADEMARK) the `Year (ISO of 9001-2008 Issue: 07 Year: Belge 2016 No / Document No: 12879 & ISO 14 ISSN Prt: 2148-8207 Onli SANAYİ VE KONUTLAR JEL AÇISINDAN KODU: O22-R53 TÜKETİM ID:77 ARALIKLARINA K:83 GÖRE (MARKA PATENT NO: TR (ISO 9001-2008 Belge No / Document ELEKTİRİK (Planlama VE DOĞALGAZ ve Yönetim FİYATLARININ Planng EKONOMETRİK AÇIDAN UHEYAD and Management) (2015/03942-2015-GE No: 12879 & ISO 1 (MARKA PATENT NO: TR ISSN Prt: 2148-8207 b11 b12... b1 n Karar Onle Matrisi 2149-2492 ortaya çıkar. (2015/03942-2015-GE (ISO 9001-2008 Belge No Uluslararası / Document No: Murat KORKMAZ, Hakemli 12879 Hakan Ekonomi & ISO 14001-2004 AÇIKGÖZ c Yönetimi Araştırmaları Belge No / Document Dergisi No: 12880) kl b b b... 21 b b w j 11 12 22 1 n... (MARKA b2ocak n Güven / Şubat PATENT / Mart NO: Kış TRADEMARK) Dönemi j CSayı: 07 Yıl:2016 Grup A.Ş. Fans Yönetmeni. International. Refereed Journal of Research on Economics Management c kl kl b b... b w j 21 22 2 n B = 1 j C kl Kilis 7 Aralık Üniversitesi, Elektrik-Enerji Bölümü ij January / February / March Wter.... c12 c13... c1 m Yukarıdaki JEL KODU: O22-R53 ID:77 K:83 ij ij formüle göre oluşan Standart Karar Matrisi ortaya çıkar.. Özet. : 2012-2014. Yılları. arasındaki (Planlama TUİK ve verileri Yönetim kullanılarak Planng hazırlanan and bu Management) çalışma, sanayi b ve b... b 11 12konutlarda kullanılan 1n doğalgaz ISSN ile elektrik Prt: tüketim 2148-8207 istatistiksel Onle olarak 2149-2492 analiz edilmesi. (ISO şekldedir. 9001-2008 m1 b. m2farklı Belge... analiz b No mnteknikleri / Document kullanılarak No: 12879 hazırlanan & ISO çalışmada 14001-2004 ANOVA Belge modeli No / Document No: 12880) uygulanmıştır. Ayrıca hipotez testleri (MARKA uygulanarak PATENT araştırma NO: daha TRADEMARK) kapsamlı hale getirilmiştir. b b21 b22... b2n m 1 b m 2... b mn. Sanayi ve konutlarda. tüketim aralıklarına göre elektrik ve doğalgaz fiyatlarının tespit edilmesi Bij yönünde hareket edilmiş olup, yapılan istatistik bulgulara göre de sonuca gidilmiştir. Elde.. c 21 c 23 12 c13... c2 1m.. C c21 c23... c2m.. C.. edilen bulgular sonucunda; sanayi sektörü iç tüketim aralığı arttıkça, elektrik ve doğalgaz Yukarıdaki. fiyatlarının formüle genel. seviyesde göre düşüş oluşan gözlendiği Standart sonucuna varılmaktadır. Karar cm1 cm2 cm3... Sonuç Matrisi olarak tüketim ortaya çıkar... aralığı Kw csden yükseldikçe, fiyatlarda da azalma meydana gelmektedir. cm 1 cm2 cm3... w b b11 b12... b1 n 1 m b 11 1 wm Anahtar 2b... 12... bmnw Kelimeler : n b Elektrik, 1 n Uyumsuzluk matrisi elemanları da Doğalgaz, Tüketim, Uyumsuzluk Sanayi, Konut, Anova, matrisi TUİK, elemanları Fiyat da aşağıdaki Yukarıdaki formüle göre oluşan Standart B 3.Adım: Ağırlıklı Standart Karar Matris (C) 3.Adım: Oluşturulması Ağırlıklı Standart Karar Matris (C) Oluşturulması b b... b 21 22 2n w 1b 21 w 2b 22... wnb 2 n formülle aşağıdaki Uyumsuzluk oluşturulur. formülle matrisi oluşturulur. elemanları da 3.Adım: Ağırlıklı. Standart. Karar B.. aşağıdaki maxformülle ykj y oluşturulur. lj YMatris ij ECONOMETRIC ANALYSIS OF ELECTRICITY AND NATURAL GAS PRICES ij (C) Oluşturulması ij. ACCORDING TO CONSUMPTION. j Dkl RANGES IN TERMS OF INDUSTRY AND.. d kl max ykj ylj w1b11. w2b12... wnb. 1n max yj.. kj Dkl ylj d kl Abstract: bm 1 bin m2this... study b prepared mn by usg data of TSI belongg to the years of 2012-2014, w w b w b... wnb j 1 21 2 22 2n b m w the b consumption m... w of n b electricity max ykj ylj 1 1 2 2 mn.. and natural gas used dustry and houses j is statistically Y ij d12 d13... d1 m 3.Adım: techniques Ağırlıklı for analysis. Moreover, Standart tests of hypothesis Karar were applied and the research was 4.Adım: Uyum. made ( C more comprehensive. The purpose kl ) ve Uyumsuzluk. ( D ) was to determe Y matrise kl electricity and göre natural Uyum gas prices ve uyumsuzluk Setler Matris (C) Oluşturulması ) Setler Belirlenmesi. Belirlenmesi. değerleri belirlenir. Uyum seti iç 1b11 w2b12... wnb1 n faktörler birbirleriyle karşılaştırılır. w1bm1 w2bm2... wnbmn Y matrise göre Uyum ve uyumsuzluk de- Sonuçların tersi Uyumsuzluk seti verir. w1b21 w2b22... wnb2n ğerleri C kl j, y kj y lj lj fayda 4.Adım: belirlenir. Uyum.( Uyum C seti iç faktörler kl ) ve Uyumsuzluk. ( D Y matrise göre Uyum ve uyumsuzluk kl birbirleriyle Yij karşılaştırılır. Sonuçların tersi d 21 d 23 12 d13... d2 1m.. D d 21 d 23... d 2m.. D.. ) Setler C kl Belirlenmesi değerleri belirlenir. Uyum seti iç j, y kj y lj lj. maliyet. d m1 d m2 d m3... Uyumsuzluk seti verir. faktörler birbirleriyle karşılaştırılır..... Sonuçların d m1 d m2 d m3... tersi Uyumsuzluk seti verir. 6.Adım: Uyum Üstünlük (F) ve 5.Adım: C kl j, Uyum y kj w y 1b lj ( C fayda m1 w) 2b ve Uyumsuzluk m2... wnbmn Uyumsuzluk Matrisler ( D ) Oluşturulması 6.Adım: Uyum Üstünlük Üstünlük (G) Matrisler (F) ve Oluşturulması Uyum C kl 4.Adım: matris j, y kj yuyum lj maliyet Uyumsuzluk Üstünlük (G) Matrisler elemanları ( C kl ) ve Uyumsuzluk aşağıdaki ( D6.Adım: Y matrise göre Uyum ve uyumsuzluk kl formülle ) oluşturulur. F Oluşturulması Uyum Üstünlük (F) ve Uyumsuzluk matris Setler Belirlenmesi değerleri elemanları belirlenir. ( f kluyum ), ya 1 ya seti da 0 iç Üstünlük (G) 5.Adım: Uyum Uyum (C ) ve ( C Uyumsuzluk ) ve Uyumsuzluk Matrisler Matrisler ( D ) Oluşturulması ( D ) Oluşturulması aynı Sonuçların alternatifleri tersi Uyumsuzluk belirttiği iç seti değer verir. değeri faktörler Matrisler alır ve matris birbirleriyle Oluşturulması F matris elemanları ( köşegeni f karşılaştırılır. üzerde kl ), ya 1 ya da 0 F matris değeri elemanları alır ve matris ( f kl ), ya köşegeni 1 ya da 0 üzerde değeri alır aynı ve alternatifleri matris köşegeni belirttiği üzerde iç aynı değer Uyum C kl matris j, y kj elemanları y lj fayda aşağıdaki Uyum formülle matris oluşturulur. elemanları aşağıdaki formülle oluşturulur. C j, y y maliyet kl kj lj 5.Adım: Uyum ( C ) ve Uyumsuzluk Matrisler ( D ) Oluşturulması 21 Uyum matris elemanları aşağıdaki formülle oluşturulur. c c Ma yo Ma yo c kl c kl

October / November / December 2014 Issue: 02 Volume: 01 Autumn Wter January / February / March Wter JEL KODU: (Ekonomi) O22-R53 & (Economy) ID:77 K:83 (Planlama ve Yönetim Planng and Management) ISSN Prt: 2148-8207 Onle 2149-2492 f kl = eğer c kl < c f kl = 0 Murat KORKMAZ, dır. Hakan AÇIKGÖZ alternatifleri belirttiği iç değer yoktur. Eğer c kl c 1 1 d = m( m 1) m m d kl k = 1 l= 1 1 ( m ( m 1) ile D Matris elemanları çarpılır.) Güven Grup A.Ş. Fans Yönetmeni ve konutlarda kullanılan doğalgaz ile elektrik tüketim istatistiksel olarak analiz edilmesi şekldedir. Farklı analiz teknikleri kullanılarak hazırlanan çalışmada ANOVA modeli g uygulanmıştır. Ayrıca hipotez kl ), ya 1 ya da testleri uygulanarak araştırma daha kapsamlı hale getirilmiştir. edilen bulgular sonucunda; sanayi sektörü iç tüketim aralığı arttıkça, elektrik ve doğalgaz fiyatlarının g genel seviyesde düşüş gözlendiği sonucuna varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim kl = aralığı Kw csden, eğer d d kl < yükseldikçe, fiyatlarda da azalma meydana gelmektedir. G matris elemanları da ( 0 değeri alır ve matris köşegeni üzerde aynı alternatifleri belirttiği iç değer yoktur. Eğer d kl d 1 gkl = 0 dır. 7.Adım: Toplam Baskınlık Matris (E) Oluşturulması ( f kl ) ile ( g kl ) matris elemanlarının çarpımıyla oluşan matristir. Değerleri ya 0 yada 1 dir. Abstract: In this study prepared by usg data of TSI belongg to the years of 2012-2014, the consumption of electricity and natural gas used dustry and houses is statistically made more comprehensive. The purpose was to determe electricity and natural gas prices 8.Adım: Karar Noktalarının Önem Sırasının Belirlenmesi Satır ve sütunları alternatifler sırasını belirlemeyi sağlar. 4. UYGULAMA Çalışma Kocaeli ilde bulunan birçok otomotiv ana sanayise hizmet verebilecek otomotiv yan sanayis tesis yer seçime ilişk yapılmıştır. Bunun iç ana ilçe olan İzmit ana sanay bulunduğu yerler açısından en uygun ilçe olduğundan tesis yeri seçimi bu ilçeden bir yer olacaktır. Alternatifler yerler arasından en iyi yeri seçmek iç çok kriterli karar verme tekniklerden biri olan ELECTRE I metoduna başvurulmuştur. Belirlenen 6 yer içerisden en iyisi ortaya çıkarmada 6 kritere başvurulmuştur. Bunun iç 5 uzmanın görüşü alınmıştır. Daha önceden yapılan çalışmalar ve uzmanların görüşleri noktasında kriterler şekillendirilmiştir. Buna göre, belirlenen kriterler pazar yeri, hammadde yeri, işgücü, altyapı, ulaşım olanakları ve devlet destekleri şeklde oluşturulmuştur. Çalışmada pazar yeri C1, hammadde yeri C2, işgücü C3, altyapı C4, ulaşım olanakları C5 ve devlet destekleri C6 olarak gösterilmiştir. Tablo 1 de 6 alternatif iç puanlamalar 5 uzmanın ortak görüşü doğrultusunda puanlama yapılmıştır. 5 üzerden değerler almışlardır. 5 çok iyi, 1 çok kötü anlamındadır. 22

Alternatifler UHEYAD October / November / December 2014 Issue: 02 Volume: 01 Autumn Wter January / February / March Wter JEL KODU: (Ekonomi) O22-R53 & (Economy) ID:77 K:83 (Planlama ve Yönetim Planng and Management) ISSN Prt: 2148-8207 Onle 2149-2492 Tablo 1. Alternatifler ve Kriterler Değerlendirme Hammadde Pazar YeriGüven Yeri Grup A.Ş. Fans Yönetmeni İşgücü Altyapı A1 4 1 Kilis 7 Aralık 3Üniversitesi, Elektrik-Enerji 2 Bölümü 4 3 2 A2 3 2 4 2 4 3 A3 A4 A5 A6 ve konutlarda kullanılan 2 doğalgaz 4ile elektrik tüketim 3 istatistiksel 3 olarak analiz 3 edilmesi şekldedir. Farklı analiz teknikleri kullanılarak hazırlanan çalışmada ANOVA modeli 4 5 3 4 4 Sanayi ve konutlarda 3 tüketim aralıklarına 2 göre elektrik ve 3doğalgaz fiyatlarının 2 tespit 4 edilmesi edilen bulgular sonucunda; 3 sanayi 3sektörü iç tüketim 4aralığı arttıkça, 5 elektrik ve 3doğalgaz fiyatlarının genel seviyesde düşüş gözlendiği sonucuna varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim aralığı Kw csden yükseldikçe, fiyatlarda da azalma meydana gelmektedir. 4 3 3 2 Her bir kriter iç 5 uzmanın verdiği değerler aritmetik ortalaması alındığında ağırlıklar sırasıyla 0.242, 0.263, 0.124, 0.131, 0.117, 0.123 şekldedir. Ulaşım Olanakları Devlet Destekleri Uyum eşiği 0,4, uyumsuzluk eşiği olarak 0,6 olarak belirlenmiştir. Buna göre Alternatifler birbire üstünlükleri Tablo 2 deki gibidir: Abstract: In this study prepared by usg data of TSI belongg to the years of 2012-2014, the consumption of electricity and natural gas used dustry and houses is statistically made more comprehensive. The purpose was to determe electricity and natural gas prices 23

October / November / December 2014 Issue: 02 Volume: 01 Autumn Wter January / February / March Wter JEL KODU: (Ekonomi) O22-R53 & (Economy) ID:77 K:83 (Planlama ve Yönetim Planng and Management) ISSN Prt: 2148-8207 Onle 2149-2492 Tablo 2. Alternatifler Kıyaslaması Alternatif 1 Alternatif 2 karşılaştırılması GÜÇLÜ ÜSTÜN Alternatif 1 Alternatif 3 karşılaştırılması Güven Grup A.Ş. Fans Yönetmeni GÜÇLÜ ÜSTÜN Alternatif 1 Alternatif 4 karşılaştırılması Alternatif 1 Alternatif 5 karşılaştırılması GÜÇLÜ ÜSTÜN Alternatif 1 Alternatif ve konutlarda 6 karşılaştırılması kullanılan doğalgaz ile elektrik tüketim istatistiksel olarak analiz GÜÇLÜ edilmesi ÜSTÜN şekldedir. Farklı analiz teknikleri kullanılarak hazırlanan çalışmada ANOVA modeli Alternatif 2 Alternatif uygulanmıştır. 1 karşılaştırılması Ayrıca hipotez testleri uygulanarak araştırma daha kapsamlı hale getirilmiştir. Alternatif 2 Alternatif 3 karşılaştırılması Alternatif 2 Alternatif edilen bulgular 4 karşılaştırılması sonucunda; sanayi sektörü iç tüketim aralığı arttıkça, elektrik ve doğalgaz fiyatlarının genel seviyesde düşüş gözlendiği sonucuna varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim Alternatif 2 Alternatif aralığı Kw 5 csden karşılaştırılması yükseldikçe, fiyatlarda da azalma meydana gelmektedir. GÜÇLÜ ÜSTÜN Alternatif 2 Alternatif Anahtar Kelimeler 6 karşılaştırılması : Elektrik, Doğalgaz, Tüketim, Sanayi, Konut, Anova, TUİK, GÜÇLÜ Fiyat ÜSTÜN Alternatif 3 Alternatif 1 karşılaştırılması Alternatif 3 Alternatif 2 karşılaştırılması GÜÇLÜ ÜSTÜN Alternatif 3 Alternatif ACCORDING 4 karşılaştırılması TO CONSUMPTION RANGES IN TERMS OF INDUSTRY AND Alternatif 3 Alternatif 5 karşılaştırılması GÜÇLÜ ÜSTÜN Alternatif 3 Alternatif Abstract: 6 In karşılaştırılması this study prepared by usg data of TSI belongg to the years of GÜÇLÜ 2012-2014, ÜSTÜN the consumption of electricity and natural gas used dustry and houses is statistically Alternatif 4 Alternatif analyzed. 1 ANOVA karşılaştırılması model was applied to the study prepared with the use GÜÇLÜ of different ÜSTÜN Alternatif 4 Alternatif made more 2 comprehensive. karşılaştırılması The purpose was to determe electricity and natural GÜÇLÜ gas prices ÜSTÜN Alternatif 4 Alternatif 3 karşılaştırılması GÜÇLÜ ÜSTÜN Alternatif 4 Alternatif 5 karşılaştırılması GÜÇLÜ ÜSTÜN Alternatif 4 Alternatif 6 karşılaştırılması GÜÇLÜ ÜSTÜN Alternatif 5 Alternatif 1 karşılaştırılması Alternatif 5 Alternatif 2 karşılaştırılması GÜÇLÜ ÜSTÜN Alternatif 5 Alternatif 3 karşılaştırılması GÜÇLÜ ÜSTÜN Alternatif 5 Alternatif 4 karşılaştırılması Alternatif 5 Alternatif 6 karşılaştırılması GÜÇLÜ ÜSTÜN Alternatif 6 Alternatif 1 karşılaştırılması GÜÇLÜ ÜSTÜN Alternatif 6 Alternatif 2 karşılaştırılması GÜÇLÜ ÜSTÜN Alternatif 6 Alternatif 3 karşılaştırılması GÜÇLÜ ÜSTÜN Alternatif 6 Alternatif 4 karşılaştırılması Alternatif 6 Alternatif 5 karşılaştırılması GÜÇLÜ ÜSTÜN 24

October / November / December 2014 Issue: 02 Volume: 01 Autumn Wter January / February / March Wter JEL KODU: (Ekonomi) O22-R53 & (Economy) ID:77 K:83 (Planlama ve Yönetim Planng and Management) ISSN Prt: 2148-8207 Onle 2149-2492 6. KAYNAKLAR Sonuçlar da görüldüğü gibi 4 nolu alternatif diğer alternatiflerden daha üstün olduğu görülmektedir. 5. SONUÇLAR Bu çalışmada Kocaeli nde otomotiv yan sanayide faaliyet gösterecek bir firmanın tesis yeri seçimde ELECTRE I yöntemden faydalanılmıştır. Böylece geçmiş tecrübelere göre yorumlamanın ötesde ELECTRE I yöntemden faydalanarak sübjektif değerlendirmeler önüne geçilmiştir. Güven Grup A.Ş. Fans Yönetmeni ALP, S., & GÜNDOĞDU, E.C., (2012). Kuruluş Yeri Seçimde Analitik Hiyerarşi Prosesi ve Bulanık Analitik Hiyerarşi Prosesi Uygulaması, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Der- ve konutlarda kullanılan doğalgaz ile elektrik tüketim istatistiksel olarak analiz edilmesi şekldedir. Farklı analiz teknikleri kullanılarak hazırlanan çalışmada ANOVA modeli gisi, 14(1), 7-25 edilen bulgular sonucunda; sanayi sektörü iç tüketim aralığı arttıkça, elektrik ve doğalgaz fiyatlarının genel seviyesde düşüş gözlendiği sonucuna varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim aralığı Kw csden yükseldikçe, fiyatlarda da azalma meydana gelmektedir. Çalışmada 5 kiş görüşü alınarak ELECT- RE I yöntemi uygulanmıştır. Aynı zamanda değerlendirme kriterleri de 5 kiş görüşü alınarak alternatifler kriterlere göre puanlaması ve kriterler ağırlıklandırılması gerçekleştirilmiştir. Abstract: In this study prepared by usg data of TSI belongg to the years of 2012-2014, the consumption of electricity and natural gas used dustry and houses is statistically techniques for analysis. Moreover, tests of hypothesis 280-295 were applied and the research was made more comprehensive. The purpose was to determe electricity and natural gas prices Mevcut 6 alternatif tesis yeri içerisde 4.alternatif diğerleri üzerde üstünlük kurduğu görülmektedir. 6.alternatif te 4. alternatife yakın bir değer aldığı görülmüştür. 6. Alternatif hariç diğer alternatifler üzerde üstünlük kurduğu görülmüştür. ELECTRE I yöntemi alternatifler içde sıralama yapmada kullanılacak bir yöntem olduğunu gözlemlenmiştir. ELECTRE I yöntemi dışında diğer yöntemlerden de faydalanarak alternatifler sıralanması ve değerlendirilmesi yapılabilir. ELEREN, A., (2006). Kuruluş Yeri Seçim Analitik Hiyerarşi Süreci Yöntemi ile Belirlenmesi; Deri Sektörü Örneği, Atatürk Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 20(2), 405-416 ELEREN, A., (2007). Kuruluş Yeri Seçim Fuzzy TOPSIS Yöntemi İle Belirlenmesi: Deri Sektörü Örneği, Akdeniz İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 13, GÜNER, H., & MUTLU, Ö., (2005). Bulanık AHP İle Tedarikçi Seçim Problemi ve Bir Uygulama, İstanbul Ticaret Üniversitesi V. Ulusal Üretim Araştırma Sempozyumu, 25-27 Kasım, İstanbul KUO, R.J., CHI, S.C., & KAO, S.S., (2002). A Decision Support System for Selectg Convenience Store Location Through Integration of Fuzzy AHP and Artificial Neural Network, Computers In Industry, 47, 199-214 NYDICK, R.L., & HILL, R.P., (1992). Usg The Analaytic Hierarchy Process 25

October / November / December 2014 Issue: 02 Volume: 01 Autumn Wter January / February / March Wter JEL KODU: (Ekonomi) O22-R53 & (Economy) ID:77 K:83 (Planlama ve Yönetim Planng and Management) ISSN Prt: 2148-8207 Onle 2149-2492 To Structure The Supplier Selection Procedure, International Journal of Purchasg and Materials Management, 28(2), 31-36 ÖZDAĞOĞLU, A., (2008). Tesis Yeri Seçimde Farklı Bir Yaklaşım: Bulanık Analitik Serim Süreci, İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt 22, Sayı 1, 421-453 Güven Grup A.Ş. Fans Yönetmeni ve konutlarda kullanılan doğalgaz ile elektrik tüketim istatistiksel olarak analiz edilmesi şekldedir. Farklı analiz teknikleri kullanılarak hazırlanan çalışmada ANOVA modeli 36(1), 45-63 edilen bulgular sonucunda; sanayi sektörü iç tüketim aralığı arttıkça, elektrik ve doğalgaz fiyatlarının genel seviyesde düşüş gözlendiği sonucuna varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim aralığı Kw csden yükseldikçe, fiyatlarda da azalma meydana gelmektedir. ROY, B., (1968). Classement et choix en présence de pots de vue multiples (la méthode ELECTRE). La Revue d Informatique et de Recherche Opérationelle (RIRO), (8), 57-75 SAUIAN, M.S., (2006). Strategizg Busess Location Usg Analytic Hierarchy Process, MCDM2006 Congress, Cha WANG, X., & TRIANTAPHYLLOU, E., (2008), Rankg Irregularities when Evaluatg Alternatives by usg some ELECTRE Methods, Omega the International Journal of Management Science, Yazar Notu: Bu çalışma 13/14 Kasım 2015 Tarihde Kocaeli Wellborn Hotel de 1. Uluslararası Mühendislik Mimarlık ve Tasarım Kongresde Sözel Bildiri olarak sunulmuş hal genişletilmiş şeklidir. Abstract: In this study prepared by usg data of TSI belongg to the years of 2012-2014, the consumption of electricity and natural gas used dustry and houses is statistically made more comprehensive. The purpose was to determe electricity and natural gas prices 26

October / November / December 2014 Issue: 02 Volume: 01 Autumn Wter January / February / March Wter JEL KODU: (Ekonomi) O22-R53 & (Economy) ID:77 K:83 (Planlama ve Yönetim Planng and Management) ISSN Prt: 2148-8207 Onle 2149-2492 EXTENDED ABSTRACT Güven Grup A.Ş. Fans Yönetmeni Plant location selection is extremely important for executg activities of corporate or organization. Therefore, plant location slection is a strategic decision for the companies. Because, this is not a decision which Özet : 2012-2014 easily can Yılları be arasındaki changed. TUİK Plant verileri location kullanılarak should hazırlanan be bu çalışma, place where sanayi company can ve konutlarda kullanılan doğalgaz ile elektrik tüketim istatistiksel olarak analiz edilmesi produce the product şekldedir. and Farklı can store analiz teknikleri it and can kullanılarak also supply hazırlanan raw çalışmada material. ANOVA For modeli this, the selection of region is enabled. uygulanmıştır. Afterwards, Ayrıca the hipotez selection testleri uygulanarak specific araştırma area daha the kapsamlı region hale are getirilmiştir. ensured. Increment the demand force yönünde to growth hareket edilmiş the plant olup, yapılan or is forced istatistik to bulgulara move göre to de a new sonuca location. gidilmiştir. The Elde company have edilen bulgular sonucunda; sanayi sektörü iç tüketim aralığı arttıkça, elektrik ve doğalgaz to determe product or service while it starts the first production. Afterwards, it has to create fiyatlarının genel seviyesde düşüş gözlendiği sonucuna varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim demand forecastg. aralığı Kw The csden company yükseldikçe, determes fiyatlarda da azalma the level meydana of gelmektedir. capacity with reference to demand forecastg. Therefore, Anahtar Kelimeler capacity : Elektrik, and Doğalgaz, demand Tüketim, forecastg Sanayi, Konut, are Anova, also TUİK, extremely Fiyat effective decidg plant location selection. Sce sometimes buyg huge mache negatively affect effective usage of area, it can trigger to change plant location. So, it is a strategic decision to determe plant location. A wrong ACCORDING decision TO CONSUMPTION can lead to bankruptcy RANGES IN TERMS of the OF company. INDUSTRY Because AND it is high cost to change plant location aga, all details should be taken to consideration when decidg. Besides, it takes time to change plant location. Thus, the companies which manage competitive advantage should correctly select plant location. The companies can not change sales price of the product sce today competition is cruel. So, they have preferred to decle their costs rather Abstract: In this study prepared by usg data of TSI belongg to the years of 2012-2014, the consumption of electricity and natural gas used dustry and houses is statistically made more comprehensive. The purpose was to determe electricity and natural gas prices than risg their products sales prices order to get profit. Good selection has creased the profit of company sce it decreases cost. It is seen that the factors which affect this selection and they are terrelated while determg plant location. The management decide by themselves without usg any technique, when they evaluate these factors decision makg. The error possibility of management has creased this case. It is meangful for the managers to use the multiple criteria decision makg techniques sce there are several factors and alternatives the plant location selection. Thus, it reduces the possibility of makg a mistake to utilize the multiple criteria decision makg techniques which clude both quantitative and qualitative criteria. ELECTRE (The Elimation and Choice Translatg Reality) I method which is one of multiple criteria decision makg is based on the pairwise comparisons among the alternatives. It aims to fd an domant alternative thanks to the pairwise comparisons. Kocaeli which is developed city of automotive dustry was determed as alternetive location. The companies the automotive ma dustry which operated Kocaeli work with regard to Japanese philosophy. Therefore, the automotive companies which adopted Just In Time (JIT) approach want 27

October / November / December 2014 Issue: 02 Volume: 01 Autumn Wter January / February / March Wter JEL KODU: (Ekonomi) O22-R53 & (Economy) ID:77 K:83 (Planlama ve Yönetim Planng and Management) ISSN Prt: 2148-8207 Onle 2149-2492 to take their puts a timely manner from the automative supply dustry. The automative supply dustry should be very close Murat to KORKMAZ, the ma Hakan dustry AÇIKGÖZ order to achieve timely production and not to do redundant storage. Otherwise, the delays the production can cause. The automative supply dustry which is designed to be established should be located Kocaeli sce Güven Grup A.Ş. Fans Yönetmeni a vast number of automotive companies located Kocaeli. Izmit which is the central district has been identified as the region. In this study, the most ideal plant location among the alterna- ve konutlarda kullanılan doğalgaz ile elektrik tüketim istatistiksel olarak analiz edilmesi tives is selected şekldedir. by applyg Farklı ELECTRE analiz teknikleri I kullanılarak method hazırlanan the plant çalışmada location ANOVA selection modeli of a company which is located uygulanmıştır. Kocaeli Ayrıca and hipotez operate testleri the uygulanarak automative araştırma supply daha kapsamlı dustry. hale getirilmiştir. In accordance with the opion of the experts, yönünde hareket six alternatives edilmiş olup, yapılan plant istatistik location bulgulara has been göre de identified sonuca gidilmiştir. for the Elde company which edilen bulgular sonucunda; sanayi sektörü iç tüketim aralığı arttıkça, elektrik ve doğalgaz operates with respect to the automotive supply dustry Kocaeli. The comparisons with each fiyatlarının genel seviyesde düşüş gözlendiği sonucuna varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim other of these six aralığı locations Kw csden were yükseldikçe, performed fiyatlarda with da azalma ELECTRE meydana gelmektedir. I method. Durg this comparison, we has benefited Anahtar from Kelimeler the factors : Elektrik, which Doğalgaz, affect Tüketim, the Sanayi, plant Konut, location Anova, selection. TUİK, Fiyat Conducted studies illustrate that six factors were determed as the factors which affect the plant location selection. These factors are market place, raw material place, work force, frastructure, transportation facilities and government ACCORDING supports. TO CONSUMPTION The weights RANGES of determed IN TERMS OF factors INDUSTRY were AND created the light of the viewpot of the experts before the study. The weights of the criteria were created by calculatg arithmetic mean of the values which were determed with the help of the viewpot of all experts. Accordg to these weights, the pairwise comparisons were performed. The fourth alternative is more superior than the fifth alternative compliance with these comparisons. Abstract: In this study prepared by usg data of TSI belongg to the years of 2012-2014, the consumption of electricity and natural gas used dustry and houses is statistically made more comprehensive. The purpose was to determe electricity and natural gas prices Sce ELECTRE I method which enables to prioritize among the alternatives is easy terms of the application, it also comes to promence as an easy method terms of terpretation of the results. 28

HAKEMLİ EKONOMİ YÖNETİMİ ARAŞTIRMALARI DERGİSİ INTERNATIONAL REFEREED JOURNAL OF RESEARCHES ON ECONOMY MANAGEMENT UHEYADULUSLARARASI KUR, İTHALATÇI ÜLKE GELİR VE FİYAT DALGALANMALARININ TÜRKİYE NİN ISIC REV3 FASILLARI BAZINDA İHRACATINA ETKİSİ 1 EFFECT OF EXCHANGE RATE, PRICE AND IMPORTER COUNTRY GDP VOLALITILITY ON TURKEY S REV3 CHAPTERS BASIS EXPORTS Mehmet AYDINER Gümrük ve Ticaret Bakanlığı, Uzman, Ankara/Türkiye Öz: Bu çalışmanın amacı kur, fiyat ve ithalatçı ülkeler gelirdeki dalgalanmalarının Türkiye n REV3 fasılları bazındaki ihracatına etkisi araştırmaktır. Bu bağlamda Türkiye n AB üyesi Almanya, Fransa, İngiltere, İspanya, İtalya ve Hollanda ya olan REV3 fasılları bazındaki ihracatı Panel Veri Yöntemi kullanılarak celenmiştir. Çalışmada Türkiye n 2000-2014 çeyrek dönem ihracat verileri kullanılmıştır. Ulaşılan sonuçlara göre; kur dalgalanmasının tüm fasıllar bazındaki ihracata etkisi yoktur. İthalatçı ülkeler gelirdeki artış Türkiye n REV3 fasılları bazında bu ülkelere olan ihracatını belirg olarak artırırken, gelirdeki düşüş ihracatı azalmaktadır. İhraç fiyatlarındaki düşüş tüm fasıllar bazındaki ihracatı artırırken, ihraç fiyatlarının yükselmesi ihracatın düşmese neden olmaktadır. AB üyesi bu altı ülkeye olan ihracatın belirleyici faktörleri ihracat fiyatları ve bu ülkeler milli gelirleridir. Anahtar Kelimeler: Gümrük Fasılları, Kur Dalgalanması, Fiyat, Dalgalanması, İhracat, Gelir Dalgalanlanması Abstract: The purpose of this study is to vestigate the effect of exchange rate, export price, impoter country GDP volalitility on Turkey s REV3 chapters basis export to six European Union member countries, namely Germany, France, England, Spa, Italy and Netherlands.. The study uses Panel Data Estimation and quarterly export data of Turkey between 2000-2014. The fdgs suggest that exchange rate volalitility does not affect Turkey s export to these countries but changes export prices and GDP of the importer countries have deep effect on export volume. Decreases Turkey s export prices boost the country s export to these countries. Increases GDP of the importer countries also raise the export volume of Turkey. The results show that the domant factors affectg export volume of Turkey to these countries are export prices and importer countries GDP. Key Words: Customs Chapter, Exchange Rate Volatility, Price Volatility, Export, GDP Volatility Doi: 10.17373/UHEYAD.2016715175 (1) Sorumlu Yazar: Mehmet AYDINER, Gümrük ve Ticaret Bakanlığı, Ankara / Türkiye mehmetayder@yahoo. com Geliş Tarihi / Received: 01.10.2015 Kabul Tarihi/ Accepted: 05.01.2016 Makalen Türü: Type ofarticle (Araştırma / Uygulama - Research / Applications) Çıkar Çatışması / Conflict of Interest:Yok / None Etik Kurul Raporu Yok - Noneof Ethics Committee 29

1. GİRİŞ UHEYAD October / November / December 2014 Issue: 02 Volume: 01 Autumn Wter January / February / March Wter JEL KODU: E-51-E52-F10-F-11-F-13-F14- (Ekonomi) & (Economy) F-31-P25 ID:57 K:63 (Para Ekonomi Monetary Economics) ISSN Prt: 2148-8207 Onle 2149-2492 Kurun değerdeki ani, kesk ve sık değişimler olarak tanımlanan kur dalgalanması ülkeler ekonomileri üzerde önemli etkiye sahiptir. Genel anlamda dalgalanmaların artması ekonom her Güven Grup A.Ş. Fans Yönetmeni ve konutlarda kullanılan doğalgaz ile elektrik tüketim istatistiksel olarak analiz edilmesi şekldedir. Farklı analiz teknikleri kullanılarak hazırlanan çalışmada ANOVA modeli edilen bulgular sonucunda; sanayi sektörü iç tüketim aralığı arttıkça, elektrik ve doğalgaz fiyatlarının genel seviyesde düşüş gözlendiği sonucuna varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim aralığı Kw csden yükseldikçe, fiyatlarda da azalma meydana gelmektedir. alanında belirsizliği artırarak riskleri yükseltmektedir. Belirsizliğe bağlı riskler artması ülkedeki üretim ve yatırım kararlarını da etkilemektedir. Kur dalgalanmalarından etkilen en önemli ekonomik alanlardan biri dış ticarettir. Kurun dış ticaret hacmi üzerde önemli etkisi bulunmaktadır. Değişen kur ihraç veya ithal ürünler göreceli fiyatlarını değiştirerek uluslararası rekabette fiyat avantajı veya dezavantajı getirebilmektedir. Fiyat değişiklikleri özellikle ihracata dayalı büyüme Abstract: In this study prepared by usg data of TSI belongg to the years of 2012-2014, the consumption of electricity and natural gas used dustry and houses is statistically made more comprehensive. The purpose was to determe electricity and natural gas prices modeli uygulayan ülkeler iç çok önem arz etmektedir. Kur oynaklığının artması özellikle ihracatçıların üretim ve ihracat kararlarını etkilediğden ülkeler ihracat miktarlarını önemli ölçüde etkilemektedir. Bu etk ortaya çıkış sebepleri ve etki düzeyleri ile ilgili olarak farklı görüşler ileri sürülmüştür. De Grauwe (1988:12) döviz kuru değişkenliğdeki artışın ihracat üzerdeki etkisi riskten kaçınmanın derecese bağlı olduğunu, kur belirsizliğ, riskten kaçınmanın derecese göre gelir ve ikame etkilere yol açacağını ve sonuçta bu etkilerden hangis baskın çıkacağına bağlı olarak ihracatı artıracağını ya da azaltacağını ileri sürmüştür. Buna göre, İhracatçının riskten kaçınma derecesi yüksekse, döviz kuru oynaklığı artışında gelir azalmaması iç daha fazla ihracat yapmayı tercih edecek ve böylece ihracatta artış olacaktır. İhracatçının riskten kaçınma dereces düşük olması halde ise döviz kuru değişkenliğdeki artış iç piyasaya yönelmese yol açacak ve böylece ihracatta azalma görülecektir. Kur oynaklığının ihracatı etkilediği konusunda görüş birliği bulunmasına karşın bu etk hangi yönde olduğu konusunda görüş birliği bulunmamaktadır. Bazı çalışmalar kur oynaklığının dolayısıyla belirsizliğ artmasının ihracatı artıracağını ileri sürerken literatürdeki çalışmaların çoğu ihracatı azaltacağını bildirmiştir. Sukar (2001) gibi bazı araştırmalar kur oynaklığının artmasının ihracatı artıracağını ileri sürerken Arize (1995,1997) gibi çalışmalar kur oynaklığının artmasının ihracatın düşmese neden olacağını bildirmiştir. 1.1. Amaç Bu çalışmanın amacı kur, fiyat ve ithalatçı ülke gelir dalgalanmalarının Türkiye n ISIC REV3 sektör fasılları bazındaki ihracatına etkisi araştırmaktır. Kur, fiyat ve gelir dalgalanmalarının Türkiye n toplam ihracatına olan etkisi çok sayıda çalışmada celenmiş olmasına karşın kur, fiyat ve gelir dalgalanmalarının sektörler veya fasıllar bazındaki ihracata etkisi araştıran çok az çalışma bulunmaktadır. Bu sebeple bu çalışmanın bu boşluğun doldurulmasına katkı sağlaması da amaçlanmıştır. 30

1.2. Kapsam UHEYAD October / November / December 2014 Issue: 02 Volume: 01 Autumn Wter January / February / March Wter JEL KODU: E-51-E52-F10-F-11-F-13-F14- (Ekonomi) & (Economy) F-31-P25 ID:57 K:63 (Para Ekonomi Monetary Economics) ISSN Prt: 2148-8207 Onle 2149-2492 Çalışmada, Türkiye n Euro kuru csden Almanya, Fransa, İngiltere, İspanya, İtalya ve Hollanda ya olan fasıllara bazında ihracat celenmektedir. Bu ülkeler seçilmes temel nedeni Güven Grup A.Ş. Fans Yönetmeni 1.6. Gümrük Tarife Cetveli ve Eşya Sınıf- ve konutlarda kullanılan doğalgaz ile elektrik tüketim istatistiksel olarak analiz edilmesi şekldedir. Farklı analiz teknikleri kullanılarak hazırlanan çalışmada ANOVA modeli edilen bulgular sonucunda; sanayi sektörü iç tüketim aralığı arttıkça, elektrik ve doğalgaz fiyatlarının genel seviyesde düşüş gözlendiği sonucuna varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim aralığı Kw csden yükseldikçe, fiyatlarda da azalma meydana landırması gelmektedir. bu altı ülken Türkiye n Avrupa Birliğdeki en büyük ihraç pazarları olmaları ve toplam ihracat içde çok büyük bir paya sahip olmalarıdır. Bu altı ülkeye olan ihracatın toplamı tüm Avrupa Birliğe olan ihracatın yaklaşık %80 lik kısmını oluşturmaktadır. 1.3. Yöntem Çalışmada panel veri yöntemi kullanılmıştır. Model olarak bireysel etkili model seçilerek ülkeler bireysel etkiler de tespit edilmesi Abstract: In this study prepared by usg data of TSI belongg to the years of 2012-2014, the consumption of electricity and natural gas used dustry and houses is statistically made more comprehensive. The purpose was to determe electricity and natural gas prices amaçlanmıştır. Panel veri yöntemi ile aynı zamanda ihracatın kur, gelir ve fiyat değişikliklere olan hassasiyeti de ölçülebilmektedir. 1.4. Araştırma Problemi Kur, fiyat ve ithalatçı ülke gelir dalgalanmaları ülkeler toplam ihracatını etkilemektedir. Ancak bu değişkenler tüm sektörler veya tüm ihraç ürün grupları üzerdeki etkisi aynı değildir. Ürün gruplarının bazıları fiyat dalgalanmalarına daha hassas iken bazı ürünler kur veya ithalatçı ülke gelir değişikliklere hassasiyet göstermektedir. Ürün gruplarının bu hassasiyetler olup olmadığı, varsa ne derecede olduğunun, ürün grupları arasındaki hassasiyet farklarının ne düzeyde olduğunun belirlenmesi hem ihracatçılar iç hem de dış ticaret politikasını oluşturan politika yapıcıları iç önemlidir. 1.5. Hipotezler Kur, fiyat ve ithalatçı ülke gelir dalgalanmalarının etkisi ürün grupları veya fasıllar bazında aynı değildir, farklı fasıldaki ihracat miktarlarının bu değişkelere hassasiyetleri de farklıdır. Uluslararası ticarette eşyalar hem ticaret istatistiki kayıtlarının tutulabilmesi hem de dış ticaret politikalarının uygulanabilmesi iç değişik kriterler kullanılarak sınıflandırılmaktadır. Türkiye öncelikli olarak Dünya Gümrük Örgütü bünyesde uluslararası ticarete konu eşyaların sınıflandırılmasında yeknesaklığı sağlamak amacıyla 01.01.1958 tarihde yürürlüğe giren ve örgüte üye ülkeler ulusal tarife cetveller temeli oluşturan Armonize Mal Tanımı ve Kodlama Sistemi kullanmaktadır. Bu sistem 14.05.1964 tarihde 474 sayı ile kabul edilen Türk Gümrük Tarife Cetveli Hakkında Kanunu ile yürürlüğe konulmuştur. Armonize Sistem Nomonklatürde eşya kodları altı haneli rakamlarla gösterilir. Ulusal Tarife Cetvellerde eşya kodları on iki haneli rakamlarla gösterilir. Armonize Sistem, Dünya Gümrük Örgütü tarafından yürürlüğe konan sözleşmeye, nomanklatür ise tarife cetveller ilk altı hanesden oluşan uluslararası dekse verilen isimdir. 31

October / November / December 2014 Issue: 02 Volume: 01 Autumn Wter January / February / March Wter JEL KODU: E-51-E52-F10-F-11-F-13-F14- (Ekonomi) & (Economy) F-31-P25 ID:57 K:63 (Para Ekonomi Monetary Economics) ISSN Prt: 2148-8207 Onle 2149-2492 Türkiye tarafından kullanılan diğer bir sınıflama sistemi ISIC Rev. 3.1 (International Standard Industrial Classification of All Economic Activities) Tüm Ekonomik Faaliyetler Uluslararası Standart Sanayi Sınıflaması sistemidir. Birleşmiş Güven Grup A.Ş. Fans Yönetmeni ve konutlarda kullanılan doğalgaz ile elektrik tüketim istatistiksel olarak analiz edilmesi şekldedir. Farklı analiz teknikleri kullanılarak hazırlanan çalışmada ANOVA modeli edilen bulgular sonucunda; sanayi sektörü iç tüketim aralığı arttıkça, elektrik ve doğalgaz fiyatlarının genel seviyesde düşüş gözlendiği sonucuna varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim aralığı Kw csden yükseldikçe, fiyatlarda da azalma meydana gelmektedir. Milletler tarafından, ekonomik faaliyetler daha geniş analizleri kapsayan istatistiki çalışmalarda merkezi bir sınıflama olarak kullanılması ve uluslararası olarak ilgili veriler karşılaştırmasının yapılabilmesi sağlayan bir araç olması iç hazırlanmıştır. ISIC`n amacı, ulusal sınıflamaların yeri almak, ulusal istatistikler uluslararası alanda karşılaştırılabilmesi iç bir çerçeve oluşturmaktır. ISIC, tüm ekonomik sektörleri kapsayan bir faaliyet sınıflamasıdır. Standart bir ekonomik faaliyet sınıflaması, birimler yürüttükleri faaliyetlere göre sınıflandırılabilmeleri amacıyla oluşturulmuştur. ISIC kategorileri, en ayrıntılı (sınıf) düzeyde, istatistiksel birimler Seviye 1: 17 kısım, A`dan Q`ya kadar alfabetik harflerle tanımlanmıştır; Seviye 2: 62 bölüm, iki haneli numerik kod- Abstract: In this study prepared by usg data of TSI belongg to the years of 2012-2014, the consumption of electricity and natural gas used larla tanımlanmıştır; dustry and houses is statistically made more comprehensive. The purpose was to determe electricity and natural gas prices A - Tarım ve Ormancılık B - Balıkçılık C - Madencilik ve Taş Ocakçılığı D - İmalat Sanayi E - Elektrik, Gaz ve Su G - Toptan ve Perakende Ticaret Tablo 1. ISIC REV3 Seviye 1 içde tanımlanan faaliyetler, çoğu ülkedeki alışılagelmiş kombasyonlarına göre betimlenmiştir. Sınıflamanın daha geniş seviyeleri olan grup ve bölümler, istatistiksel birimleri karakter, teknoloji, organizasyon ve üretim fansmanına göre bir araya getirirler. ISIC`n nüfus, üretim, istihdam, gayrisafi yurt içi üretim ve diğer ekonomik faaliyet alanlarındaki ekonomik faaliyet türüne göre veriler sınıflanmasında, ulusal ve uluslararası kullanımı yaygınlaşmıştır. ISIC, ekonomik bir olguyu celemek, veriler uluslararası karşılaştırılabilirliği güçlendirmek ve ulusal istatistik sistemler gelişime katkıda bulunmak iç temel bir araçtır. Sınıflamanın yapısı şu şekildedir. Seviye 3: 161 grup, üç haneli numerik kodlarla tanımlanmıştır; Seviye 4: 298 sınıf, dört haneli numerik kodlarla tanımlanmıştır. 32

October / November / December 2014 Issue: 02 Volume: 01 Autumn Wter January / February / March Wter JEL KODU: E-51-E52-F10-F-11-F-13-F14- (Ekonomi) & (Economy) F-31-P25 ID:57 K:63 (Para Ekonomi Monetary Economics) ISSN Prt: 2148-8207 Onle 2149-2492 Tablo 2. ISIC REV3 Seviye 2 01 - Tarım Ve Hayvancılık 26 - Metalik Olmayan Diğer Meral Ürünler Güven Grup A.Ş. Fans Yönetmeni 02 - Ormancılık Ve Tomrukçuluk 27 - Ana Metal Sanayi 05 - Balıkçılık 28 - Metal Eşya Sanayi (Make Ve Teçhizatı 10 Maden Kömürü, Özet : Lyit 2012-2014 Ve Yılları Tur. arasındaki TUİK verileri 29 - kullanılarak Başka Yerde hazırlanan Sınıflandırılmamış bu çalışma, sanayi Make 11 Ham Petrol ve Ve konutlarda Doğalgaz kullanılan doğalgaz ile elektrik 30 tüketim - Büro, Muhasebe istatistiksel olarak Ve Bilgi analiz İşleme edilmesi Makaları şekldedir. Farklı analiz teknikleri kullanılarak hazırlanan çalışmada ANOVA modeli 12 - Uranyum Ve uygulanmıştır. Toryum Cevherleri Ayrıca hipotez testleri uygulanarak 31 - araştırma Başka Yerde daha kapsamlı Sınıflandırılmamış hale getirilmiştir. Elektrikli 13 - Metal Cevherleri yönünde hareket edilmiş olup, yapılan istatistik 32 - bulgulara Radyo, göre Televizyon, de sonuca Haberleşme gidilmiştir. Elde Teçhizatı Ve edilen bulgular sonucunda; sanayi sektörü iç tüketim aralığı arttıkça, elektrik ve doğalgaz 14 Taş Ocakçılığı Ve Diğer Madencilik 33 - Tıbbi Aletler; Hassas Optik Aletler Ve Saat fiyatlarının genel seviyesde düşüş gözlendiği sonucuna varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim 15 - Gıda Ürünleri aralığı Ve Kw İçecek csden yükseldikçe, fiyatlarda da 34 azalma - Motorlu meydana Kara gelmektedir. Taşıtı Ve Römorklar 16 - Tütün Ürünleri Anahtar Kelimeler : Elektrik, Doğalgaz, Tüketim, 35 - Sanayi, Diğer Ulaşım Konut, Anova, Araçları TUİK, Fiyat 17 - Tekstil Ürünleri 36 - Mobilya Ve Başka Yerde Sınıflandırılmamış 18 - Giyim EşyasıECONOMETRIC ANALYSIS OF ELECTRICITY 37 - Atık AND Ve Hurdaların NATURAL Yeniden GAS PRICES Değerlendirilmesi 19 - Tabaklanmış Deri, Bavul, El Çantası, Saraciye 40 - Elektrik, Gaz Ve Su 20 - Ağaç Ve Mantar Ürünleri (Mobilya Hariç) 51 - Atık Ve Hurdalar Abstract: In this study prepared by usg data of TSI belongg to the years of 2012-2014, 21 - Kağıt Ve Kağıt the consumption Ürünleri of electricity and natural gas 74 used - Diğer dustry İş Faaliyetleri and houses is statistically 22 - Basım Ve Yayım; techniques Plak, for Kaset analysis. Vb. Moreover, tests of hypothesis 92 - Eğlence, were Kültür applied and Ve Sporla the research İlgili was Faaliyetler made more comprehensive. The purpose was to determe electricity and natural gas prices 23 - Kok Kömürü, Rafe Edilmiş Petrol Ürünleri 93 - Diğer Hizmet Faaliyetleri 24 - Kimyasal Madde Ve Ürünler 99 - Gizli Veri 25 Plastik Ve Kauçuk Ürünleri 2. LİTERATÜR Döviz kuru dalgalanmalarının dış ticareti ne yönde etkileyeceği konusunda bir görüş birliği yoktur. Değişik ülkeler üzere yapılmış çalışmalar karışık sonuçlar vermiştir. Bazı çalışmalar döviz kuru dalgalanmaları ile dış ticaret hacmi arasında pozitif ilişki bulurken, bazı çalışmalar negatif yönlü ilişki olduğunu göstermektedir. Bu çalışmaların yanında, döviz kuru dalgalanmaları ile dış ticaret hacmi arasında bir ilişki olmadığını ileri süren çalışmalar da bulunmaktadır. Kur oynaklığının artmasının dış ticareti olumsuz etkilediği bildiren çalışmalardan; Kenen (1986:11) Japonya, İngiltere, ABD, Almanya, Fransa daki kısa dönemde reel döviz kurundaki oynaklıklarının ticaret hacmi üzerdeki etkis celemiştir. Sonuçlar dalgalanmaya maruz kalma düzeyler ve etkiler ülkeler arasında farklılaştığını ve genel olarak dalgalanmanın uluslararası 33

October / November / December 2014 Issue: 02 Volume: 01 Autumn Wter January / February / March Wter JEL KODU: E-51-E52-F10-F-11-F-13-F14- (Ekonomi) & (Economy) F-31-P25 ID:57 K:63 (Para Ekonomi Monetary Economics) ISSN Prt: 2148-8207 Onle 2149-2492 ticaret hacmi durgunlaştırdığı göstermiştir. Arize (1995:12) döviz kurlarındaki oynaklığın G-7 ülkeler her birde ihracat hacmi üzerde istatistiksel olarak anlamlı negatif etkiye sahip olduğunu, dalgalanmaların dış ticaret hacmi düşürücü bir etkiye sahip olduğunu bulmuştur. Döviz kuru dalgalanmaları ile dış ticaret arasında pozitif ilişki olduğunu ileri süren çalışmalardan, Sukar (2001:11) döviz kuru dalgalanmalarının ABD dış ticarete etkisi araştırmış ve ihracat hacmi ile dış ticaret geliri ve döviz kuru belirsizliği arasında pozitif bir ilişki tespit etmiştir Güven Grup A.Ş. Fans Yönetmeni ve konutlarda kullanılan doğalgaz ile elektrik tüketim istatistiksel olarak analiz edilmesi şekldedir. Farklı analiz teknikleri kullanılarak hazırlanan çalışmada ANOVA modeli edilen bulgular sonucunda; sanayi sektörü iç tüketim aralığı arttıkça, elektrik ve doğalgaz fiyatlarının genel seviyesde düşüş gözlendiği sonucuna varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim aralığı Kw csden yükseldikçe, fiyatlarda da azalma meydana gelmektedir. Kur dalgalanmalarının dış ticarete olumlu veya olumsuz bir etkis olmadığını bildiren çalışmalar da bulunmaktadır. Gotur (1985:9) döviz kuru oynaklığı ile dış ticaret hacmi arasında bir anlamlı ilişki olmadığını belirtirken, Aristotelous (2001:13) İngiltere n Amerika ya olan ihracatı Abstract: In this study prepared by usg data of TSI belongg to the years of 2012-2014, the consumption of electricity and natural gas used dustry and houses is statistically made more comprehensive. The purpose was to determe electricity and natural gas prices üzere yaptığı çalışmada döviz kuru oynaklığının ihracat üzerde etkili olmadığı sonucuna ulaşmıştır. Hooper (1978:23) da döviz kuru belirsizliği ile uluslararası ticaret hacmi arasında bir ilişki bulunmadığını bildirilmiştir. Türkiye üzere yapılan çalışmalardan, Vergil (2002:4) reel döviz kuru dalgalanmalarının reel ihracat üzerde anlamlı negatif etkiye, Öztürk (2002:7) de döviz kurundaki belirsizliğ artmasının Türkiye n ihracat talebi üzerde negatif etkisi olduğu tespit etmiştir. Kasman (2003:9) döviz kuru oynaklıklarının ihracat düzey belirlenmesde önemli bir değişken olduğu, döviz kuru oynaklıklarının hem kısa hem de uzun dönemde toplam ihracatı negatif olarak etkilediği sonucuna varmıştır. Saatçioğlu (2004:6) Türkiye de döviz kuru belirsizliğ hem uzun dönemde hem de kısa dönemde ihracatı olumsuz etkilediği bildirmiştir. Demirel (2004:9) döviz kurlarındaki değişmeler ve belirsizlikler sanayi, tarım ve madencilik sektörleri ihracatlarına etkileri celenmiş, madencilik ve tarım sektörleri iç reel döviz kuru oynaklığının ihracat üzerde negatif bir etkiye sahip olduğu sonucuna ulaşmıştır. Tarı (2009:5) Türkiye de döviz kuru belirsizliği ve ihracat hacmi arasındaki ilişkiyi araştırmış ve döviz kuru belirsizliği uzun dönemde ihracat hacmi negatif etkilerken kısa dönemde döviz kuru belirsizliğ ihracat hacmi üzerde etkiye sahip olmadığını tespit etmiştir. Güloğlu (2008:8) döviz kuru oynaklığı, ihracat ve kur rejimleri arasındaki ilişkiyi celeyen çalışmasında, yüksek oynaklığın olduğu dönemlerde ihracat performansının düşük olduğunu, düşük oynaklığın olduğu dönemlerde ise ihracat performansının yüksek olduğunu göstermiştir. Özbay (1999:7) Türkiye de döviz kuru belirsizliğ ihracat üzerde istatistiksel olarak anlamlı negatif etkileri olduğunu bulurken Bügük (2000:9) döviz kurlarındaki belirsizliğ Türk tarım sektörü ihracatı üzere etkisi araştırdıkları çalışmada, döviz kuru belirsizliği ile ihracat arasında birkaç ürün ve ülke hariç önemli bir ilişki bulamamıştır. 34

3. VERİ UHEYAD October / November / December 2014 Issue: 02 Volume: 01 Autumn Wter January / February / March Wter JEL KODU: E-51-E52-F10-F-11-F-13-F14- (Ekonomi) & (Economy) F-31-P25 ID:57 K:63 (Para Ekonomi Monetary Economics) ISSN Prt: 2148-8207 Onle 2149-2492 Bu çalışmada 2000-2014 yılları iç çeyrek dönemdeki Türkiye n seçilmiş ülkelere olan ihracatı (EX), bu dönemdeki kur (ER), ihracat fiyatları (P) ve İthalatçı ülkeler Gayri Safi Yurtiçi Milli, Hasılaları (GDP) değerleri kullanılmıştır. Veriler TÜİK, TCMB, Eurostat, OECD den alınmıştır. Çalışmada REV3 sınıflamasındaki gruplardan Güven Grup A.Ş. Fans Yönetmeni iki milyar Euro ve daha fazla ihracatı olan eşya grupları celenmiştir. 2000--2014 döneme ait Euro kur verileri kullanılarak kur oynaklığı (V) serisi kur oynaklığı GARCH(1,1) modeli ile tahm edilmiştir. Model seçimde AIC kriteri kullanılmış ve en küçük AIC değeri olan model seçilmiştir. Tahm ve model seçimi bu çalışmanın ana konusu olmadığından detayları bu çalışmanın dışında bırakılmıştır. ve konutlarda kullanılan doğalgaz ile elektrik tüketim istatistiksel olarak analiz edilmesi şekldedir. Farklı analiz teknikleri kullanılarak hazırlanan çalışmada ANOVA modeli edilen bulgular sonucunda; sanayi sektörü iç tüketim aralığı arttıkça, elektrik ve doğalgaz fiyatlarının genel seviyesde düşüş gözlendiği sonucuna varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim aralığı Kw csden yükseldikçe, fiyatlarda da azalma meydana gelmektedir. Tablo 1. ISIC REV3 Sınıflandırması Gruplarına Göre Toplam İhracat (2014) ISIC ISIC adı İhracat Dolar İhracat Euro 1 Tarım ve Hayvancılık 6.007.570.506 4.557.803.572 2 Ormancılık ACCORDING ve Tomrukçuluk TO CONSUMPTION RANGES IN TERMS OF INDUSTRY 22.249.149 AND 16.725.445 5 Balıkçılık 346.537.482 261.308.292 10 11 13 Maden Abstract: Kömürü, In Lyit this study ve Turb prepared by usg data of TSI belongg to the years 8.524.376 of 2012-2014, the consumption of electricity and natural gas used dustry and houses is statistically Ham Petrol analyzed. ve Doğalgaz ANOVA model was applied to the study prepared with 226.136.304 the use of different Metal Cevherleri made more comprehensive. The purpose was to determe electricity 1.367.763.262 and natural gas prices 6.560.210 169.752.850 1.028.297.013 14 Taş Ocakçılığı ve Diğer Madencilik 1.803.676.321 1.356.703.321 15 Gıda Ürünleri ve İçecek 11.157.833.413 8.421.559.081 16 Tütün Ürünleri 554.937.985 420.142.291 17 Tekstil Ürünleri 15.414.576.793 11.624.469.825 18 Giyim Eşyası 13.774.636.962 10.345.544.910 19 Tabaklanmış Deri, Bavul, El Çantası, Ayakkabı 1.153.188.843 865.744.367 20 Ağaç Ve Mantar Ürünleri (Mobilya Hariç) 853.568.665 642.204.863 21 Kağıt Ve Kağıt Ürünleri 1.984.842.661 1.494.500.275 22 Basım Ve Yayım; Plak, Kaset Vb. 167.517.483 126.499.788 23 Kok Kömürü, Rafe Edilmiş Petrol Ürünleri.. 5.728.615.518 4.316.958.256 24 Kimyasal Madde Ve Ürünler 7.961.210.451 5.991.310.102 25 Plastik Ve Kauçuk Ürünleri 7.540.167.452 5.670.227.547 26 Metalik Olmayan Diğer Meral Ürünler 4.329.021.765 3.255.212.511 35

October / November / December 2014 Issue: 02 Volume: 01 Autumn Wter January / February / March Wter JEL KODU: E-51-E52-F10-F-11-F-13-F14- (Ekonomi) & (Economy) F-31-P25 ID:57 K:63 (Para Ekonomi Monetary Economics) ISSN Prt: 2148-8207 Onle 2149-2492 27 Ana Metal Sanayi 16.636.439.878 12.444.248.877 28 Metal Eşya Sanayi (Make ve Murat Teçhizatı KORKMAZ, Hariç) Hakan AÇIKGÖZ 7.430.654.040 5.592.055.933 29 Başka Yerde Sınıflandırılmamış Güven Make Grup Ve A.Ş. Tec Fans Yönetmeni 13.592.076.146 10.239.009.126 30 Büro, Muhasebe Ve Bilgi 1 Kilis İşleme 7 Aralık Makaları Üniversitesi, Elektrik-Enerji Bölümü 189.324.090 142.444.829 31 Başka Yerde Elektrikli Maka Ve Cihazlar 6.364.818.947 4.796.382.870 32 33 Radyo, ve Televizyon, konutlarda kullanılan Haberleşme doğalgaz Teç. ile Ve elektrik Cihaztüketim istatistiksel 2.234.312.283 olarak analiz edilmesi şekldedir. Farklı analiz teknikleri kullanılarak hazırlanan çalışmada ANOVA modeli Tıbbi Aletler; uygulanmıştır. Hassas Ayrıca Optik hipotez Aletler testleri Ve Saat uygulanarak araştırma daha kapsamlı 833.518.324 hale getirilmiştir. 1.691.008.873 629.562.749 34 Motorlu Kara Taşıtı Ve Römorklar 19.217.857.382 14.458.756.543 35 36 Diğer Ulaşım edilen bulgular Araçları sonucunda; sanayi sektörü iç tüketim aralığı arttıkça, 2.398.427.141 elektrik ve doğalgaz fiyatlarının genel seviyesde düşüş gözlendiği sonucuna varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim Mobilya aralığı Kw csden yükseldikçe, fiyatlarda da azalma meydana gelmektedir. 7.548.286.050 1.811.582.173 5.709.735.711 40 Elektrik, Anahtar Gaz Ve Kelimeler Su : Elektrik, Doğalgaz, Tüketim, Sanayi, Konut, Anova, 88.883.916 TUİK, Fiyat 66.721.819 51 Atık Ve Hurdalar 672.861.391 504.007.034 74 92 Diğer İş Faaliyetleri ECONOMETRIC ANALYSIS OF ELECTRICITY AND NATURAL 2.555.967 GAS PRICES Eğlence, Kültür Ve Sporla İlgili Faaliyetler 4.275.208 1.921.779 3.250.827 93 Diğer Hizmet Faaliyetleri 18.393 13.443 Abstract: In this study prepared by usg data of TSI belongg to the years of 2012-2014, Toplamthe consumption of electricity and natural gas used dustry 157.616.884.547 and houses is statistically 118.662.227.105 made more comprehensive. The purpose was to determe electricity and natural gas prices Kaynak: TÜİK 4. METODOLOJİ Türkiye n seçilmiş sekiz ülkeye olan ihracatının kur, gelir ve fiyat dalgalanmalarına olan duyarlılığı Bireysel Etkili Panel Veri yöntemi ile araştırılmıştır. Panel Veri Regresyon Modeli: GDP it-1 : i Ülkes t-1 Yıldaki Milli Gelir logaritması P t-1 : Türkiye İhraç Fiyatları / Dünya İhraç Fiyatları V it-1 : Kur dalgalanması GARCH (1,1) Kalıntı Serisi ifade eder. 5. BULGULAR 5.1. Tarım ve Hayvancılık İhracatı EX it : Türkiye n i ülkese ihracatı Logaritması Tarım ve hayvancılık sektörünün altı ülkeye olan ihracatı kur oynaklığından etkilenmezken fiyat dalgalanmaları ve ithalatçı ülke gelirdeki dalgalanmalardan etkilenmektedir. Ülker iç bireysel etkiler anlamlı değildir. İthalatçı ülkeler gelir 36

October / November / December 2014 Issue: 02 Volume: 01 Autumn Wter January / February / March Wter JEL KODU: E-51-E52-F10-F-11-F-13-F14- (Ekonomi) & (Economy) F-31-P25 ID:57 K:63 (Para Ekonomi Monetary Economics) ISSN Prt: 2148-8207 Onle 2149-2492 %1 artması bu sektörün ihracatının da yaklaşık %1 artmasını sağlamaktadır. Göreceli fiyatın düşmesi bu ülkelere olan ihracatı artırmaktadır. Tablo 3. ISIC Güven 1-Tarım Grup A.Ş. Fans ve Hayvancılık Yönetmeni İhracatı Değişken Katsayı P-Değeri GDP Fiyat Dalga Almanya Fransa İngiltere 1.041070 ve konutlarda kullanılan doğalgaz ile elektrik tüketim istatistiksel olarak analiz edilmesi şekldedir. Farklı analiz teknikleri kullanılarak hazırlanan çalışmada ANOVA modeli -0.600595 Sanayi ve konutlarda tüketim aralıklarına -0.889871 göre elektrik ve doğalgaz fiyatlarının tespit edilmesi edilen bulgular sonucunda; sanayi sektörü 1.306613 iç tüketim aralığı arttıkça, elektrik ve doğalgaz fiyatlarının genel seviyesde düşüş gözlendiği sonucuna varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim aralığı Kw csden yükseldikçe, fiyatlarda 1.719190 da azalma meydana gelmektedir. Anahtar Kelimeler : Elektrik, Doğalgaz, 1.588130 Tüketim, Sanayi, Konut, Anova, TUİK, Fiyat 0.0176 0.0001 0.5412 0.7578 0.6601 0.7143 Hollanda 1.672221 0.6903 İspanya ECONOMETRIC ANALYSIS OF 0.947391 ELECTRICITY AND NATURAL GAS PRICES 0.8239 İtalya 1.016819 0.8042 1.2. Gıda ve İçecek İhracatı Abstract: In this study prepared by usg data of TSI belongg to the years of 2012-2014, the consumption of electricity and natural gas used dustry and houses is statistically made more comprehensive. The purpose was to determe electricity and natural gas prices Gıda sektörünün ihracatı ülkeler gelir artmasından olumlu etkilenmektedir. Ülkeler gelirdeki %1 artış gıda sektörünün ihracatın Tablo 3. ISIC 15- Gıda ve İçecek İhracatı % 2 artırmaktadır. Fiyatlardaki düşüş ihracatın artırırken kurdaki oynaklığın yükselmesi ihracatı etkilememektedir. Tüm ülkeler iç bireysel etki hem istatistiki hem de ekonomik olarak anlamlı değildir. Değişken Katsayı P-Değeri GDP 2.195044 0.0000 Fiyat -0.533004 0.0000 Dalga -0.410424 0.6346 Almanya -5.996846 0.1743 Fransa -4.829150 0.3786 İngiltere -5.821486 0.2414 Hollanda -5.870863 0.1883 İspanya -5.910971 0.1975 İtalya -5.902976 0.1567 37

October / November / December 2014 Issue: 02 Volume: 01 Autumn Wter January / February / March Wter JEL KODU: E-51-E52-F10-F-11-F-13-F14- (Ekonomi) & (Economy) F-31-P25 ID:57 K:63 (Para Ekonomi Monetary Economics) ISSN Prt: 2148-8207 Onle 2149-2492 1.3. Tekstil Ürünleri İhracatı Tekstil ürünleri ihracatı kur oynaklığından etkilenmezken Türkiye n tekstil ürünleri fiyatlarındaki Güven Grup A.Ş. Fans Yönetmeni Tablo 3. ISIC 17- Tekstil Ürünleri İhracatı düşme ihracatı artırmaktadır. Ülkeler gelirdeki artış tekstil ürünü ihracatına olumlu katkı yapmaktadır. Ülkeler bireysel etkileri istatistiki olarak anlamlı değildir. GDP Fiyat Dalga ve konutlarda kullanılan doğalgaz ile elektrik tüketim istatistiksel olarak analiz edilmesi Değişken şekldedir. Farklı analiz teknikleri Katsayı kullanılarak hazırlanan çalışmada ANOVA P-Değeri modeli uygulanmıştır. Ayrıca hipotez testleri uygulanarak araştırma 1.133249 daha kapsamlı hale getirilmiştir. yönünde hareket edilmiş olup, yapılan istatistik bulgulara -0.401160 göre de sonuca gidilmiştir. Elde edilen bulgular sonucunda; sanayi sektörü iç tüketim aralığı arttıkça, elektrik ve doğalgaz fiyatlarının genel seviyesde düşüş gözlendiği sonucuna -0.298335 varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim 0.0005 0.0000 0.6740 Almanya Fransa aralığı Kw csden yükseldikçe, fiyatlarda da azalma meydana gelmektedir. 1.074785 1.381411 0.6025 0.4681 İngiltere 1.354177 0.5216 Hollanda 1.251069 0.5405 İspanya 1.226361 0.5542 İtalya Abstract: In this study prepared by usg data of TSI 1.004581 belongg to the years of 2012-2014, 0.6150 the consumption of electricity and natural gas used dustry and houses is statistically 1.4. Giyim Eşyası İhracatı made more comprehensive. The purpose was to determe electricity and natural gas prices Tablo 3. ISIC 18- Giyim Eşyası İhracatı Giyim eşyası ihracatı fiyat dalgalanmalarından etkilenirken kur dalgalanmalarından etkilenmemektedir. Bu faslın ihracatında belirleyici faktör ithalatçı ülken gelirdeki dalgalanmalardır. İthalatçı ülkeler gelirdeki %1 lik artış bu fasıldaki eşyanın ihracatını %2.7 artırmaktadır. Değişken Katsayı P-Değeri GDP 2.722102 0.0000 Fiyat -0.434570 0.0001 Dalga -0.023370 0.9825 Almanya -8.791714 0.4901 Fransa -7.499130 0.5930 İngiltere -8.613419 0.0071 Hollanda -8.858688 0.4276 İspanya -8.536659 0.6689 İtalya -8.343847 0.5877 38

October / November / December 2014 Issue: 02 Volume: 01 Autumn Wter January / February / March Wter JEL KODU: E-51-E52-F10-F-11-F-13-F14- (Ekonomi) & (Economy) F-31-P25 ID:57 K:63 (Para Ekonomi Monetary Economics) ISSN Prt: 2148-8207 Onle 2149-2492 1.5. Kağıt ve Kağıt Ürünleri İhracatı Kağıt ürünleri ihracatı kur dalgalanmasından etkilenmez iken ithalatçı ülke gelir dalgalanmasından Güven Grup A.Ş. Fans Yönetmeni ve fiyat değişikliklerden oldukça yoğun olarak etkilenmektedir. Gelirdeki %1 değişim ihracatı % 4.9 civarında etkilemektedir. Fiyat düşüşleri ihracatın artmasını sağlamaktadır. Tablo 3. ISIC 21- Kağıt ve Kağıt Ürünleri İhracatı GDP Fiyat Dalga ve konutlarda kullanılan doğalgaz ile elektrik tüketim istatistiksel olarak analiz edilmesi Değişken şekldedir. Farklı analiz teknikleri Katsayı kullanılarak hazırlanan çalışmada ANOVA P-Değeri modeli uygulanmıştır. Ayrıca hipotez testleri uygulanarak araştırma 4.899521 daha kapsamlı hale getirilmiştir. yönünde hareket edilmiş olup, yapılan istatistik bulgulara -1.105114 göre de sonuca gidilmiştir. Elde edilen bulgular sonucunda; sanayi sektörü iç tüketim aralığı arttıkça, elektrik ve doğalgaz fiyatlarının genel seviyesde düşüş gözlendiği sonucuna -0.536932 varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim 0.0000 0.0000 0.6385 Almanya Fransa aralığı Kw csden yükseldikçe, fiyatlarda da azalma meydana gelmektedir. -23.82547-21.57791 0.6056 0.3408 İngiltere -24.43507 0.4503 Hollanda -23.77802 0.3030 İspanya -23.47803 0.2709 İtalya Abstract: In this study prepared by usg data of -23.33267 TSI belongg to the years of 2012-2014, 0.4767 the consumption of electricity and natural gas used dustry and houses is statistically 1.6. Kimyasal Maddeler İhracatı made more comprehensive. The purpose was to determe electricity and natural gas prices Kimyasal madde ihracatı ithalatçı ülkeler gelirden etkilenmese karşın etki diğer fasıllara göre düşüktür. Bunun sebeb bu fasıl ihracatının doğrudan son kullanıcıya olmaması ve ara madde olarak ihraç edilmes olduğu tahm edilmektedir. Bu sebeple hane halkının gelir değişikliklerden doğrudan etkilenmemektedir. Diğer taraftan çalışmada yer alan ülkeler kendiler birer kimyasal madde ihracatçısı olduğu hususu da göz önünde bulundurulmalıdır. İthalatçı ülke gelirdeki %1 artış bu ülkelere olan kimyasal madde ihracatını %0.3 artırmaktadır. Fiyat artışları da bu faslın ihracatını düşürmektedir. 39

October / November / December 2014 Issue: 02 Volume: 01 Autumn Wter January / February / March Wter JEL KODU: E-51-E52-F10-F-11-F-13-F14- (Ekonomi) & (Economy) F-31-P25 ID:57 K:63 (Para Ekonomi Monetary Economics) ISSN Prt: 2148-8207 Onle 2149-2492 Tablo 3. ISIC 24- Kimyasal Maddeler İhracatı Değişken Katsayı P-Değeri GDP Güven Grup A.Ş. Fans Yönetmeni 0.358597 0.4383 Fiyat -1.151003 0.0000 Dalga Almanya Fransa İngiltere Hollanda İspanya -0.214323 ve konutlarda kullanılan doğalgaz ile elektrik tüketim 5.407600 istatistiksel olarak analiz edilmesi şekldedir. Farklı analiz teknikleri kullanılarak hazırlanan çalışmada ANOVA modeli uygulanmıştır. Ayrıca hipotez testleri uygulanarak araştırma 5.630166 daha kapsamlı hale getirilmiştir. yönünde hareket edilmiş olup, yapılan istatistik bulgulara 5.833821 göre de sonuca gidilmiştir. Elde edilen bulgular sonucunda; sanayi sektörü iç tüketim aralığı arttıkça, elektrik ve doğalgaz 6.059940 fiyatlarının genel seviyesde düşüş gözlendiği sonucuna varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim aralığı Kw csden yükseldikçe, fiyatlarda da azalma 5.541195 meydana gelmektedir. 0.8326 0.1675 0.1392 0.2541 0.2387 0.1622 İtalya Anahtar Kelimeler : Elektrik, Doğalgaz, Tüketim, 5.883557 Sanayi, Konut, Anova, TUİK, Fiyat 0.1400 1.7. Plastik ve Kauçuk İhracatı ACCORDING TO CONSUMPTION RANGES etkilenmemektedir. IN TERMS OF INDUSTRY AND Plastik ihracatı ithalatçı ülke gelir dalgalanmalarından etkilenmektedir. Fiyat dalgalanmalarının da etkili olduğu bu faslın ihracatı kur dalgalanmalarından Abstract: In this study prepared by usg data of TSI belongg to the years of 2012-2014, the consumption of electricity and natural gas used dustry and houses is statistically analyzed. ANOVA Tablo model 3. ISIC was applied 25- Plastik to the study ve Kauçuk prepared with İhracatı the use of different Değişken made more comprehensive. The purpose Katsayı was to determe electricity and natural P-Değeri gas prices GDP 3.340604 0.0000 Fiyat -1.507100 0.0000 Dalga -0.852867 0.2888 Almanya -12.84030 0.5459 Fransa -11.50673 0.3434 İngiltere -12.87478 0.4321 Hollanda -12.48050 0.4326 İspanya -12.78186 0.4266 İtalya -12.30271 0.4345 40

October / November / December 2014 Issue: 02 Volume: 01 Autumn Wter January / February / March Wter JEL KODU: E-51-E52-F10-F-11-F-13-F14- (Ekonomi) & (Economy) F-31-P25 ID:57 K:63 (Para Ekonomi Monetary Economics) ISSN Prt: 2148-8207 Onle 2149-2492 1.8. Metalik Olmayan Diğer Meral İhracatı Metalik olmayan diğer meral ihracatı ithalatçı ülke gelirde %1 lik bir atış olduğunda Güven Grup A.Ş. Fans Yönetmeni %2.6 civarında yükselmektedir. Kur dalgalanmasının bu fasıldaki ihracata bir etkisi yoktur. Fiyat dalgalanması düşük düzeyde de olsa ihracatı etkilemektedir. Tablo 3. ISIC 26- Metalik Olmayan Diğer Meral İhracatı ve konutlarda kullanılan doğalgaz ile elektrik tüketim istatistiksel olarak analiz edilmesi şekldedir. Farklı analiz teknikleri kullanılarak hazırlanan çalışmada ANOVA modeli Değişken uygulanmıştır. Ayrıca hipotez testleri Katsayı uygulanarak araştırma daha kapsamlı hale getirilmiştir. P-Değeri GDP Sanayi ve konutlarda tüketim aralıklarına göre elektrik 2.674055 ve doğalgaz fiyatlarının tespit edilmesi 0.0000 Fiyat edilen bulgular sonucunda; sanayi sektörü iç tüketim -0.242592 aralığı arttıkça, elektrik ve doğalgaz 0.0026 Dalga Almanya Fransa İngiltere fiyatlarının genel seviyesde düşüş gözlendiği sonucuna -0.502003 varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim aralığı Kw csden yükseldikçe, fiyatlarda da azalma meydana gelmektedir. -9.592376 Anahtar Kelimeler : Elektrik, Doğalgaz, Tüketim, -8.762046 Sanayi, Konut, Anova, TUİK, Fiyat -9.782404 0.5115 0.2769 0.3423 0.2656 Hollanda ECONOMETRIC ANALYSIS OF ELECTRICITY -9.325717 AND NATURAL GAS PRICES 0.2865 İspanya ACCORDING TO CONSUMPTION RANGES -9.513650 IN TERMS OF INDUSTRY AND 0.3877 İtalya -9.109214 0.3766 Abstract: In this study prepared by usg data of TSI belongg to the years of 2012-2014, the consumption of electricity and natural gas used dustry and houses is statistically made more comprehensive. The purpose was to determe electricity and natural gas prices 1.9. Ana Metal Sanayi İhracatı Fasıllar içde ithalatçı ülke gelir dalgalanmalarından en fazla etkilenen fasıllardan biri Ana Metal Sanayi ihracatıdır. İthalatçı ülkelerdeki gelir %1 değiştiğde bu faslın ihracatı %5 değişmektedir. Fiyat dalgalanmasının etkisi gelir dalgalanmasına göre oldukça düşüktür. Kur dalgalanmasının bir etkisi bulunmamaktadır. Tablo 3. ISIC 27- Ana Metal Sanayi İhracatı Değişken Katsayı P-Değeri GDP 5.096722 0.0000 Fiyat -0.579542 0.0001 Dalga -0.973048 0.4879 Almanya -24.53110 0.5600 Fransa -21.90019 0.5870 İngiltere -24.74879 0.5642 Hollanda -23.46173 0.5643 İspanya -24.14066 0.5660 İtalya -23.03243 0.6564 41

October / November / December 2014 Issue: 02 Volume: 01 Autumn Wter January / February / March Wter JEL KODU: E-51-E52-F10-F-11-F-13-F14- (Ekonomi) & (Economy) F-31-P25 ID:57 K:63 (Para Ekonomi Monetary Economics) ISSN Prt: 2148-8207 Onle 2149-2492 1.10. Metal Eşya Sanayi (Make ve Teçhizatı Hariç) İhracatı Make hariç metal sanayi ihracatı da ithalatçı ülkelerdeki gelir dalgalanmalarından yüksek düzeyde etkilenmektedir. Gelirde oluşan %1 lik Güven Grup A.Ş. Fans Yönetmeni yükseliş bu fasıldaki ihracatı % 5 civarında artırmaktadır. Kur dalgalanmasının herhangi bir etkisi bulunmazken fiyat dalgalanmasının az da olsa ihracata etkisi vardır. Bireysel etkiler istatistiki olarak anlamlı değildir. GDP Fiyat Dalga ve konutlarda kullanılan doğalgaz ile elektrik tüketim istatistiksel olarak analiz edilmesi Tablo şekldedir. 3. ISIC 28- Farklı Metal analiz teknikleri Eşya Sanayi kullanılarak (Make hazırlanan ve çalışmada Teçhizatı ANOVA Hariç) modeli İhracatı Değişken Sanayi ve konutlarda tüketim aralıklarına Katsayı göre elektrik ve doğalgaz fiyatlarının tespit P-Değeri edilmesi edilen bulgular sonucunda; sanayi sektörü iç tüketim 4.942978 aralığı arttıkça, elektrik ve doğalgaz fiyatlarının genel seviyesde düşüş gözlendiği sonucuna varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim -0.866323 aralığı Kw csden yükseldikçe, fiyatlarda da azalma meydana gelmektedir. -1.364060 0.0000 0.0000 0.0866 Almanya -23.26782 0.7600 Fransa -21.17053 0.7675 İngiltere Hollanda ACCORDING TO CONSUMPTION RANGES -23.52796 IN TERMS OF INDUSTRY AND -22.84773 0.3453 0.5484 İspanya İtalya Abstract: In this study prepared by usg data of -23.21281 TSI belongg to the years of 2012-2014, the consumption of electricity and natural gas used dustry and houses is statistically analyzed. ANOVA model was applied to the study -22.53974 prepared with the use of different made more comprehensive. The purpose was to determe electricity and natural gas prices 0.5640 0.3487 1.11. Başka Yerde Sınıflandırılmamış Make ve Teçhizat İhracatı Bu fasıldaki eşya ihracatı ithalatçı ülke gelir dalgalanmalarından yüksek düzeyde etkilenmektedir. Gelirdeki %1 değişiklik ihracatta %3.8 değişikliğe sebep olmaktadır. Gelir artışı bu eşya grubunun ihracatını artırmaktadır. Fiyat dalgalanmaları da bu faslın ihracatı üzere etkilidir. Fiyatın düşmesi ihracatta artış etkisi yapmaktadır. Kuru dalgalanmasının herhangi bir etkisi bulunmamaktadır. 42

October / November / December 2014 Issue: 02 Volume: 01 Autumn Wter January / February / March Wter JEL KODU: E-51-E52-F10-F-11-F-13-F14- (Ekonomi) & (Economy) F-31-P25 ID:57 K:63 (Para Ekonomi Monetary Economics) ISSN Prt: 2148-8207 Onle 2149-2492 Tablo 3. ISIC 29- Başka Yerde Sınıflandırılmamış Make ve Teçhizat İhracatı Değişken Katsayı P-Değeri GDP Fiyat Dalga Almanya Fransa İngiltere Hollanda İspanya İtalya Güven Grup A.Ş. Fans Yönetmeni 3.821364-1.219701 Özet : 2012-2014 Yılları arasındaki TUİK verileri -0.653812 kullanılarak hazırlanan bu çalışma, sanayi ve konutlarda kullanılan doğalgaz ile elektrik tüketim -15.56321 istatistiksel olarak analiz edilmesi şekldedir. Farklı analiz teknikleri kullanılarak hazırlanan çalışmada ANOVA modeli uygulanmıştır. Ayrıca hipotez testleri uygulanarak -14.28620 araştırma daha kapsamlı hale getirilmiştir. yönünde hareket edilmiş olup, yapılan istatistik bulgulara -15.91054 göre de sonuca gidilmiştir. Elde edilen bulgular sonucunda; sanayi sektörü iç tüketim aralığı arttıkça, elektrik ve doğalgaz -15.38611 fiyatlarının genel seviyesde düşüş gözlendiği sonucuna varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim aralığı Kw csden yükseldikçe, fiyatlarda da azalma -15.54322 meydana gelmektedir. Anahtar Kelimeler : Elektrik, Doğalgaz, Tüketim, -15.07687 Sanayi, Konut, Anova, TUİK, Fiyat 0.0000 0.0000 0.3669 0.5458 0.3453 0.3867 0.2878 0.8786 0.5464 1.12. Başka Yerde Sınıflandırılmamış Elektrikli Make Başka Yerde Sınıflandırılmamış Elektrikli Make faslının ihracatı iç ithalatçı ülkeler gelir dalgalanmasının etkisi gelirdeki %1 lik artışa karşılık % 5 civarında artış düzeydedir. Fiyat dalgalanması ihracat üzerde etkili iken kur dalgalanmasının anlamlı bir etkisi yoktur. Abstract: In this study prepared by usg data of TSI belongg to the years of 2012-2014, the consumption of electricity and natural gas used dustry and houses is statistically made more comprehensive. The purpose was to determe electricity and natural gas prices Tablo 3. ISIC 30- Başka Yerde Sınıflandırılmamış Elektrikli Maka Değişken Katsayı P-Değeri GDP 4.925122 0.0000 Fiyat -0.823579 0.0000 Dalga -1.034771 0.3173 Almanya -23.06220 0.4656 Fransa -21.49153 0.2676 İngiltere -23.59774 0.6567 Hollanda -22.86057 0.3467 İspanya -23.05648 0.6753 İtalya -22.59816 0.5670 43

October / November / December 2014 Issue: 02 Volume: 01 Autumn Wter January / February / March Wter JEL KODU: E-51-E52-F10-F-11-F-13-F14- (Ekonomi) & (Economy) F-31-P25 ID:57 K:63 (Para Ekonomi Monetary Economics) ISSN Prt: 2148-8207 Onle 2149-2492 1.13. Radyo, Televizyon, Haberleşme Teçhizatı ve Cihazları Radyo Televizyon Cihazları faslındaki eşya ihracatı iç baskın belirleyici faktör ithalatçı ülken gelir Güven Grup A.Ş. Fans Yönetmeni düzeyi olup gelirdeki %1 artış bu faslın ihracatını %5 artırmaktadır. Fiyat düşüşleri ihracat olumlu katkı yapmaktadır. Kur dalgalanmasının anlamlı bir etkisi bulunmamaktadır. Tablo 3. ISIC 32- Radyo, Televizyon, Haberleşme Teçhizatı ve Cihazları GDP Fiyat Dalga ve konutlarda kullanılan doğalgaz ile elektrik tüketim istatistiksel olarak analiz edilmesi şekldedir. Farklı analiz teknikleri kullanılarak hazırlanan çalışmada ANOVA modeli Değişken Katsayı P-Değeri Sanayi ve konutlarda tüketim aralıklarına göre elektrik 5.160744 ve doğalgaz fiyatlarının tespit edilmesi edilen bulgular sonucunda; sanayi sektörü iç tüketim 1.134382 aralığı arttıkça, elektrik ve doğalgaz fiyatlarının genel seviyesde düşüş gözlendiği sonucuna varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim -1.506461 aralığı Kw csden yükseldikçe, fiyatlarda da azalma meydana gelmektedir. 0.0000 0.0000 0.3438 Almanya -25.43293 0.1786 Fransa -23.33984 0.3245 İngiltere Hollanda İspanya -25.90206 ACCORDING TO CONSUMPTION RANGES -25.35936 IN TERMS OF INDUSTRY AND -25.25093 0.2560 0.5645 0.4534 İtalya Abstract: In this study prepared by usg data of TSI belongg to the years of 2012-2014, -24.47141 the consumption of electricity and natural gas used dustry and houses is statistically made more comprehensive. The purpose was to determe electricity and natural gas prices 0.2976 1.14. Motorlu Kara Taşıtı ve Römorklar İhracatı Motorlu kara taşıtları faslı Türkiye n çok ihracat yaptığı fasıl olup ithalatçı ülke gelirdeki dalgalanmalardan çok yüksek düzeyde etkilenmektedir. Bu fasıldaki ürünler ihracatının gelir esnekliği oldukça yüksektir. Gelirdeki %1 düşüş bu grubun ihracatının %10 düşmese sebep olmaktadır. Fiyat düşmes etkisi oldukça düşüktür. Kur dalgalanmasının etkisi yoktur. 44

October / November / December 2014 Issue: 02 Volume: 01 Autumn Wter January / February / March Wter JEL KODU: E-51-E52-F10-F-11-F-13-F14- (Ekonomi) & (Economy) F-31-P25 ID:57 K:63 (Para Ekonomi Monetary Economics) ISSN Prt: 2148-8207 Onle 2149-2492 Tablo 3. ISIC 34- Motorlu Kara Taşıtı ve Römorklar İhracatı Değişken Katsayı P-Değeri GDP Güven Grup A.Ş. Fans Yönetmeni 10.44794 0.0000 Fiyat -0.426454 0.0032 Dalga Özet : 2012-2014 Yılları arasındaki TUİK verileri -1.788413 kullanılarak hazırlanan bu çalışma, sanayi 0.1938 Almanya ve konutlarda kullanılan doğalgaz ile elektrik tüketim -57.01406 istatistiksel olarak analiz edilmesi şekldedir. Farklı analiz teknikleri kullanılarak hazırlanan çalışmada ANOVA modeli 0.2176 Fransa uygulanmıştır. Ayrıca hipotez testleri uygulanarak -52.77459 araştırma daha kapsamlı hale getirilmiştir. 0.3233 İngiltere yönünde hareket edilmiş olup, yapılan istatistik bulgulara -58.53740 göre de sonuca gidilmiştir. Elde 0.2342 Hollanda edilen bulgular sonucunda; sanayi sektörü iç tüketim aralığı arttıkça, elektrik ve doğalgaz -56.46267 fiyatlarının genel seviyesde düşüş gözlendiği sonucuna varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim 0.3424 İspanya aralığı Kw csden yükseldikçe, fiyatlarda da azalma -57.64433 meydana gelmektedir. 0.2755 İtalya Anahtar Kelimeler : Elektrik, Doğalgaz, Tüketim, -55.43784 Sanayi, Konut, Anova, TUİK, Fiyat 0.6756 1.15. Diğer Ulaşım Araçları İhracatı Diğer Ulaşım Araçları ihracatının da gelir esnekliği oldukça yüksektir. İthalatçı ülken gelirdeki %1 değişim bu fasıldaki ürün ihracatını % 9 düzeyde etkilemektedir. Gelir düştüğünde ihracat düzerken, gelir arttığında ihracat artmaktadır. Fiyat değişimler ve kur dalgalanmalarının etkisi bulunmamaktadır. Abstract: In this study prepared by usg data of TSI belongg to the years of 2012-2014, the consumption of electricity and natural gas used dustry and houses is statistically Tablo 3. ISIC 35- Diğer Ulaşım Araçları İhracatı made more comprehensive. The purpose was to determe electricity and natural gas prices Değişken Katsayı P-Değeri GDP 9.332464 0.0000 Fiyat 0.086560 0.8189 Dalga 3.439193 0.3420 Almanya -51.79299 0.3498 Fransa -47.36851 0.2312 İngiltere -53.12860 0.2001 Hollanda -51.16168 0.3454 İspanya -52.15356 0.5455 İtalya -50.12077 0.3477 45

October / November / December 2014 Issue: 02 Volume: 01 Autumn Wter January / February / March Wter JEL KODU: E-51-E52-F10-F-11-F-13-F14- (Ekonomi) & (Economy) F-31-P25 ID:57 K:63 (Para Ekonomi Monetary Economics) ISSN Prt: 2148-8207 Onle 2149-2492 1.16. Mobilya İhracatı Mobilya ihracatı fiyat değişikliklerden etkilenmektedir ancak esas baskın etki ithalatçı ülkeler Güven Grup A.Ş. Fans Yönetmeni Tablo 3. ISIC 36- Mobilya İhracatı gelirdeki değişiklerden kaynaklanmaktadır. Gelirdeki %1 artış mobilya ihracatını %6 artırmaktadır. Kur dalgalanmasının herhangi bir anlamlı etkisi yoktur. GDP Fiyat Dalga ve konutlarda kullanılan doğalgaz ile elektrik tüketim istatistiksel olarak analiz edilmesi Değişken şekldedir. Farklı analiz teknikleri Katsayı kullanılarak hazırlanan çalışmada ANOVA P-Değeri modeli uygulanmıştır. Ayrıca hipotez testleri uygulanarak araştırma 6.323497 daha kapsamlı hale getirilmiştir. yönünde hareket edilmiş olup, yapılan istatistik bulgulara -0.265363 göre de sonuca gidilmiştir. Elde edilen bulgular sonucunda; sanayi sektörü iç tüketim aralığı arttıkça, elektrik ve doğalgaz fiyatlarının genel seviyesde düşüş gözlendiği sonucuna -1.881576 varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim 0.0000 0.0089 0.0520 Almanya Fransa aralığı Kw csden yükseldikçe, fiyatlarda da azalma meydana gelmektedir. -32.49086-29.48629 0.1677 0.2134 İngiltere -32.96997 0.1987 Hollanda -32.09937 0.2655 İspanya -32.74401 0.1905 İtalya Abstract: In this study prepared by usg data of -31.50215 TSI belongg to the years of 2012-2014, 0.2187 the consumption of electricity and natural gas used dustry and houses is statistically SONUÇ made more comprehensive. The purpose was to determe electricity and natural gas prices Bu çalışmada Türkiye n ISIC REV3 fasılları bazında Almanya, Fransa, İngiltere, İspanya, İtalya ve Hollanda ya olan ihracatlarının Euro kurundaki dalgalanmalara, fiyat değişikliklere ve bu ülkeler gelirlerdeki değişikliklere olan hassasiyeti celenmiştir. Euro kurundaki dalgalanmanın Türkiye n tüm fasıllar bazında bu ülkelere olan ihracatına herhangi bir etkisi tespit edilememiştir. Kur dalgalanmalarının tüm fasıllar bazındaki ihracata anlamlı ve belirg etkisi bulunmazken fiyat değişiklikler ve özellikle ithalatçı ülkelerdeki gelir değişiklikler belirg bir etkisi bulunmaktadır. Türkiye n ihraç fiyatının dünya ihraç fiyatlarına oranının düşmesi söz konusu bu altı ülkeye olan ihracatının artmasını sağlamaktadır. Fiyat avantajının kaybedilmesi anlamına gelen fiyat oranının yükselmesi ters etki yaparak bu ülkelere olan ihracatı azaltmaktadır. AB üyesi bu ülkelere olan ihracatta tüm fasıllar itibariyle baskın belirleyici faktör bu ülkeler milli gelirlerdeki değişikliklerdir. Ülkeler geliri arttığında tüm fasıllar bazında ihracat artmaktadır. Ancak her faslın ihracatının gelir esnekliği farklıdır. Ekonomik teori kuralları içde beklendiği gibi dayanıklı tüketim mallarının, lüks malların ihracatının gelir esnekliği yüksektir. Gıda sektörü 46

October / November / December 2014 Issue: 02 Volume: 01 Autumn Wter January / February / March Wter JEL KODU: E-51-E52-F10-F-11-F-13-F14- (Ekonomi) & (Economy) F-31-P25 ID:57 K:63 (Para Ekonomi Monetary Economics) ISSN Prt: 2148-8207 Onle 2149-2492 veya tekstil sektörü ihracatının gelir esnekliği 1-2 düzeylerde iken kara taşıtları -ki araba ihracatı bu fasıl içdedir- ihracatının gelir esnekliği 10 düzeydedir. Motosiklet gibi araçların içde Güven Grup A.Ş. Fans Yönetmeni ve konutlarda kullanılan doğalgaz ile elektrik tüketim istatistiksel olarak analiz edilmesi şekldedir. Farklı analiz teknikleri kullanılarak hazırlanan çalışmada ANOVA modeli edilen bulgular sonucunda; sanayi sektörü iç tüketim aralığı arttıkça, elektrik ve doğalgaz fiyatlarının genel seviyesde düşüş gözlendiği sonucuna varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim aralığı Kw csden yükseldikçe, fiyatlarda da azalma meydana gelmektedir. bulunduğu Diğer Ulaşım Araçları faslının ihracatının esnekliği 9 civarında, televizyon, buzdolabı gibi ürünler bulunduğu faslının ihracatının gelir esnekliği 5, mobilya ihracatının ise 6 civarındadır. Tüm fasıllar bazında ihracatın yükse düzeyde gelir ve fiyat hassasiyeti olması ve benzer ürünler dünyada çok sayıda ülke tarafından da üretilmesi nedeniyle ihracatçıların ihracat miktarı ve ihracat gelirleri öngörebilmeleri zorlaşmaktadır. Bu durum dış pazarlarda rekabet şiddetlenmese de yol açmaktadır. Diğer taraftan fasılların ihracat Abstract: In this study prepared by usg data of TSI belongg to the years of 2012-2014, the consumption of electricity and natural gas used dustry and houses is statistically made more comprehensive. The purpose was to determe electricity and natural gas prices miktarlarına bakıldığında ileri teknoloji içeren ürün ihracatının düşük olduğu görülmektedir. Bu sebeplerle devlet ileri teknoloji ürünü geliştiren ve ihraç eden firmalara daha çok teşvik ve destek sağlaması yararlı olacaktır. KAYNAKÇA ARISTOTELOUS, K., (2001). Exchange-Rate Volatility, Exchange-Rate Regime, and Trade Volume: Evidence From The UK-US Export Function (1889-1999). Economic Letters 72: pp.87-94 ARIZE, A.C., (1995). The Effects Of Exchange-Rate Volatility On U.S. Exports: An Empirical Investigation. Southern Economic Journal, 62, pp.34-43 ARİZE, A.C., (1997). Conditional Exchange Rate Volatily and the Volume of Foreign Trade:Evidence From Seven Industrialized Countries. Southern Economic Journal, p. 235 254 BÜGÜK.C., ISIK, M., (2001). The Impact Of Exchange Rate Variability On Agriculture Exports Of Developg Countries: The Case Of Turkey. Journal Of International Food&Agribusess Marketg.13: ss.83-105 CHOWDHURY, A.R., (1993). Does Exchange Rate Volatily Depress Trade Flows? Evidence From Error Correction Models. The Review Of Economics And Statistics, Vol. 75, No:4, pp. 700 706 DE GRAUWE, P., (1988). Exchange Rate Variability And The Slowdown İn Growth Of International Trade. International Monetary Fund Staff Papers 35 (March), pp. 63-84 DEMİREL, B., ERDEM, C., (2004). Döviz Kurlarındaki Dalgalanmaların İhracata Etkileri:Türkiye Örneği. İktisat, İşletme Ve Fans Dergisi, Cilt 19, Sayı 223, ss. pp.116-127 GOTUR, P., (1985). Effects Of Exchange Rate Volatility On Trade: Some Further Evidence. IMF Staff Papers, 32 (3) September, pp.475-512 GÜLOĞLU, B., (2008). Exports and Volatility of Exchange Rate Under Alternative 47

October / November / December 2014 Issue: 02 Volume: 01 Autumn Wter January / February / March Wter JEL KODU: E-51-E52-F10-F-11-F-13-F14- (Ekonomi) & (Economy) F-31-P25 ID:57 K:63 (Para Ekonomi Monetary Economics) ISSN Prt: 2148-8207 Onle 2149-2492 Exchange Rate Regimes: The Case of Turkey. http://ecomod.net/sites/ default/files/ document-conference/ecomod2008/713.pdf (ET.28.04.2015) HOOPER, P., KOHLHAGEN, S., (1978). The Effect Of Exchange Rate Uncertaty On The Prices And Volume Of International Trade. Journal Of International Economics, Vol. 8, pp. 483 511 Güven Grup A.Ş. Fans Yönetmeni ve konutlarda kullanılan doğalgaz ile elektrik tüketim istatistiksel olarak analiz edilmesi şekldedir. Farklı analiz teknikleri kullanılarak hazırlanan çalışmada ANOVA modeli 5, Sayı: 2, ss.183 195 edilen bulgular sonucunda; sanayi sektörü iç tüketim aralığı arttıkça, elektrik ve doğalgaz fiyatlarının genel seviyesde düşüş gözlendiği sonucuna varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim aralığı Kw csden yükseldikçe, fiyatlarda da azalma meydana gelmektedir. KASMAN, A., (2003). Türkiye de Reel Döviz Kuru Oynaklığı Ve Bunun İhracat Üzere Etkisi: Sektörel Bir Analiz. Uludağ Üniversitesi Ve İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt: 22, Sayı: 2, ss.169 186 KENEN,P.B., RODRIK, D., (1986). Measurg And Analyzg The Effects Of Short- Term Volatility In Real Exchange Rates. The Abstract: In this study prepared by usg data of TSI belongg to the years of 2012-2014, the consumption of electricity and natural gas used dustry and houses is statistically techniques for analysis. Moreover, tests of hypothesis were 16(2), applied ss.95 and the 105 research was made more comprehensive. The purpose was to determe electricity and natural gas prices Review Of Economics And Statistics, Vol. 68, No:2, pp.311 315 ÖZBAY, P., (1999). The Effect Of Exchange Rate Uncertaty On Exports: A Case Study For Turkey. CBRT Discussion Paper, No: 9903 ÖZTÜRK,İ., ACARAVCI, A., (2002). Döviz Kurundaki Değişkenliğ Türkiye İhracatı Üzere etkisi: Ampirik Bir Çalışma. Review Of Social, Economic And Busess Studies, Vol.2, Fall 2002 2003, pp.197 206 SAATÇİOĞLU, C., KARACA, O., (2004). Döviz Kuru Belirsizliğ İhracata Etkisi: Türkiye Örneği. Doğuş Üniversitesi Dergisi, Cilt: SUKAR, A.H., HASSAN, S., (2001). US Exports And Time-Varyg Volatility Of Real Exchange Rate. Global Fance Journal,12: ss.109-119 TARI, R., YILDIRIM, D.Ç., (2009). Döviz Kuru Belirsizliğ İhracata Etkisi: Türkiye İç Bir Uygulama. Yönetim Ve Ekonomi, VERGİL, H., (2002). Exchange Rate Volatility Turkey And Its Effect On Trade Flows. Journal Of Economic And Social Research, 4 (1), ss.83-99 48

October / November / December 2014 Issue: 02 Volume: 01 Autumn Wter January / February / March Wter JEL KODU: E-51-E52-F10-F-11-F-13-F14- (Ekonomi) & (Economy) F-31-P25 ID:57 K:63 (Para Ekonomi Monetary Economics) ISSN Prt: 2148-8207 Onle 2149-2492 EXTENDED ABSTRACT Güven Grup A.Ş. Fans Yönetmeni The exchage rate volatility, price and impoter country s come fluctuations have deep effect on demand for export ve konutlarda goods. That s kullanılan why doğalgaz changg ile elektrik purchasg tüketim istatistiksel power of olarak consumers analiz edilmesi foreign countries şekldedir. Farklı analiz teknikleri kullanılarak hazırlanan çalışmada ANOVA modeli due to various factors can directly affect countries export revenue. The magnitude of the effect may vary from Sanayi type ve of konutlarda good to tüketim type aralıklarına of good göre or elektrik from ve sector doğalgaz to fiyatlarının sector. It tespit is the edilmesi case that effect of volatility of exchange rate, price and come may vary from one export goods to another one. edilen bulgular sonucunda; sanayi sektörü iç tüketim aralığı arttıkça, elektrik ve doğalgaz Purpose: This paper fiyatlarının exame genel seviyesde the effect düşüş of gözlendiği exchange sonucuna rate, varılmaktadır. price and Sonuç importer olarak tüketim country s GDP volatility on REV3 chapter basis exports of Turkey. Although there exist many studies vestigatg aralığı Kw csden yükseldikçe, fiyatlarda da azalma meydana gelmektedir. effects of exchange rate, come and price fluctuations on countries total exports literatüre, very few papers focus on effect of these factors on sectors or chapter basis exports. Sce each export good has different price and come elasticity, sometimes results given by studies usg total export data may have misleadg implications. That s why this paper uses export data of REV3 chapters basis. Data: The paper uses 2000-2014 period quarterly export data of Turkey to six EU member countries, Germany, France, England, Spa, Italy and Nederland and performs the research by usg Panel Data Method. Literature: In literatüre review section, some well-known Abstract: In this study prepared by usg data of TSI belongg to the years of 2012-2014, the consumption of electricity and natural gas used dustry and houses is statistically made more comprehensive. The purpose was to determe electricity and natural gas prices papers on the topic were summarized. Accordg to existg literatüre, there is no general concencus among researchers on effect of exchange rate and price fluctuations on export.while some studies argue that crease volatility boosts the export, majority of studies existg literatüre claim that high exchange rate volatility decreases export volume. On the other hand, very few papers suggest that volatility has no -neither positive nor negative- effect on exports. Method: The model used the study was constructed by usg export demand functions given many papers the liteature. The model assumes that export demand fuction has export volume as dependent variable, excchange rate, price and impoter country s GDP as dependent variable. Exchage rate volatility was calculated by usg GARCH model, GARCH (1,1) model was selected accordg to AIC formation criteria. Fdgs: The fdgs of this study shows that export volume of goods each chapter has different sensivity to exchange rate, price and impoter country GDP volatility as expetected and hypothesised an the begg of the study. For all chapers, exchange rate volatility is not statistically significant factor effectg export volume, price fluctuations affect the export volume of chapters, a decrease Turkey s export prices help export crease or vice versa.gdp 49

October / November / December 2014 Issue: 02 Volume: 01 Autumn Wter January / February / March Wter JEL KODU: E-51-E52-F10-F-11-F-13-F14- (Ekonomi) & (Economy) F-31-P25 ID:57 K:63 (Para Ekonomi Monetary Economics) ISSN Prt: 2148-8207 Onle 2149-2492 fluctuations importer countries have deep effect of export volume. The magnitude of effect for each chapter varies.income elasticity Murat KORKMAZ, or sensivitity Hakan of AÇIKGÖZ durable goods export is more than that of non-durable goods. Income sensivity of food and textile products is around 1-2 while come Güven Grup A.Ş. Fans Yönetmeni sensivity of durable and luxury goods is around 9-10. Income elasticity of transport vehicles like cars is nearly 10, come elaticity of electronic products is around 5. The fdgs dicate that the domant factors Özet : 2012-2014 determg Yılları export arasındaki volume TUİK verileri of Turkey kullanılarak to Germany, hazırlanan bu France, çalışma, England, sanayi Spa, Italy ve konutlarda kullanılan doğalgaz ile elektrik tüketim istatistiksel olarak analiz edilmesi and Nederland are şekldedir. price and Farklı importer analiz teknikleri coutnry s kullanılarak GDP. hazırlanan Policy Implications: çalışmada ANOVA Sce modeli export volumes of chapters have statistically uygulanmıştır. Ayrıca significant hipotez testleri sensivity uygulanarak to price araştırma and daha come, kapsamlı it hale is very getirilmiştir. crucial for exporters to lower put yönünde costs of hareket export edilmiş products olup, yapılan to mata istatistik bulgulara price göre competition de sonuca gidilmiştir. foreign Elde markets. High edilen bulgular sonucunda; sanayi sektörü iç tüketim aralığı arttıkça, elektrik ve doğalgaz sensivity to price and come means also high unpredictable export revenue for both the country and fiyatlarının genel seviyesde düşüş gözlendiği sonucuna varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim exporters sce aralığı many Kw countries csden yükseldikçe, the world fiyatlarda produce da azalma very meydana similar gelmektedir. to or substitute goods to Turkish export goods. Sce Anahtar come Kelimeler and : Elektrik, price Doğalgaz, elasticity Tüketim, of Turkish Sanayi, Konut, export Anova, goods TUİK, are Fiyat high and volume of high technology or formation tensive goods are very low comparg to low technology goods, magnitude of fluctuations price and come is very severe. That s why government should provide more centives or support to exporters tryg to develop high tech products. Abstract: In this study prepared by usg data of TSI belongg to the years of 2012-2014, the consumption of electricity and natural gas used dustry and houses is statistically made more comprehensive. The purpose was to determe electricity and natural gas prices 50

HAKEMLİ EKONOMİ YÖNETİMİ ARAŞTIRMALARI DERGİSİ INTERNATIONAL REFEREED JOURNAL OF RESEARCHES ON ECONOMY MANAGEMENT UHEYADULUSLARARASI OTOMOTİV YAN SANAYİ FİRMALARININ FİNANSAL PERFORMANSINI DEĞERLENDİRMEDE GRİ İLİŞKİSEL ANALİZ YÖNTEMİNİN KULLANILMASI 1 USING GREY RELATIONAL ANALYSIS IN EVALUATING FINANCIAL PERFORMANCE OF AUTOMOTIVE SUPPLY INDUSTRY Hakan TURAN 1, Gökmen TURAN 2 1 TUBITAK TUSSIDE, Gebze, Kocaeli / Turkey 2 Aktaş Holdg, Bursa / Turkey Öz: Bu çalışmanın amacı gri ilişkisel analiz yöntemi kullanarak firmaların fansal performansını değerlendirmektir. Bu çalışmada, Kocaeli ilde yer alan 6 otomotiv yan sanayi firmasının fansal performansları değerlendirilmiştir. Kocaeli ilde otomotiv sektörü ilerlemiş olduğu iç ve dolayısıyla otomotiv yan sanayi firmalarının celenmesi açısından verilere ulaşma şansımız olacağından bu sektör ve firmalar celenmiştir. Çalışmada yer alan 6 firma küçük ve orta büyüklükteki işletme niteliğdedir. Firmaların fansal performansını değerlendirirken 8 fansal kriter ve ağırlıkları uzmanların görüşüyle belirlenmiştir. Bu görüşler ortalaması alınarak değerlendirme yapılmıştır. Gri ilişkisel analiz metodu kullanılarak 6 firma 8 kritere göre değerlendirilmiştir. Değerlendirmen sonucunda 3.firma diğer firmalardan daha iyi bir fansal performansa sahip olduğu ortaya çıkmıştır. Anahtar Kelimeler: Çok Kriterli Karar Verme, Fansal Performans, Gri İlişkisel Analiz, Otomotiv Yan Sanayi, Sıralama Abstract: The aim of this study is to evaluate the firms fancial performance by implementg Grey relational analysis method which is one of multiple criteria decision makg techniques. In this paper, fancial performance of six automotive supply dustry firms which are situated Kocaeli city are appraised. Because the automotive sector has improved Kocaeli city and therefore we can obta data terms of vestigatg the automotive supply dustry companies, this dustry and these firms are opted. Six firms which take part study are small and medium enterprises. 8 fancial criteria and their weights are determed by the opion of the specialists when evaluatg the fancial performance of the firms. The assessment was fulfilled by calculatg the mean of these viewpots. 6 firms are appraised for 8 criteria by usg grey relational analysis method. As a result of the appraisement, it represents that third firm have better performance than other firms. Key Words: Multiple Criteria Decision Makg, Fancial Performance, Grey Relational Analysis, Automotive Supply Industry, Sequencg Doi: 10.17373/UHEYAD.2016715180 (1) Sorumlu Yazar: Hakan TURAN, TUBITAK TUSSIDE, Gebze Kocaeli / Türkiye hakan.turan@tubitak.gov.tr Geliş Tarihi / Received: 22.11.2015 Kabul Tarihi/ Accepted: 06.01.2016 Makalen Türü: Type ofarticle (Araştırma / Uygulama - Research / Applications) Çıkar Çatışması / Conflict of Interest:Yok / None Etik Kurul Raporu Yok - Noneof Ethics Committee 51

1. GİRİŞ UHEYAD October / November / December 2014 Issue: 02 Volume: 01 Autumn Wter January / February / March Wter JEL KODU: (Ekonomi) D2-M12-M13-M41-R5 & (Economy) ID:76 K:83 (Yönetim Organizasyon Management Organization) ISSN Prt: 2148-8207 Onle 2149-2492 Otomotiv sanayde yer alan günümüzde çok yüksek kar marjlarıyla çalışmamaktadır. Özellikle ana üreticiler stok bulundurmaya maliyete katlanmamak iç otomotiv yan sanayisdeki Güven Grup A.Ş. Fans Yönetmeni ve konutlarda kullanılan doğalgaz ile elektrik tüketim istatistiksel olarak analiz edilmesi şekldedir. Farklı analiz teknikleri kullanılarak hazırlanan çalışmada ANOVA modeli edilen bulgular sonucunda; sanayi sektörü iç tüketim aralığı arttıkça, elektrik ve doğalgaz fiyatlarının genel seviyesde düşüş gözlendiği sonucuna varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim aralığı Kw csden yükseldikçe, fiyatlarda da azalma meydana gelmektedir. firmaları daha etk çalışmaya itmektedirler. Bilhassa otomotiv firmaları tarafından kullanılan ve Japon felsefese dayalı olan tam zamanında üretim metodu sıfır stok ve sıfır hatayı hedeflemektedir. Kar marjının düşük olduğu otomotiv yan sanayi firmalarının fansal performansı da bu anlamda önem arz etmektedir. Otomotiv sektörünün karı düşük olduğu iç ağını genişletmek, müşteri talebe göre aksiyon almak ve rakipleri iyi analiz etmek gerekir (Şentürk ve Pamukçu, Abstract: In this study prepared by usg data of TSI belongg to the years of 2012-2014, the consumption of electricity and natural gas used dustry and houses is statistically made more comprehensive. The purpose was to determe electricity and natural gas prices 2014). Otomotiv sanayisde son yıllarda entelektüel sermayen önem artmasıyla işletme performansındaki etkisi büyümüştür (Yörük ve Erdem, 2008). Bu çalışmada, çok kriterli karar verme tekniklerden Gri İlişkisel Analiz metodu uygulanarak Kocaeli ilde otomotiv yan sanayii firmalarının fansal performansı kıyaslanmıştır. Özellikle ana üretic etrafında kümelenmiş olan ve birbirlere rakip olan bu firmaların fansal performans açısından celenmesi ve birbirleriyle kıyaslanması önemlidir. Bu sayede firmaların mevcut alternatifler arasında tercih kolaylaşmıştır. Kocaeli gibi sanay merkezi olan bir yerde özellikle otomotiv ana sanayis bulunduğu yerde otomotiv yan sanayis yer seçimi önem arz eder. Bu çalışma beş bölümden oluşmaktadır. Birci bölümde otomotiv yan sanayi firmalarının fansal performansı ile ilgili genel bir bilgi verilmiştir. İkci bölümde fansal performans değerlendirmede kullanılan kriterler ve yöntemlere ilişk literatür taraması yapılmıştır. Üçüncü bölümde Gri İlişkisel Analiz yöntemi anlatılmıştır. Dördüncü bölümde Gri İlişkisel Analiz yöntemi kullanılarak otomotiv yan sanayii firmalarının fansal performanslarına göre sıralaması gerçekleştirilmiştir. Beşci bölümde sonuçlar ve bulgular yorumlanmıştır. 2. LİTERATÜR ARAŞTIRMASI Ustasüleyman (2009) bankaların fansal performansını değerlendirirken AHP ve TOPSIS yöntemleri kullanılmıştır. Havayolunda uçakları fansal performansı iç TOPSIS metodu cari oran, likidite oran, nakit oran, fansal kaldıraç oranı, faaliyet karlılığı, net karlılık, öz sermaye karlılık oranı ve yolculuk doluluk oranı olarak belirlenmiştir (Ömürbek ve Kınay, 2013). Havacılık sektöründe fansal performansını değerlendirirken TOPSIS Metodu uygulanmıştır (Karabıçak, 2013). Otobüs firmasının performansını değerlendirirken fansal, üretim ve pazarlama parametrelere göre 4 şirket Gri İlişkisel Analiz ile değerlendirilmiştir (Fen ve Wang, 2001). Otomotiv firmalarının performansını kıyaslarken bulanık TOPSIS metodunu uygulamıştır. Değerlendirmede kullanılan kriterler, cari oran, stok devir hızı, borç yapısı oranı ve karlılık oranları şekldedir (Yurdakul ve İç, 2003). Değerlendirme iç seçen parametreler, karlılık, verimlilik, piyasa değerlemesi, kullanılan 52

October / November / December 2014 Issue: 02 Volume: 01 Autumn Wter January / February / March Wter JEL KODU: (Ekonomi) D2-M12-M13-M41-R5 & (Economy) ID:76 K:83 (Yönetim Organizasyon Management Organization) ISSN Prt: 2148-8207 Onle 2149-2492 sermaye etkliği, san sermaye etkililiği, yapılan sermaye etkliği, piyasa değerlemes doğal logaritması, kaldıraç, öz sermaye etkliği ve aşan getiri şekldedir (Yörük ve Erdem, 2008). 3. GRİ İLİŞKİSEL ANALİZ METODU Güven Grup A.Ş. Fans Yönetmeni ve konutlarda kullanılan doğalgaz ile elektrik tüketim istatistiksel olarak analiz edilmesi şekldedir. Farklı analiz teknikleri kullanılarak hazırlanan çalışmada ANOVA modeli edilen bulgular sonucunda; sanayi sektörü iç tüketim aralığı arttıkça, elektrik ve doğalgaz fiyatlarının genel seviyesde düşüş gözlendiği sonucuna varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim aralığı Kw csden yükseldikçe, fiyatlarda da azalma meydana gelmektedir. Ju-long Deng tarafından geliştirilen Gri İlişkisel Analiz sınıflandırma ve karar verme metodudur (L ve Tsai, 2005). Gri İlişkisel Analiz metodu siyah, gri ve beyaz renklerle sembolize edilmektedir. Siyah renk bilg olmadığını, beyaz renk bilg tamamının olduğunu göstermektedir. Gri sistem siyah renk ile beyaz renk arasındaki seviyeyi verir, bilgiler bir kısmı bilirken bir kısmı bilememektedir. Dolayısıyla sistem içerisdeki faktörler arası ilişki kes değildir (Tosun, 2006). Sayıları da normalleştirme sırasında 0 ile 1 arasında alması sağlanarak gri ilişkisel oluşum ortaya çıkmaktadır (Tsai ve arkadaşları, 2003). Gri İlişkisel Analiz metodu aşağıdaki adımlardan oluşmaktadır (L ve Tsai, 2005). 1. Adım: Karar matrisi oluşturma Gri İlişkisel Analiz metodunda alternatifleri ( sayısını m, kriterler sayısı n içerir. Abstract: In this study prepared by usg data of TSI belongg to the years of 2012-2014, the consumption of electricity and natural gas used dustry and houses is statistically made more comprehensive. The purpose was to determe electricity and natural gas prices Karar matrisi aşağıdaki gibidir: Karar matrise dayalı kurgusal seri Eşitlik (4) te verilmiş olup kurgusal seri matrisi Eşitlik (5) te verilmiştir. 53

October / November / December 2014 Issue: 02 Volume: 01 Autumn Wter January / February / March Wter JEL KODU: (Ekonomi) D2-M12-M13-M41-R5 & (Economy) ID:76 K:83 (Yönetim Organizasyon Management Organization) ISSN Prt: 2148-8207 Onle 2149-2492 2. Adım: Normalleştirme İşlemi gerçekleştirme Beklenti daha yükseğ daha iyi olduğu şekldeyse Eşitlik (6) daki gibidir. Güven Grup A.Ş. Fans Yönetmeni ve konutlarda kullanılan doğalgaz ile elektrik tüketim istatistiksel olarak analiz edilmesi şekldedir. Farklı analiz teknikleri kullanılarak hazırlanan çalışmada ANOVA modeli edilen bulgular sonucunda; sanayi sektörü iç tüketim aralığı arttıkça, elektrik ve doğalgaz fiyatlarının genel seviyesde düşüş gözlendiği sonucuna varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim aralığı Kw csden yükseldikçe, fiyatlarda da azalma meydana gelmektedir. Beklenti daha düşüğün daha iyi olduğu şekldeyse Eşitlik (7) deki gibidir. Beklenti ideal daha iyi olduğu şekldeyse Eşitlik (8) deki gibidir. Abstract: In this study prepared by usg data of TSI belongg to the years of 2012-2014, the consumption of electricity and natural gas used dustry and houses is statistically made more comprehensive. The purpose was to determe electricity and natural gas prices 3. Adım: Gri İlişkisel Katsayısının oluşturulması nın ya olan yakınlığını görmek iç Gri İlişkisel Katsayısı Eşitlik (9) daki gibi hesaplanır. 4. Adım: Gri İlişkisel Dereces hesaplanması Gri ilişkisel katsayılarının ortalaması alınarak gri ilişkisel derecesi Eşitlik (11) daki gibi hesaplanır. En yüksek değer iyi alternatifi ifade eder (Kou, 2008). 54

4. UYGULAMA UHEYAD October / November / December 2014 Issue: 02 Volume: 01 Autumn Wter January / February / March Wter JEL KODU: (Ekonomi) D2-M12-M13-M41-R5 & (Economy) ID:76 K:83 (Yönetim Organizasyon Management Organization) ISSN Prt: 2148-8207 Onle 2149-2492 Güven Grup A.Ş. Fans Yönetmeni ve konutlarda kullanılan doğalgaz ile elektrik tüketim istatistiksel olarak analiz edilmesi şekldedir. Farklı analiz teknikleri kullanılarak hazırlanan çalışmada ANOVA modeli edilen bulgular sonucunda; sanayi sektörü iç tüketim aralığı arttıkça, elektrik ve doğalgaz fiyatlarının genel seviyesde düşüş gözlendiği sonucuna varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim aralığı Kw csden yükseldikçe, fiyatlarda da azalma meydana gelmektedir. Çalışma Kocaeli ilde yer alan otomotiv ana sanayisdeki firmaların fansal performanslarını değerlendirerek kıyaslama gerçekleştirilmiştir. Bundan dolayı en uygun olarak İzmit merkez ilçe tercih edilmiştir. Otomotiv yan sanayideki firmaların arasında sıralama yapmak iç çok kriterli karar verme tekniklerden biri olan Gri İlişkisel Analiz metodu uygulanmıştır. Seçilen 6 firma arasından en iyisi belirlemede 8 kriter seçilmiştir. Her bir firmanın uzmanlarının düşünceleri de alınarak değerler yorumlaması alınmıştır. Geçmişte yapılan çalışmalar ve yöneticiler düşünceleri ışığında kriterler oluşturulmuştur. Buna göre, belirlenen kriterler cari oran, likidite oran, nakit oran, toplam borçlar/toplam aktifler, net satışlar/toplam aktifler, net kar/net satışlar, net kar/özkaynaklar ve net kar/toplam aktifler şekldedir. Çalışmada cari oran C1, likidite oran C2, nakit oran C3, toplam borçlar/toplam aktifler C4, net satışlar/toplam aktifler C5, net kar/net satışlar C6, net kar/özkaynaklar C7 ve net kar/toplam aktifler C8 olarak gösterilmiştir. Tablo 1 de 6 alternatif iç 8 kriter değerleri Abstract: In this study prepared by usg data of TSI belongg to the years of 2012-2014, the consumption of electricity and natural gas used dustry and houses is statistically analyzed. ANOVA model was applied to the study verilmiştir. prepared with the use of different made more comprehensive. The purpose was to determe electricity and natural gas prices Tablo 1. Alternatif ve Kriterler Değerleri Alternatifler C1 C2 C3 C4 C5 C6 C7 C8 A1 1,27 0,93 0,12 0,64 1,34-0,04-0,31-0,12 A2 1,09 0,45 0,09 0,82 0,89-0,06-0,29-0,18 A3 2,45 1,24 0,18 0,42 1,23-0,02 0,03 0,09 A4 2,27 1,36 0,1 0,46 1,19-0,03-0,04 0,14 A5 0,88 0,29 0,07 1,14 0,73 0,11-0,23-0,34 A6 0,82 0,36 0,09 1,23 0,78 0,03-0,27-0,32 Kriterler ağırlıkları Tablo 2 deki gibidir. 55

October / November / December 2014 Issue: 02 Volume: 01 Autumn Wter January / February / March Wter JEL KODU: (Ekonomi) D2-M12-M13-M41-R5 & (Economy) ID:76 K:83 (Yönetim Organizasyon Management Organization) ISSN Prt: 2148-8207 Onle 2149-2492 Tablo 2. Kriterler Ağırlıkları C1 C2 C3 C4 C5 C6 C7 C8 0,12 0,09 Güven Grup A.Ş. Fans Yönetmeni 0,1 0,11 0,12 0,15 0,14 0,17 Gri İlişkisel Derecelendirme sonuçları Tablo 3 daki gibidir. ve konutlarda kullanılan doğalgaz ile elektrik tüketim istatistiksel olarak analiz edilmesi şekldedir. Farklı analiz teknikleri kullanılarak hazırlanan çalışmada ANOVA modeli uygulanmıştır. Tablo Ayrıca 3. hipotez Gri testleri İlişkisel uygulanarak Derecelendirme araştırma daha kapsamlı Sonuçları hale getirilmiştir. yönünde Alternatifler hareket edilmiş olup, yapılan Gri İlişkisel istatistik bulgulara Dereceleri göre de sonuca gidilmiştir. SıralamaElde edilen bulgular sonucunda; sanayi sektörü iç tüketim aralığı arttıkça, elektrik ve doğalgaz fiyatlarının A1 genel seviyesde düşüş gözlendiği 0,494041 sonucuna varılmaktadır. Sonuç olarak 4 tüketim aralığı Kw csden yükseldikçe, fiyatlarda da azalma meydana gelmektedir. A2 0,390786 6 A3 0,758363 1 A4 0,67322 2 A5 0,496355 3 A6 0,447808 5 Abstract: In this study prepared by usg data of TSI belongg to the years of 2012-2014, the consumption of electricity and natural gas used dustry and houses is statistically made more comprehensive. The purpose was to determe electricity and natural gas prices Sonuçlar da görüldüğü gibi 3 nolu alternatif diğer alternatiflere göre fansal açıdan performansı daha iyidir. 5. SONUÇLAR Bu çalışma Kocaeli n İzmit ilçesde faaliyet gösteren otomotiv yan sanayi firmalarının fansal performanslarına göre sıralanması gerçekleştirilmiştir. Bu sıralamayı gerçekleştirirken Gri İlişkisel Analiz metodu uygulanmıştır. Birçok faktöre göre değişik değerler olduğu durumda sıralamalarda yanlışlıklar olabilmektedir. Bu yanlışlıkların önüne geçmek adına Gri İlişkisel Analiz metodu devreye girmiştir. Çalışmada 6 kiş görüşü alınarak Gri İlişkisel Analizde kullanılacak olan 8 kriter ağırlıkları belirlenmiştir. Firmalardan elde edilen veriler sağlıklı olup olmadığı yönünde görüşleri alınmıştır. Mevcut 6 alternatif firma içerisde 3.alternatif fansal açıdan ön plana çıkmaktadır. 3. alternatifi az bir farkla 4.alternatif izlemektedir. 2. alternatif ise 3. ve 4.alternatife göre çok uzak bir fansal performans sergilediği görülmektedir. Gri İlişkisel Analiz metodu alternatifler arasında sıralama açısından kullanılabilecek bir yöntem olduğu görülmektedir. Gri İlişkisel Analiz metodu dışında diğer metodlardan yararlanmak yada kriterler sayısını azaltıp artırarak sonuçların yorumlaması gerçekleştirilebilir. 56

6. KAYNAKLAR UHEYAD October / November / December 2014 Issue: 02 Volume: 01 Autumn Wter January / February / March Wter JEL KODU: (Ekonomi) D2-M12-M13-M41-R5 & (Economy) ID:76 K:83 (Yönetim Organizasyon Management Organization) ISSN Prt: 2148-8207 Onle 2149-2492 FENG, C.M., & WANG R.T., (2001), Considerg The Fancial Ratios on The Performance Evaluation of Highway Bus Industry, Transport Reviews: A Transnational Transdisciplary Journal, Volume 21, Issue 4, 449-467 Güven Grup A.Ş. Fans Yönetmeni ve konutlarda kullanılan doğalgaz ile elektrik tüketim istatistiksel olarak analiz edilmesi şekldedir. Farklı analiz teknikleri kullanılarak hazırlanan çalışmada ANOVA modeli edilen bulgular sonucunda; sanayi sektörü iç tüketim aralığı arttıkça, elektrik ve doğalgaz fiyatlarının genel seviyesde düşüş gözlendiği sonucuna 450-455 varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim aralığı Kw csden yükseldikçe, fiyatlarda da azalma meydana gelmektedir. KARABIÇAK, M., (2013). Havayolu Taşımacılığı Sektöründe TOPSIS Yöntemiyle Fansal Performans Değerlendirmesi, Suleyman Demirel University Journal of Faculty of Economics & Admistrative Sciences, Vol.18, Issue 3, 343-363 KUO, Y., YANG, T., & HUANG, G.W., (2008). The Use of Grey Relational Analysis Solvg Multiple Attribute Decision-Makg Problems, Computers & Industrial Engeerg, 55, 80-93 Abstract: In this study prepared by usg data of TSI belongg to the years of 2012-2014, the consumption of electricity and natural gas used dustry and houses is statistically made more comprehensive. The purpose was to determe electricity and natural gas prices LIN, C.T., & Tsai H.Y., (2005), Hierarchical Clusterg Analysis Based on Grey Relation Grade, Information and Management Sciences, Vol.16, No.1, 95 105 ÖMÜRBEK, V., & KINAY, B., (2013). Havayolu Taşımacılığı Sektöründe TOPSIS Yöntemiyle Fansal Performans Değerlendirmesi, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt 18, Sayı 3, 343-363 ŞENTÜRK, F., & PAMUKÇU, F., (2014). 2008 Küresel Fansal Kriz Borsa İstanbul (BIST) deki İmalat İşletmeler Fansal Yapıları Üzere Etkileri: Otomotiv Sektörü ve Ford Otosan A.Ş. Örneği, Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 12(2), 56-98 TOSUN, N., (2006). Determation of Optimum Parameters for Multi-Performance Characteristics Drillg by Usg Grey Relational Analysis, The International Journal of Advanced Manufacturg Technology, 28, TSAI, C.H., CHANG, C.L. & CHEN, L., (2003). Applyg Grey Relational Analysis to The Vendor Evaluation Model, International Journal of The Computer, The Internet and Management, 11(3), 45-53 USTASÜLEYMAN, T., (2009). Bankacılık Sektöründe Hizmet Kalites Değerlendirilmesi: Ahs-Topsis Yöntemi, Bankacılar Dergisi, Sayı 69, 33-44 YÖRÜK, N., & ERDEM, M.S., (2008). Entelektüel Sermaye ve Unsurlarının, İMKB de İşlem Gören Otomotiv Sektörü Firmalarının Fansal Performansı Üzere Etkisi, İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt: 22, Sayı: 2, 397-413 YURDAKUL, M., & İÇ, Y.T., (2003). Türk Otomotiv Firmalarının Performans Ölçümü ve Analize Yönelik TOPSIS Yöntemi Kullanan Bir Örnek Çalışma, Gazi Üni- 57

October / November / December 2014 Issue: 02 Volume: 01 Autumn Wter January / February / March Wter JEL KODU: (Ekonomi) D2-M12-M13-M41-R5 & (Economy) ID:76 K:83 (Yönetim Organizasyon Management Organization) ISSN Prt: 2148-8207 Onle 2149-2492 versitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dergisi, Cilt 18, No 1, 1-18 Güven Grup A.Ş. Fans Yönetmeni Yazar Notu: Bu çalışma 13/14 Kasım 2015 Tarihde Kocaeli Wellborn Hotel de 1. Uluslararası Mühendislik Mimarlık ve Tasarım Kongresde Sözel Bildiri olarak sunulmuş hal genişletilmiş şeklidir. ve konutlarda kullanılan doğalgaz ile elektrik tüketim istatistiksel olarak analiz edilmesi şekldedir. Farklı analiz teknikleri kullanılarak hazırlanan çalışmada ANOVA modeli edilen bulgular sonucunda; sanayi sektörü iç tüketim aralığı arttıkça, elektrik ve doğalgaz fiyatlarının genel seviyesde düşüş gözlendiği sonucuna varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim aralığı Kw csden yükseldikçe, fiyatlarda da azalma meydana gelmektedir. Abstract: In this study prepared by usg data of TSI belongg to the years of 2012-2014, the consumption of electricity and natural gas used dustry and houses is statistically made more comprehensive. The purpose was to determe electricity and natural gas prices 58

October / November / December 2014 Issue: 02 Volume: 01 Autumn Wter January / February / March Wter JEL KODU: (Ekonomi) D2-M12-M13-M41-R5 & (Economy) ID:76 K:83 (Yönetim Organizasyon Management Organization) ISSN Prt: 2148-8207 Onle 2149-2492 EXTENDED ABSTRACT Güven Grup A.Ş. Fans Yönetmeni The ma reason of the establishment of the company is to achieve profit. The first target is to achieve the profit while especially operatg the manufacturg sector. On the other hand, there is a longer a major competition Özet among : 2012-2014 the Yılları companies arasındaki TUİK globalized verileri kullanılarak world. Today hazırlanan the bu companies çalışma, sanayi can not sell their ve konutlarda kullanılan doğalgaz ile elektrik tüketim istatistiksel olarak analiz edilmesi products that they şekldedir. produce Farklı to desired analiz teknikleri price because kullanılarak of hazırlanan beg several çalışmada companies ANOVA modeli while any company can sell its product uygulanmıştır. to the Ayrıca desired hipotez price testleri uygulanarak the past. araştırma Demand daha was kapsamlı more hale and getirilmiştir. supply less. The war among the companies yönünde has hareket converted edilmiş olup, to yapılan a war istatistik among bulgulara the nations göre de sonuca by the gidilmiştir. end of Elde the 2nd World War. edilen bulgular sonucunda; sanayi sektörü iç tüketim aralığı arttıkça, elektrik doğalgaz Nowadays, it is more like demand and supply. Therefore, the consumers have the chance to choose fiyatlarının genel seviyesde düşüş gözlendiği sonucuna varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim the company which aralığı they Kw csden want. The yükseldikçe, customer fiyatlarda can da longer azalma meydana tend not gelmektedir. buy the product from that company due to a product Anahtar that they Kelimeler don t : Elektrik, satisfy. Doğalgaz, The companies Tüketim, Sanayi, have Konut, adopted Anova, a TUİK, customer-centric Fiyat approach to product-oriented approach. Therefore, the customer has a determg factor. The customers are now easily accessed any product from anywhere. The customers are not only connected to the company the domestic market ACCORDING through TO especially CONSUMPTION the fluence RANGES IN of TERMS ternet. OF INDUSTRY The products AND can easily get all over the world. Therefore, the companies no longer have the opportunity to sell from the price that they want to the customers as before. They have adopted to reduce their costs stead of creasg their products sales prices. Thus, they aim not to lose their market share by peggg the sales prices. A number of criteria are met when evaluatg fancial performance of the company. It is not easy Abstract: In this study prepared by usg data of TSI belongg to the years of 2012-2014, the consumption of electricity and natural gas used dustry and houses is statistically made more comprehensive. The purpose was to determe electricity and natural gas prices to decide for decision-maker an environment where there are multiple criteria and alternatives. Subjective evaluations lead to misterpretation. The past experience is not always enough to make assessment. Incorrect terpretation may lead to take the wrong decisions future. It is required to take advantage of the different methods order to avoid these subjective evaluations. Today, it is seen that several studies with respect to multiple criteria decision makg have been conducted. Implementg multiple criteria decision makg techniques enables us to acquire meangful results when requrg to rank multiple alternatives with reference to the multiple criteria. Grey relational analysis method which is one of multiple criteria decision makg techniques is fulfilled this study. Grey relational analysis is a method which enables to rank multiple alternatives. Grey relational analysis method is a method which expla clarity of formation is accordance with dark of colours. It is explaed whether formation is explicit or not. Black states unknown formation and white expresses known formation and grey represents partial known formation. Partial known formation illustrates grey systems and completely unknown formation reveals black systems and implicitly known formation shows white systems. Similarities and differences among the alternatives which 59

October / November / December 2014 Issue: 02 Volume: 01 Autumn Wter January / February / March Wter JEL KODU: (Ekonomi) D2-M12-M13-M41-R5 & (Economy) ID:76 K:83 (Yönetim Organizasyon Management Organization) ISSN Prt: 2148-8207 Onle 2149-2492 are analyzed is given as grey relations. What s more, it is a technique which gradually represent the variable relations. In this paper, fancial Murat KORKMAZ, performance Hakan of AÇIKGÖZ six automotive supply dustry companies which are located Kocaeli city are evaluated. Sce the automotive sector has developed Kocaeli Güven Grup A.Ş. Fans Yönetmeni city and thus we can reach data terms of examg the automotive supply dustry companies, this sector and these companies are preferred. Therefore, it is obtaed that the general situation of similar companies the sector can vestigate. Six companies which are volved paper are small ve konutlarda kullanılan doğalgaz ile elektrik tüketim istatistiksel olarak analiz edilmesi and medium enterprises. şekldedir. Small Farklı analiz and medium teknikleri enterprises kullanılarak hazırlanan fancial çalışmada structure ANOVA is not modeli very powerful, they always have to uygulanmıştır. measure, evaluate Ayrıca hipotez fancial testleri uygulanarak performance araştırma and daha have kapsamlı to hale take getirilmiştir. necessary precautions. When the company yönünde is deviated hareket edilmiş from olup, the yapılan target, istatistik it is extremely bulgulara göre difficult de sonuca to gidilmiştir. survive Elde this competitive edilen bulgular sonucunda; sanayi sektörü iç tüketim aralığı arttıkça, elektrik ve doğalgaz environment. For this, this study also shed light on terms of seeg their situation the sector. 8 fiyatlarının genel seviyesde düşüş gözlendiği sonucuna varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim fancial criteria aralığı are determed Kw csden yükseldikçe, when assessg fiyatlarda da the azalma fancial meydana performance gelmektedir. of the companies. These criteria are the current Anahtar Kelimeler ratio, liquidity : Elektrik, ratio, Doğalgaz, cash Tüketim, ratio, Sanayi, total Konut, debt / Anova, total TUİK, assets, Fiyat net sales / total assets, net profit / net sales, net come / shareholder s equity, net profit / total assets. The weights of these criteria are determed by the opion of the experts which volve the automotive dustry. The evaluation was performed ACCORDING by TO takg CONSUMPTION the average RANGES of these IN TERMS opions. OF INDUSTRY 6 companies AND are evaluated with reference to 8 criteria by usg grey relational analysis method. As a result of the evaluation, it reveals that third company have better performance than other companies. Grey relational analysis method which enables to evaluate alternatives and rankg among these offers facilities application and terpretation. Abstract: In this study prepared by usg data of TSI belongg to the years of 2012-2014, the consumption of electricity and natural gas used dustry and houses is statistically made more comprehensive. The purpose was to determe electricity and natural gas prices 60

HAKEMLİ EKONOMİ YÖNETİMİ ARAŞTIRMALARI DERGİSİ INTERNATIONAL REFEREED JOURNAL OF RESEARCHES ON ECONOMY MANAGEMENT UHEYADULUSLARARASI BEŞERİ SERMAYE VE EKONOMİK BÜYÜME İLİŞKİSİNİN ANALİZİ: TÜRKİYE ÖRNEĞİ (1980-2013) 1 ANALYSIS OF THE RELATIONSHIP BETWEEN HUMAN CAPITAL AND ECONOMIC GROWTH: THE CASE OF TURKEY (1980-2013) Dilek ŞAHİN Cumhuriyet Üniversitesi Turizm İşletmeciliği ve Otelcilik Yüksek Okulu, Sivas/Türkiye Öz: Beşeri sermaye üretime katılan işgücünün sahip olduğu bilgi ve beceriler toplamı olarak tanımlanmaktadır. Beşeri sermayen iki temel unsuru eğitim ve sağlıktır. Eğitim ve sağlık düzeydeki artış beşeri sermayeyi de artırmaktadır. Beşeri sermayen ekonomik büyüme üzerdeki etkisi araştırılırken Neo-Klasik ve İçsel Büyüme modellerden faydalanılmaktadır. Bu çalışmanın amacı, beşeri sermaye ile ekonomik büyüme arasındaki ilişkiyi celenmektir. Çalışmada 1980-2013 dönemi ele alınmıştır. Çalışmada GSYH, sağlık harcamalarının GSYH içdeki % payı, doğumda yaşam beklentisi ve yüksek öğretimde okullaşma oranı kullanılmıştır. Öncelikle değişkenlere birim kök testi uygulanmıştır. Ardından uzun dönemli ilişk varlığı Johansen eş bütünleşme analizi ile test edilmiştir. Son olarak da nedensellik analizi yapılmıştır. Sonuç olarak, kısa dönemde sağlık harcamalarından GSYH doğru tek yönlü nedensellik ilişkisi olduğu görülmüştür. Ayrıca GSYH ile doğumda yaşam beklentisi arasında hem kısa dönemde hem de uzun dönemde nedensellik ilişkisi olduğu görülmüştür. Doğumda yaşam beklentisi ile yüksek öğretimde okullaşma arasında kısa dönemde çift yönlü nedensellik ilişkisi tespit edilmiştir. Anahtar Kelimeler: Eğitim, Sağlık, Ekonomik Büyüme, Zaman Serisi Analizi Abstract: Human capital is defed as the sum of that knowledge and skills of the workforce volved the production. Two fundamental elements of human capital is education and health. The crease the level of education and health also creases levels of human capital. It benefits from Neo-classical and Endogenous Growth model to vestigate the impact of human capital on economic growth. The aim of this study is to exame relationship between economic growth and human capital. In this study, ıt has been taken 1980-2013 period. In this study, ıt was used GDP, % of health spendg share of GDP, life expectancy at birth and enrollment rates higher education. First, variable is applied to the unit root test. After the presence of the long run relationship was tested by Johansen Cotegration analysis. Fally, the causal analysis was performed. As a result, it has been seen that undirectional causality from healty spendg to GDP short term. Also, it has been seen that causality between GDP and life expectancy at birth both short term and long term. It was determed that bidirectional causality between enrollment higher education and life expectancy at birth. Key Words: Education, Health, Economic Growth, Time Series Analysis Doi: 10.17373/UHEYAD.2016715178 (1) Sorumlu Yazar: Dilek ŞAHİN, Cumhuriyet Üniversitesi Turizm İşletmeciliği ve Otelcilik Yüksek Okulu, Sivas/ Türkiye dilek58sah@hotmail.com Geliş Tarihi / Received: 04.10.2015 Kabul Tarihi/ Accepted: 03.01.2016 Makalen Türü: Type ofarticle (Araştırma / Uygulama - Research / Applications) Çıkar Çatışması / Conflict of Interest:Yok / None Etik Kurul Raporu Yok - Noneof Ethics Committee 61

1.GİRİŞ UHEYAD October / November / December 2014 Issue: 02 Volume: 01 Autumn Wter January / February / March Wter JEL KODU: C01-C22-E24-F17-F43-O10-O40 (Ekonomi) & (Economy) ID:69 K:03 (Pazarlama Ekonomi Marketg and Economics) ISSN Prt: 2148-8207 Onle 2149-2492 İkci Dünya Savaşı ndan sonra başlayan bilgi toplumuna geçiş süreciyle birlikte fiziki sermaye ve doğal kaynakların önemi giderek azalırken bilgi ve beşeri sermayen önemi artmaya başlamıştır. Güven Grup A.Ş. Fans Yönetmeni ve konutlarda kullanılan doğalgaz ile elektrik tüketim istatistiksel olarak analiz edilmesi şekldedir. Farklı analiz teknikleri kullanılarak hazırlanan çalışmada ANOVA modeli edilen bulgular sonucunda; sanayi sektörü iç tüketim aralığı arttıkça, elektrik ve doğalgaz fiyatlarının genel seviyesde düşüş gözlendiği sonucuna varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim aralığı Kw csden yükseldikçe, fiyatlarda da azalma meydana gelmektedir. Beşeri sermaye, işgücü tarafından içerilen bilgi ve beceriler toplamı olarak tanımlanmaktadır. Diğer bir ifadeyle beşeri sermaye bireylere özgü kabiliyetler toplamıdır. Beşeri sermaye yatırımları genelde eğitim yatırımları olarak düşünülse de yaparak öğrenme yoluyla çalışma sürecde kendiliğde de oluşabilmektedir. Ayrıca, işgücünün sağlık ve beslenme alanlarında iyi olma durumu da beşeri sermayen bir parçasıdır. Abstract: In this study prepared by usg data of TSI belongg to the years of 2012-2014, the consumption of electricity and natural gas used dustry and houses is statistically made more comprehensive. The purpose was to determe electricity and natural gas prices Özellikle gelişmekte olan ülkelerde beşeri sermayen geliştirilmesi ve etk kullanımı oldukça önemlidir. Beşeri sermaye yeni teknolojiler üretime katkıda bulunarak işgücünün verimliliği ve dolayısıyla ekonomik büyümeyi artırmaktadır. Ayrıca beşeri sermaye fiziki sermayen gelişimi etkileyerek kalkınma süreci de hızlandırmaktadır. Beşeri sermayen ekonomik kalkınmaya katkısı bir yandan ülkeler beşeri sermaye yatırımlarını artırırken diğer yandan ülkeler arasında karşılaştırma yapma olanağı vermektedir. Beşeri sermaye genellikle bir ülkedeki işgücünün eğitim ve sağlık standartlarını gösteren değişkenler kullanılarak ölçülmektedir. Eğitim hem bir tüketim malı hem de sermaye malı niteliğdedir; çünkü eğitim tüketiciye fayda sağlamakla birlikte, diğer mal ve hizmetler üretilmesde girdi vazifesi görmektedir. Sermaye malı olarak eğitim, ekonomik ve sosyal dönüşüm iç gerekli olan beşeri kaynakları geliştirmekte ve böylelikle ekonomik büyümeyi artırmaktadır. Sermaye malı olarak eğitim beşeri sermaye kavramı ile ifade edilmekte ve beşeri sermaye kavramı üretim faaliyetlerde önemli bir faktör olan beceriler geliştirilmesi olarak tanımlanmaktadır. Eğitim ekonomik büyümeyi iki şekilde etkilemektedir. Bircisi, eğitim çalışan işçileri daha verimli yaparak ekonomik büyümeyi doğrudan artırmaktadır. İkcisi, eğitim bilgi ve teknolojik yenilik sağlayarak ekonomik büyümeyi dolaylı şekilde artırmaktadır (Zivengwa vd., 2013: 399). Sağlık harcamaları sağlığın korunması ve geliştirilmesi amacıyla yapılan harcamalardır. Sağlık harcamalarının miktarının ülkeler gelişmişlik düzeylere göre değiştiği gözlenmektedir. Toplumların sağlık düzeyleri ile ekonomik gelişmişlikleri arasında yakın ve karşılıklı bir ilişki bulunmaktadır. Gelişmiş ülkelerde sağlık harcamalarına ayrılan payın gelişmekte olan ülkelerde nispeten daha fazla olduğu görülmektedir. Bir toplumda sağlık düzey gelişmesiyle birlikte, sağlıklı bireylerle birlikte kalkınmada nitelikli işgücü yetişerek üretimde verimlilik artacaktır. Toplumlarda sağlık düzeyi belirleyen faktörler arasında, bebek ve çocuk ölüm oranları, ortalama ömür, hastalıkların türü ve miktarı ve sağlık sisteme ilişk göstergeler yer almaktadır (Taban, 2006: 35). Ekonomik büyüme ve sağlık düzeyi arasındaki ilişki iki şekilde gerçekleşmektedir. 62

October / November / December 2014 Issue: 02 Volume: 01 Autumn Wter January / February / March Wter JEL KODU: C01-C22-E24-F17-F43-O10-O40 (Ekonomi) & (Economy) ID:69 K:03 (Pazarlama Ekonomi Marketg and Economics) ISSN Prt: 2148-8207 Onle 2149-2492 Bircisi, ekonomik büyüme kişi başına geliri artırarak bu gelir bir kısmının daha kaliteli ve besleyici tüketime gitmesi sağlamakta ve bu durum birey daha sağlıklı olmasına yardımcı olmaktadır. İkcisi ekonomik büyüme teknolojik ilerlemeyi teşvik ederek tıp bilimde gelişmeleri dolayısıyla sağlık düzey iyileşmesi sağlamaktadır (Elmi ve Sadeghi, 2012: 88). Güven Grup A.Ş. Fans Yönetmeni ve konutlarda kullanılan doğalgaz ile elektrik tüketim istatistiksel olarak analiz edilmesi şekldedir. Farklı analiz teknikleri kullanılarak hazırlanan çalışmada ANOVA modeli edilen bulgular sonucunda; sanayi sektörü iç tüketim aralığı arttıkça, elektrik ve doğalgaz fiyatlarının genel seviyesde düşüş gözlendiği sonucuna varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim aralığı Kw csden yükseldikçe, fiyatlarda da azalma meydana gelmektedir. Beşeri sermayen en önemli iki bileşeni olan eğitim ve sağlığın ekonomik büyüme üzerdeki etkisi araştıran bu çalışmada eğitim göstergesi olarak yükseköğretimde okullaşma oranı; sağlık göstergesi olarak ise sağlık harcamalarının GSYH içdeki % payı, doğumda yaşam beklentisi alınmıştır. Çalışmada test edilen ilk hipotez beşeri sermaye göstergeleri ile ekonomik büyüme arasında uzun dönemli ilişk olup olmadığıdır. İkci hipotez ise bu göstergeler ile ekonomik büyüme arasındaki nedenselliğ yönüdür. Abstract: In this study prepared by usg data of TSI belongg to the years of 2012-2014, the consumption of electricity and natural gas used dustry and houses is statistically made more comprehensive. The purpose was to determe electricity and natural gas prices 2. Beşeri Sermayen Ekonomik Büyümeye Katkısını Araştıran Teorik Yaklaşımlar dışsal değişkenler olarak modelde yer almaktadır (Taban ve Kar, 2006: 160). Solow un modeli Cobb-Douglas üretim fonksiyonu kavramına dayanmaktadır. Cobb-Douglas tipi üretim fonksiyonu yardımıyla uzun dönemde durağan durum dengese ulaşılmaktadır. Denge durumunda ise kişi başına gelirdeki artış teknolojik gelişme hızına eşit olmaktadır (Berber, 2011: 114). Cobb-Douglas üretim fonksiyonu (1) nolu eşitlikte gösterilmiştir. Üretim fonksiyonu çerçevesde üretimi (Y), fiziki sermayeyi (K) ve işgücünü (L), t ise fonksiyonda zamana bağlı olarak meydana gelecek değişmeyi temsil etmektedir. (2) nolu eşitlikte ise A(t), zaman içerisde oluşacak emek ve sermaye dışındaki tüm değişiklikleri içermektedir. A; K ve L den bağımsız olarak zamanla değişmektedir. Ayrıca 1>α>0 dır. Y= f( K, Lt,) (1) Y At f K L AK L 1 = () (, ) =. α α (2) Neo-Klasik ve İçsel Büyüme teorileri kapsamında geliştirilen beşeri sermaye yaklaşımları, beşeri sermayen ekonomik kalkınma sürecde önemli bir role sahip olduğunu vurgulamaktadır. Bu nedenle bu kısımda bu modellerden bahsedilecektir. Neo-Klasik Büyüme Modelde Beşeri Sermaye: Solow (1956) tarafından temelleri atılan ve daha sonra Neo-Klasik büyüme teorisi olarak literatürde yer alan yaklaşıma göre, nüfus artış hızı ve teknoloji gelişme büyümeyi belirleyen İçsel Büyüme Modelde Beşeri Sermaye: İçsel büyüme teoris öncüleri Paul M. Romer ve Robert E. Lucas dır. İçsel büyüme teoriler en çok bileni sermaye birikimi (K) ve işgücüne (L) ölçeğe göre sabit getiri olduğunu varsaymaktadır. Ancak Lucas Solow dan farklı olarak ayrı bir üretim faktörü olan beşeri sermayen üretim fonksiyonuna dahil edilmesiyle birlikte üretim sürecde artan getir geçerli olduğunu var- 63

October / November / December 2014 Issue: 02 Volume: 01 Autumn Wter January / February / March Wter JEL KODU: C01-C22-E24-F17-F43-O10-O40 (Ekonomi) & (Economy) ID:69 K:03 (Pazarlama Ekonomi Marketg and Economics) ISSN Prt: 2148-8207 Onle 2149-2492 saymaktadır. Bir anlamda Lucas, Solow büyüme modelde dışsal olarak belirlenen uzun dönemli ekonomik gelişmen temel damiği olan verimlilik artışını daha somut bir gösterge olan beşeri sermaye ile ilişkilendirmektedir. Bu modelde sermaye birikimi ve işgücü ayrı ayrı azalan marjal verime sahipken, beşeri sermayen azalan verime konu olmadığı varsayılmaktadır (Özsoy, 2009: 75). Mankiw, Romer ve Weil, Solow un ileri sürdüğü üretim fonksiyonuna beşeri sermaye terimi (H) de ekleyerek Genişletilmiş Solow Güven Grup A.Ş. Fans Yönetmeni ve konutlarda kullanılan doğalgaz ile elektrik tüketim istatistiksel olarak analiz edilmesi şekldedir. Farklı analiz teknikleri kullanılarak hazırlanan çalışmada ANOVA modeli edilen bulgular sonucunda; sanayi sektörü iç tüketim aralığı arttıkça, elektrik ve doğalgaz fiyatlarının genel seviyesde düşüş gözlendiği sonucuna varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim aralığı Kw csden yükseldikçe, fiyatlarda da azalma meydana gelmektedir. Modeli oluşturmuşlardır. Bu modelde beşeri sermaye unsuru olan eğitim ayrı bir değişken olarak eklenmiş ve fonksiyon şu hale dönüşmüştür: Y = AK. H. L (3) α β 1Abstract: β In this study prepared by usg data of TSI belongg to the years of 2012-2014, the consumption of electricity and natural gas used dustry and houses is statistically made more comprehensive. The purpose was to determe electricity and natural gas prices İçsel büyüme modelde eğitim diğer girdiler ve teknoloj verimliliği artırarak sürdürülebilir ekonomik kalkınmaya katkıda bulunan bir faktör olarak değerlendirilmektedir. İçsel büyüme en yalın haliyle, ekonomik büyümen unsurlarının sistem içerisde aranmasından başka bir şey değildir. 1980 li yıllarda eğitim, sağlık, Ar-Ge, teknolojik yenilikler, bilgi birikimi vb. çok sayıda unsurun üretim üzerdeki önem anlaşılmasıyla birlikte büyümen belirleyicileri farklı bir bakış açısıyla ele alınmıştır. İçsel büyüme modelleri, geleneksel büyüme modellerde dışsal olarak kabul edilen bilgi, Ar-Ge çalışmaları, beşeri sermaye, teknolojik gelişme, ölçek ekonomileri gibi dışsal sayılan faktörleri içselleştirmiştir. Bilg birikimli niteliğe sahip olması yani, fiziksel malların yıpranması veya yenilenmesi gerekirken bilg kendi kendi besleyerek geliştirmesi bilg içselliğ artmasına katkıda bulunmuştur. İçsel büyüme teorilerde, sürdürülebilir büyüme süreci şekil 1 yardımıyla celenebilir. İçsel büyümen temel belirleyiciler eğitim politikası, sağlık politikası, teknoloji politikası olduğunu bunun yanı sıra bölgesel, dsel ve kültürel faktörler de içsel büyümen temel unsurları arasında yer aldığı görülmektedir. Kendi kendi besleyen bu süreçte eğitim, sağlık ve teknolojik alt yapı yatırımlarına yapılan harcamalar beşeri sermayeyi ortaya çıkarmakta bu da Ar-Ge faaliyetleri teşvik etmektedir. Ye, ülkeler bulunduğu bölge, ait olduğu kültürel yapı da Ar-Ge faaliyetlere yol açmaktadır. Ar-Ge faaliyetler ortaya çıkmasıyla birlikte daha etk üretim yöntemleri geliştirilmekte ve yenilikler sayesde ekonomik büyüme gerçekleşmektedir. 64

January / February / March Wter UHEYAD JEL KODU: C01-C22-E24-F17-F43-O10-O40 ID:69 K:03 ULUSLARARASI Uluslararası (Pazarlama HAKEMLİ Hakemli Ekonomi EKONOMİ Ekonomi Marketg YÖNETİMİ Yönetimi and ARAŞTIRMALARI Araştırmaları Economics) DERGİSİ Dergisi International Ocak ISSN Refereed / Şubat Prt: Journal / Mart 2148-8207 of Researches Kış Onle Dönemi 2149-2492 on Economy Management Sayı: 07 Yıl:2016 (ISO 9001-2008 Belge International No / Document Refereed No: Journal 12879 & of ISO Research 14001-2004 on Economics Belge No Management / Document No: 12880) October / November / December 2014 Issue: 02 Volume: 01 Autumn Wter January / February (MARKA/ March PATENT Wter NO: TRADEMARK) JEL KODU: C01-C22-E24-F17-F43-O10-O40 (Ekonomi) & (Economy) ID:69 K:03 yapılan harcamalar beşeri sermayeyi (Pazarlama ortaya Ekonomi Marketg Ge faaliyetler and Economics) ortaya çıkmasıyla ISSN Prt: 2148-8207 Onle 2149-2492 çıkarmakta (ISO 9001-2008 bu da Belge Ar-Ge (ISO No 9001-2008 / Document faaliyetleri Belge No: 12879 & ISO birlikte 14001-2004 daha Belge Belge etk No: No 12880) / Document üretim No: yöntemleri 12880) teşvik etmektedir. Ye, (MARKA ülkeler PATENT NO: geliştirilmekte TRADEMARK) ve yenilikler sayesde bulunduğu bölge, ait olduğu kültürel yapı ekonomik büyüme gerçekleşmektedir. da Ar-Ge faaliyetlere SANAYİ VE yol KONUTLAR açmaktadır. AÇISINDAN Ar- TÜKETİM ARALIKLARINA GÖRE Şekil 1. İçsel Büyümen Belirleyicileri Şekil 1. İçsel Büyümen Belirleyicileri Kültürel, Sağlık Eğitim Politikası Teknoloji Politikası Güven Grup A.Ş. Fans Yönetmeni Tarihi, Politikası Sosyolojik, Psikolojik, Özel vb. nedenler Hanehalkları Firmalar ve konutlarda kullanılan doğalgaz ile elektrik tüketim istatistiksel olarak analiz edilmesi şekldedir. Farklı analiz teknikleri kullanılarak hazırlanan çalışmada ANOVA modeli Yaratıcılık Beşeri Sermaye Teknolojik Altyapı edilen bulgular sonucunda; sanayi sektörü iç tüketim aralığı arttıkça, elektrik ve doğalgaz fiyatlarının genel seviyesde düşüş gözlendiği sonucuna varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim Tesadüfler aralığı Kw csden yükseldikçe, fiyatlarda da azalma meydana gelmektedir. Ar-Ge Yaparak Öğrenme Bilgi Üretimi (Teknolojik Gelişme) Abstract: In this study prepared by usg data of TSI belongg to the years of 2012-2014, the consumption of electricity and natural gas used dustry and houses is statistically made more comprehensive. The purpose was to determe electricity and natural gas prices Yenilik Ekonomik Büyüme Kaynak: Kibritçioğlu, 1998: 11 3.Literatür Taraması Son yıllarda literatürde beşeri sermaye ve ekonomik büyüme kavramı arasındaki ilişkiyi açıklamaya çalışan çok sayıda çalışma olduğu görülmektedir. Beşeri sermaye kavramı da eğitim ve sağlık alanındaki gelişmelerle açıklanmaktadır. Literatürde eğitim, sağlık ve büyüme arasındaki ilişkiyi ele alan çalışmalardan bazılarını aşağıdaki gibi özetlemek mümkündür: Asteriou ve Agiomirgianakis (2001), Yunanistan da beşeri sermaye ve ekonomik büyüme arasındaki ilişki analiz edilmiştir. Çalışmada iki değişken 65

October / November / December 2014 Issue: 02 Volume: 01 Autumn Wter January / February / March Wter JEL KODU: C01-C22-E24-F17-F43-O10-O40 (Ekonomi) & (Economy) ID:69 K:03 (Pazarlama Ekonomi Marketg and Economics) ISSN Prt: 2148-8207 Onle 2149-2492 arasındaki uzun dönemli ilişki olup olmadığı celenerek nedensellik analizi yapılmıştır. Eğitim göstergeleri kapsamında ele alınan ilköğretimde, orta öğretim ve yükseköğretimde okullaşma oranı ile ekonomik büyüme arasında uzun dönemli ilişki olduğu görülmüştür. Nedenselliğ yönü eğitim göstergelerden ekonomik büyümeye doğru iken sadece yükseköğretimde ters yönlü bir nedenselliğ olduğu görülmüştür. Güven Grup A.Ş. Fans Yönetmeni ve konutlarda kullanılan doğalgaz ile elektrik tüketim istatistiksel olarak analiz edilmesi şekldedir. Farklı analiz teknikleri kullanılarak hazırlanan çalışmada ANOVA modeli edilen bulgular sonucunda; sanayi sektörü iç tüketim aralığı arttıkça, elektrik ve doğalgaz fiyatlarının genel seviyesde düşüş gözlendiği sonucuna varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim aralığı Kw csden yükseldikçe, fiyatlarda da azalma meydana gelmektedir. Babatunde ve Adefabi (2005), Nijerya da 1970-2003 dönemleri arasında eğitim ve ekonomik büyüme arasındaki ilişki analiz edilmiştir. Çalışmada Johansen eş bütünleşme testi ve Vektör hata düzeltme modeli kullanılmıştır. Johansen eş bütünleşme testi sonucunda eğitim ve ekonomik büyüme arasında uzun dönemli ilişki olduğu görülmüştür. İyi eğitilmiş işgücünün üretimde verimliliği ve üretim seviyesi artırdığı görülmüştür. Abstract: In this study prepared by usg data of TSI belongg to the years of 2012-2014, the consumption of electricity and natural gas used dustry and houses is statistically made more comprehensive. The purpose was to determe electricity and natural gas prices Dreger ve Reimers (2005), sağlık harcamaları ile GSYH arasındaki ilişki 21 OECD ülkesi iç panel veri analizi yöntemi ile araştırılmıştır. Çalışmada 1975-2001 dönemi ele alınmıştır. Sonuç olarak sağlık harcamaları, GSYH arasında uzun dönemli ilişki olduğu görülmüştür. Ayrıca çalışmada sağlık harcamalarının tek başına GSYH belirlemediği bunun yanı sıra, tıbbi ilerlemeler, yaşam beklentisi, bebek ölüm oranları ve yaşlılık düzey de belirleyici olduğu görülmüştür. Taban (2006), Türkiye de seçilmiş sağlık göstergeleri ile ekonomik büyüme arasındaki ilişki nedensellik bağlamında celenmiştir. Sağlık göstergeleri olarak doğuşta yaşam beklentisi, sağlık kurumlarının yatak sayısı, sağlık kurumlarının sayısı ve sağlık personeli başına düşen kişi sayıları kullanılmıştır. Nedensellik analize göre, sağlık kurumlarının sayısı ile reel GSYH arasında herhangi bir nedensellik ilişkisi görülmezken, diğer sağlık göstergeleri ile reel GSYH arasında çift yönlü nedensellik ilişkise rastlanılmıştır. Erdoğan ve Bozkurt (2008), Türkiye de yaşam beklentisi ile iktisadi büyüme arasındaki ilişki celenmiştir. Çalışmada 1980-2005 döneme ilişk yıllık veriler ARDL modeli ile test edilmiştir. Elde edilen sonuçlara göre, Türkiye de yaşam beklentisi ile ekonomik büyüme arasında pozitif yönlü bir ilişki bulunmuştur. Dağdemir (2009), sağlık ve ekonomik büyüme arasındaki karşılıklı ilişk varlığı gelişmekte olan ülkeler 1960-2005 döneme ait sağlık ve ekonomik büyüme göstergeleri ele alınarak celenmiştir. Araştırma sonuçları gelişmekte olan ülkelerde 1960-1990 dönemde yüksek oranda artan doğuşta yaşam beklentis 1990-2005 dönemde bu artış hızını kaybettiği göstermiştir. Aynı dönemde gelişmiş ülkeler doğuşta yaşam beklentisi istikrarlı artışını sürdürmektedir. Çalışmada gelişmekte olan ülkeler sağlık alanında elde ettikleri büyük kazanımları sadece ekonomik büyüme performansı ile açıklamanın yeterli olmadığı sonucuna ulaşılmıştır. Tüylüoğlu ve Tek (2009), sağlık ve sağlığın göstergesi olarak doğumda beklenen yaşam süresi ve 66

October / November / December 2014 Issue: 02 Volume: 01 Autumn Wter January / February / March Wter JEL KODU: C01-C22-E24-F17-F43-O10-O40 (Ekonomi) & (Economy) ID:69 K:03 (Pazarlama Ekonomi Marketg and Economics) ISSN Prt: 2148-8207 Onle 2149-2492 bebek ölüm oranı ele alınmış ve çoklu regresyon analizi ile celenmiştir. Yapılan analizlere göre, beklenen yaşam süresi ve bebek ölüm oranı üzerde sağlık harcamalarının gelir düzeye göre daha fazla etkili olması, sadece gelir düzey artırılmasına güvenilmeyeceği göstermiştir. Güven Grup A.Ş. Fans Yönetmeni ve konutlarda kullanılan doğalgaz ile elektrik tüketim istatistiksel olarak analiz edilmesi şekldedir. Farklı analiz teknikleri kullanılarak hazırlanan çalışmada ANOVA modeli edilen bulgular sonucunda; sanayi sektörü iç tüketim aralığı arttıkça, elektrik ve doğalgaz fiyatlarının genel seviyesde düşüş gözlendiği sonucuna varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim aralığı Kw csden yükseldikçe, fiyatlarda da azalma meydana gelmektedir. Yumuşak ve Yıldırım (2009), 1980-2005 dönemleri arası Türkiye iç sağlık harcamaları, doğuşta yaşam beklentisi ve GSMH arasındaki ilişki celenmiştir. Çalışmada sonuç olarak, sağlık harcamalarından hâsılaya doğru bir nedensellik olduğu görülmüştür. Ancak bu ilişki küçük ve negatif çıkmıştır. Ayrıca doğuşta yaşam beklentisden hâsılaya doğru bir nedenselliğ varlığı tespit edilmemiştir. Babalola (2011), 1977-2008 dönemleri arasında Nijerya da eğitim ekonomik büyüme üzerdeki etkisi analiz edilmiştir. Johansen eş bütünleşme Abstract: In this study prepared by usg data of TSI belongg to the years of 2012-2014, the consumption of electricity and natural gas used dustry and houses is statistically made more comprehensive. The purpose was to determe electricity and natural gas prices analizi sonucunda eğitim ve ekonomik büyüme arasında uzun dönemli ilişki olduğu görülmüştür. Nedensellik analizi sonucunda ekonomik büyümeden eğitime doğru tek yönlü nedensellik ilişkise rastlanılmıştır. Johnson (2011), Nijerya iç 1985-2009 dönemleri arasında ekonomik büyüme ve beşeri sermaye arasındaki ilişki analiz edilmiştir. Çalışmada ekonomik büyümeyi temsilen gayri safi yurt içi hâsıla; beşeri sermayeyi temsilen ise devlet toplam sağlık ve eğitim harcamaları, ilköğretim, orta öğretim ve yüksek öğretimde okullaşma oranı alınmıştır. Çalışmada EKK yöntemi uygulanmış ve sonuç olarak ekonomik büyüme ve beşeri sermaye arasında güçlü pozitif bir ilişki bulunmuştur. Mehrara ve Musai (2011a), 1970-2008 dönemi iç İran da sağlık harcamaları ile ekonomik büyüme arasındaki ilişki analiz edilmiştir. Çalışmada sonuç olarak değişkenler arasında uzun dönemli ilişki olduğu görülmüştür. Granger nedensellik analizi, ekonomik büyümeden sağlık harcamalarına doğru güçlü tek yönlü nedensellik ilişkis olduğunu göstermiştir. Mehrara ve Musai (2011b), seçilmiş 11 petrol ihraç eden ülkede ekonomik büyüme ile sağlık harcamaları arasındaki ilişki ele alınmıştır. Çalışmada panel birim kök ve panel eş bütünleşme analizi yöntemi kullanılmıştır. Sonuç olarak, ekonomik büyümeden sağlık harcamalarına doğru güçlü bir nedensellik ilişkisi görülmüştür. Ancak sağlık harcamalarından ekonomik büyümeye doğru kısa ve uzun dönemli ilişki olmadığı görülmüştür. Peykarjou vd., (2011), İslam Konferansı Örgütüne üye ülkelerde sağlık harcamaları ile ekonomik büyüme arasındaki ilişki 2001-2009 dönemi iç ele alınmıştır. Çalışmada panel veri analizi yöntemi kullanılmıştır. Elde edilen sonuçlar artan yaşam beklentis bu ülkelerde ekonomik büyümeyi artırdığını göstermiştir. Ayrıca doğurganlık oranı ile ekonomik büyüme arasında negatif bir ilişkiye rastlanılmıştır. Rahman (2011), Bangladeş te 1990-2009 dönemleri arasında sağlık harcamaları, eğitim harcamaları 67

October / November / December 2014 Issue: 02 Volume: 01 Autumn Wter January / February / March Wter JEL KODU: C01-C22-E24-F17-F43-O10-O40 (Ekonomi) & (Economy) ID:69 K:03 (Pazarlama Ekonomi Marketg and Economics) ISSN Prt: 2148-8207 Onle 2149-2492 ve ekonomik büyüme arasındaki ilişki analiz edilmiştir. Çalışmada sonuç olarak eğitim harcamaları ile ekonomik büyüme arasında ve eğitim harcamaları ile sağlık harcamaları arasında çift yönlü nedensellik ilişkise rastlanılırken; sağlık harcamalarından ekonomik büyümeye doğru tek yönlü nedenselliğe rastlanılmıştır. Güven Grup A.Ş. Fans Yönetmeni ve konutlarda kullanılan doğalgaz ile elektrik tüketim istatistiksel olarak analiz edilmesi şekldedir. Farklı analiz teknikleri kullanılarak hazırlanan çalışmada ANOVA modeli edilen bulgular sonucunda; sanayi sektörü iç tüketim aralığı arttıkça, elektrik ve doğalgaz fiyatlarının genel seviyesde düşüş gözlendiği sonucuna varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim aralığı Kw csden yükseldikçe, fiyatlarda da azalma meydana gelmektedir. Khattak ve Khan (2012), 1978-2011 dönemleri arasında eğitim ekonomik büyüme üzerdeki etkisi analiz edilmiştir. Çalışmada EKK yöntemi ve Johansen eş bütünleşme analizi uygulanmıştır. EKK sonuçlarına göre orta öğretim ekonomik büyümeye önemli katkı sağladığı görülmüştür. Ayrıca ilköğretim de ekonomik büyümeyi olumlu etkilediği ancak sonucun istatistiksel olarak anlamlı olmadığı görülmüştür. Johansen eş bütünleşme testi sonucunda eğitim ve ekonomik büyüme arasında uzun dönemli ilişki olduğu ortaya çıkmıştır. Abstract: In this study prepared by usg data of TSI belongg to the years of 2012-2014, the consumption of electricity and natural gas used dustry and houses is statistically made more comprehensive. The purpose was to determe electricity and natural gas prices Majdi (2012), sağlık harcamaları ile ekonomik büyüme arasındaki ilişki 15 Akdeniz ülkesi iç ele alınmıştır. Çalışmada 1990-2008 dönemi ele alınarak panel veri analizi yöntemi kullanılmıştır. Çalışmada sonuç olarak sağlık harcamalarının ekonomik büyümeye pozitif etkis olduğu görülmüştür. Nasiru ve Usman (2012), Nijerya iç 1980-2010 dönemi iç sağlık harcamaları ile ekonomik büyüme arasındaki ilişki ele alınmıştır. Çalışmada ARDL sınır testi yaklaşımı kullanılmıştır. Sonuç olarak sağlık harcamaları ile ekonomik büyüme arasında uzun dönemli ilişki bulunmuştur. Granger nedensellik analizi sonucunda sağlık harcamaları ile ekonomik büyüme arasında çift yönlü nedensellik ilişkisi olduğu görülmüştür. Odubunmi vd., (2012), Nijerya iç 1970-2009 dönemleri arası sağlık harcamaları ile ekonomik büyüme arasındaki ilişki ele alınmıştır. Çalışmada ekonomik büyüme, yabancı yardımlar, sağlık harcamaları, toplam tasarruflar ve nüfus arasında uzun dönemli ilişki bulunmuştur. Huss vd., (2012), 1970-2010 dönemleri arasında Malezya da hükümet eğitim harcamaları, sabit sermaye ve işgücüne katılım oranı ile ekonomik büyüme arasındaki ilişki analiz edilmiştir. Çalışmada VAR metodu uygulanmıştır. Çalışmada elde edilen bulgular ekonomik büyüme ile seçilen sabit sermaye bileşimi, işgücüne katılım oranı ve hükümet eğitim harcamaları arasında eş bütünleşme ilişkis olduğu görülmüştür. Granger nedensellik analizi sonucunda ekonomik büyümeden eğitime doğru nedensellik olduğu görülmüştür. Ayrıca beşeri sermaye yatırımı olarak eğitim Malezya daki ekonomik büyümede önemli rol oynamaktadır. Tıraşoğlu ve Yıldırım (2012), Türkiye de sağlık harcamaları ve GSYH arasındaki ilişki 2006:01 ve 2012:03 dönemleri iç analiz edilmiştir. Analiz edilen dönem itibariyle 2008 Dünya Ekonomik Kriz olası etkileri de göz önüne alınarak, seride tek yapısal kırılmaya iz veren Lee ve Strazicich (2004) birim kök testi ve tek 68

October / November / December 2014 Issue: 02 Volume: 01 Autumn Wter January / February / March Wter JEL KODU: C01-C22-E24-F17-F43-O10-O40 (Ekonomi) & (Economy) ID:69 K:03 (Pazarlama Ekonomi Marketg and Economics) ISSN Prt: 2148-8207 Onle 2149-2492 kırılmalı Gregory ve Hansen (1996) eş bütünleşme testi kullanılmıştır. Elde edilen sonuçlar, tek yapısal kırılma durumunda sağlık harcamaları ve ekonomik büyüme arasında uzun dönemli bir ilişki olduğunu göstermiştir. Güven Grup A.Ş. Fans Yönetmeni ve konutlarda kullanılan doğalgaz ile elektrik tüketim istatistiksel olarak analiz edilmesi şekldedir. Farklı analiz teknikleri kullanılarak hazırlanan çalışmada ANOVA modeli edilen bulgular sonucunda; sanayi sektörü iç tüketim aralığı arttıkça, elektrik ve doğalgaz fiyatlarının genel seviyesde düşüş gözlendiği sonucuna varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim aralığı Kw csden yükseldikçe, fiyatlarda da azalma meydana gelmektedir. Yardımcıoğlu (2012), 25 OECD ülkese ait veriler kullanılarak 1975-2008 dönemi iç sağlık (yaşam beklenti düzeyi) ve ekonomik büyüme arasındaki uzun dönemli ilişki araştırılmıştır. Bu amaçla Pedroni eş bütünleşme testi, Pedroni FMOLS testi ve Canng; Pedroni panel nedensellik analizi kullanılmıştır. Pedroni eş bütünleşme testi her iki değişken uzun dönemde eş bütünleşme Abstract: In this study prepared by usg data of TSI belongg to the years of 2012-2014, the consumption of electricity and natural gas used dustry and houses is statistically made more comprehensive. The purpose was to determe electricity and natural gas prices ilişkise sahip olduğunu göstermektedir. Pedroni FMOLS test sonuçlarına göre panel genelde sağlığın esnekliği % 0.18 olarak, ekonomik büyüme değişken esnekliği ise % 0.17 olarak hesaplanmıştır. Yapılan nedensellik araştırmalarından Lamda-Pearson istatistiğe göre panel geneli iç panel nedensellik sonuçları sağlık ve ekonomik büyüme arasında uzun dönemde çift yönlü nedensellik ilişkisi göstermektedir. Bu bağlamda uzun dönemde araştırma kapsamındaki OECD ülkelerde sağlık ve ekonomik büyüme değişkenleri arasında karşılıklı olarak anlamlı bir ilişk olduğu görülmüştür. Awel (2013), İsveç iç 1870-2000 dönemleri arasında beşeri sermaye ile ekonomik büyüme arasındaki ilişki analiz edilmiştir. Granger nedensellik analizi sonucunda, beşeri sermaye ile işçi başına çıktı arasında çift yönlü nedenselliğ olduğu görülmüştür. Ayrıca Vektör Hata Düzeltme Modeli, İsveç te beşeri sermayen ekonomik büyüme üzerde olumlu etkisi olduğunu göstermiştir. Çalışkan vd., (2013), Türkiye de 1967-2010 yılları arasında sağlıkla ilgili göstergeler ekonomik büyüme üzerdeki etkisi belirlenmiştir. Türkiye iç sağlık harcamalarını temsilen; doğumda yaşam beklentisi, hastane sayısı, sağlık personeli başına düşen kişi sayısı, sağlık kurumlarına ait yatak sayıları olmak üzere dört vekil değişken modele dâhil edilmiştir. Ekonomik büyümeyi temsilen ise reel gayri safi yurtiçi hâsıla (RGDP) verileri kullanılmıştır. Çalışmada sonuç olarak, sağlık personeli başına düşen hasta sayısından ve sağlık kurumlarına ait yatak sayısından reel GSYH ye doğru tek yönlü bir ilişki olduğunu, hastane sayısından reel GSYH ye ise %10 anlamlılık seviyesde benzer bir ilişki olduğu görülmüştür. Ekonometrik analizde temsili sağlık değişkenler heps birlikte reel GSYH n Granger nedeni olduğu da görülmüştür. Ancak buradaki nedensellik ilişkis temsili sağlık değişkenlerden reel GSYH ye doğru ve tek yönlü olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Ecevit (2013), çalışmada ekonomik büyüme üzerde doğumda beklenen yaşam süres etkisi 21 OECD ülkesi iç panel veri analizi yöntemi ile 1970-2010 dönemi iç celenmiştir. Sağlık göstergesi olarak yaşam süresi, ekonomik büyüme göstergesi olarak da kişi başına gayri safi yurt içi hâsıla değişkeni kullanılmıştır. Diğer bağımsız değişkenler olarak da reel ihracat, reel sabit sermaye ve kişi başına enerji kullanımı kullanılmıştır. 69

October / November / December 2014 Issue: 02 Volume: 01 Autumn Wter January / February / March Wter JEL KODU: C01-C22-E24-F17-F43-O10-O40 (Ekonomi) & (Economy) ID:69 K:03 (Pazarlama Ekonomi Marketg and Economics) ISSN Prt: 2148-8207 Onle 2149-2492 Sonuç olarak değişkenler arasında uzun dönemli ilişkiye rastlanılmıştır. Panel Granger nedensellik analizi sonucu ise yaşam beklentisden kişi başına gayri safi yurt içi hâsılaya doğru tek yönlü ilişki olduğunu göstermiştir. Güven Grup A.Ş. Fans Yönetmeni ve konutlarda kullanılan doğalgaz ile elektrik tüketim istatistiksel olarak analiz edilmesi şekldedir. Farklı analiz teknikleri kullanılarak hazırlanan çalışmada ANOVA modeli yönünde hareket edilmiş olup, yapılan istatistik görülmüştür. bulgulara göre de sonuca gidilmiştir. Elde edilen bulgular sonucunda; sanayi sektörü iç tüketim aralığı arttıkça, elektrik ve doğalgaz fiyatlarının genel seviyesde düşüş gözlendiği sonucuna varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim aralığı Kw csden yükseldikçe, fiyatlarda da azalma meydana gelmektedir. Idrees ve Siddiqi (2013), 1990-2006 dönemleri arası 7 gelişmiş ülke (ABD, İngiltere, Kanada, Almanya, Fransa, İtalya, Japonya) ve 7 gelişmekte olan ülke (Pakistan, Hdistan, Ç, Türkiye, Polonya, Rusya, Güney Afrika) iç kamu eğitim harcamaları ve ekonomik büyüme arasındaki ilişki analiz edilmiştir. Çalışmada Panel veri analizi yöntemi kullanılmıştır. Sonuç olarak, kamu eğitim harcamaları ve ekonomik büyüme arasında uzun dönemli ilişki olduğu görülmüştür. Ayrıca kamunun eğitim harcamalarının ekonomik büyüme üzerdeki etkis gelişmekte olan ülkelerde gelişmiş ülkelere nazaran daha yüksek olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Abstract: In this study prepared by usg data of TSI belongg to the years of 2012-2014, the consumption of electricity and natural gas used dustry and houses is statistically made more comprehensive. The purpose was to determe electricity and natural gas prices Sirag vd., (2013), Sudan da ekonomik büyüme ile sağlık hizmeti arasındaki kısa ve uzun dönemli ilişki analiz edilmiştir. Sağlık hizmeti göstergesi olarak yaşam süresi, ekonomik büyüme göstergesi olarak kişi başına GSYH kullanılmıştır. Çalışmada 1980-2010 dönemi ele alınmış ve ARDL sınır testi yöntemi kullanılmıştır. Sonuç olarak, sağlık hizmeti ile ekonomik büyüme arasında uzun dönemli bir ilişki olduğu görülmüştür. Granger nedensellik analizi sonucunda sağlık hizmetlerden ekonomik büyümeye doğru tek yönlü bir ilişkiye rastlanılmıştır. Zivengwa vd., (2013), Zimbabve de 1980-2008 dönemleri arasında ekonomik büyüme ve eğitim arasındaki ilişki analiz edilmiştir. Çalışmada Pairwise Granger nedensellik analizi ve VAR analizi yapılmıştır. Sonuç olarak, eğitimden ekonomik büyümeye doğru tek yönlü nedensellik ilişkise rastlanılmıştır. Ayrıca eğitim harcamalarının ekonomik büyüme iç son derecede önemli olduğu Babatunde (2014), Nijerya da sağlık harcamalarının ekonomik büyüme üzerdeki etkisi analiz edilmiştir. Çalışmada 1970-2010 dönemi ele alınmıştır. Çoklu regresyon analizi sonucunda sermaye birikimi, toplam sağlık harcamaları ve işgücü verimliliğ ekonomik büyüme üzerde önemli belirleyiciler olduğu, yaşam beklentis ise çalışmada ele alınan dönemler itibariyle büyüme üzerde negatif etkiye sahip olduğu görülmüştür. Onisanwa (2014), Nijerya da ekonomik büyümen sağlık sektörü üzerdeki etkisi analiz edilmiştir. Çalışmada 1995-2009 dönemi ele alınmış ve eş bütünleşme analizi ve Granger nedensellik analizi yapılmıştır. Çalışmada sonuç olarak ekonomik büyümen uzun dönemde sağlık göstergeleri olumlu etkilediği görülmüştür. Ayrıca sağlık göstergeleri de uzun dönemde ekonomik büyümeyi olumlu etkilemektedir. Selim vd., (2014), ekonomik büyüme ile beşeri sermayen sağlık harcaması bileşeni arasındaki ilişki araştırılmıştır. Çalışmada 27 AB üyesi ülke ve Türkiye ye ait 2001-2011 yılları arasında kişi 70

October / November / December 2014 Issue: 02 Volume: 01 Autumn Wter January / February / March Wter JEL KODU: C01-C22-E24-F17-F43-O10-O40 (Ekonomi) & (Economy) ID:69 K:03 (Pazarlama Ekonomi Marketg and Economics) ISSN Prt: 2148-8207 Onle 2149-2492 başına sağlık harcaması ve ekonomik büyüme arasındaki kısa ve uzun dönemli ilişki panel eş bütünleşme ve hata düzeltme modelleri kapsamında celenmiştir. Elde edilen bulgulara göre kişi başı sağlık harcaması ve ekonomik büyüme arasında kısa ve uzun dönemde pozitif bir ilişki bulunmuştur. Güven Grup A.Ş. Fans Yönetmeni ve konutlarda kullanılan doğalgaz ile elektrik tüketim istatistiksel olarak analiz edilmesi şekldedir. Farklı analiz teknikleri kullanılarak hazırlanan çalışmada ANOVA modeli Sanayi ve konutlarda tüketim aralıklarına göre elektrik rastlanılmıştır. ve doğalgaz fiyatlarının tespit edilmesi edilen bulgular sonucunda; sanayi sektörü iç tüketim aralığı arttıkça, elektrik ve doğalgaz fiyatlarının genel seviyesde düşüş gözlendiği sonucuna varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim aralığı Kw csden yükseldikçe, fiyatlarda da azalma meydana gelmektedir. Shaari (2014), 1982-2011 dönemleri arasında Malezya da eğitim düzeyi (ilk, orta, yükseköğrenim) ile ekonomik büyüme arasındaki ilişki analiz edilmiştir. Çalışmada Johansen eş bütünleşme analizi ve Granger nedensellik analizi yöntemi kullanılmıştır. Johansen eş bütünleşme testi sonucunda tüm eğitim seviyesi türleri ile ekonomik büyüme arasında uzun dönemli ilişki olduğu görülmüştür. Granger nedensellik analizi ise ilk ve yüksek öğretim ile ekonomik büyüme arasında herhangi bir nedensellik ilişkisi görülmezken; orta öğretimden Abstract: In this study prepared by usg data of TSI belongg to the years of 2012-2014, the consumption of electricity and natural gas used dustry and houses is statistically made more comprehensive. The purpose was to determe electricity and natural gas prices ekonomik büyümeye doğru nedensellik ilişkisi olduğu görülmüştür. Ayrıca hükümet ekonomik büyüme artırmak iç eğitim harcamalarını artırması gerektiği görülmüştür. Yakışık ve Çet (2014), genişletilmiş Solow Modeli, ARDL yöntemi kullanılarak Türkiye n 1980-2012 dönemi verileri ile tahm edilmiştir. Teknoloji düzeyi patent sayısı ile temsil edilmiş, beşeri sermaye eğitim ve sağlık olmak üzere iki farklı değişkenle temsil edilmiştir. Sağlık göstergesi olarak ortalama yaşam süresi, eğitim göstergesi olarak da orta ve yüksek öğretimde okullaşma oranları tercih edilmiştir. Elde edilen bulgulara göre patent, ortalama yaşam süresi ve orta öğretimde okullaşma oranının büyüme üzerde anlamlı pozitif etkisi varken; yükseköğretim etkisi yoktur. Aluko ve Oluseyi (2015), sağlık harcamalarının ekonomik büyüme üzerdeki etkisi Nijerya iç 1980-2013 dönemi iç analiz edilmiştir. Çalışmada sonuç olarak sağlık göstergeleri ile ekonomik büyüme arasında tek yönlü bir nedensellik ilişkise Aydemir ve Baylan (2015), Türkiye de sağlık harcamaları ile GSYH arasındaki ilişki 1998-2012 dönemi iç celenmiştir. Çalışmada sonuç olarak, sağlık harcamalarından GSYH doğru nedensellik ilişkis olduğu görülmüştür. Bozkurt (2015), bilgi-iletişim, eğitim ve sağlık sektörleri ile ekonomik büyüme arasındaki kısa ve uzun dönem ilişki Türkiye iç analiz edilmiştir. Söz konusu ilişki 1998:1-2014:3 döneme ait 1988 bazlı reel üçer aylık veriler kullanılarak zaman serisi analizi ile test edilmiştir. Elde edilen bulgulara göre bilgi değişken katsayısı istatistiksel olarak anlamlıyken diğer değişkenler katsayıları anlamlı değildir. Bilgi, eğitim ve sağlık sektöründeki cari dönem gelişmeler aynı dönemdeki GSYH yı pozitif olarak etkilemektedir. GSYH nın en duyarlı olduğu sektör bilgi ve iletişim sektörüdür. Bu sektördeki %1 lik bir üretim artışı GSYH da yaklaşık %0,55 bir artışa neden olmaktadır. Eggoh vd., (2015), 49 Afrika ülkesi iç, 1996-2010 dönemleri arasında eğitim ve sağlık değişkenler de yer aldığı beşeri sermaye ve ekonomik büyüme 71

October / November / December 2014 Issue: 02 Volume: 01 Autumn Wter January / February / March Wter JEL KODU: C01-C22-E24-F17-F43-O10-O40 (Ekonomi) & (Economy) ID:69 K:03 (Pazarlama Ekonomi Marketg and Economics) ISSN Prt: 2148-8207 Onle 2149-2492 arasındaki ilişki panel veri analizi yöntemi ile ele alınmıştır. Çalışmada sonuç olarak eğitim ve sağlık harcamalarının ekonomik büyüme üzerde negatif bir etkis olduğu görülmüştür. Ancak beşeri sermaye stoku göstergeleri daha küçük bir pozitif etkiye sahiptir. Ayrıca çalışmada eğitim ve sağlık harcamalarının tamamlayıcı olduğu görülmüştür. Güven Grup A.Ş. Fans Yönetmeni ve konutlarda kullanılan doğalgaz ile elektrik tüketim istatistiksel olarak analiz edilmesi şekldedir. Farklı analiz teknikleri kullanılarak hazırlanan çalışmada ANOVA modeli edilen bulgular sonucunda; sanayi sektörü iç tüketim aralığı arttıkça, elektrik ve doğalgaz fiyatlarının genel seviyesde düşüş gözlendiği sonucuna varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim aralığı Kw csden yükseldikçe, fiyatlarda da azalma meydana gelmektedir. Hayaloğlu ve Bal (2015), sağlık harcamaları ve ekonomik büyüme ilişkisi 2000-2013 yıllarını kapsayan dönemde 54 üst orta gelirli ülke iç araştırılmıştır. Bu doğrultuda toplam sağlık harcamalarının yanında kamu ve özel sektör sağlık harcamalarının ekonomik büyüme üzerdeki etkisi panel veri analiz yöntemi kullanılarak test edilmiştir. Sonuç olarak gerek toplam sağlık harcamalarındaki gerekse kamu ve özel sektör sağlık harcamalarındaki artış, üst orta gelirli ülkelerde ekonomik büyümeyi olumlu yönde etkilediği görülmüştür. Abstract: In this study prepared by usg data of TSI belongg to the years of 2012-2014, the consumption of electricity and natural gas used dustry and houses is statistically made more comprehensive. The purpose was to determe electricity and natural gas prices Kurt (2015), çalışmada Türkiye iç Feder-Ram modeli kullanılarak sağlık harcamalarının ekonomik büyüme üzerdeki doğrudan ve dolaylı etkisi celenmiştir. 2006:1 ve 2013:10 dönemi esas alınmıştır. Çalışmadan elde edilen sonuçlar, sağlık harcamalarının ekonomik büyüme üzerdeki direkt etkis pozitif doğrudan etkis ise negatif olduğu görülmüştür Malick (2015), Hdistan da ekonomik büyüme ile sağlık harcamaları arasındaki ilişki 1960-2008 dönemi iç analiz edilmiştir. Granger nedensellik analizi sonucunda ekonomik büyüme ile sağlık harcamaları arasında çift yönlü nedensellik ilişkise rastlanılmıştır. Memarian (2015), İran da sağlık harcamaları, yaşam süresi ve ekonomik büyüme arasındaki ilişki 1989-2011 dönemi iç ele alınmıştır. Çalışmada yıllık veriler kullanılmış ve ARDL sınır testi yaklaşımı kullanılmıştır. Sonuç olarak, kısa ve uzun dönemde yaşam beklentisi ve sağlık harcamalarının büyüme üzerde pozitif bir etkisi olduğu görülmüştür. Diğer bir ifadeyle yaşam beklentisi ile sağlık harcamaları artıkça ekonomik büyümede artmaktadır. Ngangue ve Manfred (2015), gelişmekte olan ülkelerde 2000-2013 dönemlerde yaşam beklentisi ile ekonomik büyüme arasındaki ilişki analiz edilmiştir. Damik panel yöntemi kullanılarak 141 gelişmekte olan ülke iç analiz edilmiştir. Sonuç olarak yaşam beklentisdeki gelişme ekonomik büyümeyi pozitif etkilemektedir. Shahzad (2015), Pakistan da 1990-2013 dönemleri arasında beşeri sermayen ekonomik büyüme üzerdeki etkisi analiz edilmiştir. Çalışmada, ADF birim kök testi yapıldıktan sonra çoklu regresyon analizi yapılmıştır. Sonuç olarak beşeri sermaye göstergesi olan okullaşma oranının ekonomik büyüme üzerde pozitif etkisi olduğu görülmüştür. Sabit sermaye yatırımının ekonomik büyüme üzerde pozitif ve önemli etkisi olduğu görülmüştür. Bebek ölüm oranı ve tüketici fiyat endeks ekonomik büyüme üzerde negatif fakat önemli etkis olduğu sonucuna ulaşılmıştır. 72

October / November / December 2014 Issue: 02 Volume: 01 Autumn Wter January / February / March Wter JEL KODU: C01-C22-E24-F17-F43-O10-O40 (Ekonomi) & (Economy) ID:69 K:03 (Pazarlama Ekonomi Marketg and Economics) ISSN Prt: 2148-8207 Onle 2149-2492 Bu sonuçlar Pakistan da ekonomik büyümen sürdürülebilmesi iç eğitim ve sağlık sektörüne gereken önem verilmesi gerektiği göstermiştir. 4.Veri Seti ve Metodoloji Çalışmada eğitim ve sağlık göstergeler ekonomik büyüme üzerdeki etkisi belirlenirken oluşturulan model aşağıdaki şekilde tanımlanmıştır. Güven Grup A.Ş. Fans Yönetmeni ve konutlarda kullanılan doğalgaz ile elektrik tüketim istatistiksel olarak analiz edilmesi şekldedir. Farklı analiz teknikleri kullanılarak hazırlanan çalışmada ANOVA modeli edilen bulgular sonucunda; sanayi sektörü iç tüketim aralığı arttıkça, elektrik ve doğalgaz fiyatlarının genel seviyesde düşüş gözlendiği sonucuna varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim aralığı Kw csden yükseldikçe, fiyatlarda da azalma meydana gelmektedir. GSYH=f (DYB, SH, YO) (4) Bu eşitlikte GSYH gayri safi yurt içi hasılayı, DYB doğumda yaşam beklentisi, SH ise sağlık harcamalarının GSYH içdeki % payını, YO yüksek öğretimde okullaşma oranını temsil etmektedir. Model matematiksel ifadesi ise şu şekilde gösterilmektedir: Abstract: In this study prepared by usg data of TSI belongg to the years of 2012-2014, the consumption of electricity and natural gas used dustry and houses is statistically 0 1 made more 2comprehensive. 3 The purpose was to determe gösterilmektedir. electricity and natural gas prices ln GSYH = β + β ln DYB + β ln SH + β lnyo + ε (5) Burada β 0 sabit terimi, β 1, β 2, β 3 eğim parametreleri, ε ise hata terimi göstermektedir. Ekonometrik modelde değişkenler önünde yer alan ln değişkenler logaritmasının alındığını göstermektedir. Çalışmada kullanılan ekonometrik model iç bağımlı değişken olarak ekonomik büyüme düzeyi alınmıştır. Ekonomik büyümen göstergesi olarak ise gayri safi yurt içi hâsıla düzeyi kullanılmıştır. Eğitim ve sağlık harcamalarına ilişk ise, yükseköğretimde okullaşma oranı sağlık harcamalarının GSYH içdeki % payı, doğumda yaşam beklentisi alınmıştır. Çalışmada 1980-2013 dönemi ele alınmış ve çalışmada kullanılan veriler Dünya Bankası veri tabanından alınmıştır. Çalışmada kullanılan değişkenler ve değişkenlere ait tanımlayıcı istatistikler tablo 1 de Tablo 1. Değişkenlere İlişk Tanımlayıcı İstatistikler Değişkenler Ortalama Medyan Standart Sapma Mimum Maksimum LGSYH 5.494 5.469 0.744 4.390 6.711 LDYB 4.211 4.217 0.076 4.072 4.319 LSH 1.272 1.319 0.430 0.418 1.803 LYO 2.984 3.066 0.736 1.735 4.373 Zaman serileri iktisadi değişkenler belirli zaman aralığında almış olduğu değerlerle açıklanmaktadır. Durağan olmayan serilerle yapılan analizler sahte sonuçlar doğuracağından dolayı regresyon sonuçları değişkenler arasında gerçek bir ilişkiyi göstermeyecektir. Bu durumda bir zaman seris istatistiksel analizi yapılmadan önce modelde kullanılacak olan seriler durağanlığı tespit edilmelidir. Birim kök testleri aracılığıyla durağanlık sınanmaktadır. Dickey-Fuller teste değişken 73

October / November / December 2014 Issue: 02 Volume: 01 Autumn Wter January / February / March Wter JEL KODU: C01-C22-E24-F17-F43-O10-O40 (Ekonomi) & (Economy) ID:69 K:03 (Pazarlama Ekonomi Marketg and Economics) ISSN Prt: 2148-8207 Onle 2149-2492 n gecikmeli değerler eklenmesi ile oluşturulan Genişletilmiş Dickey-Fuller (ADF) testi ile hata terimlerdeki korelasyon sorununun kaldırılması amaçlanmaktadır. Bu çalışmada değişkenlere ait veriler durağanlığının sınanmasında Genişletilmiş Dickey-Fuller (ADF) testi kullanılmıştır. ADF birim kök testi iç söz konusu hipotez şu şekilde ifade edilmektedir: Murat KORKMAZ, Hakan t AÇIKGÖZ t 1 i t i t i= 1 Güven Grup A.Ş. Fans Yönetmeni ve konutlarda kullanılan doğalgaz ile elektrik tüketim istatistiksel olarak analiz edilmesi şekldedir. Farklı analiz teknikleri kullanılarak hazırlanan çalışmada ANOVA modeli edilen bulgular sonucunda; sanayi sektörü iç tüketim aralığı arttıkça, elektrik ve doğalgaz fiyatlarının genel seviyesde düşüş gözlendiği sonucuna varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim aralığı Kw csden yükseldikçe, fiyatlarda da azalma meydana gelmektedir. H 0 = Seriler durağan değil, birim kök var. H A = Seriler durağan, birim kök yok. ADF testi iç kurulan sabitli ve sabitli-trendli modeller şu şekilde gösterilmektedir: ACCORDING p TO CONSUMPTION RANGES IN TERMS OF INDUSTRY AND t β δ t 1 φi t i εt i= 1 (6) Abstract: In this study prepared by usg data of TSI belongg to the years of 2012-2014, the consumption of electricity and natural gas used dustry and houses is statistically techniques for analysis. Tablo Moreover, 2. ADF tests Birim of hypothesis Kök Testi were applied Sonucu and the research was made more comprehensive. The purpose was to determe electricity and natural gas prices y = + y + y + Değişken Adı Düzey Değerleri (Sabitli-Trendli) y = β + αt + δy + φ y + ε (7) Çalışmada öncelikle seriler durağanlığı Genişletilmiş Dickey-Fuller (ADF) birim kök testi ile hem düzeyde hem de birci farkları celenmiş ve test sonuçları tablo 2 de sunulmuştur. Değişkenler iç ADF birim kök testi sonuçları celendiğde, değişkenler düzey değerlerde durağan olmadıkları diğer bir ifadeyle seriler birim kök içerdikleri görülmektedir. Değişkenler birci farkları alındığında %5 anlam düzeyde durağanlaştıkları tespit edilmiştir. ADF Birim Kök Testi 1.Fark Değeri (Sabitli-Trendli) Test İstatistiği Kritik Değer Sonuç Test İstatistiği Kritik Değer Sonuç LGSYH -2.49-3.55 I(0) -5.65* -3.55 I(1) LSH -2.23-3.55 I(0) -6.19* -1.95 I(1) LYO -1.78-3.55 I(0) -5.42* -3.55 I(1) LDYB 3.82-3.60 I(0) -3.81* -3.58 I(1) Not: *Kritik değer olarak %5 anlamlılık dü zeyi esas alınmıştır. L: değişken logaritma sını ifade etmektedir. Seriler arasında uzun dönem denge ilişkis varlığı eş bütünleşme testi ile sınanmaktadır. Engle ve Granger yöntem çok denklemli olarak genelleştirilmiş hali olan Johansen (1988) eşbütünleşme testi VAR (Vector Auto Regression) analize dayanmaktadır. Denklem sistemi aşağıdaki şekildedir: 74

October / November / December 2014 Issue: 02 Volume: 01 Autumn Wter January / February / March Wter JEL KODU: C01-C22-E24-F17-F43-O10-O40 (Ekonomi) & (Economy) ID:69 K:03 (Pazarlama Ekonomi Marketg and Economics) ISSN Prt: 2148-8207 Onle 2149-2492 t 1 t 1... k 1 t k t k t X = Γ X + Γ X + Π + ε (8) Γ i = Ι + Π 1 +... Π i = 1,.., k i Güven Grup A.Ş. Fans Yönetmeni (9) Bu denklemde, Π katsayılar matrisidir ve katsayılar matris rankı sistemde mevcut olan eş bütünleşme ilişki sayısını vermektedir. Π matris rankı sıfıra eşit ise bu durumda X vektörünü oluşturan değişkenler arasında eş bütünleşme ilişkis olmadığı anlaşılır. Rankın ve konutlarda kullanılan doğalgaz ile elektrik tüketim istatistiksel olarak analiz edilmesi şekldedir. Farklı analiz teknikleri kullanılarak hazırlanan çalışmada ANOVA modeli edilen bulgular sonucunda; sanayi sektörü iç tüketim aralığı arttıkça, elektrik ve doğalgaz fiyatlarının genel seviyesde düşüş gözlendiği sonucuna varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim aralığı Kw csden yükseldikçe, fiyatlarda da azalma meydana gelmektedir. 1 e eşit olması durumunda değişkenler arasında eş bütünleşme ilişkis olduğu 1 den büyük olması durumunda ise birden fazla eş bütünleşme ilişkis olduğu görülmektedir. Johansen eş bütünleşme testde seriler arasında eş bütünleşik bir ilişk varlığı iz ve özdeğer istatistikleri kullanılarak araştırılmaktadır. İz ve özdeğer istatistikleri aşağıda gösterilmiştir: Abstract: In this study prepared by usg data of TSI belongg to the years of 2012-2014, the consumption of electricity and natural gas used dustry and houses is statistically made more comprehensive. The purpose was to determe electricity and natural gas prices n λtrace( r) = T ln(1 λi ) (10) i= r+ 1 λmax = ( rr, + 1) = Tln(1 λ r + 1) (11) Bu denklemlerde Π i λ matrisden tahm edilen karakteristik veya kendi değerler kökleri; T ise kullanılabilir gözlem sayısını ifade etmektedir. İz istatistiğde rankın r ye eşit ya da r den küçük olduğunu ifade eden boş hipotez ile alternatif hipotez karşılaştırılmaktadır. Bu karşılaştırma iz ve maksimum özdeğer test istatistikler kritik değerlerle karşılaştırılması yoluyla yapılmaktadır. Test istatistikler kritik değerden büyük olması durumunda boş hipotez reddedilmekte ve alternatif hipotez kabul edilmektedir. Özdeğer istatistiğde ise rankın r ye eşit olduğunu ifade eden boş hipotez, r+1 olduğunu ifade eden alternatif hipotezle karşılaştırılmaktadır. Değişkenler aynı seviyede durağan oldukları tespit edildikten sonra değişkenler arasındaki uzun dönemli ilişk varlığı Johansen eş bütünleşme analizi ile araştırılmıştır. Değişkenler arasındaki uzun dönemli bir ilişk olup olmadığını test etmek iç Maximum Eigen Değer ve Trace istatistikleri kullanılmaktadır. Johansen Eş-bütünleşme testiyle değişkenler arasındaki uzun dönemli ilişki araştırılırken kurulan VAR da önemli bir rolü olan gecikme sayısı tespit edilmeye çalışılmıştır. VAR model gecikme uzunluğunun tespiti iç LogL, LR, FPE, AIC, SC ve HQ kriterleri uygulanmıştır. Tablo 3 de kurulacak Johansen testi iç seçilecek VAR modeli en uygun gecikme uzunluğu dört olarak belirlenmiştir. 75

Gecikme Uzunluğu UHEYAD October / November / December 2014 Issue: 02 Volume: 01 Autumn Wter January / February / March Wter JEL KODU: C01-C22-E24-F17-F43-O10-O40 (Ekonomi) & (Economy) ID:69 K:03 (Pazarlama Ekonomi Marketg and Economics) ISSN Prt: 2148-8207 Onle 2149-2492 Tablo 3. Gecikme Uzunluğu Test Sonuçları LogL LRMurat KORKMAZ, FPEHakan AÇIKGÖZ AIC SC HQ Güven Grup A.Ş. Fans Yönetmeni 0 97.63685 1 Kilis NA7 Aralık Üniversitesi, 2.29e-08Elektrik-Enerji -6.242457 Bölümü -6.055630-6.1826 1 279.7437 303.5114 3.59e-13-17.31625-16.38211-17.01741 2 3 4 Özet 314.7106 : 2012-2014 Yılları 48.95371* arasındaki TUİK 1.08e-13 verileri kullanılarak -18.58071 hazırlanan bu -16.89927* çalışma, sanayi ve konutlarda kullanılan doğalgaz ile elektrik tüketim istatistiksel olarak analiz edilmesi şekldedir. 326.4688Farklı 13.32590 analiz teknikleri kullanılarak 1.70e-13 hazırlanan -18.29792 çalışmada ANOVA -15.86918 modeli uygulanmıştır. 356.3718 Ayrıca 25.91595 hipotez testleri uygulanarak 9.65e-14* araştırma 19.22479* daha kapsamlı hale -16.04874 getirilmiştir. edilen bulgular sonucunda; sanayi sektörü iç tüketim aralığı arttıkça, elektrik ve doğalgaz fiyatlarının genel seviyesde düşüş gözlendiği sonucuna varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim aralığı Kw csden yükseldikçe, fiyatlarda da azalma meydana gelmektedir. -18.04280-17.520094-18.20874* Not: AIC;Akaike Bilgi Kriteri, SIC;Schwartz Bilgi Kriteri, HQ;Hannan-Qun Kriteri, FPE;Fal Prediction Error kriteri ifade etmektedir. Zaman boyutunun uzun olmaması nedeniyle, daha uzun gecikme seviyeleri hesaplanmamıştır. Bu gecikme uzunluğunda kurulan model otokorelasyon, değişen varyans içermediği ve normal dağılım gösterdiği, LM, White, Jarque Bera normallik testi kullanılarak saptanmıştır. Değişkenler arasında eşbütünleşmen varlığı Johansen eşbütünleşme yöntemi kullanılarak tahm edilmiş; elde edilen sonuçlar tablo 4 ve tablo 5 te sunulmuştur. Johansen eş bütünleşme testi sonucunda, değişkenler arasında eş bütünleşmen olduğu diğer bir ifadeyle değişkenler uzun dönemde birlikte hareket ettikleri görülmektedir. Abstract: In this study prepared by usg data of TSI belongg to the years of 2012-2014, the consumption of electricity and natural gas used dustry and houses is statistically made more comprehensive. The purpose was to determe electricity and natural gas prices Tablo 4. Trace İstatistiğe Göre Koentegrasyon Testi Hipotezler Özdeğer Trace istatistiği %5 Kritik değer Yok* 0.963555 149.6515 55.24578 En fazla 1* 0.771645 53.60496 35.01090 En fazla 2 0.275121 10.77619 18.39771 En fazla 3 0.048620 1.445403 3.841466 Tablo 5. Max-Eigen İstatistiğe Göre Koentegrasyon Testi Hipotezler Özdeğer Trace istatistiği %5 Kritik değer Yok* 0.963555 96.04659 30.81507 En fazla 1* 0.771645 42.82877 24.25202 En fazla 2 0.275121 9.330785 17.14769 En fazla 3 0.048620 1.445403 3.841466 76

October / November / December 2014 Issue: 02 Volume: 01 Autumn Wter January / February / March Wter JEL KODU: C01-C22-E24-F17-F43-O10-O40 (Ekonomi) & (Economy) ID:69 K:03 (Pazarlama Ekonomi Marketg and Economics) ISSN Prt: 2148-8207 Onle 2149-2492 Şekil 1 de tahm edilen model iç AR karakteristik polomunun ters kökleri gösterilmektedir. Kökler tamamının çember içde olması ve Güven Grup A.Ş. Fans Yönetmeni simetrik iz düşümlere sahip olması, model durağanlık açısından herhangi bir sorun taşımadığını ortaya koymaktadır.şekil 2. AR Karakteristik Polomunun 1 Kilis 7 Aralık Üniversitesi, Ters Kökler Elektrik-Enerji Birim BölümüÇember İçdeki Konumu ve konutlarda kullanılan doğalgaz ile elektrik tüketim istatistiksel olarak analiz edilmesi şekldedir. 1.5 Farklı analiz teknikleri kullanılarak hazırlanan çalışmada ANOVA modeli yönünde hareket 1.0 edilmiş olup, yapılan istatistik bulgulara göre de sonuca gidilmiştir. Elde edilen bulgular sonucunda; sanayi sektörü iç tüketim aralığı arttıkça, elektrik ve doğalgaz fiyatlarının genel seviyesde düşüş gözlendiği sonucuna varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim aralığı Kw csden 0.5 yükseldikçe, fiyatlarda da azalma meydana gelmektedir. 0.0 Inverse Roots of AR Characteristic Polynomial -0.5 Abstract: In this study prepared by usg data of TSI belongg to the years of 2012-2014, the consumption -1.0 of electricity and natural gas used dustry and houses is statistically made more -1.5 comprehensive. The purpose was to determe electricity and natural gas prices -1.5-1.0-0.5 0.0 0.5 1.0 1.5 Nedensellik analizi, iki değişken arasındaki nedensellik ilişkis varlığını ve tek ya da çift yönlü ilişkiyi test etmek amacıyla kullanılmaktadır. Engle ve Granger (1987) tarafından geliştirilen Vektör Hata Düzeltme Modeli (VECM) ile düzeyde durağan olmayan ancak farkı alındığında aynı derecede durağan olan bütünleşik zaman seriler nedenselliği sınanabilmektedir. Çalışmada uygulanan eşbütünleşme testi sonucunda değişkenler arasında eşbütünleşme ilişkisi bulunduğundan dolayı, nedensellik ilişkisi hata düzeltme modele dayalı (VECM) Granger Nedensellik testi yardımıyla celenmiştir. Ele alınan değişkenler arasındaki kısa dönemli damik davranışları saptamak iç kullanılan vektör hata düzeltme modelleri aşağıdaki gibidir: k k k k (12) GSYH = b + b GSYH + b SH + b DYB + b YO ++ φ ECM u it 1i 11ip it p 12ip it p 13ip it p 14ip it p 1i it 1 1it p= 1 p= 1 p= 1 p= 1 77

October / November / December 2014 Issue: 02 Volume: 01 Autumn Wter January / February / March Wter JEL KODU: C01-C22-E24-F17-F43-O10-O40 (Ekonomi) & (Economy) ID:69 K:03 (Pazarlama Ekonomi Marketg and Economics) ISSN Prt: 2148-8207 Onle 2149-2492 k k k k it 2i 21ip it p 22ip it p 23ip it p 24ip it p φ2i it 1 2it p= 1 p= 1 Güven Grup p= A.Ş. 1 Fans Yönetmeni p= 1 (13) SH = b + b SH + b GSYH + b DYB + b YO ++ ECM u k k 1 Kilis 7 Aralık Üniversitesi, k Elektrik-Enerji k Bölümü (14) DYB = b + b DYB + b GSYH + b SH + b YO ++ φ ECM u it 3i 31ip it p 32ip it p 33ip it p 34ip it p 3i it 1 3it p= 1 p= 1 p= 1 p= 1 k k k k ve konutlarda kullanılan doğalgaz ile elektrik tüketim istatistiksel olarak analiz edilmesi it 4i şekldedir. 41ip it p Farklı analiz 42ip teknikleri it p kullanılarak 43ip hazırlanan it p çalışmada 44ip ANOVA it p φmodeli 4i it 1 4it p= 1 uygulanmıştır. Ayrıca p= 1 hipotez testleri uygulanarak p= 1 araştırma daha p= 1 kapsamlı hale getirilmiştir. edilen bulgular sonucunda; sanayi sektörü iç tüketim aralığı arttıkça, elektrik ve doğalgaz fiyatlarının genel seviyesde düşüş gözlendiği sonucuna varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim aralığı Kw csden yükseldikçe, φ fiyatlarda da azalma meydana gelmektedir. 1i, φ 2i, (15) YO = b + b YO + b GSYH + b SH + b DYB + ECM u Denklemlerde; değişken birci dereceden fark operatörünü, ECM hata düzeltme terimi, ve ρ gecikme sayısını göstermektedir. φ 3i, φ 4i, sırasıyla GSYH, SH, DYB, YO nun uzun dönem ilişkisi gösteren hata düzeltme terimler katsayılarıdır. GSYHit p, SHit p, DYBit p, YOit p kısa dönem damikleri göstermekte, önlerde yer alan katsayılar da kısa dönem ilişkileri yansıtmaktadır. Son olarak t zamanı, u otokorelasyonu olmayan hata terimi it Abstract: In this study prepared by usg data of TSI belongg to the years of 2012-2014, the consumption of electricity and natural gas used dustry and houses is statistically made more comprehensive. The purpose was to determe electricity and natural gas prices göstermektedir. Tablo 6 da nedensellik ilişkisi hata düzeltme modele dayalı (VECM) Granger Nedensellik testi yardımı ile celenmiştir. Tablo 6 da değişkenler arasındaki kısa ve uzun dönemli ilişkiyi göstermektedir. GSYH ile doğumda yaşam beklentisi arasında; sağlık harcamaları ile gayrisafi yurt içi hâsıla ve doğumda yaşam beklentisi arasında; doğumda yaşam beklentisi ve yüksek öğretimde okullaşma oranı arasında; yüksek öğretimde okullaşma oranı ile sağlık harcamaları ve doğumda yaşam beklentisi arasında kısa dönemde nedensellik ilişkisi olduğu görülmüştür. Uzun dönem ilişkise bakıldığında ise, GSYH ile doğumda yaşam beklentisi arasında ilişki olduğu görülmüştür. 78

October / November / December 2014 Issue: 02 Volume: 01 Autumn Wter January / February / March Wter JEL KODU: C01-C22-E24-F17-F43-O10-O40 (Ekonomi) & (Economy) ID:69 K:03 (Pazarlama Ekonomi Marketg and Economics) ISSN Prt: 2148-8207 Onle 2149-2492 Tablo 6. Hata Düzeltme Modeli (ECM) Sonuçları Bağımlı Değişken Bağımsız Değişkenler Güven (Kısa Grup dönemli A.Ş. Fans Nedensellik) Yönetmeni GSYH 1 Kilis 7 Aralık SHÜniversitesi, DYB Elektrik-Enerji YOBölümü ECM (Uzun dönemli Nedensellik) GSYH SH DYB YO Ki-Kare - 3.746 17.235 4.033 Değeri ve konutlarda kullanılan doğalgaz ile elektrik tüketim istatistiksel olarak Katsayı analiz edilmesi Olasılığı şekldedir. Farklı - analiz teknikleri 0.441 kullanılarak 0.001** hazırlanan 0.401 çalışmada ANOVA modeli Ki-Kare Sanayi ve konutlarda 9.612 tüketim aralıklarına - göre 31.118 elektrik ve doğalgaz 6.337fiyatlarının tespit edilmesi Değeri yönünde hareket edilmiş olup, yapılan istatistik bulgulara göre de sonuca Katsayı gidilmiştir. Elde edilen bulgular sonucunda; sanayi sektörü iç tüketim aralığı arttıkça, elektrik ve doğalgaz Olasılığı fiyatlarının genel 0.047** seviyesde düşüş - gözlendiği 0.000** sonucuna varılmaktadır. 0.175 Sonuç olarak tüketim aralığı Kw csden yükseldikçe, fiyatlarda da azalma meydana gelmektedir. Ki-Kare 2.895 7.311-11.825 Değeri Anahtar Kelimeler : Elektrik, Doğalgaz, Tüketim, Sanayi, Konut, Anova, TUİK, Katsayı Fiyat Olasılığı 0.575 0.1203-0.018** Ki-Kare ECONOMETRIC 3.285 ANALYSIS 14.057 OF ELECTRICITY 43.661 AND NATURAL - GAS PRICES Değeri Katsayı Olasılığı 0.511 0.007** 0.000** - Abstract: In this study prepared by usg data of TSI belongg to the years of 2012-2014, the consumption of electricity and natural gas used dustry and houses is statistically made more comprehensive. The purpose was to determe electricity and natural gas prices Not: (***), (**), (*) Sırasıyla %1 seviyesde anlamlı, %5 seviyesde anlamlı ve %10 seviyesde anlamlı olduğunu göstermektedir. 5. SONUÇ Ekonomik büyüme sürecde eğitim ve sağlık beşeri sermayeyi oluşturan iki temel bileşendir. Beşeri sermayen asıl kaynağını eğitim oluşturmasının yanı sıra toplumların sağlık düzeyleri de beşeri sermayeyi besleyen ve gelişmesde katkıda bulunan unsurlardan biridir. Bu çalışmada beşeri sermaye ve ekonomik büyüme arasındaki ilişki 1980-2013 döneme ait yıllık veriler kullanılarak celenmiştir. Çalışmada ilk olarak modeldeki değişkenlere ait seriler durağanlığı sınanmıştır. Birim kök testi sonuçlarına göre seriler seviye -0.238 (-0.648) 0.820 (4.089) 0.001** (1.565) -0.180 (-1.778) düzeyde birim kök içerdikleri, birci farkları alındığında ise durağan oldukları gözlemlenmiştir. Değişkenler arasında uzun dönemli ilişki Johansen eş bütünleşme testi ile celenmiş ve değişkenler arasında uzun dönemli bir ilişk varlığı tespit edilmiştir. Son olarak değişkenler arasındaki nedensellik ilişkisi hata düzeltme modele dayalı nedensellik testi ile celenmiştir. Sonuç olarak kısa dönemde sağlık harcamalarından GSYH doğru tek yönlü nedensellik ilişkisi olduğu görülmüştür. GSYH ile doğumda yaşam beklentisi arasında hem kısa dönemde hem de uzun dönemde nedensellik ilişkisi olduğu görülmüştür. Ayrıca doğumda yaşam beklentisi ile yüksek öğretimde okullaşma arasında kısa 79

October / November / December 2014 Issue: 02 Volume: 01 Autumn Wter January / February / March Wter JEL KODU: C01-C22-E24-F17-F43-O10-O40 (Ekonomi) & (Economy) ID:69 K:03 (Pazarlama Ekonomi Marketg and Economics) ISSN Prt: 2148-8207 Onle 2149-2492 dönemde çift yönlü nedensellik ilişkis bulunduğu tespit edilmiştir. 6. KAYNAKÇA ALUKO, O., ve OLUSEYI, A., (2015). Explorg Güven Grup A.Ş. Fans Yönetmeni ve konutlarda kullanılan doğalgaz ile elektrik tüketim istatistiksel olarak analiz edilmesi şekldedir. Farklı analiz teknikleri kullanılarak hazırlanan çalışmada ANOVA modeli edilen bulgular sonucunda; sanayi sektörü iç tüketim aralığı arttıkça, elektrik ve doğalgaz fiyatlarının genel seviyesde düşüş gözlendiği sonucuna varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim aralığı Kw csden yükseldikçe, fiyatlarda da azalma meydana gelmektedir. the Effect of Healty on Economic Growth Nigeria: A Vector Error Correction Model Approach. International Journal of Economics, Commerce and Management, 3(9), 659-678 ASTERIOUA, D., ve AGIOMIRGIANAKIS, G.M., (2001). Human Capital and Economic Growth Time series Evidence from Greece. DAĞDEMİR, Ö., (2009). Sağlık ve Ekonomik Journal of Policy Modelg, 23, 481 489 AWEL, A., (2013). The Long-Run Relationship Abstract: In this study prepared by usg data of TSI belongg to the years of 2012-2014, the consumption of electricity and natural gas used dustry and houses is statistically made more comprehensive. The purpose was to determe electricity and natural gas prices Between Human Capital and Economic Growth Sweden. Munich Personal RePEc Archive(MPRA), 1-20 BERBER, M., (2011). İktisadi Büyüme ve Kalkınma. Derya Kitapevi, Trabzon BOZKURT, C., (2015). Türkiye de Bilgi-İletişim, Eğitim, Sağlık ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: Ampirik Bir Yaklaşım. İşletme ve İktisat Çalışmaları Dergisi, 3(2), 45-56 ÇALIŞKAN, Ş., KARABACAK, M., ve MEÇİK, O., (2013). Türkiye de Sağlık- Ekonomik Büyüme İlişkisi. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 37, 123-130 Büyüme: 1960-2005 Dönemde Gelişmekte Olan Ülkelerde Sağlık ve Ekonomik Büyüme Arasındaki Karşılıklı İlişkis Analizi. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 64(2), 75-96 DREGER, C., ve REIMERS, H., (2005). Health Care Expenditures OECD Countries: A BABALOLA, S., (2011). Long-Run Relationship Panel Unit Root and Cotegration Analysis. Between Education and Economic Growth: IZA Discussion Paper, 1469, 1-20 Evidence from Nigeria. International Journal of Humanities and Social Science, 1(14), ECEVİT, E., (2013). The Impact of Life Expectancy 123-128 on Economic Growth: Panel Cotegration and Causality Analyses for OECD Countries. BABATUNDE, M., ve ADEFABI, R., (2005). The International Journal of Social Sciences, Long Run Relationship Between Education 16(1), 1-14 and Economic Growth Nigeria: Evidence From the Johansen s Cotegration Approach. EGGOH, J., HOUENINVOB, H., ve SOSSOU, Regional Conference on Education West G., (2015). Education, Healty and Economic Growth African Counttries. Journal Africa: Constrats and Opportunities Dakar, Senegal, 1-21 of Economic Development, 40(1), 93-111 80

October / November / December 2014 Issue: 02 Volume: 01 Autumn Wter January / February / March Wter JEL KODU: C01-C22-E24-F17-F43-O10-O40 (Ekonomi) & (Economy) ID:69 K:03 (Pazarlama Ekonomi Marketg and Economics) ISSN Prt: 2148-8207 Onle 2149-2492 ERDOĞAN, S., ve BOZKURT, H., (2008). Türkiye de Yaşam Beklentisi-Ekonomik Büyüme İlişkisi: ARDL Modeli İle Bir Analiz. The Journal of Knowledge Economy & Knowledge Management, 3, 25-38 Güven Grup A.Ş. Fans Yönetmeni ve konutlarda kullanılan doğalgaz ile elektrik tüketim istatistiksel olarak analiz edilmesi şekldedir. Farklı analiz teknikleri kullanılarak hazırlanan çalışmada ANOVA modeli Issues, 5(2), 441-447 edilen bulgular sonucunda; sanayi sektörü iç tüketim aralığı arttıkça, elektrik ve doğalgaz fiyatlarının genel seviyesde düşüş gözlendiği sonucuna varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim aralığı Kw csden yükseldikçe, fiyatlarda da azalma meydana gelmektedir. HAYALOĞLU, P.,ve BAL, H., (2015). Üst Orta Gelirli Ülkelerde Sağlık Harcamaları ve Ekonomik Büyüme İlişkisi. İşletme ve İktisat Çalışmaları Dergisi, 3(2), 35-44 HUSSIN, M., MUHAMMAD, F.,, HUSSIN, M., ve RAZAK, A., (2012). Education Expenditure and Economic Growth: A Causal Analysis for Malaysia. Journal of Economics and Sustaable Development, 3(7), 71-81 IDREES, A., ve SIDDIQI, M., (2013). Does Public Education Expenditure Cause Economic Growth? Comparison of Developed and Abstract: In this study prepared by usg data of TSI belongg to the years of 2012-2014, the consumption of electricity and natural gas used dustry and houses is statistically made more comprehensive. The purpose was to determe electricity and natural gas prices Developg Countries. Pakistan Journal of Commerce and Social Sciences, 7(1), 174-183 JOHNSON, A., (2011). Human Capital Development and Economic Growth Nigeria. European Journal of Busess and Management, 3(9), 29-38 Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 53(1-4), 207-230 KURT, S., (2015). Government Health Expenditures and Economic Growth: A Feder Ram Approach for the Case of Turkey. International Journal of Economics and Fancial MAJDI, M., (2012). Study of the Relation Between Health and Economic Growth: Validation Empirical from a Panel of 15 Countries of the North and South Bank Mediterranean. Interdıscıpla ry Journal of Contemporary Research Busess, 4(1), 175-186 MALICK, B., (2015). Lkages Between Health and Economic Growth India: An Econometric Analysis. Journal of Busess Management & Social Sciences Research, 4(1), 20-27 MEHRARA, M., ve MUSAI, M., (2011b). Granger Causality Between Health and Economic Growth Oil Exportg Countries. Interdisciplary Journal of Research Busess, 1(8), 103-108 KHATTAK, N ve KHAN, J., (2012). The Contribution of Education to Economic Growth: Evidence From Pakistan. International Journal of Busess and Social Science, 3(4), 145-151 KİBRİTÇİOĞLU, A., (1998). İktisadi Büyümen Belirleyicileri ve Yeni Büyüme Modellerde Beşeri Sermayen Yeri. Ankara Üniversitesi MEHRARA, M., ve MUSAI, M.,. (2011a). The Causality Between Healty Expenditure and Economic Growth Iran. IJER, 2(4), 13-19 MEMARIAN, E., (2015). The Relationship Between Health Care Expenditure, Life Expectancy and Economic Growth Iran. J. Appl. Environ. Biol. Sci, 5(10), 284-290 81

October / November / December 2014 Issue: 02 Volume: 01 Autumn Wter January / February / March Wter JEL KODU: C01-C22-E24-F17-F43-O10-O40 (Ekonomi) & (Economy) ID:69 K:03 (Pazarlama Ekonomi Marketg and Economics) ISSN Prt: 2148-8207 Onle 2149-2492 NASIRU, I., ve USMAN, H., (2012). Healty Expenditure and Economic Growth Nexus: An ARDL Approach for the Case of Nigeria. Jorınd, 10(3), 95-100 NGANGUE, N., ve MANFRED, K., (2015). The Impact of Life Expectancy on Economic Growth Developg Countries. Asian Economic and Fancial Review, 5(4), 653-660 Güven Grup A.Ş. Fans Yönetmeni ve konutlarda kullanılan doğalgaz ile elektrik tüketim istatistiksel olarak analiz edilmesi şekldedir. Farklı analiz teknikleri kullanılarak hazırlanan çalışmada ANOVA modeli edilen bulgular sonucunda; sanayi sektörü iç tüketim aralığı arttıkça, elektrik ve doğalgaz fiyatlarının genel seviyesde düşüş gözlendiği sonucuna varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim aralığı Kw csden yükseldikçe, fiyatlarda da azalma meydana gelmektedir. ODUBUNMI, A., SAKA, J., ve OKE, D., (2012). Testg the Cotegratg Relationship Between Health Care Expenditure and Economic Growth Nigeria. International Journal of Economics and Fance, 4(11), 99-107 ONISANWA, I., (2014). The Impact of Health on Economic Growth Nigeria. Journal of Economics and Sustaable Development, 5(19), 159-166 Abstract: In this study prepared by usg data of TSI belongg to the years of 2012-2014, the consumption of electricity and natural gas used dustry and houses is statistically made more comprehensive. The purpose was to determe electricity and natural gas prices ÖZSOY, C., (2009). Türkiye de Eğitim ve İktisadi Büyüme Arasındaki İlişk VAR Modeli İle Analizi. The Journal of Knowledge Economy & Knowledge Management, 4, 71-83 PEYKARJOU, K., GOLLU, R., ve SHAHRI- VAR, R., (2011). Studyg the Relationship Between Health and Economic Growth OIC Member States. Interdıscıplınary Journal of Contemporary Research Busess, 3(8), 1041-1054 Bangladesh. International Journal of Economics and Fance, 3(3), 149-158 SELİM, S., UYSAL, D., ve ERYİĞİT, P., (2014). Türkiye de Sağlık Harcamalarının Ekonomik Büyüme Üzerdeki Etkis Ekonometrik Analizi. Niğde Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 7(3), 13-24 SHAARI, M., (2014). Education-Led Economic Growth Malaysia. SOP Transactions on Economic Research, 1(1), 27-32 SHAHZAD, F., (2015). Role of Human Capital on Economic Growth : A Case Study of Pakistan. International Journal of Accountg and Economics Studies, 3(1), 20-24 SIRAG, A., ADAMU, P., ve NOR, N., (2013). An Assessment of Health Care and Economic Growth Sudan: An ARDL Bound Testg Approach. Journal of Economics and Sustaable Development, 4(16), 5-13 TABAN, S., (2006). Türkiye de Sağlık ve Ekonomik Büyüme Arasındaki Nedensellik İlişkisi. Sosyo-Ekonomi, 2, 31-46 TABAN, S., ve KAR, M., (2006). Beşeri Sermaye ve Ekonomik Büyüme: Nedensellik Analizi, 1969-2001. Sosyal Bilimler Dergisi, 1, 159-182 RAHMAN, M. (2011). Causal Relationship Among Education Expenditure, Health Expenditure and GDP: A Case Study for TIRAŞOĞLU, M., ve YILDIRIM, B., (2012). Yapısal Kırılma Durumunda Sağlık Harcamaları ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: Türkiye 82

October / November / December 2014 Issue: 02 Volume: 01 Autumn Wter January / February / March Wter JEL KODU: C01-C22-E24-F17-F43-O10-O40 (Ekonomi) & (Economy) ID:69 K:03 (Pazarlama Ekonomi Marketg and Economics) ISSN Prt: 2148-8207 Onle 2149-2492 Üzere Bir Uygulama. Electronic Journal of Vocational Colleges, 111-117 TÜYLÜOĞLU, Ş., TEKİN, M., (2009). Gelir Düzeyi ve Sağlık Harcamalarının Beklenen Yaşam Süresi ve Bebek Ölüm Oranı Üzerdeki Etkileri. Çukurova Üniversitesi İBBF Dergisi, 13(1), 1-31 Güven Grup A.Ş. Fans Yönetmeni ve konutlarda kullanılan doğalgaz ile elektrik tüketim istatistiksel olarak analiz edilmesi şekldedir. Farklı analiz teknikleri kullanılarak hazırlanan çalışmada ANOVA modeli edilen bulgular sonucunda; sanayi sektörü iç tüketim aralığı arttıkça, elektrik ve doğalgaz fiyatlarının genel seviyesde düşüş gözlendiği sonucuna varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim aralığı Kw csden yükseldikçe, fiyatlarda da azalma meydana gelmektedir. YAKIŞIK, H., ve ÇETİN, A., (2014). Eğitim, Sağlık ve Teknoloji Düzey Ekonomik Büyüme Üzerdeki Etkisi: ARDL Sınır Test Yaklaşımı. Sosyoekonomi, 1, 170-186. YARDIMCIOĞLU, F., (2012). OECD Ülkelerde Sağlık ve Ekonomik Büyüme İlişkis Ekonometrik Bir İncelenmesi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 13(2), 27-47 YUMUŞAK, İ., ve YILDIRIM, D., (2009). Sağlık Harcamaları ile İktisadi Büyüme İlişkisi Üzere Ekonometrik Bir İnceleme. The Journal of Knowledge Economy & Knowledge Management, 4, 57-70 ZIVENGWA, T., HAZVINA, F., NDEDZU, D., ve MAVESERE, I.,(2013). Investigatg the Causal Relationship Between Education and Economic Growth Zimbabwe. Asian Journal of Humanities and Social Studies, 1(5), 390-410 Abstract: In this study prepared by usg data of TSI belongg to the years of 2012-2014, the consumption of electricity and natural gas used dustry and houses is statistically made more comprehensive. The purpose was to determe electricity and natural gas prices 83

October / November / December 2014 Issue: 02 Volume: 01 Autumn Wter January / February / March Wter JEL KODU: C01-C22-E24-F17-F43-O10-O40 (Ekonomi) & (Economy) ID:69 K:03 (Pazarlama Ekonomi Marketg and Economics) ISSN Prt: 2148-8207 Onle 2149-2492 EXTENTED ABSTRACT Güven Grup A.Ş. Fans Yönetmeni Human capital is defed as the sum of the knowledge and skills by the workforce. In other words, human capital is a collection of capabilities unique to the dividual. Investment human capital generally may be Özet considered : 2012-2014 Yılları as vestments arasındaki TUİK verileri education kullanılarak also hazırlanan it can bu occur çalışma, spontaneously sanayi the ve konutlarda kullanılan doğalgaz ile elektrik tüketim istatistiksel olarak analiz edilmesi process of workg şekldedir. through Farklı learng analiz teknikleri by dog. kullanılarak Development hazırlanan çalışmada and effective ANOVA use modeli of human capital is very important especially uygulanmıştır. Ayrıca developg hipotez testleri countries. uygulanarak Human araştırma capital daha kapsamlı creases hale getirilmiştir. labor productivity and economic growth. yönünde In addition hareket edilmiş human olup, yapılan capital istatistik speeds bulgulara up the göre development sonuca gidilmiştir. process Elde by fluencg edilen bulgular sonucunda; sanayi sektörü iç tüketim aralığı arttıkça, elektrik ve doğalgaz the development of physical capital. Human capital is usually measured usg the variables dicatg the labor aralığı standards Kw csden of education yükseldikçe, and fiyatlarda health da azalma a meydana country. gelmektedir. Education has specifications both fiyatlarının genel seviyesde düşüş gözlendiği sonucuna varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim vestment and Anahtar consumption Kelimeler goods. : Elektrik, Education Doğalgaz, Tüketim, as a capital Sanayi, Konut, goods Anova, develop TUİK, human Fiyat resources needed for economic and social transformation and thereby economic growth crease. Education affects economic growth two ways. Firstly, education creases directly economic growth by makg workers more productive. ACCORDING Secondly, TO CONSUMPTION education creases RANGES IN directly TERMS OF form INDUSTRY economic AND growth by providg educational formation and technological novation. Health expenditures are expenditures made order to improve and protect health. It changes the amount of health spendg accordg to the countries level of development. There is a close and reciprocal relationship between economic development of communities and healty levels. It seems to be more the share allocated to healty Abstract: In this study prepared by usg data of TSI belongg to the years of 2012-2014, the consumption of electricity and natural gas used dustry and houses is statistically made more comprehensive. The purpose was to determe electricity and natural gas prices spendg developed countries relatively developg countries. It will crease efficiency production with the development of health level of society. Among the factors that determe the level of health the community is located fant and child mortality rates, the average life, the amount and type of disease. The relationship between economic growth and the level of health is realized two ways. Firstly economic growth creases come per person and provide the revenue to go to the feeders consumption. Secondly economic growth development medical science thus ensure the improvement of health level. Neo-Classical Growth Theory developed by Solow. Accordg to the Neo-Classical Growth Theory, population growth rate and technology development is located model as exogenous variables that determe growth. Solow s model is based on the concept of Cobb-Douglas production function. Due to the Cobb-Douglas production function is reached the steady-state equilibrium long term. The crease per capita come is equal to the speed of technological development equilibrium. The pioneers of Endogenous Growth Theory is Paul M. Romer and Robert E. Lucas.The best known of Endogenous Growth Theory is the accumulation of capital and labor assumes a constant returns to scale. However, unlike Solow, Lucas has added 84

October / November / December 2014 Issue: 02 Volume: 01 Autumn Wter January / February / March Wter JEL KODU: C01-C22-E24-F17-F43-O10-O40 (Ekonomi) & (Economy) ID:69 K:03 (Pazarlama Ekonomi Marketg and Economics) ISSN Prt: 2148-8207 Onle 2149-2492 human capital production function and assumed to be valid creasg returns production. In this model, while capital accumulation Murat KORKMAZ, and labor Hakan productivity AÇIKGÖZ has decreasg margal separately, it is assumed to be subject to dimishg returns of human capital. Internal growth is searched Güven Grup A.Ş. Fans Yönetmeni the system elements of economic growth. Endogenous growth models has been ternalized that consider external factors conventional growth model such as knowledge, R & D activities, human capital, technological development, economies of scale. Among the ma determants of ve konutlarda kullanılan doğalgaz ile elektrik tüketim istatistiksel olarak analiz edilmesi endogenous growth şekldedir. is located Farklı analiz education teknikleri policy, kullanılarak health hazırlanan policy, çalışmada technology ANOVA policy, modeli regional, religious and cultural factors. uygulanmıştır. With Ayrıca the emergence hipotez testleri of uygulanarak R & D araştırma activities daha are kapsamlı beg hale developed getirilmiştir. more effective production methods yönünde and hareket thanks edilmiş to olup, novations yapılan istatistik economic bulgulara growth göre de sonuca is achieved. gidilmiştir. In Elde recent years, there edilen bulgular sonucunda; sanayi sektörü iç tüketim aralığı arttıkça, elektrik ve doğalgaz seems to be lots of work tryg to expla the relationship between human capital and economic fiyatlarının genel seviyesde düşüş gözlendiği sonucuna varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim growth concept aralığı the Kw literature. csden yükseldikçe, In this study, fiyatlarda education da azalma meydana and health gelmektedir. vestigates the impact on economic growth. It is Anahtar taken Kelimeler enrollment : Elektrik, rate Doğalgaz, higher Tüketim, education Sanayi, Konut, as an Anova, dicator TUİK, of Fiyat education, the health spendg share of GDP, life expectancy at birth as a health dicator. The first hypothesis tested this study to vestigate whether long-term relationship between economic growth and human capital dicators. ACCORDING The second TO hypothesis CONSUMPTION is the RANGES direction IN TERMS of causality OF INDUSTRY between AND these dicators and economic growth. The study focused on the period 1980-2013. The data used this study is taken from the World Bank database. In this study, analysis was performed by takg the logarithm of the variables. Firstly, unit root test was applied. Later, order to determe the long term relationship between variables was applied Johansen cotegration test. Fally, it was analyzed short and long Abstract: In this study prepared by usg data of TSI belongg to the years of 2012-2014, the consumption of electricity and natural gas used dustry and houses is statistically made more comprehensive. The purpose was to determe electricity and natural gas prices term causal relationship with error correction model. As a result, it has been seen that undirectional causality from healty spendg to GDP short term. Also, it has been seen that causality between GDP and life expectancy at birth both short term and long term. 85

HAKEMLİ EKONOMİ YÖNETİMİ ARAŞTIRMALARI DERGİSİ INTERNATIONAL REFEREED JOURNAL OF RESEARCHES ON ECONOMY MANAGEMENT UHEYADULUSLARARASI TÜRKİYE DE TARIMSAL DESTEKLERİN MERKEZİ YÖNETİM BÜTÇESİ İÇERİSİNDEKİ YERİ VE TARIMA YÖNELİK DESTEKLERİN DÜZENLENME GEREKLİLİĞİ 1 PLACE OF AGRICULTURAL SPPORTS IN CENTRAL GOVERMENT BUDGET IN TURKEY AND AGRICULTURAL SUPPORT RECUIREMENT REORGANIZATION Meral FIRAT İstanbul Aydın Üniversitesi, İktisadi İdari Bilimler Fakültesi, Ekonomi ve Fans A.D. İstanbul / Türkiye Öz: Tarım sektörünün stratejik önemi akademisyenler ve basın organlarınca sıkça vurgulanmakla birlikte tarım sektörü hak ettiği desteği alamamıştır. Son yıllarda özellikle gıda fiyatlarındaki hızlı artış tarım sektörünü yeniden gündeme getirmiştir. Tarım sektörünün ekonomiye olan katkısının son yıllarda düşmesde çeşitli etkenler rol oynamaktadır. Bunlardan bir tanesi de tarımsal destekler Merkezi Yönetim Bütçesi içerisdeki payının düşük olmasıdır. Bu çalışmada tarım sektörünün Türkiye ekonomise katkısı celendikten sonra, tarım sektörünün temel sorunları tespit edilip çözüm önerileri geliştirilmiştir. Bu çerçevede Merkezi Yönetim Bütçesden tarıma ayrılan destekler artırılması gerektiği sonucuna ulaşılmıştır. Anahtar Kelimeler: Tarım Sektörü, Tarımsal Destekler, Tarım Politikaları, Türkiye Ekonomisi, Tarımsal Destekler Bütçe İçerisdeki Payı Abstract: Academics and media bodyies often emphasize althouğh sector didn t receive the support it deseves. In recent years, especially food prices rapid creased that brouht agriculteral sector to agenda. Several factors play role the decle to contribution to agricultural sector to economy the recent years. One of them is low share of agriculteral support the central goverment budget. In this study after examed the contribution of agriculture to the Turkey s economy, the ma problems identified and solutions developed for agricultere sector. In this context, it was concluded that support from the central goverment budget to agriculture sector creasg need. Key Words: Agriculture Sector, Agricultural Supports, Agricultere Policies, Turkey Economy, Share of the Agriculture Supports the Cenral Goverment Budget Doi: 10.17373/UHEYAD.2016715176 (1) Sorumlu Yazar: Meral FIRAT, İstanbul Aydın Üniversitesi, İktisadi İdari Bilimler Fakültesi,Ekonomi ve Fans A.D. İstanbul / Türkiye meral_firat@yahoo.com Geliş Tarihi / Received: 16.09.2015 Kabul Tarihi/ Accepted: 08.01.2016 Makalen Türü: Type ofarticle (Araştırma / İnceleme - Research / Examation) Çıkar Çatışması / Conflict of Interest:Yok / None Etik Kurul Raporu Yok - Noneof Ethics Committee 86

Giriş UHEYAD October / November / December 2014 Issue: 02 Volume: 01 Autumn Wter January / February / March Wter JEL KODU: (Ekonomi) C32-E62 & (Economy) ID:64 K:72 (Maliye Fance) ISSN Prt: 2148-8207 Onle 2149-2492 Tarım sektörünün makroekonomik açıdan önemi her geçen gün artmaktadır. Türkiye geçmişte kendi kende yeten yedi ülkeden biri iken bugün tarım sektörü bazı sorunlarla karşı karşıya kalmıştır. Dünyada gıda fiyatları düşerken Türkiye de ise artmaktadır. Bunun temel sebebi ise; girdi fiyatlarının artması, tarımda düşük verimlilik, kuraklık, sulama imkanlarının yetersizliği vb. nedenlerle çiftçiler üretimden çekilmesi ve arz ve talep denges bozulmasıdır. Güven Grup A.Ş. Fans Yönetmeni ve konutlarda kullanılan doğalgaz ile elektrik tüketim istatistiksel olarak analiz edilmesi şekldedir. Farklı analiz teknikleri kullanılarak hazırlanan çalışmada ANOVA modeli edilen bulgular sonucunda; sanayi sektörü iç tüketim aralığı arttıkça, elektrik ve doğalgaz fiyatlarının genel seviyesde düşüş gözlendiği sonucuna varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim aralığı Kw csden yükseldikçe, fiyatlarda da azalma meydana gelmektedir. Küresel ısınma ve iklim değişikliğe bağlı olarak yaşanan afetler tarım ve gıda üretim önemi artırmaktadır. Gelecek yıllarda da stratejik önemi koruyacak olan tarım sektöründe; kendi kende yeterlilik, gıda güvenliği ve kırsal kalkınma iç yeterli olmayacaktır. Sürdürülebilir bir tarım politikası iç tarımsal destekler merkezi yönetim Abstract: In this study prepared by usg data of TSI belongg to the years of 2012-2014, the consumption of electricity and natural gas used dustry and houses is statistically made more comprehensive. The purpose was to determe electricity and natural gas prices bütçesi içerisdeki payı ve bu destekler yeniden düzenlenme gerekliliği söz konusu olmuştur. Bu nedenle bu çalışmada birci bölümde tarım sektörünün Türkiye ekonomisdeki yeri celenmiş, ikci bölümde, Türkiye de 1980 öncesi ve sonrası uygulanan tarım politikaları, üçüncü bölümde ise merkezi yönetim bütçesden tarım sektörüne ayrılan tarımsal destekler payı ve yeniden düzenlenme gerekliliği celenmiştir. 1.Tarım Sektörünün Türkiye Ekonomisdeki Yeri 1.1Temel Göstergeler ve Tarımın Payı Türkiye genel olarak dağlık bir arazi yapısına sahiptir. Türkiye de araziler yüzde 55.9 u 1000 m n üzerde yükseltiye ve yüzde 62.5 i yüzde 15 den daha fazla eğime sahiptir. Türkiye n 77.9 milyon hektar olan topraklarının 26.3 milyon hektarını tarım arazileri oluşturmaktadır. Türkiye de tarımsal yapı daha çok özel mülkiyete dayalı aile işletmelerden oluşmaktadır. (TOBB,2013:1) Günümüzde tarım araziler kullanım nitelikleri belirlemede yaygın olarak arazi kullanma kabiliyet sınıflandırması (AKKS) yöntemi kullanılmaktadır. Toprağın kullanımındaki sınırlamalar ve yanlış kullanıldığı takdirde ortaya çıkabilecek sakıncalar göz önünde bulundurularak yapılan AKKS de araziler sekiz sınıfa ayrılmaktadır. Bunlardan ilk dört sınıfta yer alan araziler; işlemeli tarım, ve uzun ömürlü bitkiler yetiştirilmesi iç elverişli tarım arazileri olarak kabul edilmektedir (Kalkınma Bakanlığı, 2014:4). 87

October / November / December 2014 Issue: 02 Volume: 01 Autumn Wter January / February / March Wter JEL KODU: (Ekonomi) C32-E62 & (Economy) ID:64 K:72 (Maliye Fance) ISSN Prt: 2148-8207 Onle 2149-2492 Tablo 1. Türkiye de Tarım Araziler AKKS ye Göre Dağılımı Arazi Kabiliyet Sınıfı Özelliği Kapladığı Alan Güven Grup A.Ş. Fans Yönetmeni (Hektar) I. Her türlü tarıma ve işlemeye elverişli 5.086.084 6.5 II III IV Toplam V Özet : 2012-2014 İşlemeli Yılları tarıma arasındaki orta TUİK elverişli verileri kullanılarak 6.712.873 hazırlanan bu çalışma, sanayi 8.6 ve konutlarda kullanılan doğalgaz ile elektrik tüketim istatistiksel olarak analiz edilmesi şekldedir. Farklı İşlemeli analiz tarıma teknikleri sınırlı kullanılarak elverişli hazırlanan 7.282.763 çalışmada ANOVA modeli 9.4 uygulanmıştır. Özel Ayrıca önlemle hipotez testleri özel ürün uygulanarak araştırma daha 7.425.045 kapsamlı hale getirilmiştir. 9.5 yönünde hareket edilmiş olup, yapılan istatistik bulgulara göre 26.506.765 de sonuca gidilmiştir. Elde 34.1 edilen bulgular sonucunda; sanayi sektörü iç tüketim aralığı arttıkça, elektrik ve doğalgaz fiyatlarının genel İşlenmeyen seviyesde yaş düşüş veya gözlendiği kaya çıkışlı sonucuna düz varılmaktadır. 127.934 Sonuç olarak tüketim 0.2 aralığı Kw csden arazi yükseldikçe, fiyatlarda da azalma meydana gelmektedir. VI Anahtar Kelimeler İyi mera, : Elektrik, iyi orman Doğalgaz, Tüketim, Sanayi, Konut, 10.825.762 Anova, TUİK, Fiyat 13.9 VII Bozuk mera, bozuk orman 35.836.350 46.0 Toplam ECONOMETRIC ANALYSIS OF ELECTRICITY AND NATURAL 46.790.046GAS PRICES 60.1 VIII Tarıma elverişsiz arazi 4.542.896 5.8 Toplam Abstract: In this study prepared by usg data of TSI belongg 77.839.707 to the years of 2012-2014, 100 the consumption of electricity and natural gas used dustry and houses is statistically made more comprehensive. The purpose was to determe electricity and natural gas prices Kaynak: TOPRAKSU, Türkiye Arazi Varlığı, Ankara,1978;KHGM, Yıllık Envanteri, Ankara,1998,Naklen, Kalkınma Bakanlığı, Tarımsal Araziler Sürdürülebilir Kullanımı Çalışma Grubu Raporu, Ankara, 2014: 6 Toplam İçerisdeki Payı (%) Yukarıda Tablo:1 de görüldüğü gibi, Türkiye n arazi yapısını değerlendirdiğimizde işlemeli olarak tarımsal üretimde kullanılabilecek ve Tablonun I.II, III,IV. sınıflarında yer alan arazi miktarı toplamı 26.506.765 hektardır. Bu miktar Türkiye deki toplam arazi miktarının yüzde 34.1 e tekabül etmektedir. Diğer bir deyişle ülkemizdeki araz sadece üçte biri tarım yapmaya uygundur. Diğer taraftan toplam araziler yüzde 0.2 si işlenmeyen düz araziler yüzde 13.9 unu iyi nitelikli mera ve orman arazileri, yüzde 46 sını bozuk mera ve orman arazileri oluşturmaktadır. Geriye kalan yüzde 5.8 oranındaki arazide ise hiçbir şekilde tarımsal üretim yapılmamaktadır. 1.2.Tarım Sektörünün GSYİH İçerisdeki Payı Aşağıda yer alan Grafik:1 ve Tablo:2 de görüldüğü üzere ülkemizde tarım sektörünün GSYİH içerisdeki payı hemen hemen her geçen yıl küçülmekte ve sektörün milli gelir içerisdeki payı azalmakla birlikte gelişme hızında da özellikle 2000 li yıllarda büyük düşüş yaşanmıştır. 88

October / November / December 2014 Issue: 02 Volume: 01 Autumn Wter January / February / March Wter JEL KODU: (Ekonomi) C32-E62 & (Economy) ID:64 K:72 (Maliye Fance) ISSN Prt: 2148-8207 Onle 2149-2492 Grafik 1. Tarım Sektörünün GSYİH İçerisdeki Payı Güven Grup A.Ş. Fans Yönetmeni ve konutlarda kullanılan doğalgaz ile elektrik tüketim istatistiksel olarak analiz edilmesi şekldedir. Farklı analiz teknikleri kullanılarak hazırlanan çalışmada ANOVA modeli edilen bulgular sonucunda; sanayi sektörü iç tüketim aralığı arttıkça, elektrik ve doğalgaz fiyatlarının genel seviyesde düşüş gözlendiği sonucuna varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim aralığı Kw csden yükseldikçe, fiyatlarda da azalma meydana gelmektedir. Kaynak : TÜİK Tablo 2. Sabit Fiyatlarla Tarımsal GSYİH ve Gelişme Hızı Abstract: In this study prepared by usg data of TSI belongg to the years of 2012-2014, the consumption of electricity and natural gas used dustry and houses is statistically Yıllar techniques for analysis. Moreover, Tarım, tests Ormancılık, of hypothesis Balıkçılık were applied and the research Türkiye was made more comprehensive. The purpose was to determe electricity and natural gas prices (Gelişme Hızı %) Gelişme Hızı (%) 2002 8.8 6.2 2003-2.0 5.3 2004 2.8 9.4 2005 7.2 8.4 2006 1.4 6.9 2007-6.7 4.7 2008 4.3 0.7 2009 3.6-4.8 2010 2.4 9.2 2011 6.1 8.8 2012 3.1 2.1 2014-1.9 2.9 2015 I. Dönem 2.7 2.3 89

October / November / December 2014 Issue: 02 Volume: 01 Autumn Wter January / February / March Wter JEL KODU: (Ekonomi) C32-E62 & (Economy) ID:64 K:72 (Maliye Fance) ISSN Prt: 2148-8207 Onle 2149-2492 Kaynak: Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, Makro Ekonomik Göstergeler, 2015www. tarım.gov.tr, Türkiye de tarım sektörünün GSYİH içerisdeki payı yukarda yer alan Grafik:1 ve Tablo:2 de de görüldüğü üzere, 1960 lı yıllarda yaklaşık yüzde 40 iken bu oran 2015 yılının birci çeyreğde yüzde 2.7 e düşmüştür. Tarım sektöründeki büyüme hızındaki düşüşün yeri hizmetler sektöründeki ve sanayi sektöründeki artış almıştır. Aşağıda yer alan Grafik: 2 de görüldüğü üzere 2011 yılında Güven Grup A.Ş. Fans Yönetmeni ve konutlarda kullanılan doğalgaz ile elektrik tüketim istatistiksel olarak analiz edilmesi şekldedir. Farklı analiz teknikleri kullanılarak hazırlanan çalışmada ANOVA modeli edilen bulgular sonucunda; sanayi sektörü iç tüketim aralığı arttıkça, elektrik ve doğalgaz fiyatlarının genel seviyesde düşüş gözlendiği sonucuna varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim aralığı Kw csden yükseldikçe, fiyatlarda da azalma meydana gelmektedir. tarım sektörü yaklaşık yüzde 9 büyürken, 2015 yılının ikci çeyreğde yüzde 4 civarı bir büyüme gerçekleşmiştir. Tarım sektöründeki bu küçülmeyi sadece kuraklığa bağlamak doğru olmayacaktır. Örneğ; 2013-2014 yıllarında kuraklık mevcutken, 2007 yılında kuraklık söz konusu değildi. Ancak 2007 yılında tarım sektörü yüzde 6.7 küçülmüştür. Tarım sektörünün ekonomi içerisdeki küçülmes nedeni; kuraklık gibi iklimsel değişimler yanı sıra, maliyetler artması, tarımsal destekler azalması, tarım kesimde verimliliğ düşük olması ve düşük kur nedeniyle bazı ürünleri içerde üretmek yere dışardan ithal edilmesidir. Örneğ; Türkiye daha önce pamuğu kendisi üretirken bugün iplik ithal eden ülke konumuna düşmüştür Grafik 2. Sektörel Büyüme Hızları Abstract: In this study prepared by usg data of TSI belongg to the years of 2012-2014, the consumption of electricity and natural gas used dustry and houses is statistically made more comprehensive. The purpose was to determe electricity and natural gas prices Kaynak: T.C Kalkınma Bakanlığı, Onuncu Kalkınma Planı 2014-2018, 2015 Yılı Programı, Ankara,2014: 12 1.3. Tarım Sektörünün İstihdam İçerisdeki Payı 90

October / November / December 2014 Issue: 02 Volume: 01 Autumn Wter January / February / March Wter JEL KODU: (Ekonomi) C32-E62 & (Economy) ID:64 K:72 (Maliye Fance) ISSN Prt: 2148-8207 Onle 2149-2492 Türkiye de ekonomideki yapısal dönüşümün sonucu olarak istihdam tarımdan daha üretken tarım dışı sektörlere kaymıştır. Aşağıda yer alan Tablo:3 de görüldüğü üzere 2002-2013 dönemi celediğimizde istihdamın yapısında önemli değişiklikler olduğu görülmektedir. 2002 yılında toplam istihdamın yaklaşık yüzde 34.9 u tarım sektöründe çalışırken bu oran 2007 küresel ekonomik kriz öncesi dönemde yüzde 22.5 e düşmüştür. Ancak 2013 yılında tarım sektörünün toplam istihdam içerisdeki payı yüzde Güven Grup A.Ş. Fans Yönetmeni ve konutlarda kullanılan doğalgaz ile elektrik tüketim istatistiksel olarak analiz edilmesi şekldedir. Farklı analiz teknikleri kullanılarak hazırlanan çalışmada ANOVA modeli edilen bulgular sonucunda; sanayi sektörü iç tüketim aralığı arttıkça, elektrik ve doğalgaz fiyatlarının genel seviyesde düşüş gözlendiği sonucuna varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim aralığı Kw csden yükseldikçe, fiyatlarda da azalma meydana gelmektedir. 21.2 olarak gerçekleşmiştir. Tarımın istihdam içerisdeki payı son yıllarda hızla azalmış olsa da istihdama yaptığı katkı açısından tarım hala önemi koruyan bir sektördür. Tarım sektöründe istihdamdaki azalma yeri hizmetler sektörüne bırakmıştır. 2002 yılında hizmetler sektörünün istihdam içerisdeki payı yüzde 42.1 iken 2013 yılında yüzde 50.9 a yükselmiştir. İnşaat sektöründe ise konut şaatında yaşanan artış nedeniyle yıldan yıla yavaş ama, istikrarlı bir şekilde artmıştır. 2002 yılında şaat sektörünün toplam istihdam içerisdeki payı yüzde 4.5 iken 2013 yılında yüzde 7.2 ye yükselmiştir. Sanayi sektörünün istihdam içerisdeki payı ise küresel ekonomik kriz öncesi döneme kadar artar iken, krizle birlikte düşmüş, 2013 yılı sonunda ise bir önceki yıla göre yüzde 0.3 puan artarak yüzde 20.7 olarak gerçekleşmiştir. Türkiye İstatistik Kurumu verilere göre ise, 2015 yılında Türkiye de istihdam oranı % 44.3 olarak gerçekleşmiştir. İstihdam edilenler %19 u tarım, % 21 i sanayi, yüzde 6.7 si şaat, yüzde 53.3 ü ise hizmetler sektöründe yer almaktadır Abstract: In this study prepared by usg data of TSI belongg to the years of 2012-2014, the consumption of electricity and natural gas used (TÜİK,2015:1). dustry and houses is statistically made more comprehensive. The purpose was to determe electricity and natural gas prices Tablo 3. İstihdamın Sektörel Dağılımı (%) Yıllar Tarım Sanayi Hizmetler İnşaat 2002 34.9 18.5 42.1 4.5 2007 22.5 21.8 49.6 6.1 2009 23.1 20.3 50.4 6.3 2013 24.2 20.7 50.9 7.2 Kaynak: Maliye Bakanlığı, Yıllık Ekonomik Rapor 2014: 32 Aşağıda yer alan Tablo:4 çeşitli ülkelerde 1990-2009 dönemde istihdamın sektörel dağılımını göstermektedir. Buna göre Türkiye de tarım sektörünün istihdam içerisdeki payı düşmekle birlikte diğer ülkelere kıyasla hala yüksektir. Sanayi ve hizmetler sektöründe istihdamın payı artmakla birlikte diğer gelişmiş ülkelerdeki yüzde 70-80 lik paya ülkemiz hala ulaşamamıştır. Türkiye de hala işgücünün sanayi istihdamına doğru geçişi yaşanırken gelişmiş ekonomilerde 91

October / November / December 2014 Issue: 02 Volume: 01 Autumn Wter January / February / March Wter JEL KODU: (Ekonomi) C32-E62 & (Economy) ID:64 K:72 (Maliye Fance) ISSN Prt: 2148-8207 Onle 2149-2492 sanayi sektöründen hizmetlere doğru bir geçiş yaşanmaktadır (Maliye Bakanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı,2011:7). Tablo 4. Ülkelere Güven Göre Grup İstihdamın A.Ş. Fans Yönetmeni Sektörel Dağılımı (%) Sektörler Belçika Fransa İspanya G-7 Türkiye Yunanistan ABD Euro OECD Bölgesi Toplam 1990 Tarım ve konutlarda 2.7 kullanılan 5.1 doğalgaz 11.5ile elektrik 4.5 tüketim 45.9istatistiksel 23.9olarak analiz 2.9edilmesi - - Sanayi şekldedir. 28.3 Farklı 28.6 analiz teknikleri 33.8 kullanılarak 30.2 hazırlanan 15.9 çalışmada 27.7 ANOVA 26.2modeli - - Hizmetler Sanayi 69.0 ve konutlarda 66.3 tüketim aralıklarına 54.7 göre 65.4elektrik 38.2 ve doğalgaz 48.4 fiyatlarının tespit 70.9 edilmesi - 2000 Tarım edilen 1.8 bulgular sonucunda; 3.4 sanayi 6.1 sektörü 3.3 iç tüketim 36.0 aralığı arttıkça, 17.3 elektrik ve 2.6doğalgaz 5.0 7 fiyatlarının genel seviyesde düşüş gözlendiği sonucuna varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim Sanayi 26.3 22.2 31.2 26.5 17.7 22.6 23.0 30.0 aralığı Kw csden yükseldikçe, fiyatlarda da azalma meydana gelmektedir. 26.9 Hizmetler Anahtar 71.9 Kelimeler 74.4 : Elektrik, 62.2 Doğalgaz, Tüketim, 70.2 Sanayi, 46.3 Konut, Anova, 60.0 TUİK, Fiyat 74.4 64.6 66.2 2009 Tarım 1.8 2.6 4.2 2.4 23.7 11.7 1.5 3.8 5 Sanayi 23.4 20.0 24.8 23 21.0 21.1 17.6 26.5 24.3 Hizmetler 74.9 77.4 71.0 74.6 55.4 67.2 80.9 68.3 70.7 Kaynak: OECD,Naklen T.C,Maliye Bakanlığı, Strateji Geliştirme Başkanlığı, Türkiye de İşgücü Piyasası Sorunları ve Çözüm Önerileri, 23 Mayıs 2011: 7,www.maliye.gov.tr Abstract: In this study prepared by usg data of TSI belongg to the years of 2012-2014, the consumption of electricity and natural gas used dustry and houses is statistically made more comprehensive. The purpose was to determe electricity and natural gas prices Not: OECD iç veriler 2008 yılına aittir. 92

October / November / December 2014 Issue: 02 Volume: 01 Autumn Wter January / February / March Wter JEL KODU: (Ekonomi) C32-E62 & (Economy) ID:64 K:72 (Maliye Fance) ISSN Prt: 2148-8207 Onle 2149-2492 1.5. Tarım Sektörünün Dış Ticaret İçerisdeki Payı Güven Grup A.Ş. Fans Yönetmeni Tablo 5. Tarım Ürünleri Dış Ticareti (Milyon Dolar) ve konutlarda kullanılan doğalgaz ile elektrik tüketim istatistiksel olarak analiz edilmesi şekldedir. Farklı analiz teknikleri kullanılarak hazırlanan çalışmada ANOVA modeli edilen bulgular sonucunda; sanayi sektörü iç tüketim aralığı arttıkça, elektrik ve doğalgaz fiyatlarının genel seviyesde düşüş gözlendiği sonucuna varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim aralığı Kw csden yükseldikçe, fiyatlarda da azalma meydana gelmektedir. Abstract: In this study prepared by usg data of TSI belongg to the years of 2012-2014, the consumption of electricity and natural gas used dustry and houses is statistically made more comprehensive. The purpose was to determe electricity and natural gas prices Kaynak: Uluslararası Standart Ticaret Sınıflamasına (SITC,Rev:3) göre TÜİK verilerden derlenmiştir.naklen Gıda,Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Avrupa Birliği ve Dış İlikiler Genel Müdürlüğü, Ekonomik ve Teknik İlişkiler Daire Başkanlığı, 31 Ekim 2014 Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Avrupa Birliği ve Dış İlişkiler Genel Müdürlüğü tarafından yayınlanan verilere göre, tarımda ihracat ve ithalat verileri neredeyse başa baş noktadadır. TÜİK verilerden derlenen Uluslararası Standart Ticaret Sınıflamasına göre 2014 yılında Türkiye n tarım ürünleri ihracatı 11.638 milyon dolar, aynı dönemde tarım ürünleri ithalatı ise 11 milyar 948 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir. Dış ticaret dengesi 300 milyon dolar açık vermiştir. Tarımsal ihracatın ithalatı karşılama oranı yüzde 97.4 olarak gerçekleşmiştir. 2013 yılında 11.021 milyon dolar olan ihracat 2014 yılında yüzde 5.6 artmıştır. Aynı dönemde ithalat ise yüzde 4.1 oranında artmıştır. Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Avrupa Birliği ve Dış İlişkiler Genel Müdürlüğü nün Türkiye İstatistik Kurumu verilerden derlediği bilgiye göre Türkiye n tarım ürünleri ihracatında Irak, ithalatında ise Rusya Federasyonu ilk sırada yer almaktadır. Türkiye 2014 yılında Irak a 2.251 milyar dolarlık ihracat yapmıştır. Başka bir 93

October / November / December 2014 Issue: 02 Volume: 01 Autumn Wter January / February / March Wter JEL KODU: (Ekonomi) C32-E62 & (Economy) ID:64 K:72 (Maliye Fance) ISSN Prt: 2148-8207 Onle 2149-2492 deyimle toplam tarım ürünleri ihracatının yüzde 20.2 si Irak a yapıldı. Iraktan sonra en çok ihracat yapılan diğer iki ülke ise yüzde 7.9 ve yüzde 6.3 payla Almanya ve Rusya Federasyonu olmuştur. Güven Grup A.Ş. Fans Yönetmeni Tarım ürünleri ithalatında ise ilk sırada 1.816 milyon dolar ve yüzde 22.8 lik pay ile Rusya Federesyonu yer almaktadır. İkci sırada, yüzde 9.4 pay ile ABD, üçüncü sırada ise yüzde 5.3 pay ile Brezilya yer almaktadır. Tablo ve 6. konutlarda 2014 te kullanılan En Çok doğalgaz İhracat ile elektrik ve İthalat tüketim Yapılan istatistiksel 10 olarak Ülke analiz (Milyon edilmesi dolar) şekldedir. Farklı analiz teknikleri kullanılarak hazırlanan çalışmada ANOVA modeli En Çok İhracat uygulanmıştır. Yapılan Ayrıca Ülkeler hipotez testleri uygulanarak araştırma En daha Çok kapsamlı İthalat Yapılan hale getirilmiştir. Ülkeler Sıra 1 Ülke Irak yönünde hareket edilmiş olup, Değer yapılan istatistik Pay bulgulara Sıra göre Ülke de sonuca gidilmiştir. Elde Değer edilen bulgular sonucunda; sanayi sektörü iç tüketim aralığı arttıkça, elektrik ve doğalgaz fiyatlarının genel seviyesde 2.251 düşüş gözlendiği sonucuna 1 varılmaktadır. Rusya Federasyonu Sonuç olarak tüketim 1.816 Pay 22.8 2 3 Almanya aralığı Kw csden yükseldikçe, 882 fiyatlarda da azalma 2 meydana ABD gelmektedir. Rusya Federasyonu 707 3 Brezilya 750 421 9.4 5.3 4 Suriye 442 4 Ukrayna 402 5.0 5 ABD ECONOMETRIC ANALYSIS 421 OF ELECTRICITY 5 AND Endonezya NATURAL GAS PRICES 324 4.1 6 İtalya 419 6 Paraguay 270 3.4 7 8 9 Hollanda 366 7 Almanya 263 Abstract: In this study prepared by usg data of TSI belongg to the years of 2012-2014, the consumption of electricity and natural gas used dustry houses is statistically Fransa 294 8 Hollanda 249 İngiltere techniques for analysis. Moreover, 291 tests of hypothesis 9 were Malezya applied and the research was 203 made more comprehensive. The purpose was to determe electricity and natural gas prices 3.3 3.1 2.5 10 Suudi Arabistan 258 10 Hdistan 196 2.5 Kaynak: Harmonize Sistem (HS 2 li GTİP) göre TÜİK verilerden derlenmiştir (Ocak- Ağustos verileridir). Türkiye İhracatçılar Meclis ihracat verilere göre 2015 yılında Türkiye de sanay toplam ihracat içerisdeki payı 76.7 iken, tarımın payı yüzde 14.6, madenciliğ payı ise yüzde 2.8 olarak gerçekleşmiştir (Türkiye İhracatçılar Meclisi, 2015). 2. Türkiye de Tarım Politikalarınn Gelişimi 2.1 Türkiye de 1980 Öncesi Uygulanan Tarım Politikaları Cumhuriyet ilk on yılında nufusun önemli bir bölümü köylerde yaşadığından köylüyü destekleyen tarım politikalarına ağırlık verilmiştir. 1925 yılında aşarın kaldırılması ile üretim özendirilmiş ve ekili alanlar giderek artmıştır. Tarıma fansman sağlanması devlet sorumluluğu sayılmış ve bu dönemde çiftçiye verilen kredi miktarında önemli miktarda artış olmuştur. Devlet tarıma yönelik 94

October / November / December 2014 Issue: 02 Volume: 01 Autumn Wter January / February / March Wter JEL KODU: (Ekonomi) C32-E62 & (Economy) ID:64 K:72 (Maliye Fance) ISSN Prt: 2148-8207 Onle 2149-2492 örgütlenmesi bu dönemde gerçekleşmiş ve 1924 yılında Ziraat Vekaleti adıyla yeni bir bakanlık kurulmuştur. Bu dönemde uygulanan politikalar sonucunda gerek ekim alanları gerekse üretimde önemli artış gerçekleşmiştir. (Gaytancıoğlı,2009:s.84) Güven Grup A.Ş. Fans Yönetmeni ve konutlarda kullanılan doğalgaz ile elektrik tüketim istatistiksel olarak analiz edilmesi şekldedir. Farklı analiz teknikleri kullanılarak hazırlanan çalışmada ANOVA modeli edilen bulgular sonucunda; sanayi sektörü iç tüketim aralığı arttıkça, elektrik ve doğalgaz fiyatlarının genel seviyesde düşüş gözlendiği sonucuna varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim aralığı Kw csden yükseldikçe, fiyatlarda da azalma meydana gelmektedir. 1923-1945 dönemde sayıları yıllara göre değişmekle birlikte, birçok ürüne pazar fiyatı desteği (destekleme alımları) verilmiştir. Pazar fiyatı desteği, tarım politikaları ile ilgili tartışmaların gündemde olmuş ve diğer araçlara göre desteklemede daha önemli bir yer edmiştir. 1960 lı yıllarda planlı kalınma döneme yeniden girilmesiyle birlikte, 1963 yılında destekleme uygulamaları da kalınma ACCORDING TO CONSUMPTION RANGES ve Bakkal, IN TERMS 2008: OF INDUSTRY 337). AND Abstract: In this study prepared by usg data of TSI belongg to the years of 2012-2014, the consumption of electricity and natural gas used Tarım dustry Politikaları and houses is statistically made more comprehensive. The purpose was to determe electricity and natural gas prices planları çerçevesde ele alınmaya başlamıştır. Tarım sektörüne yönelik amaç ve stratejiler kalkınma planları ve yıllık programlarla belirlenmeye başlamıştır. Planlama dönemde pazar fiyatı desteği uygulamasına devam edilmiş, bunun yanında yoğun olarak kimyevi gübrede sübvansiyon uygulanmıştır. Ayrıca fansman sıkıntısına çözüm üretebilmek iç piyasa faizlere göre tarıma verilen düşük faizli kredilerle çiftçi desteklenmeye çalışılmıştır. (Yalçınkaya ve diğerleri,2006:103) Türkiye de 1960-1980 yılları arasında uygulanan ithal ikameci sanayileşme politikasının gereği olarak tarımsal üretim ve verimlilik artışı tarım politikalarının ilk amacı olmuştur. Türkiye de tarımın GSYİH içerisdeki payı, büyümeye katkısı ve ihracat gelirleri içerisdeki payı gibi kriterler dikkate alındığında İkci Dünya Savaşı dönemi hariç, korumacı politikalarla sürekli büyümüş ve gelişmiştir. Ancak 1980 li yıllarda ekonomiye devlet müdahalesi en aza dirmeye çalışan liberal politikaların ön plana çıkması İkci Dünya Savaşı yıllarından sonra ikci gerileme dönemi yaşatmıştır. Türkiye 1994 yılında DTÖ ünün (Dünya Ticaret Örgütü) tarım anlaşmasını imzalamış Dünya genelde belirlenen tarım politikalarına uyma yükümlülüğü altına girmiştir. Bunun sonucunda uluslararası ticaret daha da serbestleşmesi iç, serbest ticareti bozucu nitelikteki tarımsal destekler azaltılması, ticarette haksız rekabete neden olan ihracat teşvikler belirlenerek bir süre sonunda kaldırılması, iç pazarların korunmasına yönelik gümrük vergiler azaltılması, temel tarımsal politikalar olarak belirlenmiştir (Susam 1.2 Türkiye de 1980 Sonrasında Uygulanan Türkiye ekonomisi 1980 sonrasında ve özellikle 1997 yılından itibaren tarım sektöründe önemli boyutlara varan bir kriz süreciyle karşı karşıya kalmıştır. 1950-1980 dönemde devletçe korunan ve desteklenen tarım sektörü, 1980 li yıllarda gündeme gelen yeniden yapılanma politikası ile birlikte devlet desteği giderek azalmış ve bu süreç 1997 yılından itibaren giderek hızlanmıştır. Bu politikaların sonucunda üreticiler ve aile emeğe dayalı küçük işletmeler ekonomik zorluklarla karşı karşıya kalmıştırlar. Bir yanda tarım ürünlere verilen ve çoğu kez maliyetler altında olan taban fiyatları, diğer yandan serbest bırakılan ve astronomik düzeylerde artışlar gösteren tarımsal 95

October / November / December 2014 Issue: 02 Volume: 01 Autumn Wter January / February / March Wter JEL KODU: (Ekonomi) C32-E62 & (Economy) ID:64 K:72 (Maliye Fance) ISSN Prt: 2148-8207 Onle 2149-2492 girdi fiyatları, çok sayıda üreticiyi pek çok sorunla karşı karşıya getirmiştir (Eşiyok,2004: 14). 2000 yılından itibaren Türkiye n tarım politikasındaki değişimde daha çok IMF ve Dünya Bankası nın yönlendirmeleri etkili olmuştur. Bunların yanı sıra AB üyeliği sürecde yayınlanan Katılım Ortaklığı Belgesi ve Ulusal Program ile İlerleme Raporları da tarım sektörü ile ilgili önemli noktalarırı belirlemiştir (Nar,2011:7). Güven Grup A.Ş. Fans Yönetmeni ve konutlarda kullanılan doğalgaz ile elektrik tüketim istatistiksel olarak analiz edilmesi şekldedir. Farklı analiz teknikleri kullanılarak hazırlanan çalışmada ANOVA modeli edilen bulgular sonucunda; sanayi sektörü iç tüketim aralığı arttıkça, elektrik ve doğalgaz fiyatlarının genel seviyesde düşüş gözlendiği sonucuna varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim aralığı Kw csden yükseldikçe, fiyatlarda da azalma meydana gelmektedir. Türkiye de 1990 lı yıllarda Doğrudan Gelir Desteği n (DGD) yeni bir politika aracı hatta diğer araçların yere geçecek bir seçenek olarak ortaya çıkması ülkedeki iç gelişmeler ve bu damiklerden kaynaklanan tartışmalar kadar, uluslararası tarım politikası yürütücüler telkler de bir sonucudur. IMF ve Dünya Bankası gibi ABD n güdümünde olan uluslararası kuruluşların Türkiye ye fiyat desteklerden vazgeçme çağrısı Abstract: In this study prepared by usg data of TSI belongg to the years of 2012-2014, the consumption of electricity and natural gas used dustry and houses is statistically made more comprehensive. The purpose was to determe electricity and natural gas prices yapmaları ve çağrınında ötesde yapılacak yardımları bu koşullara bağladıkları yıllarda ABD kendi ürünleri fiyat politikasıyla desteklenmeye devam edmiştir. Türkiye 1999 yılında IMF e verilen niyet mektubu çerçevesde DGD ni tarım reformunda temel almış beklenen etkiyi göstermeyen geleneksel yöntemlerden vazgeçmiştir (Eraktan ve Diğerleri, 2004: 17). Türkiye IMF ve Dünya Bankası nın istekleri doğrultusunda 2001 yılından itibaren Tarım Reformu Uygulama Projesi (TRUP) ve Dünya Bankası ile yapılan Ekonomik Reform Kredi Anlaşması kapsamında uygulanmaya başlayan Tarım Reformu Uygulama Projesi (ARİP) yürürlüğe koymak zorunda kalmıştır. TRUP, Dünya Bankası ile Türkiye arasında yapılan ikraz anlaşmasının adıdır. Proje amacı, etk bir şekilde dağıtılmayan tarım destekleri nedeniyle israf edilen kaynakları azaltmak ve destek sistemi sektörün üretkenliği artıracak şekilde yeniden düzenlemek olan tarım reformu programının uygulanması konusunda hükümete yardımcı olmayı hedeflemekteydi. TRUP, destekler aniden kaldırılmasının sebep olacağı yan etkiler kaldırılmasının yanı sıra daha etk bir politika altyapısının oluşturulması amacıyla tasarlanmıştı. Başlangıçta TRUP un dört iyi tanımlanmış bileşeni vardı. Doğrudan gelir desteği bileşeni, alternatif ürün bileşeni 1, Tarım Satış Kooparatif ve Birlikler yeniden yapılandırılmasını öngören bileşen ve proje destek hizmetleri bileşenidir 2 (Çakmak ve Dudu,2001:6). Türkiye 2001 yılından itibaren uygulanmaya başlanan ARİP kapsamında, tüm tarımsal fiyat destekleri ve girdi sübvansiyonlarını kaldırarak Doğrudan Gelir Desteğe geçmiştir (Çakmak ve Dudu, 2011: 6; Tan ve Diğerleri, 2014: 46). 1 Alternatif Ürün Bileşeni: Diğer ismiyle çiftçi dönüşüm bileşenidir. Tütün, fındık şeker pancarı ve çay gibi üretim fazlası olan ürünlerden, üretim açığı olan mısır, yağlı tohumlar, yem bitkileri gibi ürünlere geçiş aşamasında yardıma ihtiyacı olan çiftçileri desteklemeyi amaçlamaktadır. 2 Proje Destek Hizmetleri Bileşeni: Kamuoyunu bilgilendirme projes amacı çiftçileri ve kamuoyunu reformlar ve projeler çerçevesde kullanılabilecek olan destek mekanizmaları hakkında zamanında bilgilendirmektir.(çakmak ve Dudu,2011: 6) 96

October / November / December 2014 Issue: 02 Volume: 01 Autumn Wter January / February / March Wter JEL KODU: (Ekonomi) C32-E62 & (Economy) ID:64 K:72 (Maliye Fance) ISSN Prt: 2148-8207 Onle 2149-2492 Böylece DGD ile 2000 yılı programının örtülü ve açık hedeflerden pek çoğu gerçekleşmiştir. Örneğ; Tarımsal KİT lerde (Tarımsal Kamu İktisadi Teşebbüsleri) özelleştirme, tasviye, aşındırma ve işlevsizleştirme mekanizması sonuca ulaşmıştır. Bu çerçevede; TMO (Toprak Mahsulleri Ofisi) ve TSKB n (TarımSatış Kooporatifleri Birliği), TKK n (Tarım Kredi Kooporatifleri) işlevleleri azaltılırken, TEKEL, TÜGSAŞ/İGSAŞ (Türkiye Gübre Sanayi/ İstanbul Gübre Sanayi) ve TŞFAŞ (Türkiye Şeker Fabrikaları A.Ş) özelleştirilmiştir. Güven Grup A.Ş. Fans Yönetmeni ve konutlarda kullanılan doğalgaz ile elektrik tüketim istatistiksel olarak analiz edilmesi şekldedir. Farklı analiz teknikleri kullanılarak hazırlanan çalışmada ANOVA modeli edilen bulgular sonucunda; sanayi sektörü iç tüketim aralığı arttıkça, elektrik ve doğalgaz fiyatlarının genel seviyesde düşüş gözlendiği sonucuna varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim aralığı Kw csden yükseldikçe, fiyatlarda da azalma meydana gelmektedir. Tarıma yönelik destekler son altı yılın ortalaması olarak GSYİH nın yüzde 0.6 sına geriletilmiştir. Üreticiler önce DGD ye bağımlı duruma getirilmiş ve üretim geleneği yere muhtaç çitçi kültürü yerleştirilmiş daha sonrada çiftçiler zor durumda bırakılarak DGD sistemi tamamen terk edilmiştir (Oyan,2011:81). Abstract: In this study prepared by usg data of TSI belongg to the years of 2012-2014, the consumption of electricity and natural gas used dustry and houses is statistically made more comprehensive. The purpose was to determe electricity and natural gas prices Tarımsal KİT ler aracılığı ile yürütülen destekleme alımı sistem bütçeye veya tüketiciye ağır yükler getirdiği doğru olmakla birlikte asıl sorun özellikle tütün, şeker pancarı, fındık ve çayda aşırı ekim, aşırı üretim ve stoklardaki olanüstü artışların önlenememiş olması, bazı ürünlerde de (yağlı tohum gibi) üretim yetersiz olması nedeniyle büyük ölçüde ithalat ihtiyacının doğmasıdır. Hububatta da daha küçük ölçekte olmakla birlikte zaman zaman fazla üretim ortaya çıkmakta TMO stokları eritmek iç dünya fiyatlarından ihracat yapmak zorunda kalmıştır. Aynı yıl içerisde bir taraftan kaliteli buğdayın yurt içde üretilememesi nedeniyle ithalat yapılırken; diğer taraftan ihracat yapılmaktaydı. Ayrıca tarımsal KİT ler görev zararlarını Haze n üstlenmesi gerekirken bütçeden tarımsal KİT lere yeterce destek ayrılmaması ya da destekler geç verilmesi KİT ler görev zararlarının ve aldıkları borçların faizler her geçen gün artmasına neden olmuştur. Ayrıca siyasi nedenlerle arz kontrolü önlemler (alan sınırlaması, alım kotaları vb önlemler) uygulanmaması nedeniyle stokları eritmek iç düşük fiyatla ürün ihracıda KİT zararlarını artırmıştır (Aydoğuş,2002: 202). Türkiye de tarım politikalarında değişimde rolü olan bir başka faktörde 18 Nisan 2006 tarihde resmi gazetede yayınlanan 5488 sayılı Tarım Kanunu dur. Kanun kapsamında tarım poltikasının amaçları, Tarım politikalarının amaçları; tarımsal üretim iç ve dış talebe uygun bir şekilde geliştirilmesi, doğal ve biyolojik kaynakların korunması ve geliştirilmesi, verimliliğ artırılması, gıda güvencesi ve güvenliğ güçlendirilmesi, üretici örgütler geliştirilmesi, tarımsal piyasaların güçlendirilmesi, kırsal kalkınmanın sağlanması suretiyle tarım sektöründeki refah düzeyi yükseltmektir. şeklde belirtilmiştir (Tarım Kanunu,2006,md:4). Ye aynı Kanunun 21. maddesde tarıma verilecek destekler GSYİH ya oranının %1 i geçemiyeceği belirtilmiştir. Bu kanun ile birlikte 2006-2010 yılları arasında, AB ye uyumuda dikkate alarak, tarım sektörü ile ilgili kesimler karar almalarını kolaylaştırmak, sektörün kalkınma hedef ve stratejileri doğrultusunda geliştirilmesi sağlamak amacıyla Tarım 97

October / November / December 2014 Issue: 02 Volume: 01 Autumn Wter January / February / March Wter JEL KODU: (Ekonomi) C32-E62 & (Economy) ID:64 K:72 (Maliye Fance) ISSN Prt: 2148-8207 Onle 2149-2492 Stratejisi Belgesi yürürlüğe konmuştur. Bu belge ile tarım kanunu sonrası doğrudan gelir desteği ödemelerden vaz geçilmeye başlanarak alan bazlı tarımsal destekleme ödemelerde girdi desteklere yer verilmiştir. Bunun yanı sıra, fark Güven Grup A.Ş. Fans Yönetmeni ve konutlarda kullanılan doğalgaz ile elektrik tüketim Bütçesi istatistiksel İçerisdeki olarak analiz Payı edilmesi şekldedir. Farklı analiz teknikleri kullanılarak hazırlanan çalışmada ANOVA modeli edilen bulgular sonucunda; sanayi sektörü iç tüketim aralığı arttıkça, elektrik ve doğalgaz fiyatlarının genel seviyesde düşüş gözlendiği sonucuna varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim aralığı Kw csden yükseldikçe, fiyatlarda da azalma meydana gelmektedir. ödemesi hizmetleri, hayvancılık destek ödemeleri, kırsal kalkınma amaçlı destekler artmıştır (Hatunoğlu ve Eldeniz, 2012:53). Türkiye de günümüzde uygulanan tarımsal desteklemeler ise bitkisel üretim, hayvansal üretim, tarımda yapısal iyileştirmeler sağlama amaçlı destekler, kırsal kalkınma ve çevre amaçlı desteklerdir. Bitkisel üretimde, organik tarım ve iyi tarım uygulamaları destekleri, yem bitkileri destekleri, sertifikalı tohum, fidan kullanım ve üretim destekleri, tarım havzaları üretim ve Abstract: In this study prepared by usg data of TSI belongg to the years of 2012-2014, the consumption of electricity and natural gas used dustry and houses is statistically made more comprehensive. The purpose was to determe electricity and natural gas prices destekleme modeli kapsamında verilen destekler olarak sıralayabiliriz. Diğer taraftan anaç ırkların iyileştirilmesi amacıyla verilen hayvan başına ödemeler, çeşitli ıslah desteklemeleri, sütte teşvik primi ödemesi, hayvan gen kaynaklarının korunması, arıcılık, ipekböcekçiliği ve süt ürünleri destekleri de günümüzde uygulanan hayvansal desteklerdir. Çeşitli biyolojik mücadele destekleri, mazot, gübre, toprak analiz destekleri tarımsal danışmanlık, çiftlik muhasebe veri ağı sistemi kayıt destekleri tarımsal alt yapıyı güçlendirecek desteklemeler kapsamındadır. Ayrıca kırsal kalkınma yatırımlarının desteklenmesi programı (KKYDP) ve çevresel amaçlı tarım araziler korunması projesi de (ÇATAK) Bakanlığın kırsal kalkınma ve çevre kapsamında uyguladıkları politikalardır. Tarımda risk yönetimi ve üretici gelirde istikrar sağlamaya yönelik olarak uygulanan yüzde 50 devlet destekli tarım sigortası da (TARSİM) diğer bir politika aracıdır (Tan ve Diğerler,2014: 46). 3. Tarımsal Destekler Merkezi Yönetim Türkiye de tarım destekleri, 2006 yılından itibaren 5488 sayılı Tarım Kanununda yer alan esaslar dahilde uygulanmaktadır. 2001 yılında ülke genelde uygulamaya konulan DGD ödemeleri programı ile 2008 yılında 15,8 milyon hektar alan kayıt altına alınarak yaklaşık 2,4 milyon çiftçiye ödeme yapılmıştır. DGD uygulaması ile birlikte geliştirilen kayıt ve izleme/kontrol sistemi kapsamında, 2004 yılı sonrasında çeşitli dönemlerde uygulamaya konulan organik tarım, toprak analizi, Çevre Amaçlı Tarım Alanlarının Korunması (ÇATAK), sertifikalı tohum ve fidan kullanımı gibi şartlı alan bazlı ödemeler ile mazot ve gübre ödemeleri gibi şartsız alan bazlı ödemeler, üretimi yönlendirme amacıyla kullanılmaya başlanmıştır. DGD ödemeleri dahil alan bazlı ödemeler destekleme bütçesi içerisdeki payı, 2004 yılında yüzde 80 iken, bu oran 2008 yılında yüzde 35 düşmüştür. DGD aşağıda yer alan Tablo:7 de görüldüğü gibi 2009 yılında kaldırılmıştır. DGD n destekleme sistemi içerisdeki payının azaltılması, diğer destekler artırılması yoluyla değil, çiftç DGD hakkının eritilmesiyle sağlanmıştır. Üreticiler gözünde destekler çeşitlendirilerek bir 98

October / November / December 2014 Issue: 02 Volume: 01 Autumn Wter January / February / March Wter JEL KODU: (Ekonomi) C32-E62 & (Economy) ID:64 K:72 (Maliye Fance) ISSN Prt: 2148-8207 Onle 2149-2492 ilizyon yaratılmış, ancak toplam destekler bütçe ve milli gelir içerisdeki payı düşük düzeylerde sabit tutulmuştur (Oyan:2011: 78). Tablo:7 Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Güven Grup Bütçesi A.Ş. Fans Tarımsal Yönetmeni Destekleme Ödemeleri (1) (Milyon TL) ve konutlarda kullanılan doğalgaz ile elektrik 2005 tüketim 2006istatistiksel 2007olarak 2008 analiz edilmesi 2009(2) şekldedir. Farklı analiz teknikleri kullanılarak hazırlanan çalışmada ANOVA modeli Alan Bazlı Tarımsal uygulanmıştır. Destekleme Ayrıca Ödemeleri hipotez testleri uygulanarak 2.353 araştırma 2.653daha 2.525 kapsamlı hale 2.040 getirilmiştir. 1.227 2010(3) 2.190 DGS 1.673 2.653 1.640 1.140 0 0 Alan Bazlı Ek Ödeme edilen bulgular (Org. Tarım, sonucunda; İyi Tarım) sanayi sektörü iç tüketim aralığı arttıkça, elektrik ve doğalgaz fiyatlarının genel seviyesde düşüş gözlendiği sonucuna varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim Toprak Analizi(4) aralığı Kw csden yükseldikçe, fiyatlarda da azalma meydana gelmektedir. 10 Mazot 410 0 480 492 469 555 Gübre 270 0 345 352 596 704 Sertifikalı Tohum ve ECONOMETRIC Fidan Kullanımı ANALYSIS OF ELECTRICITY AND NATURAL 50 GAS 56 PRICES 119 60 Çevre Amaçlı Tarım Alanlarının Korunması (ÇATAK) (5) 7 9 Fındık Abstract: In this study prepared by usg data of TSI belongg to the years of 2012-2014, the consumption of electricity and natural gas used dustry and houses is statistically 709 Alternatif Ürün Ödemeleri techniques for analysis. Moreover, tests of hypothesis were applied and the research 4was made more comprehensive. The purpose was to determe electricity and natural gas prices 49 Tütün 4 8 Fındık 41 Fark Ödemesi Destekleme Hizmetleri 897 1.297 1.797 1.848 1.790 1.818 Arz Açığı Olan Ürünlere Ödemeler (6) 622 1.085 1.273 1.135 948 1.055 Hububat 205 120 435 610 670 630 Çay 70 87 89 103 113 115 Bakliyat (Kuru Fasülye Nohut, Mercimek) 59 15 Hayvancılık Destek Ödemeleri 345 661 741 1.095 1.003 1.252 Kırsal Kalkınma Amaçlı Tarımsal Dest. (7) 0 0 80 109 277 155 Tarım Sigortası Destekleme Hizmetleri 0 2 40 47 61 70 Telafi Edici Hizmetler 56 67 79 80 85 76 Patates Siğili Desteği 13 14 23 24 22 11 99

October / November / December 2014 Issue: 02 Volume: 01 Autumn Wter January / February / March Wter JEL KODU: (Ekonomi) C32-E62 & (Economy) ID:64 K:72 (Maliye Fance) ISSN Prt: 2148-8207 Onle 2149-2492 Çay Budama Tazmatı ve Masrafları 43 53 56 56 63 65 Kuraklık Desteği 266 547 Diğer Tarımsal Amaçlı Destekler Güven Grup A.Ş. Fans Yönetmeni 57 72 26 43 55 44 TOPLAM 3.708 4.747 5.555 5.809 4.498 5.605 GAP Eylem Özet Planı : 2012-2014 Kırsal Yılları Kalkınma arasındaki ve TUİK verileri kullanılarak hazırlanan bu çalışma, sanayi 85 108 Hayvancılık ve konutlarda kullanılan doğalgaz ile elektrik tüketim istatistiksel olarak analiz edilmesi Desteklemeleri. şekldedir. Farklı analiz teknikleri kullanılarak hazırlanan çalışmada ANOVA modeli edilen bulgular sonucunda; sanayi sektörü iç tüketim aralığı arttıkça, elektrik ve doğalgaz fiyatlarının genel seviyesde düşüş gözlendiği sonucuna varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim aralığı Kw csden yükseldikçe, fiyatlarda da azalma meydana gelmektedir. Kaynak: Kalkınma Bakanlığı,2010 Yılı Programı,2014: 148,www.kalkınma.gov.tr (1)2004-2008 arası Tarım ve Köyişleri Bakanlığı bütçesi kes hesap verileridir. (2)Gerçekleşme tahmi (3) Program ACCORDING TO CONSUMPTION RANGES hibe IN karşılığıdır. TERMS OF INDUSTRY AND (4) 2005 ve 2006 yıllarında DGD ödemelere dahildir. 2007-2008 yıllarında alan bazlı ödemelerde iyi tarım yoktur. (5) 2007 ve 2008 yıllarında Tarım Reformu Uygulama Projesi kapsamında yürütülmektedir. (6) Kütlü pamuk, zeytyağı, ayçiçeği, soya fasülyesi, kanola,aspir ve dane mısıra verilmektedir. (7) 2010 Bütçe tutarının5,01 Milyon TL si TKKDK (8) 2010 tutarının 87,6 Milyon TL si GAP EP Kırsal Kalkınma ve Hayvancılık Projeleri;20 Milyon TL si DAP-Hayvancılık içdir. Abstract: In this study prepared by usg data of TSI belongg to the years of 2012-2014, the consumption of electricity and natural gas used dustry and houses is statistically made more comprehensive. The purpose was to determe electricity and natural gas prices 100

October / November / December 2014 Issue: 02 Volume: 01 Autumn Wter January / February / March Wter JEL KODU: (Ekonomi) C32-E62 & (Economy) ID:64 K:72 (Maliye Fance) ISSN Prt: 2148-8207 Onle 2149-2492 Tablo 8. Tarım Destekleme Bütçes Dağılımı Destekleme Bütçesi(1) (Cari Fiyatlarla, Milyon TL) Payı (Yüzde) Destekleme Bütçesdeki Güven Grup A.Ş. Fans Yönetmeni 2013 2014(2) 2015(3) 2013 2014 2015 ve konutlarda kullanılan doğalgaz ile elektrik tüketim istatistiksel olarak analiz edilmesi şekldedir. Farklı analiz teknikleri kullanılarak hazırlanan çalışmada ANOVA modeli Alan Bazlı Tarımsal uygulanmıştır. Destek Ödemeleri Ayrıca hipotez testleri uygulanarak 2.435 araştırma 2.723 daha kapsamlı 2.964 hale getirilmiştir. 28.0 28.8 29.6 Alan Bazlı Ek Ödeme(Organik Tarım,İyi 154 199 230 1.8 2.1 2.3 Tarım,Toprak Analizi) edilen bulgular sonucunda; sanayi sektörü iç tüketim aralığı arttıkça, elektrik ve doğalgaz Mazot fiyatlarının genel seviyesde düşüş gözlendiği sonucuna 607 varılmaktadır. 650 Sonuç 700 olarak tüketim 7.0 aralığı Kw csden yükseldikçe, fiyatlarda da azalma meydana gelmektedir. 6.9 7.0 Gübre 718 785 850 8.3 8.3 8.5 Sertifikalı Tohum ve Fidan Kullanımı 76 118 130 0.9 1.2 1.3 ÇATAK 40 50 55 0.5 0.5 0.6 Fındık ACCORDING TO CONSUMPTION RANGES 720 IN TERMS 790 OF INDUSTRY 860 AND 8.3 8.3 8.6 Alternatif Ürün Ödemeleri (Fındık) 0 1 2-0.0 0.0 Telafi Edici Ödemeler Abstract: In this study prepared by usg data of 123 TSI belongg 125 to the years 137 of 2012-2014, 1.4 the consumption of electricity and natural gas used dustry and houses is statistically 1.3 1.4 Patates Siğili Desteği analyzed. ANOVA model was applied to the study 8 prepared 0 with the use 0 of different 0.1 - - Çay Budama Tazmatı made more ve comprehensive. Masrafları The purpose was to determe 112 electricity 130 and natural 137 gas prices 1.3 1.4 1.4 Fark Ödemesi Destekleme Hizmetleri 2.607 2.921 3.065 30.0 30.8 30.7 Hububat ve Bakliyat 1.197 980 992 13.8 10.3 9.9 Çay 170 150 155 2.0 1.6 1.6 Arz Açığı Olan Ürünler (4) 1.240 1.791 1.918 14.3 18.9 19.2 Hayvancılık Destek Ödemeleri 2.756 2.887 2.953 31.7 30.5 29.5 Kırsal Kalkınma Amaçlı Tarımsal Destekleme (5) 478 484 500 5.5 5.1 5.0 Tarım Sigortası Destekleme Hizmetleri 299 356 404 3.4 3.8 4.0 Diğer Tarımsal Amaçlı Destekler 109 99 114 1.3 1.0 1.1 TOPLAM 8.684 9.470 10.000 100 100 100 GAP Eylem Planı Kırsal Kalkınma ve Hayvancılık Destekleri 90 129 141 Genel Toplam 8.774 9.599 10.141 Kaynak:Kalkınma Bakanlığı, 2015 Yılı Program (1) 101

October / November / December 2014 Issue: 02 Volume: 01 Autumn Wter January / February / March Wter JEL KODU: (Ekonomi) C32-E62 & (Economy) ID:64 K:72 (Maliye Fance) ISSN Prt: 2148-8207 Onle 2149-2492 (2) 2013 yılında ilgili kurum bütçesi kes hesap verileridir. (3) Gerçekleşme Tahmi (4) Program Güven Grup A.Ş. Fans Yönetmeni ve konutlarda kullanılan doğalgaz ile elektrik tüketim istatistiksel olarak analiz edilmesi şekldedir. Farklı analiz teknikleri kullanılarak hazırlanan çalışmada ANOVA modeli edilen bulgular sonucunda; sanayi sektörü iç tüketim aralığı arttıkça, elektrik ve doğalgaz fiyatlarının genel seviyesde düşüş gözlendiği sonucuna varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim aralığı Kw csden yükseldikçe, fiyatlarda da azalma meydana gelmektedir. (5) Kütlü pamuk,zeytyağı,ayçiçeği,soya fasülyesi,kanola aspir ve dane mısıra verilmektedir. (6) Bütçe tutarının 2012 yılında 159 milyon TL si, 2013 yılında 171 milyon TL si ve 2015 yılında 200 milyon TL si Tarım ve Kırsal KalkınmayıDestekleme Kurumu hibe karşılığıdır. Yukarda yer alan Tablo:8 de görüldüğü üzere 2015 yılında da Tarım Kanunu kapsamında, ürün bazında prim olarak adlandırılan fark ödemesi destekleri, hayvansal üretim geliştirilmesi amacıyla kaba yem üretimi ile hayvan ıslahı ve suni tohumlama dahil hayvancılıkla ilgili olarak yürütülen çok sayıdaki faaliyler iç sağlanan destekler, kırsal kalkınma amaçlı destekler, tarım sigortası desteği ile 2004 yılı sonrasında çeşitli dönemlerde ortaya konan organik tarım, iyi tarım uygulamaları, toprak analizi, çevre amaçlı tarım alanlarının korunması (ÇATAK), sertifikalı tohum ve fidan kullanımı gibi şartlı alan bazlı ödemeler ile mazot ve gübre ödemeleri gibi şartsız alan bazlı ödemeler üretimi yönlendirmek amacıyla kullanılmaya devam edilmiştir. Tarımsal destek ödemelerde 2013 yılı gerçekleşmeleri ile 2014 yılı gerçekleşme tahmi ve 2015 programı kıyaslandığında, nomal olarak tüm destek ödeme tutarları artmakla birlikte, alan bazlı destek ödemeler toplam ödemeler içerisdeki ağırlığında artış beklenirken fark ödemeler payında ise önemli bir değişiklik öngörülmemektedir. Hayvancılık ile kırsal kalkınma destekler toplam ödemeler içerisdeki payında ise azalma öngörülmektedir. Abstract: In this study prepared by usg data of TSI belongg to the years of 2012-2014, the consumption of electricity and natural gas used dustry and houses is statistically made more comprehensive. The purpose was to determe electricity and natural gas prices Tablo 9. Tarımsal Destekleme Ödemeler Merkezi Yönetim Bütçesi İçerisdeki Payı (%) 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 1.6 2.0 2.0 2.3 2.7 2.7 2.6 1.7 2.0 2.2 2.1 2.1 2.2 2.1 Kaynak:Merkezi Yönetim Bütçe Büyüklükler Bütçe İçerisdeki Payı,2015 Yılı Bütçe Gerçekleşmeleri,Bütçe ve Mali Kontrol Genel Müdürlüğü. Yukarda yer alan Tablo :9 da da görüldüğü üzere tarımsal destekler Merkezi Yönetim Bütçesi içerisdeki payında 2002 yılından 2014 yılına kadar çok önemli bir değişiklik olmamış sadece küresel ekonomik kriz Türkiye ekonomisi en çok etkilediği 2009 yılında tarımsal destekler oranı yüzde 2.6 dan yüzde 1.7 e düşmüştür. 102

October / November / December 2014 Issue: 02 Volume: 01 Autumn Wter January / February / March Wter JEL KODU: (Ekonomi) C32-E62 & (Economy) ID:64 K:72 (Maliye Fance) ISSN Prt: 2148-8207 Onle 2149-2492 Tablo 10. Merkezi Yönetim Bütçesden Yapılan Tarımsal Destekler GSYİH Payları (%) 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 0.6 0.7 0.6 Güven Grup A.Ş. Fans Yönetmeni 0.5 0.5 0.5 0.5 0.6 0.6 Kaynak: Merkezi Yönetim Bütçe Büyüklükler Bütçe İçerisdeki Payı,2015 Yılı Bütçe Gerçekleşmeleri, Bütçe ve Mali Kontrol Genel Müdürlüğü ve konutlarda kullanılan doğalgaz ile elektrik tüketim istatistiksel olarak analiz edilmesi şekldedir. Farklı analiz teknikleri kullanılarak hazırlanan çalışmada ANOVA modeli edilen bulgular sonucunda; sanayi sektörü iç tüketim aralığı arttıkça, elektrik ve doğalgaz fiyatlarının genel seviyesde düşüş gözlendiği sonucuna varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim aralığı Kw csden yükseldikçe, fiyatlarda da azalma meydana gelmektedir. 5488 sayılı Tarım Kanunu madde 21 e göre Bütçeden ayrılacak kaynak, gayrisafi milli hasılanın yüzde birden az olamaz denilmektedir. (Resmi Gazete,2006). Ancak yukarıda yer alan Tablo:10 da da görüldüğü üzere Türkiye de merkezi yönetim bütçesden yapılan tarımsal destek ödemeler GSYİH ya oranı yüzde 0.6 dır. Abstract: In this study prepared by usg data of TSI belongg to the years of 2012-2014, the consumption of electricity and natural gas used dustry and houses is statistically made more comprehensive. The purpose was to determe electricity and natural gas prices AB de ise tarım destekleri ortak tarım politikası çerçevesde şekillenmektedir. Ortak tarım politikasına AB bütçesden ayrılan pay, eğitim ve sağlık harcamalarından farklı olarak AB üye devletlerce sağlanmaktadır. Ancak AB bütçesden tarıma ayrılan destekler 1984 yılında bütçe gelirler yüzde 72 si iken bugün 45 e düşmekle birlikte Türkiye de merkezi yönetim bütçesden tarım iç yapılan desteklerle karşılaştırdığımızda hala çok yüksek bir oran olduğunu söyleyebiliriz. AB de çok yıllı mali çerçeve müzakerelerde, bütçedeki büyük ağırlığı dolayısıyla OTP, temel tartışma konularından birisi olmuştur. 2007-2013 mali çerçeves 2013 yılında sona ermesi dolayısıyla, 2014-2020 çok yıllı mali çerçeves yasama süreci halen devam etmekte olup, yasal taslak 29 Haziran 2011 tarihde açıklanmıştır. Yeni bütçe tartışmalarında OTP ye ilişk giderler önemli bir yer işgal etmekte ve OTP n mali çerçevesi ve kısıtları bu süreçte, şekillenmektedir. Bütçe kısıtıyla beraber,otp n harcamalarındaki alt bileşenlere göre dağılımı da yeniden yapılmaktadır. Bu çerçevede OTP reform süreci, AB bütçese ilişk gelişmelerle beraber değerlendirmek uygun olacaktır (Çalışkan, 2011: 41). 103

October / November / December 2014 Issue: 02 Volume: 01 Autumn Wter January / February / March Wter JEL KODU: (Ekonomi) C32-E62 & (Economy) ID:64 K:72 (Maliye Fance) ISSN Prt: 2148-8207 Onle 2149-2492 Tablo 11. 2014 2020 Çok Yıllı Mali Çerçeve Taslağında OTP Harcamaları Milyar Euro (Piyasa fiyatları ile) (2013 ödemeleri baz alınarak) Toplam Pay Güven Grup A.Ş. Fans Yönetmeni Ana kalemler Sütun 1: Doğrudan ödemeler ve piyasa düzenlemeleri 317,2 73% Sütun 2: Kırsal kalkınma 101,2 23% Toplam (1+2) ve konutlarda kullanılan doğalgaz ile elektrik tüketim istatistiksel olarak analiz edilmesi 418,4 96% şekldedir. Farklı analiz teknikleri kullanılarak hazırlanan çalışmada ANOVA modeli Ek harcamalar Gıda güvenliği 2,5 1% edilen bulgular sonucunda; sanayi sektörü iç tüketim aralığı arttıkça, elektrik ve doğalgaz Zor durumdaki kişiler 2,8 1% fiyatlarının genel seviyesde düşüş gözlendiği sonucuna varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim Tarım sektöründeki aralığı olası Kw krizler csden iç yükseldikçe, rezerv fiyatlarda da azalma meydana gelmektedir. 3,9 1% Avrupa Küreselleşme Anahtar Fonu Kelimeler (Maksimum : Elektrik, tutar) Doğalgaz, Tüketim, Sanayi, Konut, Anova, TUİK, Fiyat 2,8 1% Arge ve novasyon (Gıda güvenliği, bioekonomi, sürdürülebilir tarım) 5,1 1% Ek harcamalar toplamı 17,1 4% Taslakta 2014-220 iç öngörülen toplam harcama 435,5 100% Kaynak: EC; (2011b), A Budget for Europe 2020, Communication from the Commission to the Counciland Parliament, COM(2011)500,Brussels, 29,Naklen,Çalışkan,2011: 41 Abstract: In this study prepared by usg data of TSI belongg to the years of 2012-2014, the consumption of electricity and natural gas used dustry and houses is statistically made more comprehensive. The purpose was to determe electricity and natural gas prices Yukarda yer alan Tablo:11 de de görüldüğü üzere AB bütçesden en büyük pay doğrudan ödemeler ve kırsal kalıkınma iç ayrılmaktadır. Bir diğer dikkat çeken unsurda AB de gıda güvenliği iç bütçeden %1 oranında pay ayrılırken Türkiye de gıda güvenliği iç bütçeden herhangi bir pay ayrılmamaktadır. 104

October / November / December 2014 Issue: 02 Volume: 01 Autumn Wter January / February / March Wter JEL KODU: (Ekonomi) C32-E62 & (Economy) ID:64 K:72 (Maliye Fance) ISSN Prt: 2148-8207 Onle 2149-2492 Grafik 3. Çeşitli Ülkelerde Tarımsal Destek Unsurlarının Değerlendirilmesi Güven Grup A.Ş. Fans Yönetmeni GSYİH/% ve konutlarda kullanılan doğalgaz ile elektrik tüketim istatistiksel olarak analiz edilmesi şekldedir. Farklı analiz teknikleri kullanılarak hazırlanan çalışmada ANOVA modeli edilen bulgular sonucunda; sanayi sektörü iç tüketim aralığı arttıkça, elektrik ve doğalgaz fiyatlarının genel seviyesde düşüş gözlendiği sonucuna varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim aralığı Kw csden yükseldikçe, fiyatlarda da azalma meydana gelmektedir. Abstract: In this study prepared by usg data of TSI belongg to the years of 2012-2014, the consumption of electricity and natural gas used dustry and houses is statistically made more comprehensive. The purpose was to determe electricity and natural gas prices Kaynak:OECD, Agriculteral Policy Moniter and Evaluation, 2015: 13 Türkiye rakamları 95-97 değil 2002-2004 dür. Brezilya rakamları ise 1996-98 dir. Yukarıda yer alan Grafik:3 de de görüldüğü üzere Endonezya ve Çde tarımsal destekler artarken başta Türkiye ve AB ülkeleri olmak üzere pek çok ülkede de özellikle 2012-2014 yılları arasında tarımsal destekler azalmıştır. Sonuç 1980 li yıllara kadar Türkiye ekonomisde önemli bir yere sahip olan tarım sektörü, 1980 li yıllardan sonra uygulanan dışa bağımlı liberalleşme, serbest piyasa ekonomise geçiş, sanayi-hizmet ve şaat sektörlerdeki hızlı gelişim gibi nedenler ve tarımsal destekler merkezi yönetim bütçesi içerisdeki payının küçük olması gibi faktörlerle gerilemeye başlamıştır. 1960 li yıllarda yüzde 40 olan GSYİH katkısı 2015 yılında yüzde 2.7 e düşmüştür. 1980 li yıllarda tarım sektörünün ihracat katkısı yüzde 57 iken 2015 yılında yüzde 15 e düşmüştür. 2002 yılında yüzde 34 olan tarım 105

October / November / December 2014 Issue: 02 Volume: 01 Autumn Wter January / February / March Wter JEL KODU: (Ekonomi) C32-E62 & (Economy) ID:64 K:72 (Maliye Fance) ISSN Prt: 2148-8207 Onle 2149-2492 sektörünün istihdama katkısı ise 2015 yılında yüzde 19 a kadar gerilemiştir. Ancak oranlardaki bu gerileme tarım sektöründeki çıktının azaldığı anlamına gelmemelidir. Diğer sektörler daha Güven Grup A.Ş. Fans Yönetmeni ve konutlarda kullanılan doğalgaz ile elektrik tüketim kaliten istatistiksel olması. olarak analiz edilmesi şekldedir. Farklı analiz teknikleri kullanılarak hazırlanan çalışmada ANOVA modeli edilen bulgular sonucunda; sanayi sektörü iç tüketim aralığı arttıkça, elektrik ve doğalgaz fiyatlarının genel seviyesde düşüş gözlendiği sonucuna varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim aralığı Kw csden yükseldikçe, fiyatlarda da azalma meydana gelmektedir. hızlı büyümesi nedeniyle, GSYİH içerisdeki tarımın payı yıllar itibariyle oransal olarak gerilemektedir. Günümüzde tarım sektörünün içerisde bulunduğu başlıca sorunları aşağıdaki gibi sıralamak mümkündür. -Türkiye de arazi yapısının dağlık olması tarımsal üretim alanlarının daralmasına neden oluştur. -Türkiye de tarımsal işletmeler, dağınık, parçalı ve küçük olması tarımsal verimde düşük olmasına neden olmaktadır. Abstract: In this study prepared by usg data of TSI belongg to the years of 2012-2014, the consumption of electricity and natural gas used dustry and houses is statistically made more comprehensive. The purpose was to determe electricity and natural gas prices -Ülkemizde tarım işletmeler yaklaşık %70 de hayvansal ve bitkisel üretim birlikte yapılması nedeniyle uzmanlaşmaya gidilmemiştir. -Çiftçi eğitim ve uygulamalarının, yeni teknoloji, pazarlama, teşvikler ve mevzuat konusunda yetersiz olması. -Gübreleme ve sulama olanaklarının yetersizliği nedeniyle tarımsal üretimde düşük verim ve düşük Türkiye de tarım sektöründe yaşanan bu sorunlar nedeniyle yeni tarım politikaları geliştirilmesi gerekir. Bu çerçevede aşağıda sıralanan önlemler alınması tarım sektörü açısından faydalı olacaktır. -Merkezi yönetim bütçesden yapılacak tarım destekleri Tarım Kanunu 21. maddesde belirtildiği gibi GSYİH nın en az yüzde bire çıkartılmalıdır. -Tarımsal üretimde kullanılan mazottan özel tüketim vergisi kaldırılmalı ve tarımsal üretim iç yenilenebilir enerji teşvik edilmelidir. -Girdi maliyetleri (elektrik, mazot, gübre,ilaç) sektöre zarar vermektedir. -Uluslararası Para Fonu (IMF), Dünya Bankası ve AB gibi kuruluşların ülkemiz tarımına müdahaleleri tarım sektörünü olumsuz etkilemiştir. Geçmişte girdi bazında verilen devlet desteği, daha sonradan doğrudan gelir desteği uygulamasına dönüşmüş ancak, uygulamada toprağı olup tarımsal faaliyette bulunmayanlara destek sağlanmış, gerçek çiftçiler ise destekten yeterce yararlanamamıştır. -Devlet tarım ürünleri fiyatlarının oluştuğu piyasalarda kartelleşme ve stoklaşmayı önlemek iç etkliği artırılmalıdır. -Tarımda ar-ge harcamaları artırılarak tarım ile üniversiteler arası işbirliği geliştirilmeli. -Tarımla uğraşanların yaşayacakları riskler göz önünde bulundurularak tarım sigortası yeniden yapılandırılmalıdır. -Sulanabilen arazi miktarı artırılmalı, başta damlama sulama sistemi olmak üzere yeni sistemler uygulanarak suyun etk kullanımı sağlanmalıdır. 106

October / November / December 2014 Issue: 02 Volume: 01 Autumn Wter January / February / March Wter JEL KODU: (Ekonomi) C32-E62 & (Economy) ID:64 K:72 (Maliye Fance) ISSN Prt: 2148-8207 Onle 2149-2492 -Çitçiye ucuz ve yeterli kredi desteği, gübre ve mazot desteği sağlanmalıdır. -Üretici ve tüketici kooparatifleri günün şarlarına göre yeniden düzenlenmelidir. KAYNAKLAR Güven Grup A.Ş. Fans Yönetmeni ve konutlarda kullanılan doğalgaz ile elektrik tüketim istatistiksel olarak analiz edilmesi şekldedir. Farklı analiz teknikleri kullanılarak hazırlanan çalışmada ANOVA modeli uygulanmıştır. Ayrıca hipotez testleri uygulanarak araştırma Araştırmalar daha kapsamlı Vakfı, hale getirilmiştir. 66-88 edilen bulgular sonucunda; sanayi sektörü iç tüketim aralığı arttıkça, elektrik ve doğalgaz fiyatlarının genel seviyesde düşüş gözlendiği sonucuna varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim aralığı Kw csden yükseldikçe, fiyatlarda da azalma meydana gelmektedir. BÜMKO., (2015). Tarımsal Destekleme Ödemeler Merkezi Yönetim Bütçesi İçerisdeki Payı. 2015 Yılı Bütçe Gerçekleşmeleri. www. bümko.gov.tr,erişim Tarihi:25 Eylül 2015 ÇALIŞKAN, Ö., (2011). 2023 Sonrası Avrupa Birliği Ortak Tarım Politikası: Avrupa Destek Politikaları Reformu: Uygulama ve Komisyonu nun ECONOMETRIC Reform Önerileri ANALYSIS Üzere OF ELECTRICITY Değerlendirme: AND NATURAL GAS Anadolu PRICES International Conference Economics II, Eskişehir,www. Bir Değerlendirme. Erciyes Üniversitesi İİBF Dergisi, 38,137-164, iibf,erciyes.edu.tr econ.anadolu.org Abstract: In this study prepared by usg data of TSI belongg to the years of 2012-2014, the consumption of electricity and natural gas used dustry and houses is statistically made more comprehensive. The purpose was to determe electricity and natural gas prices EC., (2012). The Common Agriculterul Policy NARİN, M., (2011). 1980 li Yıllardan Sonra Tarım Politikalarındaki Değişiklikler,1-19,www. ekonomikyaklaşım.org OYAN, O., (2011). Tarımda IMF-DB Gözetimde 2000 li Yıllar, Kriz ve Maliye Düşüncesde Değişim, İzzett Öndere Armağan, Sosyal OECD., (2015). Agriculturel Policy Moniter and Evaluation, 13,www.oecd.org. SANCAK, E.H., ve DUDU, H., (2011). Tarım SUSAM, N., ve BAYKAL, U., (2008) Türkiye de EKAKTAN, G., ve diğ., (2004). Türkiye de Tarımın Tarım Politikalarındaki Dönüşümün Kamu Teşvikde Doğrudan Gelir Desteği Sistemi Bütçesi ve Ekonomi Üzerdeki Etkileri. ve Sonuçları. İTO Yayını, 17,www.ito.org.tr Afyon Kocatepe Üniversitesi İİBF Dergisi, 10(1),327-387,www.asosdex.com GAYTANCIOĞLU, O., (2009). Türkiye de ve Dünya da Tarımsal Destekleme Politikası. TAN, S., ve diğ., (2014). Uygulamada Olan Tarım Politikaları Kapsamında Çanakkale n Yayın No:2009-2014,İstanbul Ticaret Odası Yayını,84 Mevcut Durumunun İncelenmesi Üzere Gıda, Tarım, Hayvancılık Bakanlığı., (2015). Bir Araştırma. ÇOMÜ, Ziraat Fakültesi Makroekonomik Göstergeler, www.tarım.gov.tr Dergisi, 45-54 HATUNOĞLU, E. E., ve ELDENİZ, F., (2012). 2000 Yılı Sonrası Türk Tarım Sektöründe Yapısal Dönüşüm Politikaları. Sayıştay Dergisi, Sayı:86, Temmuz Eylül 2012,s.27-56 T.C Kalkınma Bakanlığı, Onuncu Kalkınma Planı 2014-2018., (2014). Tarım Araziler Sürdürülebilir Kullanımı Çalışma Grubu Raporu, Ankara,4 107

October / November / December 2014 Issue: 02 Volume: 01 Autumn Wter January / February / March Wter JEL KODU: (Ekonomi) C32-E62 & (Economy) ID:64 K:72 (Maliye Fance) ISSN Prt: 2148-8207 Onle 2149-2492 Yararlanılan İnternet Siteleri T.C Maliye Bakanlığı, Strateji Geliştirme Başkanlığı., (2011). Türkiye de İşgücü Piyasası Sorunları ve Çözüm Önerileri, 7,www. maliye.gov.tr T.C Maliye Bakanlığı, Yıllık Ekonomik Rapor., (2014). 32,www.maliye.gov.tr Güven Grup A.Ş. Fans Yönetmeni ve konutlarda kullanılan doğalgaz ile elektrik tüketim istatistiksel olarak analiz edilmesi şekldedir. Farklı analiz teknikleri kullanılarak hazırlanan çalışmada ANOVA modeli edilen bulgular sonucunda; sanayi sektörü iç tüketim aralığı arttıkça, elektrik ve doğalgaz fiyatlarının genel seviyesde düşüş gözlendiği sonucuna varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim aralığı Kw csden yükseldikçe, fiyatlarda da azalma meydana gelmektedir. TOBB., (2013). Türkiye Tarım Sektörü Raporu,www.tobb.gov.tr TÜİK., (2015). İşgücü İstatistikleri, 18636,1 YALÇINKAYA, N., ve diğ., (2006). Avrupa Birliğe Yönelik Düzenlemeler Çerçevesde Türk Tarım Politikaları ve Sektörün Geleceği Üzere Etkisi. Yönetim ve Ekonomi, Celal Bayar Üniversitesi,İİBF,13:2, s.97-118,www. bayar.edu.tr http: / www.tuik.gov.tr http:// www.tim.org.tr Yazar Notu: Bu çalışma 4/5 Aralık 2015 Tarihde İstanbul Green Park Hotelde gerçekleştirilen 1. Uluslararası Ekonomi Yönetimi ve Pazar Araştırmaları Kongresde Sözel Bildiri Olarak Sunulmuş Hal Genişletilmiş Şeklidir. Abstract: In this study prepared by usg data of TSI belongg to the years of 2012-2014, the consumption of electricity and natural gas used dustry and houses is statistically made more comprehensive. The purpose was to determe electricity and natural gas prices 108

October / November / December 2014 Issue: 02 Volume: 01 Autumn Wter January / February / March Wter JEL KODU: (Ekonomi) C32-E62 & (Economy) ID:64 K:72 (Maliye Fance) ISSN Prt: 2148-8207 Onle 2149-2492 EXTENDED ABSTRACT Güven Grup A.Ş. Fans Yönetmeni The strategic impotance of agricultural sector is emphasized frequently by academics and media but it didn t receive the support its deserved. The rapid crease especially food prices recent years has brought agreculturel sector to agenda aga. Several factors play role the decle of contribution ve konutlarda kullanılan doğalgaz ile elektrik tüketim istatistiksel olarak analiz edilmesi the agricultural şekldedir. sector to Farklı economy analiz teknikleri recent kullanılarak years. One hazırlanan of them çalışmada is low ANOVA share modeli agriculteral subsidies with the Central uygulanmıştır. Goverment Ayrıca Budget. hipotez testleri This uygulanarak study examed araştırma daha the kapsamlı contribution hale getirilmiştir. of agricultural sector Turkey s economy, yönünde hareket after that edilmiş agricultural olup, yapılan policies istatistik bulgulara implemented göre de sonuca before gidilmiştir. 1980 Elde and after 1980 edilen bulgular sonucunda; sanayi sektörü iç tüketim aralığı arttıkça, elektrik ve doğalgaz are analyzed, specifyg the basic problems of agricultural sector and then solutions have been developed. In this aralığı contex, Kw csden it was concluded yükseldikçe, fiyatlarda that support da azalma from meydana central gelmektedir. goverment budget allocated to fiyatlarının genel seviyesde düşüş gözlendiği sonucuna varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim agreculture need Anahtar creasg. Kelimeler The : Elektrik, agriculteral Doğalgaz, sector, Tüketim, which Sanayi, has Konut, importent Anova, TUİK, place Fiyat Turkey s economy until the 1980, after the 1980, applied to foreg dependent liberalization, the transation to a free market economy, and rapid development of such as dustry, service and construction, the decle of agriculturel supports ACCORDING the TO central CONSUMPTION goverment RANGES budged IN the TERMS reasons OF INDUSTRY of them AND the sector beg small. Contribution to GDP has dropped 40 percent 1960 to 2.7 percent 2015. In the 1980s while 57 percent of contibution of agricultural export sectory, fell 15 percent 2015. In 2002, the contribution of agricultural sector which empoloys 34 percent, fell to 19 percent 2015. However, the reduced rate doesn t mean the output decle the agricultural sector. Due to the faster growth of Abstract: In this study prepared by usg data of TSI belongg to the years of 2012-2014, the consumption of electricity and natural gas used dustry and houses is statistically made more comprehensive. The purpose was to determe electricity and natural gas prices other sectors are decreased proportionally over the years the share of agriculture GDP. Cause of contraction the economy of agricultural sector, addition to climate change such as drougt, crease cost, the reduction of agricultural subsides, due to low exchange rate and low productivity agricultural sector is beg imported from outside stead of side to produce certe products. For example Turkey has fallen to position to importg cotton from outside today, before producg itself. Turkey s economy after 1980 and especially sce 1997, has been faced with a crisis up to a significant extent the agricultural sector. Durg 1950-1980 the state protected and supported by the agricultural sector, decled the 1980s with state support restructurg policy was on the agenda and this process has accelerated steadily sce 1997. Manufacturers and small busesses based on family labor as a result of this policy is faced with economic difficulties. Sce 2000, the change Turkey s agricultural policy has been much more effective orientation of the IMF and the World Bank as well as EU accession process and published the accession partnership with the national programme progress report also identified important pots related to the agricultural sector. Today the ma problems the agricultural sector which can be listed as follows. The mountaous terra 109

October / November / December 2014 Issue: 02 Volume: 01 Autumn Wter January / February / March Wter JEL KODU: (Ekonomi) C32-E62 & (Economy) ID:64 K:72 (Maliye Fance) ISSN Prt: 2148-8207 Onle 2149-2492 to be oreated Turkey cause narrowg of field of agricultural production. Agricultural enterprises Turkey, scatterad, fragmented and Murat have KORKMAZ, a little cause Hakan to AÇIKGÖZ be low agricultural productivity. Due to the specialization of our our country did not get to be about 70 percent farm with livestock and Güven Grup A.Ş. Fans Yönetmeni crop production. Input cost (elektricity, fuel, fertilizers, pesticides) are huntg the dustry. Organization such as, International Monetery Fund, the World Bank, the EU response to our country s agriculture have negative impact on agricultural sector. In the past, some put state support, later ve konutlarda kullanılan doğalgaz ile elektrik tüketim istatistiksel olarak analiz edilmesi turned to direct şekldedir. come Farklı support analiz application, teknikleri kullanılarak but the application hazırlanan çalışmada is the ANOVA soil provided modeli no support for agricultural activities, uygulanmıştır. while Ayrıca real farmers hipotez testleri have uygulanarak not benefited araştırma much daha from kapsamlı the hale support. getirilmiştir. Farmers education and the applications yönünde hareket adequate edilmiş on olup, new yapılan technologies, istatistik bulgulara marketg, göre de sonuca centives gidilmiştir. and Elde regulations. Lower edilen bulgular sonucunda; sanayi sektörü iç tüketim aralığı arttıkça, elektrik ve doğalgaz yields and quality of agricultural production is low due to lack of fertilization and irrigation facilities. fiyatlarının genel seviyesde düşüş gözlendiği sonucuna varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim Because of these aralığı problems Kw csden the yükseldikçe, agricultural fiyatlarda sector da azalma meydana Turkey gelmektedir. should develop a new agricultural policy. In this context Anahtar the Kelimeler receipt : Elektrik, of the Doğalgaz, listed measures Tüketim, Sanayi, will Konut, be useful Anova, for TUİK, agriculture Fiyat sector. Support from the central government budget to agriculture Agriculture Act as stated article 21 should be removed at least one percent of GDP. The diesel used agricultural production should be removed excise duty and should ACCORDING encourage TO CONSUMPTION renewable RANGES energy IN for TERMS agricultural OF INDUSTRY production. AND Effectives of state should be creased the market of formation of agriculteral price, to prevent cartelization and stoclase. Cooperation between universities and agricultere should be improved with R & D spendg creasg. Scan for dealg with the risk of people who terestg ağriculture sector, agriculturel surence should be restructured. The amount of irrigated land can be creased and Abstract: In this study prepared by usg data of TSI belongg to the years of 2012-2014, the consumption of electricity and natural gas used dustry and houses is statistically made more comprehensive. The purpose was to determe electricity and natural gas prices efficient use of water by applyg new systems, especially drip irrigation system must be provided. Cheap and sufficient credit support to farmers, fertilizer and fuel support should be provided. Producer and consumer cooperatives should be revised accordg to the day s conditions. 110

HAKEMLİ EKONOMİ YÖNETİMİ ARAŞTIRMALARI DERGİSİ INTERNATIONAL REFEREED JOURNAL OF RESEARCHES ON ECONOMY MANAGEMENT UHEYADULUSLARARASI RİZE İLİNDE ÇALIŞAN İNŞAAT MÜHENDİSLERİNİN 6331 SAYILI İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KANUNUNU ALGILAMA DÜZEYLERİNİN ÖLÇÜLMESİ VE İŞ GÜVENLİĞİ UZMANLIĞI HAKKINDAKİ GÖRÜŞLERİNİN ALINMASI 1 MEASURING PERCEPTION LEVELS OF OCCUPATIONAL HEALTH AND SAFETY ACT NO 6331 AND TAKING OPINIONS ON OCCUPATIONAL SECURUTY EXPERTISE OF CIVIL ENGINEERS WORKING IN RIZE PROVINCE İlker USTABAŞ Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi, İnşaat Mühendisliği Bölümü, Rize / Türkiye Öz: İnşaat sektörü, Türkiye deki ölümlü iş kazalarında birci sırada yer almaktadır. Uzmanlık isteyen şaat sektöründe mühendislik eğitimi almayan İş Güvenliği Uzmanlarının bilhassa şantiyelerde iş sağlığı ve güvenliği uygulamalarını yürütmekte oldukları görülmektedir. Mühendisler, işveren vekili, proje sorumlusu veya şantiye şefi olarak görevleri yaparken 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu nun ve bu kanun kapsamında yönetmelikler şaat sektörüne getirdiği yenilikleri bilmeleri gerekmektedir. Bu çalışma kapsamında Rize İnşaat Mühendisler Odasına kayıtlı üyelerle iletişime geçilerek İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu na nasıl baktıkları ve iş güvenliği uzmanı olup olmadıkları tespit edildi. Rize ildeki şaat mühendislere işveren veya işveren vekili olarak 6331 sayılı kanunun yüklemiş oldukları sorumluluklar hakkında ki bilgi düzeyleri ve kanunun yeni getirdiği sektörleriyle ilgili önemli düzenlemeleri bilip bilmedikleri belirlendi. Bu çalışma ile işyerlerde üst yönetimde bulunan Rize ildeki şaat mühendisler iş sağlığı ve güvenliğe gerekli ilgiyi göstermesi ve böylelikle sektöründeki güvenlik kültürünün gelişmesi amaçlandı. Anahtar Kelimeler: İnşaat Sektörü, İş Güvenliği Uzmanlığı, Güvenlik Kültürü, İş Kazası Abstract: Construction sector is ranked first fatal occupational accidents Turkey. In construction sector, which requires expertise, Occupational Health and Safety especially construction sites seems to be carried out by people who don t have civil engeerg education. While dog their duties as employer representatives, project managers or construction site managers, engeers must be acquated with the novations brought by the Occupational Health and Safety Act No 6331 and regulations under it. With this study, members of Rize Chamber of Civil Engeers were reached out and asked for their assessment on Occupational Health and Safety Act and were determed whether they are Occupational Safety Experts. Knowledge level of civil engeers Rize provce as employer or employer manager about responsibilities imposed by Act 6331 and their awareness about new regulations brought by the act on their sector were identified. With this study, it was aimed to attract terest of civil engeers senior management positions Rize provce to Occupational Health and Safety and thus improve security culture the sector. Key Words: Construction Sector, Occupational Security Expertise, Security Culture, Occupational Accident Doi: 10.17373/UHEYAD.2016715179 (1) Sorumlu Yazar: İlker USTABAŞ, Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi, İnşaat Mühendisliği Bölümü, Rize / Türkiye ilkerustabas@gmail.com Geliş Tarihi / Received: 06.011.2015 Kabul Tarihi/ Accepted: 09.01.2016 Makalen Türü: Type ofarticle (Araştırma / İnceleme - Research / Examation) Çıkar Çatışması / Conflict of Interest:Yok / None Etik Kurul Raporu Yok - Noneof Ethics Committee 111

1. GİRİŞ UHEYAD October / November / December 2014 Issue: 02 Volume: 01 Autumn Wter January / February / March Wter JEL KODU: (Ekonomi) R22-R23-R29-R41-R43 & (Economy) ID:71 K:77 (İş Güvenliği ve Yönetim Occupational Safety and Management) ISSN Prt: 2148-8207 Onle 2149-2492 (İSGK, 2012). Bu sorumlulukları yere getirecek Murat KORKMAZ, Hakan işveren AÇIKGÖZ ve çalışanın kimler olduğu da kanunda Türkiye de her gün iş kazaları nedeniyle 4 kişi Güven Grup A.Ş. Fans tanımlanmış Yönetmeni ve işveren Çalışan istihdam eden hayatını kaybetmekte ve 5 kişide sürekli iş göremez 1 Kilis 7 Aralık Üniversitesi, Elektrik-Enerji gerçek veya Bölümü tüzel kişi yahut tüzel kişiliği olmayan hale gelmektedir (ÇSGB, 2015). İnsan canının kurum ve kuruluşları, çalışanın ise kendi özel değeri hiçbir maddi büyüklükle kıyaslanamayacağı gerçeği yanında ve konutlarda ülkemiz kullanılan milli doğalgaz gelir ile elektrik tüketim istatistiksel olarak analiz edilmesi Özet : 2012-2014 Yılları arasındaki TUİK verileri kanunlarındaki kullanılarak hazırlanan statülere bu çalışma, sanayi bakılmaksızın kamu şekldedir. Farklı analiz teknikleri kullanılarak veya hazırlanan özel çalışmada işyerlerde ANOVA istihdam modeli edilen gerçek yaklaşık % 5 i uygulanmıştır. iş kazalarına Ayrıca harcanmaktadır. hipotez testleri uygulanarak araştırma daha kapsamlı hale getirilmiştir. kişiyi ifade ettiği belirtilmiştir. Kanunda iş sağlığı bulgulara ve güvenliği göre de sonuca konusunda gidilmiştir. iki Elde sorumlu ön plana Gelişmiş ülkelerde Sanayi ise ve konutlarda bu oran tüketim %1 dir. aralıklarına Avrupa göre elektrik ve doğalgaz fiyatlarının tespit edilmesi yönünde hareket edilmiş olup, yapılan istatistik İş Sağlığı ve Güvenliği edilen bulgular Kuruluşu sonucunda; sanayi (OSHA) sektörü iş iç tüketim aralığı arttıkça, elektrik ve doğalgaz fiyatlarının genel seviyesde düşüş gözlendiği sonucuna çıkmış varılmaktadır. olsa da işveren Sonuç olarak vekilleri tüketim İşveren adına sağlığı ve güvenliği alanındaki birçok projeyi aralığı Kw csden yükseldikçe, fiyatlarda da azalma meydana gelmektedir. hareket eden, iş ve işyer yönetimde görev desteklemektedir (Anonim 1, 2015). Çalışma ve alan işveren vekilleri, bu Kanunun uygulanması Sosyal Güvenlik Bakanlığı iş sağlığı ve güvenliği bakımından işveren sayılır ifadesi ile işveren ile kültürünün yaygınlaştırılması, kanunun tanıtılması ECONOMETRIC ANALYSIS OF ELECTRICITY birlikte AND sorumlular NATURAL listese GAS PRICES eklemiştir (BAŞAĞA, iç Avrupa Birliği ACCORDING Projelerden TO destek CONSUMPTION almakta, RANGES IN TERMS OF INDUSTRY AND 2014). Şantiyede şantiye şefler işveren vekili kongre, konferans ve tanımın çalışmaları gibi olarak görev yapmaları şaat mühendisler iş birçok faaliyet yürütmektedir Abstract: In this study (Anonim prepared 2, by 2015). usg data of TSI belongg to the years of 2012-2014, the consumption of electricity and natural gas used sağlığı dustry ve güvenliğe and houses is gerekli statistically ilgiyi göstermeleri Bu proje ve faaliyetlerle analyzed. ANOVA güvenlik model was kültürünün applied to the study prepared with the use of different techniques for analysis. Moreover, tests of hypothesis gerçeği were applied doğurmaktadır. and the research Yeni was kanun gereği artık şantiyelerde iş kazası sonucu çalışanların iş sürekli geliştirilmesi made more amaçlanmaktadır. comprehensive. The purpose was to determe electricity and natural gas prices Türkiye de ölümlü iş kazalarında şaat sektörü hayatından uzaklaşması durumunda başta hapis birci sırada yer almaktadır (Arıoğlu, 1997). cezası olmak üzere işveren ve işveren vekili İnşaat sektöründe çalışan mühendisler iş sağlığı konumundaki kişilere ağır cezalar getirmektedir. ve güvenliğe farkındalığını artırmak, çağdaş Bu çalışmada Rize ildeki İnşaat Mühendisler güvenlik kültürünü öğrenmeleri sağlamak, iş 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu nu kazaların azaltılmasına önemli miktarda katkı algılama düzeyi ölçülmüştür. Yapılan anket çalışmasıyla 6331 sayılı Kanuna şaat mühendisleri- sağlayacaktır. Türkiye de 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu n nasıl baktıkları tespit edilmiş ve iş güvenliği 2012 yılında çıkarılmıştır. Bu kanunun amacı uzmanlığı hakkında görüşleri alınmıştır. işyerlerde iş sağlığı ve güvenliğ sağlanması ile mevcut sağlık ve güvenlik şartlarının iyileştirilmesi 2. YAPILAN ÇALIŞMALAR iç işveren ve çalışanların görev, yetki, Bu çalışmada Rize İnşaat Mühendisler Odası na sorumluluk, hak ve yükümlülükleri düzenlemektir kayıtlı İnşaat Mühendisleri arasında anket yapıldı. 112

October / November / December 2014 Issue: 02 Volume: 01 Autumn Wter January / February / March Wter JEL KODU: (Ekonomi) R22-R23-R29-R41-R43 & (Economy) ID:71 K:77 (İş Güvenliği ve Yönetim Occupational Safety and Management) ISSN Prt: 2148-8207 Onle 2149-2492 Rize İnşaat Mühendisleri Odası na kayıtlı 300 şaat mühendis her bire telefonla ulaşılmış ve Rize ilde faal olarak görev yapan 99 kişiyle yüz yüze görüşülmüştür. Ankete katılan Rize İnşaat Mühendisleri Odası na kayıtlı şaat mühendisler 24 tanes işveren, 47 tanes Güven Grup A.Ş. Fans Yönetmeni işveren vekili, 25 tanes kamu kurumunda çalışan mühendis, 3 tanes ise şu an çalışmayan şaat mühendisleridir. Bu bakımdan oluşturulan istatiksel kitlen tamsayım yöntemiyle oluşturulduğu söylenebilir. ve konutlarda kullanılan doğalgaz ile elektrik tüketim istatistiksel olarak analiz edilmesi şekldedir. Farklı analiz teknikleri kullanılarak hazırlanan çalışmada ANOVA modeli edilen bulgular sonucunda; sanayi sektörü iç tüketim aralığı arttıkça, elektrik ve doğalgaz fiyatlarının genel seviyesde düşüş gözlendiği sonucuna varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim aralığı Kw csden yükseldikçe, fiyatlarda da azalma meydana gelmektedir. Abstract: In this study prepared by usg data of TSI belongg to the years of 2012-2014, the consumption of electricity and natural gas used dustry and houses is statistically made more comprehensive. The purpose was to determe electricity and natural gas prices Şekil 1. Ankete Katılanların İşyerdeki Statüler Oransal Değişimi Şekil 1 de ankete katılan Rize ildeki şaat mühendisler işyerdeki statülere göre oransal değişimi görülmektedir. Bu çalışmada Rize İnşaat Mühendisleri Odasına kayıtlı şaat mühendislere hazırlanan anket sorularından şaat mühendisler 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu na bakışları ve iş güvenliği uzmanlığı hakkındaki görüşleri kayda alındı. Ayrıca bu anket çalışmasıyla 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu nun şaat sektörüne getirdiği yeni hususlar Rize ildeki şaat mühendislere duyuruldu ve mühendisler iş güvenliği uzmanı olmaları teşvik edildi. Ankette aşağıda belirtilen sorular şaat mühendislere soruldu. 113

October / November / December 2014 Issue: 02 Volume: 01 Autumn Wter January / February / March Wter JEL KODU: (Ekonomi) R22-R23-R29-R41-R43 & (Economy) ID:71 K:77 (İş Güvenliği ve Yönetim Occupational Safety and Management) ISSN Prt: 2148-8207 Onle 2149-2492 Güven Grup A.Ş. Fans Yönetmeni ve konutlarda kullanılan doğalgaz ile elektrik tüketim istatistiksel olarak analiz edilmesi şekldedir. Farklı analiz teknikleri kullanılarak hazırlanan çalışmada ANOVA modeli edilen bulgular sonucunda; sanayi sektörü iç tüketim aralığı arttıkça, elektrik ve doğalgaz fiyatlarının genel seviyesde düşüş gözlendiği sonucuna varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim aralığı Kw csden yükseldikçe, fiyatlarda da azalma meydana gelmektedir. Şekil 2. 1. Soruya Verilen Cevapların Oransal Değişimi Abstract: In this study prepared by usg data of TSI belongg to the years of 2012-2014, the consumption of electricity and natural gas used dustry and houses is statistically made more comprehensive. The purpose was to determe electricity and natural gas prices Şekil 2 de 1. soruya verilen cevapların oransal değişimi görülmektedir. Rize ildeki İnşaat Mühendisler % 89 oranındaki kısmın 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ndan haberi olduğu görüldü. Kanundan haberi olmayanların oranı %11 dir. 6331 sayılı kanunun şaat sektörüne getirdiği yenilik ve düzenlemelere bakıldığında %11 lik oran yüksek bir orandır. İnşaat sektörü çok tehlikeli sınıfta yer alan ve kanunun Ocak 2013 yılından beri uygulandığı sektör olduğundan, şaat mühendisler kanundan haberdar olması yanında üst düzeyde bilgiye sahip olması gerekmektedir. 1. soruya Hayır cevabı veren şaat mühendisler iki tanes Üniversiteden yeni mezun, sektörde çalışmaya başlamamış kişiler olduğu görüldü. Bu durum, güvenlik kültürünün sektöre yerleştirilmesi açısından Mühendislik Fakültesde okuyan her öğrenc iş sağlığı ve güvenliği ile ilgi ders almaları gerektiği göstermektedir. 114

October / November / December 2014 Issue: 02 Volume: 01 Autumn Wter January / February / March Wter JEL KODU: (Ekonomi) R22-R23-R29-R41-R43 & (Economy) ID:71 K:77 (İş Güvenliği ve Yönetim Occupational Safety and Management) ISSN Prt: 2148-8207 Onle 2149-2492 Güven Grup A.Ş. Fans Yönetmeni ve konutlarda kullanılan doğalgaz ile elektrik tüketim istatistiksel olarak analiz edilmesi şekldedir. Farklı analiz teknikleri kullanılarak hazırlanan çalışmada ANOVA modeli edilen bulgular sonucunda; sanayi sektörü iç tüketim aralığı arttıkça, elektrik ve doğalgaz fiyatlarının genel seviyesde düşüş gözlendiği sonucuna varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim aralığı Kw csden yükseldikçe, fiyatlarda da azalma meydana gelmektedir. Şekil 3. 2. Soruya Verilen Cevapların Oransal Değişimi Şekil 3 te görüldüğü gibi Rize ildeki şaat mühendisler % 64 ü 6331 sayılı iş kanununun maddeleri okuduklarını belirttiler. İnşaat işleri kapsamındaki işyerleri çok tehlikeli sınıfta yer Abstract: In this study prepared by usg data of TSI belongg to the years of 2012-2014, the consumption of electricity and natural gas used dustry and houses is statistically made more comprehensive. The purpose was to determe electricity and natural gas prices alması, şantiyede görev yapan mühendisler iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili çoğunlukla işveren veya işveren vekili olarak görev yapmaları 6331 sayılı kanun maddeleri okumalarına neden olmuştur. 6331 sayılı Kanun iş kazalarında işvereni sorumlu tutmaktadır ve ağır cezai yaptırımlar getirmektedir. Şekil 4. 3. Sorunun Oransal Değişimi ve İş Güvenliği Uzmanı Oranı 115

October / November / December 2014 Issue: 02 Volume: 01 Autumn Wter January / February / March Wter JEL KODU: (Ekonomi) R22-R23-R29-R41-R43 & (Economy) ID:71 K:77 (İş Güvenliği ve Yönetim Occupational Safety and Management) ISSN Prt: 2148-8207 Onle 2149-2492 Şekil 4 te görüldüğü gibi Rize İnşaat Mühendisleri Odası na üye şaat mühendisler % 10 nu iş güvenliği uzmanıdır (9 tane). İş güvenliği uzmanı olanların arasında da A sınıfı iş güvenliği uzmanı yoktur. Şantiyelerde çok tehlikeli sınıfa girdiğden A sınıfı iş güvenliği uzmanı bulundurmaları Güven Grup A.Ş. Fans Yönetmeni gerektiği düşünüldüğünde bu ihtiyaca cevap verebilecek şaat mühendisi kökenli iş güvenliği uzmanının Rize ilde olmadığı görülmektedir. Ankete katılan dokuz tane iş güvenliği uzmanı olan mühendislerden 6 tanes kamu kurum ve kuruluşlarında çalıştığı tespit edildi. ve konutlarda kullanılan doğalgaz ile elektrik tüketim istatistiksel olarak analiz edilmesi şekldedir. Farklı analiz teknikleri kullanılarak hazırlanan çalışmada ANOVA modeli edilen bulgular sonucunda; sanayi sektörü iç tüketim aralığı arttıkça, elektrik ve doğalgaz fiyatlarının genel seviyesde düşüş gözlendiği sonucuna varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim aralığı Kw csden yükseldikçe, fiyatlarda da azalma meydana gelmektedir. Abstract: In this study prepared by usg data of TSI belongg to the years of 2012-2014, the consumption of electricity and natural gas used dustry and houses is statistically made more comprehensive. The purpose was to determe electricity and natural gas prices Şekil 5. Özel Sektör Çalışanları Arasındaki İş Güvenliği Uzmanı Oranı Şekil 5 te görüldüğü gibi özel sektörde çalışan şaat mühendisleri arasında iş güvenliği uzmanı olanların oranı % 4 gibi oldukça düşük orandadır. İnşaat sektöründe ihtiyaç duyulan iş güvenliği uzmanı lisans eğitimi farklı alanlarda tamamlayan kişiler tarafından sağlandığı anlaşılmaktadır. 2013 yılından itibaren iş güvenliği uzmanları aktif olarak görev yaptığına göre şaat mühendisliği eğitimi almamış iş güvenliği uzmanlarının iki yıl içerisde kendileri şaat sektörü gibi birçok teknik bilgiye gereksim duyulan bir alanda yeterli bilgi düzeye çıkarmaları imkânsızdır. 116

October / November / December 2014 Issue: 02 Volume: 01 Autumn Wter January / February / March Wter JEL KODU: (Ekonomi) R22-R23-R29-R41-R43 & (Economy) ID:71 K:77 (İş Güvenliği ve Yönetim Occupational Safety and Management) ISSN Prt: 2148-8207 Onle 2149-2492 Güven Grup A.Ş. Fans Yönetmeni ve konutlarda kullanılan doğalgaz ile elektrik tüketim istatistiksel olarak analiz edilmesi şekldedir. Farklı analiz teknikleri kullanılarak hazırlanan çalışmada ANOVA modeli edilen bulgular sonucunda; sanayi sektörü iç tüketim aralığı arttıkça, elektrik ve doğalgaz fiyatlarının genel seviyesde düşüş gözlendiği sonucuna varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim aralığı Kw csden yükseldikçe, fiyatlarda da azalma meydana gelmektedir. Şekil 6. Kamuda Çalışan İş Güvenliği Uzmanının Özel Sektördeke Oranı Şekil 6 da görüldüğü üzere kamuda çalışan şaat mühendisler iş güvenliği uzmanı olmak iç daha ilgili oldukları ve iş güvenliği uzmanı oranının özel sektöre göre kamu sektöründe daha Abstract: In this study prepared by usg data of TSI belongg to the years of 2012-2014, the consumption of electricity and natural gas used yüksek dustry olduğu and görülmektedir. houses is statistically made more comprehensive. The purpose was to determe electricity and natural gas prices Şekil 7. 4. Sorunun Cevaplarının Oransal Değişimi 117

October / November / December 2014 Issue: 02 Volume: 01 Autumn Wter January / February / March Wter JEL KODU: (Ekonomi) R22-R23-R29-R41-R43 & (Economy) ID:71 K:77 (İş Güvenliği ve Yönetim Occupational Safety and Management) ISSN Prt: 2148-8207 Onle 2149-2492 Şekil 7 de Rize deki şaat mühendisler iş güvenliği uzmanı olmama nedenler oransal değişimi gözükmektedir. Rize ildeki şaat mühendisler iş güvenliği uzmanı olmamalarında yeterli zamanlarının olmayışı (%65) ilk sırada belirtilen görüştür. Kanunu uygulanır bulmayanların oranı da %14 ile ikci sırada gelmektedir. Üçüncü sırada iş güvenliği uzmanlığı hakkında yeterli bilgiye sahip olunmayışı, 4. sırada iş yerdeki sorumluluğu artırmamak ve 5. sırada ise iş güvenliği uzmanlığının riskli görüldüğü Güven Grup A.Ş. Fans Yönetmeni ve konutlarda kullanılan doğalgaz ile elektrik tüketim istatistiksel olarak analiz edilmesi şekldedir. Farklı analiz teknikleri kullanılarak hazırlanan çalışmada ANOVA modeli edilen bulgular sonucunda; sanayi sektörü iç tüketim aralığı arttıkça, elektrik ve doğalgaz fiyatlarının genel seviyesde düşüş gözlendiği sonucuna varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim aralığı Kw csden yükseldikçe, fiyatlarda da azalma meydana gelmektedir. görüşleridir. Bu soruya verilen cevaplardan, özellikle şantiyede çalışan şaat mühendisler yoğun iş temposu yüzünden iş güvenliği uzmanı olamadıkları anlaşılmaktadır. Kamu sektöründeki iş güvenliği uzmanı oranının daha yüksek olması kamu sektöründe çalışan mühendisler daha fazla zaman bulabildikleri anlamına gelebilir. 6331 sayılı kanun maddelerde kamuda iş güvenliği uzmanı olarak çalışanlara ek ücret verilebileceğ belirtilmes kamu çalışanları arasında iş güvenliği uzmanı olanların oranının fazla olmasına neden olabilir. Benzer bir ücret düzenlemes özel sektör çalışanları içde yapılması özel sektör çalışanlarının da kanuna ilgisi artıracaktır. Bu sorudan alınan cevaplardan yoğun iş temposu iş kazalarının meydana gelmesde önemli yer tutan bir faktör olduğunu da vurgulamak gerekir. Abstract: In this study prepared by usg data of TSI belongg to the years of 2012-2014, the consumption of electricity and natural gas used dustry and houses is statistically made more comprehensive. The purpose was to determe electricity and natural gas prices Şekil 8. 5. Sorunun Cevaplarının Oransal Değerlendirilmesi Şekil 8 de 5. sorudan elde edilen oranın 1. sorudaki oranla aynı olduğu görülmektedir. 6331 sayılı kanundan haberi olanların nasıl iş güvenliği uzmanı olunduğunu bildikleri anlaşılmaktadır. 118

October / November / December 2014 Issue: 02 Volume: 01 Autumn Wter January / February / March Wter JEL KODU: (Ekonomi) R22-R23-R29-R41-R43 & (Economy) ID:71 K:77 (İş Güvenliği ve Yönetim Occupational Safety and Management) ISSN Prt: 2148-8207 Onle 2149-2492 Bu anket çalışması sonucunda % 14 lük kısımda kanundan haberdar edilmiş ve nasıl iş güvenliği uzmanı olabilecekleri kendilere bildirilmiştir. Güven Grup A.Ş. Fans Yönetmeni Böylelikle bu anket çalışmasının bilgilendirme ve öğretme vazifesi de görmüştür. ve konutlarda kullanılan doğalgaz ile elektrik tüketim istatistiksel olarak analiz edilmesi şekldedir. Farklı analiz teknikleri kullanılarak hazırlanan çalışmada ANOVA modeli edilen bulgular sonucunda; sanayi sektörü iç tüketim aralığı arttıkça, elektrik ve doğalgaz fiyatlarının genel seviyesde düşüş gözlendiği sonucuna varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim aralığı Kw csden yükseldikçe, fiyatlarda da azalma meydana gelmektedir. Abstract: In this study prepared by usg data of TSI belongg to the years of 2012-2014, the consumption of electricity and natural gas used dustry and houses is statistically techniques Şekil for analysis. 9. 6. Sorunun Moreover, tests Cevaplarının of hypothesis were Oransal applied and Değişimi the research was made more comprehensive. The purpose was to determe electricity and natural gas prices Şekil 9 da 2020 yılından itibaren şantiye şefi olacak şaat mühendisler en az C sınıfı iş güvenliği uzmanı olmaları gerektiği bilmeyenler oranının % 31 gibi oldukça yüksek bir oran olduğu görülmektedir. Şekil 1 de görüldüğü gibi sadece bu çalışmaya katılan şaat mühendisler %75 özel sektörde istihdam edildiği ve şaat mühendisler çoğunluğunun şantiyelerde çalıştığı halde bir kanun maddesiyle kendileri bu derecede ilgilendiren bir hususu bilmeleri düşündürücüdür. Çünkü şaat mühendisler daha önceden var olan haklarının yürürlüğe giren bir kanun maddesiyle kısıtlaması sektördeki bütün çalışanların ortak tepki vermeleri gereken bir husustur. Kendi meslek grubundaki böyle önemli bir kanun maddes bilmemesi mesleki duyarlılık düzeyimizi de göstermektedir. 119

October / November / December 2014 Issue: 02 Volume: 01 Autumn Wter January / February / March Wter JEL KODU: (Ekonomi) R22-R23-R29-R41-R43 & (Economy) ID:71 K:77 (İş Güvenliği ve Yönetim Occupational Safety and Management) ISSN Prt: 2148-8207 Onle 2149-2492 Güven Grup A.Ş. Fans Yönetmeni ve konutlarda kullanılan doğalgaz ile elektrik tüketim istatistiksel olarak analiz edilmesi şekldedir. Farklı analiz teknikleri kullanılarak hazırlanan çalışmada ANOVA modeli edilen bulgular sonucunda; sanayi sektörü iç tüketim aralığı arttıkça, elektrik ve doğalgaz fiyatlarının genel seviyesde düşüş gözlendiği sonucuna varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim aralığı Kw csden yükseldikçe, fiyatlarda da azalma meydana gelmektedir. Şekil 10. 7. Sorunun Cevaplarının Oransal Değişimi Abstract: In this study prepared by usg data of TSI belongg to the years of 2012-2014, the consumption of electricity and natural gas used dustry and houses is statistically made more comprehensive. The purpose was to determe electricity and natural gas prices Şekil 10 da görüldüğü gibi Rize ildeki İnşaat Mühendisler % 72 gibi büyük bir orandaki kısmı 6331 sayılı kanunun tam olarak uygulanabilir seviyede bulmadıklarını belirtmektedirler. Bu durum çağdaş anlamdaki iş sağlığı ve güvenliği uygulamaların şu an uygulamada yapılan işlerle ne denli çelişen bir husus olduğunu göstermektedir. Güvenlik kültürünün yaygınlaştırılması yüksek tahsili kişilerde bile zor bir durumken daha alt eğitim seviyelerdeki işçi ve ustalarda güvenlik kültürünün, iş sağlığı eğitim yapılabilmesi ve çalışanların kanunun getirdiği yenilikleri kabul etmeler ne denli zor olacağı bu çalışmada görülmektedir. Anket yapılan şaat mühendislere yöneltilen 6331 sayılı Kanunun öngördüğü yükümlülüklerizden sizce en önemlisi hangisidir? sorusuna büyük oranda kanun çıkarmak yanında kanunun uygulanmasının daha önemli olduğu vurgusu yapılmıştır. Çıkarılan bu kanununda sadece yazılı met halde kalacağı görüşü de çalışan mühendisler arasındaki yaygın görüştür. 120

October / November / December 2014 Issue: 02 Volume: 01 Autumn Wter January / February / March Wter JEL KODU: (Ekonomi) R22-R23-R29-R41-R43 & (Economy) ID:71 K:77 (İş Güvenliği ve Yönetim Occupational Safety and Management) ISSN Prt: 2148-8207 Onle 2149-2492 Güven Grup A.Ş. Fans Yönetmeni ve konutlarda kullanılan doğalgaz ile elektrik tüketim istatistiksel olarak analiz edilmesi şekldedir. Farklı analiz teknikleri kullanılarak hazırlanan çalışmada ANOVA modeli edilen bulgular sonucunda; sanayi sektörü iç tüketim aralığı arttıkça, elektrik ve doğalgaz fiyatlarının genel seviyesde düşüş gözlendiği sonucuna varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim aralığı Kw csden yükseldikçe, fiyatlarda da azalma meydana gelmektedir. Şekil 11. 8. Sorunun Cevaplarının Oransal Değişimi Şekil 11 de görüldüğü gibi 6331 sayılı kanunun güvenlik kültürüne % 87 lik kısım katkısı olduğunu düşünmektedir. %13 lük kısımsa kanunun Abstract: In this study prepared by usg data of TSI belongg to the years of 2012-2014, the consumption of electricity and natural gas used dustry and houses is statistically made more comprehensive. The purpose was to determe electricity and natural gas prices güvenlik kültürüne katkısının olmayacağını belirtmektedirler. Kanuni düzenleme yapılması kanunun uygulanmaması durumunda bir anlamının olmadığı görüşü bu kişiler tarafından belirtilmektedir. 6331 sayılı kanunun özellikle şaat sektöründe uygulamalarında veya uygulanabilirliğde oldukça zor olacağı ankete katılan mühendisler cevaplarından anlaşılmaktadır. 121

October / November / December 2014 Issue: 02 Volume: 01 Autumn Wter January / February / March Wter JEL KODU: (Ekonomi) R22-R23-R29-R41-R43 & (Economy) ID:71 K:77 (İş Güvenliği ve Yönetim Occupational Safety and Management) ISSN Prt: 2148-8207 Onle 2149-2492 Güven Grup A.Ş. Fans Yönetmeni ve konutlarda kullanılan doğalgaz ile elektrik tüketim istatistiksel olarak analiz edilmesi şekldedir. Farklı analiz teknikleri kullanılarak hazırlanan çalışmada ANOVA modeli edilen bulgular sonucunda; sanayi sektörü iç tüketim aralığı arttıkça, elektrik ve doğalgaz fiyatlarının genel seviyesde düşüş gözlendiği sonucuna varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim aralığı Kw csden yükseldikçe, fiyatlarda da azalma meydana gelmektedir. Şekil 12. 9. Soruya Verilen Cevapların Oransal Değişimi Şekil 12 de görüldüğü gibi şaat sektöründeki mühendisler iş sağlığı ve güvenliği kanununu uygulamak iç devlet desteği beklemektedirler. 3. SONUÇ Abstract: In this study prepared by usg data of TSI belongg to the years of 2012-2014, the consumption of electricity and natural gas used dustry and houses is statistically made more comprehensive. The purpose was to determe electricity and natural gas prices 6331 sayılı kanun yürürlüğe girmesden sonra kanunun tanıtılması, uygulanması ve çalışanların kanunu sahiplenmeleri açısından şaat sektöründe de güvenlik kültürünün geliştirilmesi gerekmektedir. Bu çalışmayla hem güvenlik kültürünün geliştirilmesi hem de 6331 sayılı iş kanunun algılanma düzey ölçülmesde aşağıdaki hususlar tespit edilmiştir 1- İnşaat sektöründe faal olarak görev alan kişilerden kanundan ve kanunun kendi sektörlerde getirdiği önemli düzenlemelerden farkı olmayan şaat mühendisi sayısı oldukça fazla orandadır. 2- Gerekli güvenlik kültürünün sağlanabilmesi bakımından her şaat mühendisi adayının lisans eğitimi sırasında iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili ders almaları gerekmektedir. 3- İnşaat mühendisleri yoğun iş tempolarından dolayı iş güvenliği uzmanı olamamaktadırlar. 4- Ölümlü iş kazalarında birci sıradaki sektörde yer alan şaatlarda farklı alanlarda lisans eğitimi gören kişiler tarafından iş güvenliği uzmanlığı faaliyetleri yürütülmektedir. 5- Kanunun yürütülmesde şaat sektörü devletten daha çok yardım beklemektedir. 6- İnşaat sektöründe kanunun uygulanabilirliği hususunda büyük şüpheler mevcuttur. 122

4. KAYNAKLAR UHEYAD October / November / December 2014 Issue: 02 Volume: 01 Autumn Wter January / February / March Wter JEL KODU: (Ekonomi) R22-R23-R29-R41-R43 & (Economy) ID:71 K:77 (İş Güvenliği ve Yönetim Occupational Safety and Management) ISSN Prt: 2148-8207 Onle 2149-2492 Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Yayını (ÇSGB). (2015), 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu Kılavuz Kitabı, Ankara Anonim 1 (2015). https://osha.europa.eu/en/ healthy-workplaces-campaigns/healthyworkplaces-manage-stress,10.2015 The 2014 15 Healthy Workplaces Campaign has three key objectives: (1) to raise awareness and improve our understandg of stress and Güven Grup A.Ş. Fans Yönetmeni ve konutlarda kullanılan doğalgaz ile elektrik tüketim istatistiksel olarak analiz edilmesi şekldedir. Farklı analiz teknikleri kullanılarak hazırlanan çalışmada ANOVA modeli edilen bulgular sonucunda; sanayi sektörü iç tüketim aralığı arttıkça, elektrik ve doğalgaz fiyatlarının genel seviyesde düşüş gözlendiği sonucuna varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim aralığı Kw csden yükseldikçe, fiyatlarda da azalma meydana gelmektedir. psychosocial risks the workplace; (2) to provide guidance, support and practical tools for managg risks; and (3) to highlight the benefits of managg psychosocial risks for workers and busesses Abstract: In this study prepared by usg data of TSI belongg to the years of 2012-2014, the consumption of electricity and natural gas used dustry and houses is statistically made more comprehensive. The purpose was to determe electricity and natural gas prices Anonim 2 (2015). www.isggm.gov.tr/ İş Sağlığı Ve Güvenliği Genel Müdürlüğü/Projeler ARIOĞLU, E., (1997). Türk İnşaat Sektöründe İş Kazalarının İstatiksel Değerlendirilmesi ve En Aza İndirilmesde Çıkış Yollarının Araştırılması, Beton Prefabrikasyon, 16-21 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu (İSGK) (2012), Ankara BAŞAĞA, H. B., TOĞAN, V., TEMEL, B.A., (2014) 6331 Sayılı Kanunun İşverenler ve İşveren Vekilleri Tarafından Algılanma Düzeyi; Trabzon Ölçeğde, 3. Proje ve Yapım Yönetimi Kongresi, 6 8 Kasım 2014 Akdeniz Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, İnşaat Mühendisliği Bölümü, Antalya Yazar Notu: Bu çalışma 13/14 Kasım 2015 Yılında Kocaeli Wellborn Hotelde 1. Uluslararası Mühendislik Mimarlık ve Tasarım Kongresde Sözlü Bildiri Olarak sunulmuş hal genişletişmiş şeklidir. 123

October / November / December 2014 Issue: 02 Volume: 01 Autumn Wter January / February / March Wter JEL KODU: (Ekonomi) R22-R23-R29-R41-R43 & (Economy) ID:71 K:77 (İş Güvenliği ve Yönetim Occupational Safety and Management) ISSN Prt: 2148-8207 Onle 2149-2492 EXTENDED ABSTRACT Güven Grup A.Ş. Fans Yönetmeni In Turkey, 4 people lost their lives and 5 people become disabled permanently due to occupational accidents every day (MOLSS, 2015). Beside the fact that the value of life human can be compared to no fancial value, approximately 5% of our national come is spent on work accidents. In de- ve konutlarda kullanılan doğalgaz ile elektrik tüketim istatistiksel olarak analiz edilmesi veloped countries, şekldedir. the rate Farklı is 1%. analiz European teknikleri Agency kullanılarak For hazırlanan Safety çalışmada and Health ANOVA at Work modeli (EU-OSHA) has been supportg uygulanmıştır. various projects Ayrıca hipotez on Occupational testleri uygulanarak Health araştırma and daha Safety kapsamlı (Anonymous1, hale getirilmiştir. 2015). Mistry of Labour and Social yönünde Security hareket edilmiş receives olup, yapılan support istatistik from bulgulara European göre de Union sonuca Projects gidilmiştir. to Elde extend occupational health and safety culture and troduce the law, carries out several activities such as congresses, edilen bulgular sonucunda; sanayi sektörü iç tüketim aralığı arttıkça, elektrik ve doğalgaz fiyatlarının genel seviyesde düşüş gözlendiği sonucuna varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim conferences and aralığı promotions Kw csden (Anonymous2, yükseldikçe, fiyatlarda 2015). da azalma A consistent meydana gelmektedir. improvement of safety culture is aimed with these Anahtar projects Kelimeler and : Elektrik, activities. Doğalgaz, Construction Tüketim, Sanayi, sector Konut, is Anova, ranked TUİK, first Fiyat fatal occupational accidents Turkey (Arıoğlu, 1997). Increasg the awareness of engeers workg construction sector on occupational health and safety and providg them opportunity to learn modern security culture will make ACCORDING a significant TO contribution CONSUMPTION to RANGES decrease IN the TERMS work OF accidents. INDUSTRY AND In Turkey, Occupational Health and Safety Act No 6331 was passed 2012. The purpose of this law is to regulate the duties, authorisations, responsibilities, rights and obligations of employers and employees order to admister occupational health and safety and enhance current conditions (OSHA, 2012). Employers and employees to fulfill these obligations are defed the law. Employers are defed as Abstract: In this study prepared by usg data of TSI belongg to the years of 2012-2014, the consumption of electricity and natural gas used dustry and houses is statistically made more comprehensive. The purpose was to determe electricity and natural gas prices any natural or legal person or any stitution and organisation which is not a legal entity who has an employment relationship with the worker and employees are dicated as any natural person employed at public or private sector workplaces, regardless of their status their relevant laws the law. Although two responsibles come to the fore the Act, employer representatives are also added to the list with the article Emplloyer s representatives who act on behalf of the employer and are volved the work and the management of the workplace are considered as employers as far as the implementation of this Law is concerned (BAŞAĞA, 2014). The fact that construction site managers work as employer s representatives, civil engeers should pay special attention to occupational health and safety. Accordg to new Law, the event that employees departed from work life because of an occupational accident, employers and employer s representatives may face heavy penalties notably imprisonment. In this study, the perception levels of members of Rize Chamber of Civil Engeers on Occupational Health and Safety Act 6331 measured. With this survey, pots of view of civil engeers on Occupational Health and Safety Act No 6331 and occupational health and safety expertise were determed. In this study, a survey was conducted with the registered members 124

October / November / December 2014 Issue: 02 Volume: 01 Autumn Wter January / February / March Wter JEL KODU: (Ekonomi) R22-R23-R29-R41-R43 & (Economy) ID:71 K:77 (İş Güvenliği ve Yönetim Occupational Safety and Management) ISSN Prt: 2148-8207 Onle 2149-2492 of Rize Chamber of Civil Engeers. Each of 300 members has been reached out via telephone and 99 civil engeers workg actively Murat Rize KORKMAZ, provce Hakan has AÇIKGÖZ been terviewed face to face. 24 of the participants are employers, 47 of them are representatives of employer, 25 of them are public employers and 3 of them are unemployed for the time beg. In this sense, statistical group was created Güven Grup A.Ş. Fans Yönetmeni with complete count method. In Figure 1, the proportional change of participant civil engeers Rize provce accordg Özet : 2012-2014 to their Yılları status arasındaki at work TUİK verileri is shown. kullanılarak In this hazırlanan study, bu pots çalışma, of sanayi view of registered ve konutlarda kullanılan doğalgaz ile elektrik tüketim istatistiksel olarak analiz edilmesi members of Rize şekldedir. Chamber Farklı of Civil analiz Engeers teknikleri kullanılarak were recorded hazırlanan through çalışmada a survey ANOVA on modeli Occupational Health and Safety Act uygulanmıştır. No 6331 and Ayrıca safety hipotez expertise. testleri uygulanarak In addition, araştırma new daha kapsamlı regulations hale getirilmiştir. brought to construction sector by Occupational yönünde hareket Health edilmiş and olup, Safety yapılan Act istatistik No 6331 bulgulara has göre been de announced sonuca gidilmiştir. to the Elde civil engeers edilen bulgular sonucunda; sanayi sektörü iç tüketim aralığı arttıkça, elektrik ve doğalgaz Rize provce and they were encouraged to become an occupational security expert. The followg fiyatlarının genel seviyesde düşüş gözlendiği sonucuna varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim questions were aralığı asked Kw csden the survey yükseldikçe, to the fiyatlarda civil engeers: da azalma meydana gelmektedir. 1) Are you acquated with the Occupational Health and Safety Act No 6331 which went to effect 20/06/2012? 2) Have you read the articles of the Occupational Health and Safety Act No 6331 which went to effect 20/06/2012? Abstract: In this study prepared by usg data of TSI belongg to the years of 2012-2014, the consumption of electricity and natural gas used dustry and houses is statistically made more comprehensive. The purpose was to determe electricity and natural gas prices 3) Are you an occupational security expert? 4) Why didn t you become an occupational security expert? 5) Do you know how to become an occupational security expert? 6) Do you know the regulation, which will go to effect 01/01/2020, on civil engeers workg at construction site manager positions must be at least Class C occupational security experts? 7) Do you thk the Occupational Health and Safety Act No 6331 is applicable? 8) Do you thk the law will contribute to create a security culture on a national scale? 9) Do you want your workplace to be supported on the obligations of Occupational Health and Safety? 89% of the civil engeers Rize provce are acquated with Occupational Health and Safety Act No 6331 is figured. The rate for unaware of the law is 11%. 64% of the civil engeers Rize provce stated that they have read the articles of the Occupational Health and Safety Act No 6331. 10% of the participants (9 experts) are occupational security experts. There is no Class A occupational security expert among these experts. The rate of experts public sector is higher than private 125

October / November / December 2014 Issue: 02 Volume: 01 Autumn Wter January / February / March Wter JEL KODU: (Ekonomi) R22-R23-R29-R41-R43 & (Economy) ID:71 K:77 (İş Güvenliği ve Yönetim Occupational Safety and Management) ISSN Prt: 2148-8207 Onle 2149-2492 sector. Lack of time has the highest rate, 65%, among the answers for not becomg an occupational security expert. The rate of engeers Murat considers KORKMAZ, the Hakan law applicable AÇIKGÖZ is 14% was ranked at the second. Not havg enough formation about occupational security expertise was ranked at third, avoidg Güven Grup A.Ş. Fans Yönetmeni creasg the responsibility at work at fourth and occupational security expertise deemed risky at fifth. Especially civil engeers workg construction sites couldn t become occupational security experts because of their busy schedule is derived from the answers given to that question. The rate ve konutlarda kullanılan doğalgaz ile elektrik tüketim istatistiksel olarak analiz edilmesi of participants who şekldedir. doesn t Farklı know analiz the teknikleri obligation kullanılarak startg hazırlanan from çalışmada 2020 that ANOVA civil engeers modeli workg at construction site uygulanmıştır. manager positions Ayrıca hipotez must testleri be uygulanarak at least Class araştırma C daha occupational kapsamlı hale security getirilmiştir. experts is highly 31%. A high proportion yönünde hareket of the edilmiş civil olup, engeers yapılan istatistik Rize bulgulara provce, göre de 72%, sonuca judges gidilmiştir. the Elde Occupational Health and Safety Act No 6331 applicable level. After Act 6331 went to effect, security culture edilen bulgular sonucunda; sanayi sektörü iç tüketim aralığı arttıkça, elektrik ve doğalgaz fiyatlarının genel seviyesde düşüş gözlendiği sonucuna varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim construction sector aralığı Kw should csden be yükseldikçe, developed fiyatlarda order da azalma to troduce meydana gelmektedir. and enforce the law and make the employees embrace Anahtar it. Kelimeler With this : Elektrik, study, Doğalgaz, the followgs Tüketim, Sanayi, were Konut, figured Anova, both TUİK, on Fiyat development of security culture and perception level of Occupational Health and Safety Act No 6331. 1- The rate of civil engeers who are workg actively construction sector and are not aware of the law and obligations brought by it is considerably high. 2- To establish necessary security culture each engeer candidate should take Occupational Health and Safety lessons durg their university education. Abstract: In this study prepared by usg data of TSI belongg to the years of 2012-2014, the consumption of electricity and natural gas used dustry and houses is statistically made more comprehensive. The purpose was to determe electricity and natural gas prices 3- Civil engeers cannot become occupational experts because of their busy schedule. 4- In construction sector, which ranked first fatal work accidents, Occupational Health and Safety activities are carried out by experts who have taken education on different fields. 5- Construction sector expects more support from government to enforce the law. 6- Construction sector has high doubts about the applicability of the law. 126

HAKEMLİ EKONOMİ YÖNETİMİ ARAŞTIRMALARI DERGİSİ INTERNATIONAL REFEREED JOURNAL OF RESEARCHES ON ECONOMY MANAGEMENT UHEYADULUSLARARASI TÜRKİYE DIŞ TİCARETİNDEKİ GELİŞMELERİN ULUSLARARASI ENDEKSLER ÇERÇEVESİNDE DEĞERLENDİRİLMESİ 1 DEVELOPMENT OF TURKEY FOREIGN TRADE EVALUATION IN THE FRAMEWORK OF INTERNATIONAL INDEXES Nurdan KUŞAT Süleyman Demirel Üniversitesi, Eğirdir Meslek Yüksekokulu, Muhasebe A.D. Isparta / Türkiye Öz: Ticari liberalizm bir anlamda dünya ekonomiler çoğunluğunun kapitalist ekonomik sistemi benimseyerek dış ticaretleri şekillendirmelerde önemli bir rol oynamıştır. Bu yapı içerisde gelişmiş ülkeler dış pazarlarda daha fazla yer alabilmek iç üretim miktarlarını artırma çabası içe girerken, az gelişmiş ve gelişmekte olan ülkeler de gelişmiş ülkeler yönlendirmeleriyle çalışmalarını şekillendirmeye başlamışlardır. Gerçekleştirilen bu çalışmada Türkiye İstatistik Kurumu nun da kaynak göstererek yayınladığı uluslararası endeksler baz alınarak, Türkiye dış ticaret küresel ticaret içerisdeki yeri değerlendirilmektedir. Bu değerlendirmede kullanılan endeksler büyük bir kısmı Dünya Ekonomik Forumu tarafından genellikle yıllık bazda düzenlenen endekslerdir. Bunun dışında Birleşmiş Milletler, Uluslararası Ticaret Odası, Dünya Bankası gibi uluslararası kuruluşlar tarafından düzenlenen endeksler de çalışma kapsamında değerlendirilmektedir. Çalışma bulgularından elde edilen en önemli sonuçlar ise; Türkiye n ekonomik kırılganlık kapsamındaki yüksek, yabancı doğrudan yatırım güvenilirliği açısından düşük performans sahipliği olmuştur. Anahtar Kelimeler: Uluslararası Ticari Endeksler, Uluslararası Ticari Kurum ve Kuruluşlar, Dış Ticaret, Liberalizm, Türkiye Abstract: Commercial liberalism has played an important role shapg foreign trade ofthe majority of world economy by adoptg the capitalist economic system. In this structure, while developed countries were creasg their production quantities to take more place foreign markets, developg and least developed countries began formg their work with developed countries guidance. In this study, place of Turkey s foreign trade the global tradeis assessed with ternational dexes which published by Turkey Statistical Institute also. The World Economic Forum usually holds most of these dexes used this assessment annually. In addition to that, dexes organized by ternational organizations are also considered with the scope of the study such asunited Nations, International Chamber of Commerce, World Bank. The most important results obtaed from the study: It hashigh performance the scope of economic fragility, and poor performance terms of foreign direct vestment reliability. Key Words: International Trade Indices, International Commercial Organizations and Institutions, Foreign Trade, Liberalism, Turkey Doi: 10.17373/UHEYAD.2016715177 (1) Sorumlu Yazar: Nurdan KUŞAT, Süleyman Demirel Üniversitesi, Eğridir Meslek Yüksekokulu, Muhasebe A.D., Isparta / Türkiye nurdankusat@sdu.edu.tr Geliş Tarihi / Received: 03.11.2015 Kabul Tarihi/ Accepted: 09.01.2016 Makalen Türü: Type ofarticle (Araştırma / İnceleme - Research / Examation) Çıkar Çatışması / Conflict of Interest:Yok / None Etik Kurul Raporu Yok - Noneof Ethics Committee 127

1. Giriş UHEYAD October / November / December 2014 Issue: 02 Volume: 01 Autumn Wter January / February / March Wter JEL KODU: (Ekonomi) F01-F02-H7-H70 & (Economy) ID:73 K:79 (Uluslararası Ekonomi Yönetimi International Economics Management) ISSN Prt: 2148-8207 Onle 2149-2492 Liberal ekonomik anlayışın tüm dünyada ağırlıklı kabulü ve büyük ölçüde bu kabulün ortaya çıkardığı küresel yapılanma; nihayetde uluslararası ticari ilişkileri kolaylaştırırken, rekabeti de zirveye taşımıştır. Ülkeler, ticaret partnerlere kapılarını ne kadar çok açarlarsa, o kadar çok rekabet içe sürüklenmişler ve ye o oranda riskler üstlenerek dış ticaretleri bir yerlere taşıyabilmişlerdir. Güven Grup A.Ş. Fans Yönetmeni ve konutlarda kullanılan doğalgaz ile elektrik tüketim istatistiksel olarak analiz edilmesi şekldedir. Farklı analiz teknikleri kullanılarak hazırlanan çalışmada ANOVA modeli edilen bulgular sonucunda; sanayi sektörü iç tüketim aralığı arttıkça, elektrik ve doğalgaz fiyatlarının genel seviyesde düşüş gözlendiği sonucuna varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim aralığı Kw csden yükseldikçe, fiyatlarda da azalma meydana gelmektedir. Tüm dünya ekonomileri küresel düzen bir parçası olmasına rağmen, liberal ekonomik sistem gerekleri yere getirdikleri ölçüde küresel bağlantılarını sürdürülebilir kılmaktadır. Bu gerekler başında ekonomik krizlere karşı güçlü bir dirence sahip olunması, işlerliği yüksek bir lojistik sistem mevcudiyeti, ticari iş yapma sürecde karşılaşılabilecek aksaklıkların ve ticareti engelleyici uygulamaların mevcudiyet Abstract: In this study prepared by usg data of TSI belongg to the years of 2012-2014, the consumption of electricity and natural gas used dustry and houses is statistically made more comprehensive. The purpose was to determe electricity and natural gas prices mimize edilmesi, işlevselliği yüksek bir açık pazar imkanı sunulması ve her şey bir yana; ekonomik ve ticari anlamda güvenilirlik imajına tam anlamıyla sahip olunması gelir. Liberal anlayış sayesde şekillenen dünya dış ticaret bazı uluslararası kurum ve kuruluşların periyodik aralıklarla düzenleyerek yayınladıkları ticari endekslerdeki görüntüsü sayesde, ülkeler dış ticaretteki konumlarını görmeleri ve bu çerçevede politikalarını şekillendirmeleri mümkün olmaktadır. Yoğun küresel rekabet içerisde ulus devletler ticari anlamda ayakta kalabilmeleri, bir bakıma da bu endeks sonuçlarını iyi okumaları ve politikalarına yansıtarak pratiğe dökebilmeleri ile doğru orantılı olarak gelişmektedir. Bu temel öngörü çerçevesde gerçekleştirilen çalışmanın ikci bölümünde çalışma çerçevesde kullanılacak uluslararası endeksler neler olduğu ve ne amaçla seçildiği vurgulanmakta, ayrıca daha sonraki bölümler sınıflandırılma mantığı ortaya koyulmaktadır. Bundan sonraki üç bölüm ise sırasıyla Türkiye n celenen endeksler açısından iyi, orta ve kötü performans sergilediği endeksler değerlendirildiği bölümler olmuştur. 2. Türkiye Dış Ticaret Genel Görünümü ve Uluslararası Ticari Endeksler İçde bulunduğumuz yüzyılda Türkiye n artan dış ticaret hacmi dikkat çekmektedir. 1980 sonrası Türkiye n benimsediği liberal politikaların dış ticaret hacmi üzerde artırıcı etkisi olduğu aşikârdır. Fakat bunun yanı sıra ülken artan dış ticaret açıkları da gözden kaçmamakta ve Ödemeler Dengesdeki problemler de paralel bir şekilde büyüme göstermektedir. Tablo 1 de 1980 den itibaren Türkiye n ihracat ve ithalatındaki ve dış ticaret denge ve hacmdeki gelişmeler gösterilirken; Tablo 2 de de 2001-2014 sürecde ödemeler bilançosu ve bu bilanço içerisde dış ticaret denges görünümüne yer verilmektedir. 128

October / November / December 2014 Issue: 02 Volume: 01 Autumn Wter January / February / March Wter JEL KODU: (Ekonomi) F01-F02-H7-H70 & (Economy) ID:73 K:79 (Uluslararası Ekonomi Yönetimi International Economics Management) ISSN Prt: 2148-8207 Onle 2149-2492 Tablo 1. 1980-2014 Dönemi Türkiye Dış Ticaret Değerleri ($) Yıllar İHRACAT Murat İTHALAT KORKMAZ, Hakan AÇIKGÖZ Dış Değer Değişim Güven Değer Grup A.Ş. Değişim Fans Yönetmeni Ticaret (000) (%) Dengesi 1 Kilis 7 Aralık (000) Üniversitesi, (%) Elektrik-Enerji Bölümü Dış Ticaret Hacmi (000) İhracatın İthalatı Karşılama Oranı 1980 2 910 122 28,7 7 909 364 56,0-4 999 242 10 819 486 36,8 1985 1990 1995 2000 2001 2002 2003 7 958 Özet 010 : 2012-201411,6 Yılları arasındaki 11 343 376 TUİK verileri 5,5 kullanılarak -3 385 hazırlanan 367 bu çalışma, 19 301 386 sanayi ve konutlarda kullanılan doğalgaz ile elektrik tüketim istatistiksel olarak analiz edilmesi 12 959 288 11,5 22 302 126 41,2-9 342 838 35 261 413 şekldedir. Farklı analiz teknikleri kullanılarak hazırlanan çalışmada ANOVA modeli 21 637 uygulanmıştır. 041 Ayrıca 19,5 hipotez 35 testleri 709 011 uygulanarak 53,5 araştırma -14 daha 071 kapsamlı 970 hale 57 getirilmiştir. 346 052 27 774 906 4,5 54 502 821 34,0-26 727 914 82 277 727 31 334 edilen 216 bulgular sonucunda; 12,8 sanayi 41 399 sektörü 083 iç -24,0 tüketim aralığı -10 064 arttıkça, 867 elektrik 72 ve 733 doğalgaz 299 fiyatlarının genel seviyesde düşüş gözlendiği sonucuna varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim 36 059 089 15,1 51 553 797 24,5-15 494 708 87 612 886 aralığı Kw csden yükseldikçe, fiyatlarda da azalma meydana gelmektedir. 47 252 836 31,0 69 339 692 34,5-22 086 856 116 592 528 70,2 58,1 60,6 51,0 75,7 69,9 68,1 2004 63 167 153 33,7 97 539 766 40,7-34 372 613 160 706 919 64,8 2005 73 476 408 16,3 116 774 151 19,7-43 297 743 190 250 559 62,9 2006 85 534 ECONOMETRIC 676 16,4 ANALYSIS 139 576 OF 174 ELECTRICITY 19,5 AND -54 041 NATURAL 498 GAS 225 110 PRICES 850 61,3 2007 107 271 750 25,4 170 062 715 21,8-62 790 965 277 334 464 63,1 2008 132 027 196 23,1 201 963 574 18,8-69 936 378 333 990 770 65,4 2009 2010 2011 Abstract: In this study prepared by usg data of TSI belongg to the years of 2012-2014, 102 142 the 613 consumption -22,6 of electricity 140 928 and 421 natural gas -30,2 used dustry -38 785 and 809 houses 243 is 071 statistically 034 113 883 219 11,5 185 544 332 31,7-71 661 113 299 427 551 134 906 made 869 more comprehensive. 18,5 240 The 841 purpose 676 was to 29,8 determe - 105 electricity 934 807 and natural 375 748 gas 545 prices 72,5 61,4 56,0 2012 152 461 737 13,0 236 545 141-1,8-84 083 404 389 006 877 64,5 2013 151 802 637-0,4 251 661 250 6,4-99 858 613 403 463 887 60,3 2014 157 610 158 3,8 242 177 117-3,8-84 566 959 399 787 275 65,1 Kaynak: http://www.tuik.gov.tr/ustmenu. do?metod=temelist. Türkiye n dış ticaret hacm 1980 den itibaren artan ivmesi dikkat çekmektedir. 1980 yılında yaklaşık 11 milyar $ olan dış ticaret hacmi, 2014 e geldiğde 400 milyar $ a yaklaşmıştır. Bu rakamlar Türkiye n dış ticaret hacm 1980-2014 dönemde 36 kat artış gösterdiği ortaya koyar. Bu dış ticaret hacmi içerisde Türkiye ihracatı ise yaklaşık 3 milyar $ lardan 158 milyar $ lara yükselerek yaklaşık 53 kat artış göstermiştir. İthalattaki artış yönlü değişim ise 30 kat olarak gerçekleşmiştir. Tüm bu gelişmelere rağmen Türkiye n dış ticaret dengesi sürekli artan oranda açık vermeye devam etmiş (1980 de yaklaşık 5 milyar $, 2014 de ise yaklaşık 85 milyar $), ayrıca ihracatın ithalatı karşılama oranı %37 lerden %65 lere yükselse de hiçbir şekilde 1 e ulaşamamıştır. 129

October / November / December 2014 Issue: 02 Volume: 01 Autumn Wter January / February / March Wter JEL KODU: (Ekonomi) F01-F02-H7-H70 & (Economy) ID:73 K:79 (Uluslararası Ekonomi Yönetimi International Economics Management) ISSN Prt: 2148-8207 Onle 2149-2492 Tablo 2. 2001-2014 Dönemi Ödemeler Bilançosu Özet Tablosu (Milyon $) BİLANÇO KALEMLERİ I. CARİ İŞLEMLER DENGESİ A. Dış Ticaret Dengesi Murat 2001 KORKMAZ, 2002Hakan 2003 AÇIKGÖZ 2004 Güven 3 760Grup A.Ş. -626Fans -7 Yönetmeni 554-14 198 1 Kilis 7 Aralık -3 282Üniversitesi, -6 404 Elektrik-Enerji -13 411-22 Bölümü 438 2005-21 449-32 936 2006-31 837-40 894 2007-37 779-46 831 B. Hizmetler Dengesi 9 055 7 899 10 394 12 732 15 872 13 819 13 935 C. Gelir Dengesi ve konutlarda kullanılan doğalgaz -5 000 ile elektrik -4 554 tüketim -5 557 istatistiksel -5 609 olarak -5 analiz 839 edilmesi -6 655 D. Cari Transferler şekldedir. Farklı analiz teknikleri 2 987 kullanılarak 2 43 hazırlanan 1 020 çalışmada 1 117 ANOVA 1 454 modeli 1 893-7 108 2 225 II. SERMAYE VE FİNANS Sanayi ve HESAPLARI konutlarda tüketim -14 aralıklarına 557 göre 1 172elektrik 7 ve 162doğalgaz 17 702 fiyatlarının 42 685 tespit edilmesi 42 689 A. Sermaye Hesabı yönünde hareket edilmiş olup, yapılan 0 istatistik 0 bulgulara 0 göre de sonuca 0 gidilmiştir. 0 Elde 0 edilen bulgular sonucunda; sanayi sektörü iç tüketim aralığı arttıkça, elektrik ve doğalgaz B. Fans Hesabıfiyatlarının genel seviyesde -14 düşüş 557 gözlendiği 1 172sonucuna 7 162 varılmaktadır. 17 702 Sonuç 42 685 olarak tüketim 42 689 49 279-8 49 287 aralığı Kw csden yükseldikçe, fiyatlarda da azalma meydana gelmektedir. III. NET HATA VE NOKSAN -2 127-758 4 489 838 1 964-227 515 GENEL DENGE 12 924 212-4 097-4 342-23 200-10 625-12 015 IV. REZERV VARLIKLAR -12 924-212 4 097 4 342 23 200 10 625 12 015 BİLANÇO KALEMLERİ ECONOMETRIC ANALYSIS 2008OF ELECTRICITY 2009 2010 AND NATURAL 2011 GAS 2012PRICES 2013 2014 I. CARİ İŞLEMLER DENGESİ -40 192-12 010-45 312-75 008-48 535-64 658-45 836 A. Dış Ticaret Dengesi -52 917-24 762-56 325-89 160-65 367-79 907-63 960 Abstract: In this study prepared by usg data of TSI belongg to the years of 2012-2014, B. Hizmetler Dengesi the consumption of electricity 18 and 779 natural 18 538 gas used 16 594dustry 20 120 and houses 22 427 is statistically 22 844 C. Gelir Dengesi techniques for analysis. Moreover, -8 368 tests -8 of 310 hypothesis -7 212 were applied -7 855 and -7 the 163 research -8 was 986 D. Cari Transferler made more comprehensive. The 2 314 purpose was 2 524 to determe 1 631 electricity 1 887 and natural 1 568 gas prices 1 391 25 728-8 723 1 119 II. SERMAYE VE FİNANS HESAPLARI 34 700 9 836 60 048 67 014 71 010 72 625 43 592 A. Sermaye Hesabı -61-43 -51-25 -58-96 -66 B. Fans Hesabı 34 761 9 879 60 099 67 039 71 068 72 721 43 658 III. NET HATA VE NOKSAN 2 733 2 966 232 9 008 346 2 796 2 244 GENEL DENGE 2759-792 -14 968-1 014-22 821-10 763 468 IV. REZERV VARLIKLAR -2759 792 14 968 1 014 22 821 10 763-468 Kaynak:http://www.tcmb.gov.tr/ Ödemeler Bilançosunda Cari İşlemler Dengesi n bir alt kalemi olan Dış Ticaret Dengesi, Türkiye iç celediğimiz 2000 sonrası dönemde sürekli açık vermiştir. 2001yılı itibariyle 3 milyar $ ın üzerde gerçekleşen dış ticaret dengesi açığı, 2014 e geldiğde neredeyse 64 miyar $ a ulaşmıştır. Bu değişim dış ticaret denges celenen dönemde 21 kattan daha fazla artış gösterdiği anlatmaktadır. Türkiye dış ticaret Türkiye ekonomisdeki genel görünümünü kısaca ortaya koyan bu istatistiki veriler ülke ekonomisde dış ticaret yapısının değerlendirilmesi iç oldukça önemli 130

October / November / December 2014 Issue: 02 Volume: 01 Autumn Wter January / February / March Wter JEL KODU: (Ekonomi) F01-F02-H7-H70 & (Economy) ID:73 K:79 (Uluslararası Ekonomi Yönetimi International Economics Management) ISSN Prt: 2148-8207 Onle 2149-2492 bilgiler sunmakla birlikte; ülken küresel ticaret içerisdeki mevcut durumu ve gelecekteki yeri göstermekte tam anlamıyla yeterli değildir. Bu anlamda ülken uluslararası ticari endeksler içerisde nasıl bir konuma sahip olduğu ülke dış ticaret geleceğ yorumlanmasına daha büyük katkılar sağlayabilir. Güven Grup A.Ş. Fans Yönetmeni ve konutlarda kullanılan doğalgaz ile elektrik tüketim istatistiksel olarak analiz edilmesi şekldedir. Farklı analiz teknikleri kullanılarak hazırlanan çalışmada ANOVA modeli konumuna sahip olmuştur. edilen bulgular sonucunda; sanayi sektörü iç tüketim aralığı arttıkça, elektrik ve doğalgaz Vulnerability Index-EVI) fiyatlarının genel seviyesde düşüş gözlendiği sonucuna varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim aralığı Kw csden yükseldikçe, fiyatlarda da azalma meydana gelmektedir. Türkiye n dış ticaret uluslararası ticari endeksler kapsamında celendiği bu çalışmada yararlanılan endeksler şu şekildedir: 1. Ekonomik Kırılganlık Endeksi, 2. Küresel Rekabet Endeksi, 3. Lojistik Performans Endeksi, 4. Seyahat ve Turizm Rekabet Endeksi, 5. İş Yapma Kolaylığı Endeksi, Abstract: In this study prepared by usg data of TSI belongg to the years of 2012-2014, the consumption of electricity and natural gas used dustry and houses is statistically made more comprehensive. The purpose was to determe electricity and natural gas prices 6. Ticareti Kolaylaştırma Endeksi, 7. Bilgi ve İletişim Teknolojileri Endeksi, 8. Açık Pazar Endeksi, 9. Enerji Mimarisi Performansı Endeksi, 10. Yabancı Doğrudan Yatırım Güven Endeksi, 11. Avrupa 2020 Rekabet Endeksi. Türkiye ekonomis celenen endeksler kapsamındaki gelişimi birbirden farklı sonuçların olduğunu bize göstermiştir. Bu nedenle Türkiye n endekslerdeki yeri elde edilen bulgular çerçevesde daha çarpıcı bir şekilde yansıtabilmek adına bu sonuçlar Mükemmel, İyi, Orta ve Kötü şeklde dört başlıkta değerlendirilmiştir. 3. Türkiye n İyi Performans Sergilediği Uluslararası Ticari Endeksler Türkiye celenen 11 uluslararası ticari endeks açısından sadece Ekonomik Kırılganlık Endeksi nde mükemmel bir performans göstererek ekonomik şoklara karşı en dayanıklı gelişmekte olan ülke 3.1. Ekonomik Kırılganlık Endeksi (Economic Ekonomik Kırılganlık Endeksi BM Genel Kurulu nca uluslararası kalkınma politikası iç Kalkınma Politikası Komitesi tarafından tanımlanmış bir endeks olup, iki temel amaca sahiptir. 1 (1) Az gelişmiş ülkeler arasında yardım ve ticaret konusunda seçim yapabilmek, (2) Gelişmekte olan ülkeler arasında yardım tahsisi iç diğer geleneksel tedbirlere ek olarak kullanılmak. Bu temel amaçlar çerçevesde Ekonomik Kırılganlık Endeksi; dışsal ekonomik ve çevresel şoklara karşı az gelişmiş ve gelişmekte olan ülkeler yapısal kırılganlığını ölçmekte ve ülkelere olası konjonktür değişikliklere karşı tedbir alma şansı sunmaktadır. Bu endeks temelde iki ana endeksten oluşmakla birlikte, alt endeksler halde gruplandırılmış sekiz farklı göstergeye de sahiptir. 2 Ekonomik Kırılganlık Endeksi ne ait bu endeks ve göstergeler Şekil 1 de verilmiştir. 1 (http://www.tuik.gov.tr/ustmenu. do?metod=istendeks) 2 (http://www.un.org/en/development/desa/policy/ cdp/ldc/ldc_criteria.shtml#evi). 131

October / November / December 2014 Issue: 02 Volume: 01 Autumn Wter January / February / March Wter JEL KODU: (Ekonomi) F01-F02-H7-H70 & (Economy) ID:73 K:79 (Uluslararası Ekonomi Yönetimi International Economics Management) ISSN Prt: 2148-8207 Onle 2149-2492 Şekil 1. Ekonomik Kırılganlık Endeks Kompozisyonu Güven Grup A.Ş. Fans Yönetmeni ve konutlarda kullanılan doğalgaz ile elektrik tüketim istatistiksel olarak analiz edilmesi şekldedir. Farklı analiz teknikleri kullanılarak hazırlanan çalışmada ANOVA modeli edilen bulgular sonucunda; sanayi sektörü iç tüketim aralığı arttıkça, elektrik ve doğalgaz fiyatlarının genel seviyesde düşüş gözlendiği sonucuna varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim aralığı Kw csden yükseldikçe, fiyatlarda da azalma meydana gelmektedir. Abstract: In this study prepared by usg data of TSI belongg to the years of 2012-2014, the consumption of electricity and natural gas used dustry and houses is statistically Kaynak: http://www.un.org/en/development/ desa/policy/cdp/ldc/ldc_criteria.shtml#evi Ekonomik Kırılganlık Endeksi; 0-100 arasında bir puanlama sisteme sahip olup, puanın yüksekliği arttıkça ekonom de kırılganlığının arttığını gösteren bir hesaplama mantığına sahiptir. 2015 yılında hesaplanan endeks sonuçlarına göre ekonomik kırılganlığı en düşük ve en yüksek olan beş ülke Tablo 3 de verilmiştir. made more comprehensive. The purpose was to determe electricity and natural gas prices Tablo 3. Ekonomik Kırılganlık Endeksi ne Göre Kırılganlığı En Yüksek ve En Düşük 5 Ülke (2015) Ülke Sıra EVI Puanı Ülke Sıra EVI Puanı Türkiye 1 11,8 Marshall Adaları 141 62,3 Güney Kore 2 13,2 Nauru 142 67,9 Cezayir 3 14,7 Palau 143 69,6 Suudi Arabistan 4 15,1 Gambia 144 70,7 Fas 5 16,4 Kribati 145 71,5 132

October / November / December 2014 Issue: 02 Volume: 01 Autumn Wter January / February / March Wter JEL KODU: (Ekonomi) F01-F02-H7-H70 & (Economy) ID:73 K:79 (Uluslararası Ekonomi Yönetimi International Economics Management) ISSN Prt: 2148-8207 Onle 2149-2492 Kaynak: http://www.tuik.gov.tr/ustmenu. do?metod=istendeks Ekonomik Kırılganlık Endeksi ne göre Türkiye 145 gelişmekte olan ve az gelişmiş ülke arasında kırılganlığı en düşük ülke olarak yer almış ve bu alanda çok iyi bir performansa sahip olduğunu kanıtlamıştır. Türkiye yi Güney Kore, Cezayir, Suudi Arabistan ve Fas takip etmektedir. Ekonomik kırılganlığı en yüksek bulunan ülke ise Kribati olmuş, bu ülkeyi sırasıyla Gambia, Palau, Nauru ve Marshall Adaları izlemiştir. Türkiye n en önemli Güven Grup A.Ş. Fans Yönetmeni ve konutlarda kullanılan doğalgaz ile elektrik tüketim istatistiksel olarak analiz edilmesi şekldedir. Farklı analiz teknikleri kullanılarak hazırlanan çalışmada ANOVA modeli edilen bulgular sonucunda; sanayi sektörü iç tüketim aralığı arttıkça, elektrik ve doğalgaz fiyatlarının genel seviyesde düşüş gözlendiği sonucuna varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim aralığı Kw csden yükseldikçe, fiyatlarda da azalma meydana gelmektedir. rakibi olarak görülebilecek BRICS ülkelerden daha düşük bir ekonomik kırılganlık sergiliyor olması Türk dış ticareti açısından ümit verici olmakla birlikte, dış ticaret verilere bakıldığında yeterli olmadığı anlaşılmaktadır. (BRICS Ülkeler Ekonomik Kırılganlık Endeksi sıraları: Brezilya 15, Hdistan 20, Ç 17 ve Güney Afrika 26). Abstract: In this study prepared by usg data of TSI belongg to the years of 2012-2014, the consumption of electricity and natural gas used dustry and houses is statistically made more comprehensive. The purpose was to determe electricity and natural gas prices 4. Türkiye n Orta Performans Sergilediği Uluslararası Ticari Endeksler Endeksi ne göre 124 ülke arasında 54. sırada yer alarak orta düzey bir performans sergilemiştir. 4.1. Küresel Rekabet Endeksi (Global Competitiveness Index-GCI) Küresel Rekabet Endeksi rekabet edebilirliği ve verimliliği belirleyen unsurları; ülkeler verimlilik düzeyi belirleyen etmenleri ortaya koyup, o ülken güçlü ve zayıf yanlarını ortaya çıkarmak ve politika yapıcılara yol gösterebilmek amacıyla Dünya Ekonomik Forumu tarafından düzenlenen bir endekstir. 3 35 yıldır düzenlenmekte olan bu rapor; ülkeler mevcut ekonomik büyümeleri ve gelecekteki refah düzeyleri belirleme konusunda önemli mekanizmalar ortaya koymuş ve bu işleve devam etmektedir (Eide, 2014). İçerisde Küresel Rekabet Endeks de yer aldığı Küresel Rekabet Raporu; ekonomik refahı iyileştirmek iç gerekli eylemler hakkında hükümet, iş dünyası ve sivil toplum arasında diyalog iç bir platform oluşturmaktadır. 4 Türkiye; Küresel Rekabet Endeksi ne göre 140 ülke arasında 51., Lojistik Performans Endeksi ne göre 160 ülke arasında 30., Seyahat ve Turizm Rekabet Endeksi ne göre 141 ülke arasında 44., İş Yapma Kolaylığı Endeksi ne göre 189 ülke arasında 55., Ticareti Kolaylaştırma Endeksi ne göre138 ülke arasında 46., Bilgi ve İletişim Teknolojileri Gelişmişlik Endeksi ne göre 166 ülke arasında 68., Açık Pazar Endeksi ne göre 75 ülke arasında 51. ve Enerji Mimarisi Performansı Küresel Rekabet Endeksi, her biri ayrı ayrı bir ülken verimlilik ve rekabeti açısından kritik değerler içeren şu üç alt endeksten oluşmaktadır (Üstündağ Demir); 5 (1) Temel Gereklilikler Alt Endeksi, (2) Etklik Artırıcılar Alt Endeksi ve (3) İnovasyon Faktörleri Alt Endeksi. 3 (http://www.tuik.gov.tr/ustmenu. do?metod=istendeks) 4 (http://www.weforum.org/reports/global-competitiveness-report-2014-2015) 5 http://www.rekabet.gov.tr/tr-tr/rekabet-yazisi/ Kuresel-Rekabet-Endeksi-2014-2015-Raporu) 133

October / November / December 2014 Issue: 02 Volume: 01 Autumn Wter January / February / March Wter JEL KODU: (Ekonomi) F01-F02-H7-H70 & (Economy) ID:73 K:79 (Uluslararası Ekonomi Yönetimi International Economics Management) ISSN Prt: 2148-8207 Onle 2149-2492 Gerek Türkiye n, gerek dünyada küresel rekabet konusunda başı çeken ülkeler 2010 dan itibaren gösterdikleri gelişmeleri Küresel Rekabet Endeksden gözlemlemek mümkündür. Tablo 4, 2015-2016 dönemdeki küresel rekabet açısından Güven Grup A.Ş. Fans Yönetmeni ilk ve son beşte yer alan ülkeleri ve bu ülkeler son 3 döneme ait performanslarını göstermektedir. Ayrıca Türkiye n sıralamadaki yeri de Tablo 4 de gösterilmektedir. ve konutlarda kullanılan doğalgaz ile elektrik tüketim istatistiksel olarak analiz edilmesi şekldedir. Farklı analiz teknikleri kullanılarak hazırlanan çalışmada ANOVA modeli uygulanmıştır. Ayrıca hipotez ve testleri Türkiye uygulanarak (2012-2016) araştırma daha kapsamlı hale getirilmiştir. 2012-2013 2013-2014 2014-2015 2015-2016 edilen bulgular sonucunda; sanayi sektörü iç tüketim aralığı arttıkça, elektrik ve doğalgaz Ülkelerfiyatlarının genel Sıraseviyesde Puan düşüş gözlendiği Sıra sonucuna Puan varılmaktadır. Sıra Puan Sonuç olarak Sıra tüketim Puan aralığı Kw csden yükseldikçe, fiyatlarda da azalma meydana gelmektedir. İsviçre 1 5,72 1 5,67 1 5,70 1 5,76 Sgapur 2 5,67 2 5,61 2 5,65 2 5,68 Tablo 4. Küresel Rekabet Endeksi ne Göre Rekabet Gücü En Yüksek ve En Düşük 5 Ülke ABD 7 5,47 5 5,48 3 5,54 3 5,61 AlmanyaACCORDING 6 TO CONSUMPTION 5,48 4 RANGES 5,51 IN TERMS 5 OF INDUSTRY 5,49 4 AND 5,53 Hollanda 5 5,50 8 5,42 8 5,45 5 5,50 TÜRKİYE Abstract: In 43 this study prepared 4,45 by 44 usg data 4,45 of TSI belongg 45 to the 4,46 years of 2012-2014, 51 4,37 the consumption of electricity and natural gas used dustry and houses is statistically Burundi analyzed. ANOVA 144 model 2,78 was applied 146 to the 2,92 study prepared 139 with 3,09 the use of 136 different 3,11 Sierra made Leone more comprehensive. 143 2,82 The purpose 144 was to 3,01 determe 138 electricity and 3,10natural 137 gas prices 3,06 Moritanya 134 3,32 141 3,19 141 3,00 138 3,03 Çad 139 3,05 148 2,85 143 2,85 139 2,96 Ge 141 2,90 147 2,91 144 2,79 140 2,84 Kaynak: http://www3.weforum.org/docs/gcr/2015-2016/global_competitiveness_report_2015-2016. pdf Küresel Rekabet Endeksi bileşen değerleri, 1 ile 7 arasında bir puan (1 en kötü, 7 en iyi) alacak biçimde yapılanmıştır. 6 Tablo 4 bu puanlama çerçevesde 2015-2016 yılları iç küresel rekabet 6 (http://www.tuik.gov.tr/ustmenu. do?metod=istendeks) gücü en yüksek ilk beş ülken sırasıyla İsviçre, Sgapur, ABD, Almanya ve Hollanda olduğunu göstermektedir. Bu ülkelerden Sgapur şehir ülke statüsü ve gelişmiş ticari yapısıyla dikkat çekerken, diğer ülkeler dünyadaki en gelişmiş ülkeler olarak dikkat çekmektedir. Aynı dönem iç küresel rekabet gücü en zayıf beş ülke ise sırasıyla Ge, Çad, Moritanya, Sierra Leone ve Burundi dir. Bu ülkelerde az gelişmiş ülke statüsüne sahip ülkelerdir. Türkiye 140 ülke arasında 134

October / November / December 2014 Issue: 02 Volume: 01 Autumn Wter January / February / March Wter JEL KODU: (Ekonomi) F01-F02-H7-H70 & (Economy) ID:73 K:79 (Uluslararası Ekonomi Yönetimi International Economics Management) ISSN Prt: 2148-8207 Onle 2149-2492 51. sırada yer alarak küresel rekabet açısından ne iyi ne de kötü olarak değerlendirilebilecek bir konuma sahiptir. Fakat mevcut verileri daha detaylı celediğimizde; Türkiye n 2012-2013 dönemden itibaren küresel rekabet konusunda bir performans kaybı yaşamakta olduğunu söyleyebiliriz. Güven Grup A.Ş. Fans Yönetmeni ve konutlarda kullanılan doğalgaz ile elektrik tüketim istatistiksel olarak analiz edilmesi şekldedir. Farklı analiz teknikleri kullanılarak hazırlanan çalışmada ANOVA modeli edilen bulgular sonucunda; sanayi sektörü iç tüketim aralığı arttıkça, elektrik ve doğalgaz fiyatlarının genel seviyesde düşüş gözlendiği sonucuna varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim aralığı Kw csden yükseldikçe, fiyatlarda da azalma meydana gelmektedir. 4.2. Lojistik Performans Endeksi (Logistics Performance Index-LPI) Dünya Bankası tarafından yayınlanan Lojistik Performans Endeksi göstergeleri, ülkeler gümrük, taşımacılık, altyapı gibi lojistik alanındaki performanslarını değerlendirmekte; lojistik büyüme ve kaliteyi ölçmekte ve pek çok ülke ile gümrüklerdeki hıza ve iş akışına ilişk karşılaştırma yapma imkanı sağlamaktadır. Bu çerçevede Lojistik Performans Endeksi n temel amacı; ulusal liderler, politika yapıcılar ve ticaret sektöründekilere yönelik olarak Abstract: In this study prepared by usg data of TSI belongg to the years of 2012-2014, the consumption of electricity and natural gas used dustry and houses is statistically made more comprehensive. The purpose was to determe electricity and natural gas prices uluslararası ticarette karşılaşılan lojistik sorunları azaltmak yönünde neler yapılabileceği olmaktadır. 7 Lojistik Performans Endeksi; hem ülkeler lojistik performansını tek bir ortalama değer ile hem de altı gösterge açısından ayrı ayrı değerlendirme imkanı vermektedir. Bu altı gösterge (1) Gümrük, (2) Altyapı, (3) Uluslararası Taşımalar, (4) Lojistik Yeterlilik ve Kalite, (5) Takip ve Kolaylık ve (6) Zamanlılık olarak belirlenmiştir. 8 2014 Lojistik Performans Endeksi raporunda Ticaret Kolaylaştırılmasının Faydaları / WEF 2013 Ticaret Kolaylaştırılması Raporundan Bulgular adı altında aşağıdaki şekilde özetlenebilecek bir değerlendirmeye yer verilmiştir (Köksal, Sezg ve Mert, 2014:4): Ticaret kolaylaştırılmasının kilit bileşenlerden ikisi; sınır yönetimi ile ulaşım ve iletişim altyapısıdır. Sadece bu ikis geliştirilmesi küresel ticarette 1,6 trilyon dolarlık (%14,5), küresel GSYH de ise 2,6 trilyon dolarlık (%4,7 lik) bir artışa neden olabilmektedir. Dünya çapında tarifeler tamamen kaldırılması ise küresel GSYH de yalnızca 400 milyar dolar (%0,7), küresel ticarette 1,1 trilyon dolar (%10,1) seviyesde bir artışı sağlayabilmektedir (Ticaret kolaylaştırılmasında daha ılımlı bir gelişmen yakalandığı ılımlı bir senaryo iç küresel ticarette %9,4, küresel GSYH de %2,6 lık bir artış yaşanabileceği öngörülmüştür). Köksal ve arkadaşlarının bu değerlendirmesi bir ülke dış ticareti iç lojistik performansın önem derecesi çok iyi bir şekilde ortaya koymaktadır. Tablo 5; 2014 yılı lojistik performansı en yüksek ve en düşük olan ilk ve son beş ülke ile Türkiye n performansını göstermektedir. 7 (http://www.tuik.gov.tr/ustmenu. do?metod=istendeks) 8 (http://lpisurvey.worldbank.org/ternational/global ) 135

October / November / December 2014 Issue: 02 Volume: 01 Autumn Wter January / February / March Wter JEL KODU: (Ekonomi) F01-F02-H7-H70 & (Economy) ID:73 K:79 (Uluslararası Ekonomi Yönetimi International Economics Management) ISSN Prt: 2148-8207 Onle 2149-2492 Tablo 5. Lojistik Performans Endeksi ne Göre Performansı En Yüksek ve En Düşük 5 Ülke ve Türkiye (2014) Ülke Sıra LPE Gümrük Güven Grup Altyapı A.Ş. Fans Uluslararası Yönetmeni Lojistik Puanı 1 Kilis 7 Aralık Üniversitesi, Elektrik-Enerji Taşımalar Bölümü Yeterlilik ve Kalite Takip ve Kolaylık Zamanlılık Almanya Hollanda Belçika Birleşik Krallık Sgapur Özet 1: 2012-2014 4,12Yılları 4,10 arasındaki TUİK 4,32 verileri 3,74 kullanılarak hazırlanan 4,12 bu çalışma, 4,17 sanayi ve konutlarda kullanılan doğalgaz ile elektrik tüketim istatistiksel olarak analiz edilmesi 2 4,05 3,96 4,23 3,64 4,13 4,07 şekldedir. Farklı analiz teknikleri kullanılarak hazırlanan çalışmada ANOVA modeli uygulanmıştır. 3 4,04 Ayrıca hipotez 3,80 testleri 410 uygulanarak 3,80 araştırma daha kapsamlı 4,11 hale getirilmiştir. 4,11 yönünde 4 hareket 4,01 edilmiş 3,94 olup, yapılan 4,16 istatistik 3,63 bulgulara göre de sonuca 4,03 gidilmiştir. 4,08 Elde edilen 5 bulgular 4,00 sonucunda; 4,01sanayi sektörü 4,28 iç tüketim 3,70 aralığı arttıkça, 3,97 elektrik ve doğalgaz 3,90 fiyatlarının genel seviyesde düşüş gözlendiği sonucuna varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim 4,36 4,34 4,39 4,33 4,25 TÜRKİYE aralığı 30Kw csden 3,50 yükseldikçe, 3,23 fiyatlarda 3,53 da azalma 3,18 meydana gelmektedir. 3,64 3,77 3,68 Eritre Anahtar 156 Kelimeler 2,08 : Elektrik, 1,90 Doğalgaz, 1,68 Tüketim, 1,90 Sanayi, Konut, Anova, 2,23 TUİK, Fiyat 2,01 2,79 Kongo Cumhuriyeti 157 2,08 1,50 1,83 2,17 2,17 2,17 2,58 Afganistan Kongo Dem. Cumh. 158 2,07 2,16 1,82 1,99 2,12 1,85 ACCORDING 159 1,88 TO CONSUMPTION 1,78 1,83 RANGES 1,70 IN TERMS OF 1,84 INDUSTRY AND 2,10 2,48 2,04 Somali 160 1,77 2,00 1,50 1,75 1,75 1,75 1,88 Abstract: In this study prepared by usg data of TSI belongg to the years of 2012-2014, the consumption of electricity and natural gas used dustry and houses is statistically made more comprehensive. The purpose was to determe electricity and natural gas prices Kaynak: http://lpisurvey.worldbank.org/ternational/global Ülkeler lojistik performanslarının yüksekliği, ülkelere uluslararası ticarette rekabet üstünlüğü sağlayan en önemli faktörlerden bir tanesidir. Bu bakış açısıyla Tablo 5 deki verileri değerlendirdiğimizde, Almanya, Hollanda, Belçika, Birleşik Krallık ve Sgapur un önemli bir yerde olduklarını söylemek mümkün olur. Bu ülkelerden dört tanesi AB n ve dünyanın en gelişmiş ekonomileri olarak dikkat çekerken, Sgapur da uzak doğu nun en önemli ticaret merkezi olarak bu toplulukta varlık göstermektedir. 160 ülke arasında Türkiye 30. sırada yer alarak belirli ölçüde lojistik bir başarıya sahip olduğunu göstermiştir. Fakat kısa vadede bu başarının daha üst sıralara taşınması gereği de göz ardı edilmemelidir. En kötü lojistik performans sergileyen ülkeler ise Somali, Kongo Demokratik Cumhuriyeti, Afganistan, Kongo Cumhuriyeti ve Eritre gibi az gelişmiş ekonomiler olmuştur. 4.3. Seyahat ve Turizm Rekabet Endeksi (Travel and Tourism Competitiveness Index-TTCI) Dünya Ekonomik Forumu tarafından iki yılda bir hazırlanan Seyahat ve Turizm Rekabet Endeksi; uluslararası ekonomik kalkınmaya etk bir şekilde katkı yapabilen güçlü ve sürdürülebilir bir seyahat ve turizm sektörü sağlanması amacıyla çok paydaşlı bir platform oluşmasına hizmet etmektedir (Eide ve Snabe, 2015). Ayrıca bu endeks sektörün ülkeler iç sürdürülebilir kılınmasında önemli bir role de sahiptir. Seyahat ve turizm rekabet 136

October / November / December 2014 Issue: 02 Volume: 01 Autumn Wter January / February / March Wter JEL KODU: (Ekonomi) F01-F02-H7-H70 & (Economy) ID:73 K:79 (Uluslararası Ekonomi Yönetimi International Economics Management) ISSN Prt: 2148-8207 Onle 2149-2492 endeksi, seyahat ve turizm rekabet gücünü ölçmeyi kolaylaştıran dört alt endeksden oluşmaktadır: (1) Çevreyi etkleştirmek alt endeksi, (2) Seyahat ve turizm politikası ve etkleştirilmesi alt endeksi, (3) Altyapı alt endeksi ve (4) Doğal ve kültürel Güven Grup A.Ş. Fans Yönetmeni Küreselleşmen etkiler en yoğun hisedildiği ve küresel şoklara karşı en açık konuma sahip seyahat ve turizm sektörünün 141 ülke açısından rekabet endeks değerleri ve bu değerler içerisde Türkiye n konumu oldukça önemlidir. Türkiye n sürekli açık veren Ödemeler Bilançosu na pozitif katkı sağlayan Hizmetler Bilançosu nun en gözde sektörü olması dolayısıyla bu öneme sahip bulunmaktadır. Tablo 6, Türkiye turizm küresel rekabet gücünü gözlemlemek amacıyla kaynaklar alt endeksi. Bu alt endeksler 14 krite- ve konutlarda kullanılan doğalgaz ile elektrik tüketim istatistiksel olarak analiz edilmesi ri, bu kriterler ise şekldedir. 90 göstergeyi Farklı analiz içermekte teknikleri olup, kullanılarak hazırlanan çalışmada ANOVA modeli endeks değerleri uygulanmıştır. 1-7 aralığında Ayrıca yer hipotez almaktadır. testleri uygulanarak 9 araştırma daha kapsamlı hale getirilmiştir. edilen bulgular sonucunda; sanayi sektörü iç tüketim aralığı arttıkça, elektrik ve doğalgaz 9 (http://www.tuik.gov.tr/ustmenu. fiyatlarının genel seviyesde düşüş gözlendiği sonucuna varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim do?metod=istendeks) aralığı Kw. csden yükseldikçe, fiyatlarda da azalma düzenlenmiştir. meydana gelmektedir. Tablo 6. Seyahat ve Turizm Rekabet Endeksi ne Göre Rekabet Gücü En Yüksek ve En Düşük 5 Ülke ve Türkiye (2009-2015) ACCORDING 2009 TO CONSUMPTION 2011RANGES IN TERMS 2013OF INDUSTRY AND 2015 Ülkeler Sıra Puan Sıra Puan Sıra Puan Sıra Puan Abstract: In this study prepared by usg data of TSI belongg to the years of 2012-2014, İspanya the consumption 6 of electricity 5,29 and natural 8 gas used 5,29 dustry 4 and houses 5,38 is statistically 1 5,31 Fransa 4 5,34 3 5,41 7 5,31 2 5,24 made more comprehensive. The purpose was to determe electricity and natural gas prices Almanya 3 5,41 2 5,50 2 5,39 3 5,22 ABD 8 5,28 6 5,30 6 5,32 4 5,12 Birleşik Krallık 11 5,22 7 5,30 5 5,38 5 5,12 TÜRKİYE 56 4,20 50 4,37 46 4,44 44 4,08 Moritanya 127 3,07 136 2,85 134 2,91 137 2,64 Yemen - - - - 133 2,96 138 2,62 Angola - - 138 2,80 - - 139 2,60 Ge - - - - 136 2,88 140 2,58 Çad 133 2,52 139 2,56 139 2,61 141 2,43 Kaynak: http://www.tuik.gov.tr/ustmenu. do?metod=istendeks Seyahat ve turizm sektörü açısından rekabet gücü en yüksek olan beş ülke sırasıyla İspanya, Fransa, Almanya, ABD ve Birleşik Krallık olarak kendisi gösterirken; rekabet gücü en zayıf ülkeler ise Çad, Ge, Angola, Yemen ve Moritanya olmuştur. Rekabet gücünün yüksek olduğu ülkeler ABD hariç 137

October / November / December 2014 Issue: 02 Volume: 01 Autumn Wter January / February / March Wter JEL KODU: (Ekonomi) F01-F02-H7-H70 & (Economy) ID:73 K:79 (Uluslararası Ekonomi Yönetimi International Economics Management) ISSN Prt: 2148-8207 Onle 2149-2492 olmak üzere AB üyesi ülkeler olurken, rekabet gücünün düşük olduğu ülkeler az gelişmiş ülkeler olmuştur. Türkiye ise 2009 yılından itibaren iyi bir performans sergilemekle beraber (56. sıradan 44. sıraya yükselmiş) turistik ürün zengliğiyle doğru orantılı bir performans ortaya koyamamaktadır. Güven Grup A.Ş. Fans Yönetmeni ve konutlarda kullanılan doğalgaz ile elektrik tüketim istatistiksel olarak analiz edilmesi şekldedir. Farklı analiz teknikleri kullanılarak hazırlanan çalışmada ANOVA modeli edilen bulgular sonucunda; sanayi sektörü iç tüketim aralığı arttıkça, elektrik ve doğalgaz fiyatlarının genel seviyesde düşüş gözlendiği sonucuna varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim aralığı Kw csden yükseldikçe, fiyatlarda da azalma meydana gelmektedir. 4.4. İş Yapma Kolaylığı Endeksi (Dog Busess Index-DBI) Dünya Bankası ve Uluslararası Fans Kuruluşu işbirliğde yürütülen İş Yapma Projesi n amacı dünya genelde iş yaşamındaki yasal düzenlemeleri iyileştirmektir. İş Yapma Kolaylığı Endeksi ülke ekonomileri iş yapmak iç uygun ortama sahip olma ölçütlere göre sıralamaktadır. İş yapma ortamı iç belirleyici yasal düzenlemeler, farklı iş adımları iç şirketler algısına göre kolaylaştırıcı olup olmadığı ölçülmekte, elde edilen veriler sayısallaştırılarak tüm ülkeler iç bir endeks hale getirilmektedir. 10 Raporda temel alınan 10 kilit gösterge şu şekildedir (Pınar, 2013): (1) İş kurma, (2) İnşaat ruhsatı işlemleri, (3) Elektrik bağlantısına erişim, (4) Gayrimenkul tescili, (5) Krediye erişim, (6) Yatırımcıların korunması, (7) Vergi ödeme, (8) Sınır ötesi ticaret, (9) Sözleşmeler uygulanması ve (10) Tasfiye işlemleri. Tablo 7 İş Yapma Kolaylığı Endeksi ne göre 189 ülke arasında ilk 5 ve son 5 de yer alan ülkeleri ve Türkiye n bu endekse göre yeri göstermektedir. 10 ( http://www. tuik. gov. tr/ UstMenu. do?metod=istendeks). Abstract: In this study prepared by usg data of TSI belongg to the years of 2012-2014, the consumption of electricity and natural gas used dustry and houses is statistically techniques for analysis. Moreover, Ülke tests ve Türkiye of hypothesis (2015) were applied and the research was made more comprehensive. The purpose was to determe electricity and natural gas prices Tablo 7. İş Yapma Kolaylığı Endeksi ne Göre İş Yapmanın En Kolay ve En Zor Olduğu 5 Sıra Ülke Sıra Ülke 1 Sgapur 185 Orta Afrika Cumhuriyeti 2 Yeni Zelanda 186 Venezüella, RB 3 Danimarka 187 Güney Sudan 4 Kore Cumhuriyeti 188 Libya 5 Hong Kong SAR 189 Eritre 55 TÜRKİYE Kaynak: http://www.dogbusess.org/rankgs Özellikle KOBİ ler iç en kolay iş yapma olanaklarını sunan ilk 5 ülken sırasıyla Sgapur, Yeni Zellanda, Danimarka, Kore Cumhuriyeti ve Hong Kong olduğu gözlenmektedir. KOBİ ler iç en zor iş yapma olanaklarının ise sırasıyla Eritre, Libya, Güney Sudan, Venezüella ve Orta Afrika Cumhuriyeti nde olduğu söylenebilir. Türkiye ise iş yapma kolaylığı açısından 189 ülke arasında 55. sırada yer almaktadır. 11 11 (http://www.dogbusess.org/rankgs). 138

October / November / December 2014 Issue: 02 Volume: 01 Autumn Wter January / February / March Wter JEL KODU: (Ekonomi) F01-F02-H7-H70 & (Economy) ID:73 K:79 (Uluslararası Ekonomi Yönetimi International Economics Management) ISSN Prt: 2148-8207 Onle 2149-2492 4.5. Ticareti Kolaylaştırma Endeksi (The Enabilg Trade Index-ETI) Ticareti Kolaylaştırma Endeksi Dünya Ekonomik Forumu tarafından, ülkeler uluslararası ticareti kolaylaştıracak eylem ve düzenlemeleri ne derece Güven Grup A.Ş. Fans Yönetmeni ve konutlarda kullanılan doğalgaz ile elektrik tüketim istatistiksel olarak analiz edilmesi şekldedir. Farklı analiz teknikleri kullanılarak hazırlanan çalışmada ANOVA modeli edilen bulgular sonucunda; sanayi sektörü iç tüketim aralığı arttıkça, elektrik ve doğalgaz fiyatlarının genel seviyesde düşüş gözlendiği sonucuna varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim aralığı Kw csden yükseldikçe, fiyatlarda da azalma meydana gelmektedir. etk bir biçimde gerçekleştirdiğe dair hazırlanan bir rapordur. Bir ülken özellikle uluslararası ticarete konu olacak eko-sistem gelişmişlik düzeyi de ölçmeyi amaçlamaktadır. 12 Ticareti Kolaylaştırma Endeksi, ticarete konu olan eşyanın sınırlardan varış noktasına kadar serbest dolaşımını kolaylaştırmak iç ülke ekonomiler mevcut kurumlarının, politikalarının ve hizmetler derecesi ölçmektedir (Sezg, Büyükkol ve Baykara, 2014:7). Ticareti Kolaylaştırma Endeksi dört alt konudan oluşur. Bunlar; (1) Pazar Erişimi, (2) Sınır (gümrük) Yönetimi, (3) Altyapı ve (4) Çalışma Ortamı olarak belirlenmiştir (Battista vd., 2014:4). Tablo 8 de 2010-2014 yıllarını kapsayan Ticareti Kolaylaştırma Endeksi ne göre ticaret yapmanın 12 (http://www.tuik.gov.tr/ustmenu. do?metod=istendeks). en kolay ve en zor olduğu beş ülke ve bu değerlendirme içerisde Türkiye n yeri verilmiştir. Tablo 8. Ticareti Kolaylaştırma Endeksi ne Göre En İyi ve En Kötü Ticari Yapıya Sahip 5 Abstract: In this study prepared by usg data of TSI belongg to the years of 2012-2014, the consumption of electricity Ülke and ve natural Türkiye gas used (2010-2014) dustry and houses is statistically made more comprehensive. 2010 The purpose was to determe 2012 electricity and 2014 natural gas prices Ülkeler Sıra Puan Sıra Puan Sıra Puan Sgapur 1 6,06 1 6,14 1 5,93 Hong Kong SAR 2 5,70 2 5,67 2 5,45 Hollanda 10 5,26 7 5,32 3 5,26 Yeni Zellanda 6 5,33 5 5,34 4 5,24 Flandiya 12 5,25 6 5,34 5 5,23 TÜRKİYE 62 4,07 62 4,13 46 4,32 Zimbabve 122 2,98 129 2,96 134 2,89 Ge - - - - 135 2,86 Angola - - 127 3,01 136 2,83 Venezüella 121 3,04 130 2095 137 2,81 Çad 124 2,88 132 2,63 138 2,50 Kaynak: http://www.tuik.gov.tr/ustmenu. do?metod=istendeks Bu endeks sonuçlarına göre 2014 yılı ve değerlendirilen 138 ülke iç en kolay ticaret imkanı 139

October / November / December 2014 Issue: 02 Volume: 01 Autumn Wter January / February / March Wter JEL KODU: (Ekonomi) F01-F02-H7-H70 & (Economy) ID:73 K:79 (Uluslararası Ekonomi Yönetimi International Economics Management) ISSN Prt: 2148-8207 Onle 2149-2492 sunan ilk beş ülke sırasıyla Sgapur, Hong Kong, Hollanda, Yeni Zellanda ve Flandiya olurken; en zorlayıcı ticari koşullara sırasıyla Çad, Venezüella, Angola, Ge ve Zimbabve de rastlanmaktadır. Ticaret en kolay şekilde gerçekleştiği ülkeler başında Sgapur ve Hong Kong gibi dünya ticaret iki önemli merkez yer alması çok şaşırtıcı değildir. Türkiye ise sunduğu ticari kolaylıklar açısından 138 ülke arasında 46. sırada yer alarak çok iyi olmasa da, 2010 ve 2012 yıllarındaki performansına göre (61. sıradan 46. Güven Grup A.Ş. Fans Yönetmeni ve konutlarda kullanılan doğalgaz ile elektrik tüketim istatistiksel olarak analiz edilmesi şekldedir. Farklı analiz teknikleri kullanılarak hazırlanan çalışmada ANOVA modeli uygulanmıştır. Ayrıca hipotez testleri uygulanarak rolünü araştırma araştırmaktadır. daha kapsamlı hale 13 getirilmiştir. edilen bulgular sonucunda; sanayi sektörü iç tüketim aralığı arttıkça, elektrik ve doğalgaz fiyatlarının genel seviyesde düşüş gözlendiği sonucuna varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim aralığı Kw csden yükseldikçe, fiyatlarda da azalma meydana gelmektedir. sıraya yükseliyor) daha üst düzey bir performans sergilemektedir. 4.6. Bilgi ve İletişim Teknolojileri Gelişmişlik Endeksi (Information and Communication Technology Development Index-IDI) Uluslararası Telekomünikasyon Birliği, 2002 yılından sonra Bilgi Toplumunun Ölçümü adını taşıyan bir rapor yayınlamaya başlamış ve bu raporda Bilgi ve İletişim Kalkınma Endeksi ne de yer vermiştir. Bu rapor ölçüm iç yeni BİT veri kaynaklarına bakarak, BİT endüstrisdeki gelişmeleri takip etmekte ve büyük veriler olası Tablo 9 da Bilgi ve İletişim Teknolojileri Gelişmişlik Endeksi ne Göre 166 ekonomi içerisde BİT değeri en yüksek ve en düşük 5 ülke ve bu yapılanma içerisde Türkiye n konumu sunulmuştur. 13 (http://www.itu.t/en/itu-d/statistics/pages/publications/mis2014.aspx). Abstract: In this study prepared by usg data of TSI belongg to the years of 2012-2014, the consumption of electricity and natural gas used dustry and houses is statistically made more comprehensive. The purpose was to determe electricity and natural gas prices Tablo 9. Bilgi ve İletişim Teknolojileri Gelişmişlik Endeksi ne Göre BİT Değeri En Yüksek ve En Düşük 5 Ülke ve Türkiye (2010-2013) Ülkeler 2010 2011 2012 2013 Sıra Puan Sıra Puan Sıra Puan Sıra Puan Danimarka 3 8,01 3 8,29 2 8,78 1 8,86 Kore 1 8,45 1 8,56 1 8,81 2 8,85 İsveç 2 8,21 2 8,34 3 8,68 3 8,67 İzlanda 4 7,96 4 8,17 4 8,58 4 8,64 Birleşik Krallık 14 7,35 9 7,75 7 8,28 5 8,50 TÜRKİYE 66 4,17 69 4,38 68 5,12 68 5,29 Etiyopya 150 1,09 150 1,15 162 1,24 162 1,31 Eritre 151 1,08 152 1,09 163 1,18 163 1,20 Çad 155 0,85 154 0,94 164 1,09 164 1,11 Nijer 154 0,8 155 0,88 165 0,97 165 1,03 Orta Afrika Cumhuriyeti 153 0,96 153 0,97 166 0,93 166 0,96 140

October / November / December 2014 Issue: 02 Volume: 01 Autumn Wter January / February / March Wter JEL KODU: (Ekonomi) F01-F02-H7-H70 & (Economy) ID:73 K:79 (Uluslararası Ekonomi Yönetimi International Economics Management) ISSN Prt: 2148-8207 Onle 2149-2492 Kaynak: http://www.tuik.gov.tr/ustmenu. do?metod=istendeks 2013 yılı verilere göre BİT endüstrisi en gelişmiş beş ülken sırasıyla Danimarka, Kore, İsveç, İzlanda ve Birleşik Krallık olduğu söylenebilir. Bu görünümde Kore ve Danimarka nın birbiri yakın takibi ve Danimarka nın son yıllarda gerçekleştirdiği atılımla Kore n liderliği ele geçirmesi dikkat çekicidir. BİT endüstrisi zayıf olan ülkeler ise sırasıyla Orta Afrika Cumhuriyeti, Nijer, Çad, Eritre ve Etiyopya gibi üçüncü dünya Güven Grup A.Ş. Fans Yönetmeni ve konutlarda kullanılan doğalgaz ile elektrik tüketim istatistiksel olarak analiz edilmesi şekldedir. Farklı analiz teknikleri kullanılarak hazırlanan çalışmada ANOVA modeli edilen bulgular sonucunda; sanayi sektörü iç tüketim aralığı arttıkça, elektrik ve doğalgaz fiyatlarının genel seviyesde düşüş gözlendiği sonucuna varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim aralığı Kw csden yükseldikçe, fiyatlarda da azalma meydana gelmektedir. ülkeleri olduğu görülmektedir. Türkiye ise bu tabloda 166 ülke arasında 68. sıradaki konumuyla orta düzey bir performans göstermektedir. 4.7. Açık Pazar Endeksi (Open Markets Index-OMI) Abstract: In this study prepared by usg data of TSI belongg to the years of 2012-2014, the consumption of electricity and natural gas used dustry and houses is statistically techniques for analysis. Moreover, tests of hypothesis ayrıca were değerlendirilmektedir. applied and the research was made more comprehensive. The purpose was to determe electricity and natural gas prices Bağımsız uluslararası organizasyon yapısına sahip olan Uluslararası Ticaret Odası, Açık Pazar Endeksi ile ülkeleri ülke pazarına giriş kolaylığına göre sıralamaktadır. Bu endeks; ticarete açıklık, ticaret politikaları, doğrudan yabancı yatırıma açıklık ve ticaret altyapısı olmak üzere 4 alt endeks başlığından oluşmaktadır. Endeks iki amaca hizmet eder: (1) Ülkeleri ticareti dışa en açık olandan en az açık olana doğru sıralayarak yıllar itibariyle bu sıralamadaki değişim gözlenmesi sağlar, (2) Ülke ticari performansının değerlendirilmesi sağlayarak, politikacılara ve konunun ilgililere bir çeşit yol haritası oluşturur. 14 Tablo 10, 2011-2015 yılları arasında 75 ülkeden pazar açıklık düzeyi en yüksek ve en düşük olan ilk beş ülkeye ait puanlama ve sıralama sonuçlarını göstermek amacıyla düzenlenmiştir. Bu sonuçların içerisde Türkiye n açık pazar performansı da 14 (http://www.iccwbo.org/global-fluence/g20/ reports-and-products/open-markets-dex/). 141

October / November / December 2014 Issue: 02 Volume: 01 Autumn Wter January / February / March Wter JEL KODU: (Ekonomi) F01-F02-H7-H70 & (Economy) ID:73 K:79 (Uluslararası Ekonomi Yönetimi International Economics Management) ISSN Prt: 2148-8207 Onle 2149-2492 Tablo 10. Açık Pazar Endeksi ne Göre En Açık ve En Kapalı Pazar Yapısına Sahip 5 Ülke ve Türkiye (2011-2015) Güven Grup A.Ş. Fans Yönetmeni 2011 2013 2015 Ülkeler Sıra Puan Sıra Puan Sıra Puan Sgapur 2 5,3 2 5,5 1 5,5 ve Hong konutlarda Kong kullanılan doğalgaz 1 ile 5,4 elektrik tüketim 1 istatistiksel 5,5 olarak 2 analiz 5,5 edilmesi şekldedir. Farklı analiz teknikleri kullanılarak hazırlanan çalışmada ANOVA modeli uygulanmıştır. Lüksemburg Ayrıca hipotez 3 testleri uygulanarak 4,8 3araştırma daha 4,9 kapsamlı 3 hale getirilmiştir. 4,9 Belçika yönünde hareket edilmiş olup, 5 yapılan 4,7 istatistik 4bulgulara göre 4,8 de sonuca 4 gidilmiştir. 4,8 Elde edilen Hollanda bulgular sonucunda; 6sanayi sektörü 4,6 iç tüketim 6 aralığı 4,7arttıkça, elektrik 5 ve doğalgaz 4,8 fiyatlarının genel seviyesde düşüş gözlendiği sonucuna varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim aralığı TÜRKİYE Kw csden yükseldikçe, 51 fiyatlarda 3,1 da azalma 47 meydana 3,4gelmektedir. 51 3,2 Anahtar Cezayir Kelimeler : Elektrik, 71 Doğalgaz, 2,2Tüketim, 72Sanayi, Konut, 2,0 Anova, 71TUİK, Fiyat 2,2 Pakistan 70 2,2 69 2,1 72 2,1 Bangladeş ECONOMETRIC ANALYSIS 75 OF 2,1 ELECTRICITY 73 AND 1,9 NATURAL 73 GAS PRICES 1,9 Etiyopya 74 2,1 75 1,8 74 1,9 Sudan 73 2,2 74 1,8 75 1,8 Abstract: In this study prepared by usg data of TSI belongg to the years of 2012-2014, the consumption of electricity and natural gas used dustry and houses is statistically made more comprehensive. The purpose was to determe electricity and natural gas prices Kaynak: http://www.tuik.gov.tr/ustmenu. do?metod=istendeks arasında 51. sırada yer alarak ortaya koyduğu yarı açık pazar görünümüdür. Açık pazar endekse göre 2015 yılı itibariyle en açık pazar yapısı sergileyen ilk beş ülke sırasıyla Sgapur, Hong Kong, Lüksemburg, Belçika ve Hollanda olurken, en kapalı pazar yapısına sahip ülkeler ise Sudan, Etiyopya, Bangladeş, Pakistan ve Cezayir olmuştur. Ticaret çok geliştiği iki ada ülkes ve gelişmiş sanayi ülkesi konumundaki BENELÜKS ülkeler bu yüksek performansı aslında çok şaşırtıcı değildir. Aynı şekilde pazar açıklığı açısından en son sıralara düşen ülkeler de bu görüntüsü beklenti dışı değildir. En dikkat çeken ise Türkiye n bu tablo içerisde 75 ülke 4.8. Enerji Mimarisi Performansı Endeksi (The Energy Architecture Performance Index-EAPI) Dünya Ekonomik Forumu tarafından yayımlanan Küresel Enerji Üretim Performans Endeksi, ülkeler enerji üretimde çevreye gösterdiği duyarlılık ve enerjide ulaşılabilirlik ile arz güvenliği açısından da performanslarını gözler önüne sermekte (Alk, 2013) ayrıca farklı ülkeler verime yönelik özel göstergeleri kullanılarak enerji sistem performanslarını da ölçmektedir. Bu endeks hükümetler ve paydaşların ülkeler enerji sistemler karşılaştırmalı performansını tanımlamayı amaçlamaktadır. Bu ölçümü yapar- 142

October / November / December 2014 Issue: 02 Volume: 01 Autumn Wter January / February / March Wter JEL KODU: (Ekonomi) F01-F02-H7-H70 & (Economy) ID:73 K:79 (Uluslararası Ekonomi Yönetimi International Economics Management) ISSN Prt: 2148-8207 Onle 2149-2492 ken; (1) Ekonomik Büyüme ve Kalkınma, (2) Çevresel Sürdürülebilirlik ve (3) Enerji Erişimi ve Güvenliği sepetlerden yararlanır. 15 Güven Grup A.Ş. Fans Yönetmeni Tablo 11 Enerji Mimarisi Performansı Endeksi ne göre sıralamada ilk beşe giren en yüksek ve en düşük performanslı ülkeler ile bu ülkeler arasında Türkiye n yeri gözlemlemek iç 15 (http://www3.weforum.org/docs/wef_globalenergyarchitecture_2015.pdf). düzenlenmiştir. ve konutlarda kullanılan doğalgaz ile elektrik tüketim istatistiksel olarak analiz edilmesi şekldedir. Farklı analiz teknikleri kullanılarak hazırlanan çalışmada ANOVA modeli uygulanmıştır. Ayrıca Düşük hipotez 5 testleri Ülke uygulanarak ve Türkiye araştırma (2013-2015) daha kapsamlı hale getirilmiştir. edilen bulgular sonucunda; 2013 sanayi sektörü iç tüketim 2014 aralığı arttıkça, elektrik 2015 ve doğalgaz fiyatlarının Ülkeler genel seviyesde düşüş gözlendiği sonucuna varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim Sıra Puan Sıra Puan Sıra Puan aralığı Kw csden yükseldikçe, fiyatlarda da azalma meydana gelmektedir. İsviçre 4 0,70 5 0,72 1 0,71 Norveç 1 0,75 1 0,75 2 0,79 Tablo 11. Enerji Mimarisi Performansı Endeksi ne Göre Performansı En Yüksek ve En Fransa 3 0,70 3 0,72 3 0,77 Yeni ACCORDING ZellandaTO CONSUMPTION 5 0,70RANGES 2 IN TERMS 0,73OF INDUSTRY 4 AND 0,76 İspanya 9 0,67 8 0,67 5 0,76 Abstract: In this study prepared by usg data of TSI belongg to the years of 2012-2014, TÜRKİYE 44 0,58 47 0,57 54 0,63 the consumption of electricity and natural gas used dustry and houses is statistically Ben - - 122 0,35 120 0,44 made Kamboçya more comprehensive. 98The purpose 0,41 was to determe 120 electricity 0,36 and 121 natural gas 0,43 prices Etiyopya 105 0,36 113 0,39 122 0,42 Tanzanya 104 0,37 121 0,36 123 0,42 Moğolistan 100 0,39 117 0,37 124 0,41 Kaynak: http://www.tuik.gov.tr/ustmenu. do?metod=istendeks 124 ülken 2015 yılı Enerji Mimarisi performansı değerlendirmese göre en yüksek performans sergileyen ilk beş ülke İsviçre, Norveç, Fransa, Yeni Zellanda ve İspanya olurken, en düşük performansa sahip ülkeler ise Moğolistan, Tanzanya, Etiyopya, Kamboçya ve Ben dir. Türkiye bu değerlendirmede 54. sırada yer alarak ye ortalarda bir yerlerde bir performans sergilemektedir. Ayrıca Türkiye n 2013 deki 44. sıradaki konumunu, 2015 de 54. sıraya düşürmüş olması önemli bir performans kaybını göstermektedir. Enerji performansı açısından öne çıkan ülkeler AB ağırlıklı sanayileşmiş ülkeler olduğu, düşük performanslı ülkeler ise az gelişmiş ülke statüsündeki ülkeler olduğu dikkat çekmektedir. 143

October / November / December 2014 Issue: 02 Volume: 01 Autumn Wter January / February / March Wter JEL KODU: (Ekonomi) F01-F02-H7-H70 & (Economy) ID:73 K:79 (Uluslararası Ekonomi Yönetimi International Economics Management) ISSN Prt: 2148-8207 Onle 2149-2492 5. Türkiye n Kötü Performans Sergilediği Uluslararası Ticari Endeksler Türkiye n en kötü performans gösterdiği endeksler; 25 ülke arasında 21. sırada yer aldığı Yabancı Doğrudan Yatırım Güven Endeksi ve 28 Güven Grup A.Ş. Fans Yönetmeni ve konutlarda kullanılan doğalgaz ile elektrik tüketim istatistiksel olarak analiz edilmesi şekldedir. Farklı analiz teknikleri kullanılarak hazırlanan çalışmada ANOVA modeli edilen bulgular sonucunda; sanayi sektörü iç tüketim önemli aralığı bir arttıkça, rol üstlenir. elektrik 16 ve doğalgaz fiyatlarının genel seviyesde düşüş gözlendiği sonucuna varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim aralığı Kw csden yükseldikçe, fiyatlarda da azalma meydana gelmektedir. AB üyesi ülkeden 26. sırada yer alan Macaristan la aynı puanı aldığı Avrupa 2020 Rekabet Endeksi olmuştur. 5.1. Yabancı Doğrudan Yatırım Güven Endeksi (The Foreign Direct Investment Confidence Index-FDI) Yabancı Doğrudan Yatırım Güven Endeksi 1997 ACCORDING TO CONSUMPTION RANGES göstermektedir. IN TERMS OF INDUSTRY AND Asya küresel kriz gölgesde, 1998 den 16 (http://www.tuik.gov.tr/ustmenu. Abstract: In this study prepared by usg data of TSI belongg the years of 2012-2014, do?metod=istendeks). the consumption of electricity and natural gas used dustry and houses is statistically made more comprehensive. The purpose was to determe electricity and natural gas prices itibaren A.T. Kearney Danışmanlık Şirketi tarafından düzenlenen bir endekstir. 25 ülkedeki tüm sektörleri kapsayan önde gelen şirketlerden elde edilen bilgilerden yararlanılarak elde edilen hesaplamalarla elde edilen endekste, ülkeler ekonomik, politik ve düzenleyici değişimlerden nasıl etkilendikleri de gösterilmektedir. Endeks gelecek bir ile üç yıllık süreler içde, belirli pazarların doğrudan yatırımların küresel dağılımından alacağı payın tahm edilebilmesde de Tablo 12, 2012-2015 yılları arasında Yabancı Doğrudan Yatırım Güven Endeksi ne göre güvenilirliği en yüksek ve en düşük 5 ülkeyi Tablo 12. Yabancı Doğrudan Yatırım Güven Endeksi ne Göre Güvenilirliği En Yüksek ve Ülkeler En Düşük 5 Ülke (2012-2015) 2012 2013 2014 2015 Sıra Puan Sıra Puan Sıra Puan Sıra Puan ABD 4 1,52 1 2,09 1 2,16 1 2,10 Ç Halk Cumhuriyeti 1 1,87 2 2,02 2 1,95 2 2,00 Birleşik Krallık 8 1,47 8 1,81 4 1,91 3 1,95 Kanada 20 1,34 4 1,86 3 1,93 4 1,94 Almanya 5 1,52 7 1,83 6 1,84 5 1,89 Avusturya - - - - - - 21 1,69 TÜRKİYE 13 1,39 - - 24 1,60 22 1,69 Polonya 23 1,30 19 1,62 - - 23 1,68 Norveç - - - - - - 24 1,68 Flandiya - - - - - - 25 1,67 144

October / November / December 2014 Issue: 02 Volume: 01 Autumn Wter January / February / March Wter JEL KODU: (Ekonomi) F01-F02-H7-H70 & (Economy) ID:73 K:79 (Uluslararası Ekonomi Yönetimi International Economics Management) ISSN Prt: 2148-8207 Onle 2149-2492 Kaynak: http://www.tuik.gov.tr/ustmenu. do?metod=istendeks Yabancı doğrudan yatırım güvenilirliği en yüksek olarak hesaplanmış ilk beş ülke sırasıyla ABD, Ç, Birleşik Krallık, Kanada ve Almanya dır. Bu ülkelerden dört tanesi gelişmiş ülke ve Ç de dünyada yükselen ekonomi olarak değerlendirilen gelişmekte olan ülkedir. en düşük olarak hesaplanmış ilk beş ülke ise sırasıyla Flandiya, Norveç, Polonya, Türkiye ve Avusturya dır. Bu ülkelerden Flandiya ve Güven Grup A.Ş. Fans Yönetmeni ve konutlarda kullanılan doğalgaz ile elektrik tüketim istatistiksel olarak analiz edilmesi şekldedir. Farklı analiz teknikleri kullanılarak hazırlanan çalışmada ANOVA modeli Sanayi ve konutlarda tüketim Güvenilirliği aralıklarına göre elektrik ve doğalgaz fiyatlarının tespit edilmesi edilen bulgular sonucunda; sanayi sektörü iç tüketim aralığı arttıkça, elektrik ve doğalgaz fiyatlarının genel seviyesde düşüş gözlendiği sonucuna varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim aralığı Kw csden yükseldikçe, fiyatlarda da azalma meydana gelmektedir. Norveç gelişmiş ülke statüsüne sahip ülkeler olarak düşük güvenilirliğe sahip olmaları düşündürücüdür. Türkiye de yabancı doğrudan yatırımlar iç yeterli güven imajı oluşturamayan ülkeler arasında olup 22. sırada yer almaktadır. 5.2. Avrupa 2020 Rekabet Endeksi (The Europe 2020 Competitiveness Index) 2010 yılında, Avrupa Komisyonu, AB n rekabet gücünün artırılması amacı ile Avrupa Birliği ve üye devletleri bu hedefe odaklama aracı olarak Avrupa 2020 stratejisi önermiştir. Bu stratejiye göre, amaç istihdam, üretkenlik ve sosyal uyum düzeyi yüksek, sürdürülebilir ve akılcı bir ekonomik yapı oluşturmaktır. Bu hedef çerçevesde düzenlenen Avrupa 2020 Rekabet Endeksi; Küresel Rekabetçilik ve Kıyaslama Ağı çerçevesi içde Dünya Ekonomik Forumu tarafından hesaplanarak yayınlanan bir endeks olarak ortaya çıkmaktadır. 17 Tablo 13, 28 AB üyesi ülken rekabetçilik sıralamasında önde ve arkada gelen ilk beş ülkeyi göstermen yanı sıra, bir aday ülke statüsündeki Türkiye n de rekabet performansını değerlendirebilmek amacıyla düzenlenmiştir. Abstract: In this study prepared by usg data of TSI belongg to the years of 2012-2014, the consumption of electricity and natural gas used dustry and houses is statistically made more comprehensive. The purpose was to determe electricity and natural gas prices 17 (http://www3.weforum.org/docs/wef_europe2020_competitivenessreport_2014.pdf). 145

October / November / December 2014 Issue: 02 Volume: 01 Autumn Wter January / February / March Wter JEL KODU: (Ekonomi) F01-F02-H7-H70 & (Economy) ID:73 K:79 (Uluslararası Ekonomi Yönetimi International Economics Management) ISSN Prt: 2148-8207 Onle 2149-2492 Tablo 13. Avrupa 2020 Rekabet Endeksi ne Göre Rekabetçiliği En Yüksek ve En Düşük 5 Ülke ve Türkiye (2010-2014) Güven Grup A.Ş. Fans Yönetmeni 2010 2012 2014 Ülkeler Sıra Puan Sıra Puan Sıra Puan Flandiya 2 5,61 2 5,71 1 5,70 ve İsveç konutlarda kullanılan doğalgaz 1 ile 5,77 elektrik tüketim 1 istatistiksel 5,77 olarak 2 analiz 5,55 edilmesi şekldedir. Farklı analiz teknikleri kullanılarak hazırlanan çalışmada ANOVA modeli uygulanmıştır. Hollanda Ayrıca hipotez 4 testleri uygulanarak 5,34 4araştırma daha 5,46kapsamlı 3 hale getirilmiştir. 5,41 Danimarka yönünde hareket edilmiş olup, 3 yapılan 5,52 istatistik 3bulgulara göre 5,60de sonuca 4 gidilmiştir. 5,32Elde edilen Almanya bulgular sonucunda; 5sanayi sektörü 5,25iç tüketim 6 aralığı 5,28 arttıkça, elektrik 5 ve doğalgaz 5,28 fiyatlarının genel seviyesde düşüş gözlendiği sonucuna varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim aralığı Hırvatistan Kw csden yükseldikçe, - fiyatlarda 4,01 da azalma - meydana 4,01 gelmektedir. 24 3,87 Anahtar Macaristan Kelimeler : Elektrik, 24 Doğalgaz, 4,04 Tüketim, 24Sanayi, Konut, 4,06Anova, 25TUİK, Fiyat 3,83 TÜRKİYE - - - 3,75-3,83 Yunanistan ECONOMETRIC ANALYSIS 25 OF 3,92 ELECTRICITY 25 AND 3,95 NATURAL 26 GAS PRICES 3,79 Bulgaristan 27 3,79 27 3,76 27 3,75 Romanya 26 3,84 26 3,79 28 3,64 Abstract: In this study prepared by usg data of TSI belongg to the years of 2012-2014, the consumption of electricity and natural gas used dustry and houses is statistically made more comprehensive. The purpose was to determe electricity and natural gas prices Kaynak: http://www.tuik.gov.tr/ustmenu. olan Yunanistan, Bulgaristan ve Romanya dan do?metod=istendeks daha iyi bir rekabet performansı gösterirken, Macaristan la aynı rekabetçilik düzeye sahip Avrupa 2020 Rekabet Endeksi 2014 sonuçlarına bulunmuştur. göre rekabetçiliği en yüksek beş AB ülkesi sırasıyla Flandiya, İsveç, Hollanda, Danimarka ve 6. Sonuç Almanya olarak karşımıza çıkarken, rekabetçiliği İçde bulunduğumuz yüzyılda Türkiye n artan en düşük AB ülkeleri ise Romanya, Bulgaristan, dış ticaret hacmi dikkat çekmektedir. Fakat bunun yanı sıra artan dış ticaret açıkları da gözden Yunanistan, Macaristan ve Hırvatistan olarak belirlenmiştir. Rekabetçilik performansı yüksek olan kaçmamakta ve ülken Ödemeler Dengesi ndeki ülkeler AB n en gelişmiş ülkeleri olduğu dikkat problemler de paralel bir şekilde büyüme göstermektedir. Fakat Türkiye ekonomis celenen çekerken, düşük rekabetçiliğe sahip olanlarınsa Yunanistan hariç dönüşüm ekonomileri olduğu ve endeksler kapsamındaki gelişimi birbirden Birliğe 2000 sonrası yaşanan genişleme sürecde farklı sonuçların olduğunu bize göstermektedir. dahil oldukları gözlenmektedir. Bir aday ülke Türkiye n uluslararası ticari endekslerdeki statüsündeki Türkiye ise rekabetçiliği en düşük yeri elde edilen bulgular çerçevesde kısaca 146

October / November / December 2014 Issue: 02 Volume: 01 Autumn Wter January / February / March Wter JEL KODU: (Ekonomi) F01-F02-H7-H70 & (Economy) ID:73 K:79 (Uluslararası Ekonomi Yönetimi International Economics Management) ISSN Prt: 2148-8207 Onle 2149-2492 özetleyebilmek adına bu sonuçlar İyi, Orta ve Kötü şeklde değerlendirilebilir. Ekonomik Kırılganlık Endeksi ne göre Türkiye; gelişmekte olan ve az gelişmiş 145 ülke arasında kırılganlığı en düşük ülke olarak yer almış ve bu alanda çok iyi bir performansa sahip olduğunu kanıtlamıştır. BM Genel Kurulu Kalkınma Politikası Komitesi tarafından tanımlanan bu endekse göre, Türkiye n aynı statüye sahip ülkeler arasında küresel krizlere en dayanıklı ülke olarak tescillendiği söylenebilir. Güven Grup A.Ş. Fans Yönetmeni ve konutlarda kullanılan doğalgaz ile elektrik tüketim istatistiksel olarak analiz edilmesi şekldedir. Farklı analiz teknikleri kullanılarak hazırlanan çalışmada ANOVA modeli edilen bulgular sonucunda; sanayi sektörü iç tüketim aralığı arttıkça, elektrik ve doğalgaz fiyatlarının genel seviyesde düşüş gözlendiği sonucuna varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim aralığı Kw csden yükseldikçe, fiyatlarda da azalma meydana gelmektedir. Küresel Rekabet Endeksi ne göre 140 ülke arasında 51., Lojistik Performans Endeksi ne göre 160 ülke arasında 30., Seyahat ve Turizm Rekabet Endeksi ne göre 141 ülke arasında 44., İş Yapma Kolaylığı Endeksi ne göre 189 ülke arasında 55., Ticareti Kolaylaştırma Endeksi ne göre138 önceki yıllara oranla ilgili alanlarda artan perfor- Abstract: In this study prepared by usg data of TSI belongg to the years of 2012-2014, the consumption of electricity and natural gas used dustry and houses is statistically techniques for analysis. Moreover, tests of hypothesis mansını were teyit applied etmektedir. and the research was made more comprehensive. The purpose was to determe electricity and natural gas prices ülke arasında 46., Bilgi ve İletişim Teknolojileri Gelişmişlik Endeksi ne göre 166 ülke arasında 68., Açık Pazar Endeksi ne göre 75 ülke arasında 51. ve Enerji Mimarisi Performansı Endeksi ne göre 124 ülke arasında 54. olarak orta düzey bir performans sergilemiştir. Bu sonuçları daha ayrıntılı olarak celersek; Dünya Ekonomik Forumu tarafından her yıl hazırlanan Küresel Rekabet endeksi sonuçları Türkiye n son yıllardaki performans kaybını ortaya koymaktadır. Ülkeler gümrük, taşımacılık, altyapı gibi lojistik alanındaki performanslarını değerlendiren ve Dünya Bankası tarafından hesaplanan Lojistik Performans Endekse göre Türkiye n 2014 yılı performansının ise çok sıkıntılı olduğu söylenemez. Dünya Ekonomik Forumu tarafından 2 yıllık periyotlarla düzenlenen ve sektörün sürdürülebilirliği iç bir platform oluşmasına hizmet eden Seyahat ve Turizm Rekabet Endeksi ne göre Türkiye; 2009 yılından itibaren iyi bir performans sergilemekle beraber (56. sıradan 44. sıraya yükselmiş), maalesef turistik ürün zengliğiyle doğru orantılı bir performans ortaya koyamamıştır. Dünya Bankası önderliğde özellikle KOBİ ler iş yaşamındaki yasal düzenlemeleri iyileştirmek iç hazırlanan İş Yapma Kolaylığı Endeksi ve Dünya Ekonomik Forumu nun uluslararası ticareti kolaylaştıracak eylem ve düzenlemeler etkliği ölçen Ticareti Kolaylaştırma Endeksi sonuçları da Türkiye n Uluslararası Telekomünikasyon Birliği nce Bilgi Toplumunun Ölçümü çerçevesde hesaplanmaya başlanan Bilgi ve İletişim Teknolojileri Gelişmişlik Endeksi değerleri Kore ve Danimarka nın rekabete sahne olmaktadır. Türkiye ise 2010 daki 66. sıradaki konumunu 2013 yılında 68 ile değiştirerek güç kaybeden konumuna düşmüştür. Uluslararası Ticaret Odası tarafından yayınlanan Açık Pazar Endeksde Sgapur ve Hong Kong gibi iki uzak doğu şehir devlet yanı sıra BENELUX ülkeler ilk sıralarda yer aldığı gözlenirken, 75 ülke arasında 51. sırada yer alan Türkiye n henüz tam anlamıyla açık pazar kriterleri sağlayamadığı görülmektedir. Enerji 147

October / November / December 2014 Issue: 02 Volume: 01 Autumn Wter January / February / March Wter JEL KODU: (Ekonomi) F01-F02-H7-H70 & (Economy) ID:73 K:79 (Uluslararası Ekonomi Yönetimi International Economics Management) ISSN Prt: 2148-8207 Onle 2149-2492 Mimarisi Performansı Endeksi Dünya Ekonomik Forumu tarafından yıllık periyotlarla yayınlanan bir endekstir. Bu endeks sonuçları da AB ülkeler üstün performansını ortaya koymaktadır. Türkiye n ise 2013 deki 125 ülke arasındaki 44. sıradaki yeri, 2015 de 54. sıra ile değiştirerek Güven Grup A.Ş. Fans Yönetmeni ve konutlarda kullanılan doğalgaz ile elektrik tüketim istatistiksel olarak analiz edilmesi şekldedir. Farklı analiz teknikleri kullanılarak hazırlanan çalışmada ANOVA modeli edilen bulgular sonucunda; sanayi sektörü iç tüketim aralığı arttıkça, elektrik ve doğalgaz fiyatlarının genel seviyesde düşüş gözlendiği sonucuna varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim aralığı Kw csden yükseldikçe, fiyatlarda da azalma meydana gelmektedir. enerji mimarisi açısından belirg bir performans kaybı yaşadığı gözlenmektedir. Türkiye n en kötü performans gösterdiği endeksler ise; 25 ülke arasında 22. sırada yer aldığı Yabancı Doğrudan Yatırım Güven Endeksi ve 28 AB üyesi ülkeden 26. sırada yer alan Macaristan la aynı puanı aldığı Avrupa 2020 Rekabet Endeksi olmuştur. Abstract: In this study prepared by usg data of TSI belongg to the years of 2012-2014, the consumption of electricity and natural gas used dustry and houses is statistically made more comprehensive. The purpose was to determe electricity and natural gas prices A.T. Kearney şirketi tarafından yıllık periyotlarla düzenlenen Yabancı Doğrudan Yatırım Endeksi ne göre gelişmekte olan ülkelerden Ç performansı ilk 5 ülke arasında bulunacak kadar yüksek bulunurken, ye bir yükselen ekonomi olarak isimlendirilen Türkiye n 2015 yılında 22. sırada yer alması oldukça sıkıntılıdır. Hatta Türkiye n Yabancı Doğrudan Yatırım Endeksi ne göre 2012 deki 13. sıradan 2015 deki 22. sıraya gerilemesi önemli bir performans kaybını da göstermektedir. 2010 yılından itibaren 2 yıllık periyotlarla Dünya Ekonomik Forumu tarafından hesaplanan Avrupa 2020 Rekabet Endeksi; 28 AB ülkes rekabetçilik performansının yanı sıra aday ülkeler de performansını ayrıca değerlendirmektedir. 2014 verilere göre rekabetçilik sıralamasında en sonlarda yer alan ülkeler Yunanistan hariç - AB ye son dönemde kabul edilen dönüşüm ekonomileri olduğu gözlenmektedir. Türkiye ise 28 AB ülkesi arasında 26. sırada yer alan Macaristan la aynı rekabetçilik performansını göstererek kötü bir rekabetçilik yapısı sergilemektedir. Türkiye n Uluslararası Ticari Endekslerdeki görüntüsünün beklendiği kadar mükemmel olmadığı ve son yıllarda bu endeksler çerçevesde Türkiye dış ticaretde bir kan kaybı yaşanmakta olduğu sonucuna varmak mümkündür. Unutulmamalıdır ki, gelişmiş bir rekabet potansiyeli; küresel ekonomiyi ekonomik krizden geçici bir süre iç kurtarırken, gergleşen jeopolitik durum, artan gelir eşitsizliği ve daralan fansal koşullar ekonomi iç potansiyel riskler yaratmaya başlayabilir. Bu nedenle daha sürdürülebilir ve daha yaygın bir büyümeyi sağlamak iç yapısal sorunlarla mücadele etmek gerekir. Bu bağlamda ise her zamankden daha fazla olmak kaydıyla; iş dünyası, hükümet ve sivil toplum arasında güçlü bir işbirliği oluşturmak bir zorunluluktur. Ayrıca küresel sorunlardaki artışın ülkeler seyahat ve turizm hareketliliği üzerde olumsuz etki yaratabileceği de asla unutulmamalıdır. Bu durum gelişmekte olan ülkeler büyüme performanslarını azaltırken, gelişmiş ülkeleri kalıcı düşük ekonomik büyüme ile yüzleşmeye zorlayacaktır. Ödemeler bilançosu üzerde yarattığı olumlu etkiler hatırlanacak olursa bu sektör ve bu sektörün etkliği artıracak her türlü girişim özel bir öncelik ve öneme sahip olmalıdır. 148

October / November / December 2014 Issue: 02 Volume: 01 Autumn Wter January / February / March Wter JEL KODU: (Ekonomi) F01-F02-H7-H70 & (Economy) ID:73 K:79 (Uluslararası Ekonomi Yönetimi International Economics Management) ISSN Prt: 2148-8207 Onle 2149-2492 Son bir söz olarak; Türkiye dış ticaret küresel ekonomiler içerisde uygun bir yer edebilmesi büyük ölçüde ticaret kolaylaştırılmasına da bağlıdır. Bu aşamadan sonra tek gereken, ilgili merciler mevcut dataları doğru yorumlayarak uygun politika seçimi iç çaba sarf etmeleridir. Kaynakça Güven Grup A.Ş. Fans Yönetmeni ve konutlarda kullanılan doğalgaz ile elektrik tüketim istatistiksel olarak analiz edilmesi şekldedir. Farklı analiz teknikleri kullanılarak hazırlanan çalışmada ANOVA modeli edilen bulgular sonucunda; sanayi sektörü iç tüketim aralığı arttıkça, elektrik ve doğalgaz fiyatlarının genel seviyesde düşüş gözlendiği sonucuna varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim aralığı Kw csden yükseldikçe, fiyatlarda da azalma meydana gelmektedir. BATTİSTA, A.D., DOHERTY, S., HANOUZ, M., ve GEİGER, T., (2014). The Enablg Trade Index 2014, World Economic Forum 2014, Edts. Hanouz, M. D., Geiger, T., ve Doherty, S EİDE, E. B., (2014). The Global Competitiveness Report 2014-2015 Abstract: In this study prepared by usg data of TSI belongg to the years of 2012-2014, the consumption of electricity and natural gas used dustry and houses is statistically made more comprehensive. The purpose was to determe electricity and natural gas prices EİDE, E. B., ve SNABE, J. H., (2015). The Travel &Tourism Competitiveness Report 2015 RYKGM Ekonomik Analiz ve Değerlendirme Dairesi, Yayın No: 488, 07.06.2014, Ankara İNTERNET KAYNAKLARI Alk, K. (2013) Enerjideki Küresel Yapısal Sorunlar Piyasaların Gölgesde Kalmasın, http://www.bloomberght.com/ht-yazarlar/ kerem-alk/1300982-enerjideki-kuresel-yapi sal-sorunlar-piyasalar-golgesde-kalmas. http://www.tuik.gov.tr/ustmenu.do?metod=istendeks (erişim tarihi 08.11.2015). http://www.un.org/en/development/desa/policy/ cdp/ldc/ldc_criteria.shtml#evi, (erişim tarihi 08.11.2015) KÖKSAL, M.Z., SEZGİN, F., ve MERT, S., (2014). Connectg to Compete 2014 The Logistics Performance Index and Its Indicators, TC Gümrük ve Ticaret Bakanlığı, RYKGM Ekonomik Analiz ve Değerlendirme Dairesi, 07.04.2014, Ankara PINAR, Ö., (2013). Dünya İş Yapma Endeksi nde Türkiye n Yeri ve Türkiye deki İş Ortamı, İzmir Ticaret Odası, AR-GE Bülten, 2013- Mart Ekonomi http://www.weforum.org/reports/global-competitiveness-report-2014-2015, (erişim tarihi 09.11.2015) http://lpisurvey.worldbank.org/ternational/global, (erişim tarihi 09.11.2015) http://www3.weforum.org/docs/gcr/2015-2016/ Global_Competitiveness_Report_2015-2016. pdf, (erişim tarihi 09.11.2015) http://www.dogbusess.org/rankgs (erişim tarihi 09.11.2015) SEZGİN, F., BÜYÜKKOL, K., ve BAYKARA, D., (2014). 2014 Ticaret Kolaylaştırılması Raporu, TC Gümrük ve Ticaret Bakanlığı, (http://www.itu.t/en/itu-d/statistics/pages/ publications/mis2014.aspx). (erişim tarihi 11.11.2015) 149

October / November / December 2014 Issue: 02 Volume: 01 Autumn Wter January / February / March Wter JEL KODU: (Ekonomi) F01-F02-H7-H70 & (Economy) ID:73 K:79 (Uluslararası Ekonomi Yönetimi International Economics Management) ISSN Prt: 2148-8207 Onle 2149-2492 http://www.iccwbo.org/global-fluence/g20/ reports-and-products/open-markets-dex/ (erişim tarihi 11.11.2015) http://www3.weforum.org/docs/wef_ GlobalEnergyArchitecture_2015.pdf, (erişim tarihi 12.11.2015) Güven Grup A.Ş. Fans Yönetmeni ve konutlarda kullanılan doğalgaz ile elektrik tüketim (erişim istatistiksel tarihi olarak 16.11.2015) analiz edilmesi şekldedir. Farklı analiz teknikleri kullanılarak hazırlanan çalışmada ANOVA modeli edilen bulgular sonucunda; sanayi sektörü iç tüketim aralığı arttıkça, elektrik ve doğalgaz fiyatlarının genel seviyesde düşüş gözlendiği sonucuna varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim aralığı Kw csden yükseldikçe, fiyatlarda da azalma meydana gelmektedir. http://www3.weforum.org/docs/wef_europe2020_ CompetitivenessReport_2014.pdf (erişim tarihi 12.11.2015) http://www.tuik.gov.tr/ustmenu.do?metod=temelist (erişim 15.11.2015) http://www.tcmb.gov.tr/(erişim 15.11.2015) Üstündağ Demir, S.; Küresel Rekabet Endeksi 2014-2015 Raporu Türkiye Rekabet Kurumu, http://www.rekabet.gov.tr/tr-tr/rekabet-yazisi/ Kuresel-Rekabet-Endeksi-2014-2015-Raporu Yazar Notu: Bu çalışma 4/5 Aralık 2015 Tarihde İstanbul da gerçekleştirilen 1. Uluslararası Ekonomi Yönetimi ve Pazar Araştırmaları Kongresi nde sözlü bildiri olarak sunulmuştur. Abstract: In this study prepared by usg data of TSI belongg to the years of 2012-2014, the consumption of electricity and natural gas used dustry and houses is statistically made more comprehensive. The purpose was to determe electricity and natural gas prices 150

October / November / December 2014 Issue: 02 Volume: 01 Autumn Wter January / February / March Wter JEL KODU: (Ekonomi) F01-F02-H7-H70 & (Economy) ID:73 K:79 (Uluslararası Ekonomi Yönetimi International Economics Management) ISSN Prt: 2148-8207 Onle 2149-2492 EXTENDED ABSTRACT Güven Grup A.Ş. Fans Yönetmeni Globalization -the most important pillar the formation of the new economic order- has dragged many ve changes konutlarda to kullanılan the world doğalgaz economy, ile elektrik tüketim cludg istatistiksel economic olarak analiz itially.1929great edilmesi World şekldedir. Farklı analiz teknikleri kullanılarak hazırlanan çalışmada ANOVA modeli Depressionand the aftermath World WarII have necessitated the makg of a number of regulations on an ternational Sanayi ve konutlarda scale. tüketim In this aralıklarına process, göre International elektrik ve doğalgaz Monetary fiyatlarının tespit Found edilmesi IMF and World Bank WB - two important ternational organizations- have started its operations. In addition edilen bulgular sonucunda; sanayi sektörü iç tüketim aralığı arttıkça, elektrik ve doğalgaz to these progresses, fiyatlarının globalization genel seviyesde has düşüş become gözlendiği widespread sonucuna varılmaktadır. activity Sonuç with olarak the tüketim signg of General aralığı Kw csden yükseldikçe, fiyatlarda da azalma meydana gelmektedir. Agreement on Tariffs and Trade GATT. These organizations and agreement although have specific purposes, and specific application areas, also they combe some common pots are observed.the first of these common pots is commercial liberalism, that has come to the dependence of ECONOMETRIC ternational trade.over ANALYSIS OF time, ELECTRICITY GATT left AND its NATURAL place to GAS World PRICES Trade Organization WTO, though there has been no deviation from this common goal. Today, there are approximately 160 WTO member, 188 IMF member, and 127 WB member countries, this situation shows the best way the effectiveness of these organizations on the world economy and especially world trade. Moreover, high participation rateregardless to developed, developg or Abstract: In this study prepared by usg data of TSI belongg to the years of 2012-2014, the consumption of electricity and natural gas used dustry and houses is statistically made more comprehensive. The purpose was to determe electricity and natural gas prices least developed, importance of these organizations the economical sustaability had been illustrated. Commercial liberalism has played an important role shapg foreign trade ofthe majority of world economy by adoptg the capitalist economic system. In this structure, while developed countries were creasg their production quantities to take more place foreign markets, developg and least developed countries began formg their work with developed countries guidance.the results of these efforts are certaly reflected to countries foreign trade balance and balance of payments the positive or negative way. Evaluation of country foreign trade with only the results obtaed based on countryleads to deficiencies. In this study, place of Turkey s foreign trade the global tradeis assessed with ternational dexes which published by Turkey Statistical Institute also. With this study, place the global trade of Turkey s trade is attempted to be expressed. The World Economic Forum usually holds most of these dexes used this assessment annually. In addition to that, dexes organized by ternational organizations are also considered with the scope of the study such as United Nations, International Chamber of Commerce, World Bank. In 21 th century, Turkey s growg volume of foreign trade is note- 151

October / November / December 2014 Issue: 02 Volume: 01 Autumn Wter January / February / March Wter JEL KODU: (Ekonomi) F01-F02-H7-H70 & (Economy) ID:73 K:79 (Uluslararası Ekonomi Yönetimi International Economics Management) ISSN Prt: 2148-8207 Onle 2149-2492 worthy. On the other hand, creasg foreign trade deficit can be observed as a problem and the country The Balance of Payments Murat problems KORKMAZ, Hakan are also AÇIKGÖZ parallel to the growth. But, Turkey economy has different results the name of different dexes. Because of that, to make these Güven Grup A.Ş. Fans Yönetmeni dexes more meangful, it can be described as Good, Intermediate, and Bad. Accordg to Economic Fragility Index, Turkey is the least fragile country other 145 country and proved that has very good performance these areas. Accordg to the Global Competitiveness ve konutlarda kullanılan doğalgaz ile elektrik tüketim istatistiksel olarak analiz edilmesi Index,Turkey is şekldedir. 51 st out Farklı of 140 analiz countries, teknikleri kullanılarak Logistics hazırlanan Performance çalışmada ANOVA Index modeli 30 th out of 160 countries, accordg uygulanmıştır. to Traveland Ayrıca hipotez Tourism testleri uygulanarak Competitiveness araştırma daha Index kapsamlı 44hale th among141 getirilmiştir. countries, accordg to the Trade yönünde Facilitation hareket edilmiş Index, olup, yapılan 46 th istatistik among bulgulara 138 countries, göre de sonuca accordg gidilmiştir. Elde to the Information edilen bulgular sonucunda; sanayi sektörü iç tüketim aralığı arttıkça, elektrik ve doğalgaz and Communication Technology Development Index 68 th among166 countries, accordg to the fiyatlarının genel seviyesde düşüş gözlendiği sonucuna varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim Open Market Index aralığı Kw 51csden st 75 yükseldikçe, countries, fiyatlarda and accordg da azalma meydana to the gelmektedir. Energy Architecture Performance Index, 54 th of 124 Anahtar countries Kelimeler showed : Elektrik, Doğalgaz, a moderate Tüketim, performance. Sanayi, Konut, Anova, Global TUİK, Competitiveness Fiyat Index, prepared by the World Economic Forum s results reveal the loss of performance of Turkey recent years. Accordg to Logistics Performance Index, calculated by the World Bank that assessg the performance ACCORDING of countries TO CONSUMPTION the field RANGES of logistics, IN TERMS OF recent INDUSTRY performance AND of the Turkey is found distressed. Accordg to Travel and Tourism Competitiveness Index, prepared by the World Economic Forum, Turkey; with the demonstration of a good performance, cannot show development parallel with its richness tourist products. Result of prepared under the leadership of the World Bank Ease of Dog Busess Index, and Trade Facilitation Index prepared Abstract: In this study prepared by usg data of TSI belongg to the years of 2012-2014, the consumption of electricity and natural gas used dustry and houses is statistically made more comprehensive. The purpose was to determe electricity and natural gas prices by the World Economic Forum is Turkey confirms the creased performance compared to the previous year. Accordg to Information and Communication Technology Development Index value, Turkey has fallen to the power lost country recent years. Accordg to theopen Market Index, Turkey does not appear to provide literally open market criteria. Results of Energy Architecture Performance Index show that Turkey has a significant performance loss recent years. The worst performance dices are; ranks 22 nd among the 25 countries that Foreign Direct Investment Confidence Index, and Europe 2020 Competitiveness Index which has the same pot with Hungary, that is the 26 th of 28 European Union country. It is observed that Turkey has an decreasg performance rate accordg to Foreign Direct Investment Index, prepared by A.T. Kearney annually. Calculated by the World Economic Forum, 2020 European Competitiveness Index demonstrates the poor competitiveness the structure of Turkey. In this context; image of Turkey International Trade Indexes is not perfect as expected and conclude that with the framework of this dex, Turkey s foreign trade has experienced a loss of blood. 152

DERGİ HAKKINDA UHEYAD ; 2014 yılı itibariyle yayın hayatına girmiştir. Dergimizde literatüre kaynak sağlayacak nitelik ve değerde olan yayınlara yer verilmektedir. Dergimiz uluslararası hakemli bir dergi olup, yılda DÖRT sayı çıkarmaktadır. Dergimiz sayıları MART, HAZİRAN, EYLÜL ve ARALIK aylarında sistem üzerden yayınlanmaktadır. Dergimiz gerek basılı, gerekse de ternet üzerden ulaşılabilen bir dergidir. Dergimizde İktisat, Çalışma Ekonomisi ve Endüstriyel İlişkiler, Uluslararası İlişkiler, İşletme, Fans, Yönetim Organizasyon, Ekonometri, İstatistik ve Ekonomi alanında her türlü yayına yer verilebilmektedir. Dergimiz baş editörü Murat KORKMAZ olup, dergi yönetim kurulunun aldığı kararlar doğrultusunda faaliyetleri gerçekleştirilmektedir. Yönetim kurulu başkanı derg o anki yönetim kurulundaki en üst unvana sahip hocamız olup yönetim kurulunun %51 aldığı kararlar uygulanmaktadır. Gönderilen her yayın kendi alanında uzman iki hakem onayından geçmeli ve hakemler tarafından yayınlanabilir görüşüne sahip olmalıdır. Aynı sayı içerisde yazarın bir yayınına yer verilir. Birden fazla hakem ve yönetim kurulu onayından geçen çalışmalar sıraya alınarak ilerleyen sayılarda yayınlanır. Hiçbir yazar hakem ve yönetim kurulu üyeleri üzerde etkili değildir. Dergimizde yayınlanmak üzere sisteme yüklenen çalışmalar iç yayın telif hakkı sözleşmesi istenmez. Sisteme yüklenen çalışmalar dergiye devredilmiş olarak kabul edilir. Yazar ya da yazarlar bu durumu kabul etmiş ve derg yayın kabul şartlarına uygun hareket etmeyi teyit ederek bu sisteme dâhil olmuştur. Dergimiz hakem ve bilim kurullarında yer almak isteyen akademisyen ve bilim araştırmacılarının mutlaka Dr. unvanı almış ve alanında uzman olması gerekmektedir. Ayrıca bilimsel çalışmalar yapmış olması şartı aranır. Dr. ya da Uzman unvanına sahip olmayan ve alanında yayın yapmayan hiç kimse bilim, danışma ve hakem kurullarında yer alamaz. Dergi yönetim kurulu derg en üst karar ve yürütme mekanizmasını oluşturur. Yönetim kurulunun aldığı her türlü karar kes ve değiştirilemez niteliktedir. Yönetim kurulu kararı olmaksızın hiçbir koşul ve şartta dergi üzerde işlem gerçekleştirilemez ve uygulamaya gidilmez. Dergi baş editörü hakem onayına gönderilmeyen çalışmaların dergide kabul edilip edilmeyeceğe, hakem sürece gönderilip gönderilmeyeceğe karar verebilir. Bu karar sürecde yönetim kuruluna bilgi vermek zorunda değildir. Dergimiz bünyesde hakem, bilim ve danışma kurulunda yer almak isteyen bilim sanlarının katılımına ancak yönetim kurulu karar verebilir.

Dergimizde bazı ulusal ya da uluslararası kongrelerde yayınlanmış sözlü ve hakem onayından geçmiş çalışmalar iç özel sayılar şeklde çalışmalar da gerçekleştirilmektedir. Bu tip özel sayılar ancak anlaşma yapılan kongrelerde sunulmuş sözlü bildiriler iç geçerlidir. Bu bildiriler mutlaka kongre bilim kurulundan onay almış hakem değerlendirmesi yapılmış olmalıdır. Hakem değerlendirilmesi yapılmamış hiçbir çalışma yayına alınmaz. Yayınlanmak iç gönderilen çalışmalar dergi hakem onayına gönderilir. Ancak her iki hakemden olumlu dönüş alan çalışmalar yayına alınır. Ayrıca sözlü sunulan bildiriler mutlaka basılı materyali ile hakem onay raporları dergimiz yönetim kuruluna ve baş editörüne sunulmuş olmalıdır. Bu bilgi ve materyallere sahip olmayan bildirilere dergimizde yer verilmez. Dergimizde işlem sürece dair bilgiler yazar ve yazarlara yazılı olarak dergi ternet adresden bildirilir. Ayrıca dergimize üye olup sisteme giriş yapan her bir yazar süreç ile ilgili bilgileri derg web sayfasından kendisi izleyip gelişmeleri takip edebilir. Dergimizdeki koşul ve şartlar her bir yazar ve yazarlar iç aynıdır. Hiçbir kimse iç bu kurallar ve koşullar değiştirilmez. Farklılık sağlanması istenemez talep edilemez. Dergimiz bünyesde yayınlanması istenen eserler mutlaka derg yayın kabul ettiği alanlardan olması şartı aranır. Bu özellikleri taşımayan hiçbir yayına dergimizde yer verilemez. Hakem sürece dair işleyiş baş editör kontrolünde gerçekleştirilir. Baş editör yayının dergide hakem sürece dair işleyişe yönelik bilgi ve karar verme yetkise sahip bulunur. Baş editörün uygun bulmadığı ya da kabul etmediği bir yayın dergide sürece dâhil edilmez. Bu konuda yazar ya da yazarlar dergi ile diğer organlar üzerde bir yükümlülük oluşturamaz. Hakem onayından geçse bile editörler ya da yönetim kurulu mevcut çalışmanın yayınlanmasına olumlu görüş bildirmemesi veya makale sistemde yayına alınsa bile kurulların kararı ile iptal edilebilir. Böyle bir durumda yazar ya da yazarlar dergiye bir yaptırım uygulamaz. Her türlü yetki tek taraflı olarak dergi yönetim ve editörler kuruluna aittir. Dergimiz T.C. hukuk kuralları çerçevesde 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanun ve Hükümleri ne tabi hareket eder. Bu kanunun gereklilikleri yere getirmeyen yazar ya da yazarlar hakkında dergimiz tek taraflı olarak hukuki haklarını korumaya sahiptir. Dergimizde yayınlanması amacıyla gönderilen çalışmalarda yapılan ilgili kanunlara uygun olarak gerçekleştirilmeyen alıntılar, tihal gibi konularda yazar ya da yazarlar tek taraflı olarak sorumludur. Her bir yazar ve yazarlar uluslararası akademik, bilimsel etik kurallara uymak zorundadır. Bu kurallara uymayan yazarlar hakkında ilgili kurum ve kuruluşlara dergimiz doğrudan resmi olarak bilgi verir. Doktora, Yüksek Lisans ve Uzmanlık tezlerden yararlanılarak hazırlanan çalışmalarda mutlaka kaynakça ya da özet altında hangi çalışmadan yararlanılarak hazırlandığı belirtilmelidir. Aksi durumda bu tip çalışmalar etik kabul edilmez ve tihal çerçevesde değerlendirilir. Tez ve uzmanlık tezlerde mutlaka ilgili yayının asıl sahib ismi bulunmalıdır. İlk sırada etik kurallar çerçevesde tez yayının asıl sahibi konumundaki kişi ilk sırada yer almalıdır. Danışman ve diğer yazarlar tez sahib önünde yer alamaz. Bu tip çalışmalarda tez danışmanı dışında farklı yazar isimleri bulunuyor ise çalışmaya ne tür bir katkı sağlandığı kaynakça kısmında açıkça belirtilmelidir. Dergimiz basılı ve onle olarak hareket eden bir yayın organıdır. Akademik alanda hazırlanan çalışmaların yer aldığı bir materyal

olarak bilimsel araştırma yapan kurum ve kişilere fayda sağlamak amacıyla toplumsal hizmet sunan sosyal bir organdır. Dergimiz paralı bir dergi olmayıp, hiçbir yazara ya da yazarlara basılı materyal göndermek zorunda değildir. Dergimizde kabul edilen ve basıma hak kazanan çalışmalar dergi yayın kabul şartları ve yazım kurallarına uygun olarak mizanpajı yapılır ve sisteme yüklenir. İhtiyacı olan yazar ya da yazarlar ile okuyucular sistemden bu sayıyı direrek ihtiyacını giderebilir. Mizanpaj yazar tarafından örnek makale baz alınarak yapılmaktadır.

ABOUT THE JOURNAL UHEYAD began to be published as of the year 2014. Our journal gives place to the publications havg the qualification and value that will provide source to the literature. Our journal is an ternational refereed journal and it is issued FOUR times a year. The volumes of our journal are published MARCH, JUNE, SEPTEMBER and DECEMBER on the system. Our journal has both a prted version and can be reached onle. All kds of publications with the field of Economics, Labor Economics and Industrial Relations, International Relations, Busess Admistration, Fance, Management Organization, Econometrics, Statistics and Economy can be corporated our journal. Our journal2s editor--chief is Murat Korkmaz, and carries out the diligent activities le with the decisions taken by the executive board of the journal. The head of the executive board is the professor with the highest title the journal at that time and the decisions given by 51% of the executive board are performed. Each publication sent must be gone through two referees of that field and it must be approved by referees for publication. Only one submission of the same author is cluded the same volume. The publications approved by more than one referee and executive board are taken to queue and published next volumes. None of the authors can affect referees and executive board. Publication copyright agreement is not demanded for the submissions uploaded to the system for the publication. The submissions uploaded to the system are regarded as assigned to the journal. Author or authors should accept this condition and they have been cluded this system by confirmg that they will act le with the publication prciples of the journal. The academicians and researchers who want to be our journal s referee and science boards must bear the title Dr. and they must carry out scientific studies their fields. No one without the title Dr. and publication her/his field can be volved science, advisg and referee boards. Executive board is the highest decision-makg and execution mechanism of the journal. All decisions made by the executive board are absolute and unchangeable. Under no circumstances, an operation can be conducted on journal without the decision of the executive board. Editor--chief can decide on whether the submissions not sent to referee approval are accepted the journal and whether they will be sent to referee approval. It isn t required to form the executive board durg this decision process. The participation of scientists referee, science and advisory boards are only up to the decision of the executive board.

Some special issues are also published our journal for the submissions published some national and ternational congresses and approved by referees. Such special issues are only valid for verbal papers presented the agreed congresses. Those papers must get the approval of congress science board and that of the referees. None of the submissions not evaluated by referees can be published. Papers submitted for publication are sent to the referees for approval. The submissions with approval of both referees are taken to publication. Hard copy and referee approval reports of the verbal papers must be presented to the executive board and editor--chief. Our journal doesn t clude the papers without this formation and materials. Author or authors are formed about the process of our journal as written via the ternet address. Every author loggg as a member of our journal can monitor the course of process from the journal s website and follow the developments. Conditions of our journal are the same for all authors. Those rules and conditions cannot be changed for anyone. A privilege cannot be demanded. The submissions to be published our journal must be with a field accepted by the journal. None of the submissions not suitable with those conditions can be published our journal. The referee process is performed under the supervision of editor--chief. Editor--chief has the authority to form and decide on the course of referee process. A submission not approved or accepted by the editor--chief isn t cluded the process. In this regard, author or authors cannot put the responsibility on the journal or other organs. Even if the submission is approved by the referees and it is accepted for publication on the system, it can be cancelled with negative opions of editors or executive board and the decisions of the boards. In that case, author or authors cannot impose sanctions on the journal. All kds of authority belong to the executive board and editorial board unilaterally. Our journal acts as per the provisions of Law on Intellectual and Artistic Works No. 5846 with the framework of legal rules of T.R. Our journal has the right to protect its legal rights unilaterally about author or authors who do not fulfill the requirements of this law. Author or authors shall be unilaterally responsible regardg plagiarism and the citations not suitable with the relevant laws the submissions sent for publication. All authors have to comply with the ternational academic, scientific codes of conduct. Our journal directly and formally forms the relevant stitutions and organizations regardg the authors who do not comply with these rules. Citation must be absolutely stated or the resources used must exist under the summary the papers prepared by usg Doctoral, Master s theses and Dissertation. Otherwise, such papers aren t accepted as ethical and considered with the framework of plagiarism. The name of the real owner of the relevant paper must be stated thesis and dissertation. The name of the person as the real owner of thesis publication must be the first place with the framework of codes of conduct. Advisor and other authors cannot rank before the owner of thesis. If there are other author names apart from the advisor such kds of papers, type of contributions made must be clearly stated the references. Our journal is a media organ with prted and onle versions. As a material corporatg academic studies, it is a social organ offerg social service to the stitutions and dividuals carryg out scientific researches. Our

journal is a free journal and doesn t have to send a written material to any author or authors. The submissions accepted our journal and approved for publication are sent to edit for layout le with the journal s publication prciples and spellg rules and it is uploaded to the system. Author/ authors and readers can download the volume from the system. Layout is conducted by the author on the basis of the sample article.

YAZARLARA BİLGİ 1. Dergimiz yazım dili Türkçe ve İngilizcedir. 2. Farklı dillerde hazırlanan yayınlar ve çalışmalar editör başta olmak üzere derg yönetimi onay vermesi durumunda kabul edilir. Bu durum tek taraflı olarak dergimize aittir. 3. Dergimiz basılı olarak çıkarılmakta olup, ternet ortamında sadece İngilizce özet ve Türkçe özet şeklde yer alır. Tam metler pdf şeklde parçalı ve cilt halde sisteme yayın tarih son gününde yüklenir. 4. Dergimiz sisteme üye olmadan yayın kabul edilmez. 5. Hiçbir yazar dergimiz üzerde bir hak iddiasında bulunamaz. 6. Yapılan her bir çalışmanın sorumluluğu tek taraflı olarak yazar(lar) aittir. Dergimiz bu konuda bir yükümlülük altına alınamaz sokulamaz. 7. Dergimiz bünyesde değerlendirilmek koşulu ile gönderiler çalışmaların, her hangi bir nedenle bir başka yerde kullanılmamış veya değerlendirmeye gönderilmemiş olması gerekir. Böyle bir olumsuzluk ile karşılaşılması durumunda tekzip yayınlanması koşulu ile çalışma reddedilir ve yazar hakkında hukuki işlem başlatılır. 8. Her bir çalışma alanında uzman iki hakem tarafından değerlendirilip, iki hakemden olumlu görüş alan çalışmalar sıraya alınmak koşulu ile yayına alınır. 9. Hiçbir çalışmanın bir başka çalışmadan farklılığı veya üstünlüğü yoktur. Her bir yazar ve çalışma aynı hak ve eşitliğe sahiptir. Her hangi bir ayrıcalık tanınmaz. 10. Yazarlar çalışmalarının hangi hakemler tarafından değerlendirildiği bilemez ve bilmek isteme hakkına sahip olamaz. Bu durum sadece sistem yönetici ve editör tarafından bilir ve gizli tutulur. 11. Düzeltmeler majör ve mör şeklde yapılır. Her bir düzeltme sadece iki hakka sahiptir. İki talep doğrultusunda istenen düzeltmen yapılmaması durumunda çalışma otomatik olarak ret alır.

12. Tez, sunum ve bildiri şeklde daha önce kullanılmış çalışmalar makaleye dönüştürülüyor ise mutlaka daha önceki kullanımına yönelik bilgi makalen dipnotunda bulundurulmalı ve açıklanmalıdır. Aksi durumda tihal olarak kabul edilir ve dergimiz bu yükümlülüğü kabul etmez. 13. Dergimiz yayın kabul ettiği alanları dışında yapılan çalışmalar ilgili yönetim veya editör tarafından tek taraflı olarak kabul edilir veya red edilir. Bu durumda yazar bir hak iddiasında bulunamaz. 14. Dergimize yüklenen çalışmaların her türlü hakkı yazar tarafından dergiye verilmiştir. Bu işlem iç yazardan bir imza ve onay bilgisi istenmez. Sisteme yüklenen çalışmalar her hakkı ile dergimize devredilmiş olur. 15. Dergimiz yayınları değerlendirme süresi hakemlerden gelen dönüşlere göre iki aydır. İki ay içerisde dönüş alınamayan çalışmalar bir başka hakeme yönlendirilir. Bu durumda süre uzayabilir ve bir talep oluşturulamaz. Yazar bu durumda hiçbir hak iddiasında bulunamaz, makaleyi sistemden çekemez. 16. Dergimiz bünyesde değerlendirmeye alınan çalışmalarda dergimiz ilk sırada yer alan sorumlu yazarı muhatap alır, diğer yazarlarla bir ilişki içerisde bulunmaz ve birci yazar dışındaki kişilere bilgi vermez, vermek zorunda değildir. 17. Çalışmaları değerlendiren hakemler tamamen bağımsız hareket ederler. Bu konuda dergimiz hakemler üzerde bir yaptırımı ve özel talebi oluşmaz oluşturulamaz. 18. Dergimiz yayın süresi yılda dört defa olmak üzere; Mart, Haziran, Eyül ve Aralık aylarına gelen süredir. Bu süreler derg yayın sisteme bağlı olarak kaymalar oluşturabilir. Bu nedenle dergimiz hiçbir talep ve sorumluluk altında bulunmaz. 19. Yayın değerlendirmese ilişk hakem görüş bildirir raporu ilgili birci yazara gönderilir. Düzeltme istenen çalışmaların düzeltme süresi 15 gündür. Bu süre içerisde düzeltmesi yapılmayan çalışmalar sistemden çıkarılıp reddedilir. Bu durumda yazar dergimiz hakkında bir yaptırım hakkına sahip olamaz. 20. Türkçe dışında hazırlanan çalışmalarda mutlaka Türkçe Özet bulunmalıdır. Anahtar kelime sayısı 3 ile 7 tanedir. Her bir çalışma en fazla 25 sayfa olmalıdır. Özet Türkçe ve İngilizce olmak üzere 20 ile 200 Türkçe 750 + üzerde İngilizce genişletilmiş özet istenir. Dergimiz yazım şekli TIMES NEW ROMAN olup 12 puntodur. Satır aralığı 1 tir. Çalışmanın konu başlığı 14 punto ve kalındır. Yazar isim ve bulunduğu kurum bilgileri 12 punto kalın ve italik şekldedir. Türkçe ve İngilizce özet 10 punto özetler alt alta gelecek şekilde hazırlanmalıdır.

MAKALE İÇİ REFERANSLAR: Yazılarda referans gösterim yöntemi olarak yalnızca met içi kaynak gösterme (Sitedeki Örnek Makaleye Göre) yöntemi kullanılır. Yani kullanılan kaynakçalar ana met yanında, parantez içde, yazarın adı, basım yılı ve sayfa numaraları ile belirtilir. (Soyad, Yayın Yılı: Sayfa Sayısı) (Yılmaz, 2014: 1-2) ya da (Hall, at el; 2014: 1-2) şeklde gösterilmelidir. İnternet erişim adresleri ise sayfa altında verilmelidir. İnternet kaynaklarında mutlaka erişim tarihi belirtilmelidir (Erişim Tarihi: 14.08.2014) gibi. İçeriğe ilişk ekstra açıklamaların dipnotları ve diğer açıklamalar sayfa altında verilmelidir. Metn içde numaralandırılan notlar, sayfa altında numara sırası ile ve yanında açıklaması ile yeri alır. Sayfa altı açıklamaların dipnotları iç de aynı şekilde met içi referans yöntemi (Örnek Makaleye Göre) kullanılır. Bir kaynaktan yapılan alıntılar met içde çift tırnak içde gösterilir.. Gibi. 30-40 kelimeden uzun alıntılar, tırnak kullanılmadan girtili (dent) paragraf olarak verilir. Referans gösterirken, yazar ismi met içde geçmiyorsa parantez içde yazarın soyadı ve yayın tarihi belirtilir: (Korkmaz, 2007) Belli bir sayfa söz konusuysa, yazar soyadı ve yayın tarihe ilave olarak sayfa numarası da yazılır: (Kırık, 2010: 13) Yazar ismi met içde geçiyorsa, parantez içde yalnızca kaynağın yayın tarihi ve sayfa numarası yazılır: (2005: 33) Birbiri takip etmeyen sayfalar şu şekilde ifade edilir: (Joyce, 2002: 21, 48 ve 59) Birbiri takip eden sayfalar şu şekilde ifade edilir: (Mandel, 2007: 21-4 ve 33-5) İki yazarlı kaynaklarda, her iki yazarın soyadı da kullanılır: (Morley ve Robs, 2007: 19) İkiden fazla yazarlı kaynaklarda vd. ibaresi yer alır: (Yücel vd., 2012). Aynı yazarın, aynı yıl yayınlanmış birden fazla eseri kullanılıyorsa, basım yılına a, b, c, gibi harfler eklenerek birbirden ayrılır: (Ortaylı, 1999a) (Ortaylı, 1999b) gibi. Met içde aynı konuda birden çok kaynağa referans verilecekse kaynaklar birbirden noktalı virgül ile ayrılır: (Geray, 2005: 31; Moran; 2006: 37)

KAYNAKÇA YAZIM METODU: Kaynaklar listesde sadece yazıda göndermede bulunulan kaynaklara yer verilmeli ve bu kaynaklar yazar soyadına göre alfabetik olarak sıralanmalıdır. Bir yazarın birkaç çalışması kaynakçada yer alacaksa, yayın tarihe göre (eskiden yeniye doğru) bir sıralama yapılmalıdır. * Kitap OSKAY, Ü., (2005). 19. Yüzyıldan Günümüze Kitle İletişim Kültürel İşlevleri Kuramsal Bir Yaklaşım, Der Yayınları, İstanbul. ss.1-2 * Çeviri Kitap OSKAY, Ü., (2005). 19. Yüzyıldan Günümüze Kitle İletişim Kültürel İşlevleri Kuramsal Bir Yaklaşım, Der Yayınları, İstanbul. ss.1-2 * Derleme Kitap OSKAY, Ü., (2005). 19. Yüzyıldan Günümüze Kitle İletişim Kültürel İşlevleri Kuramsal Bir Yaklaşım, Der Yayınları, İstanbul. ss.1-2 * Derleme Kitapta Makale HALL, S., (1997). The Work of Representation Representation: Cultural Represantations and Signifyg Practies, Stuart Hall (der.) içde London: Sage Publications * Derleme Kitapta Çeviri Makale PAZ, O., (2000). Tarih Sonu nda Batı Doğu ya Dönüyor Yüzyılın Sonu, Büyük Düşünürler Çağımızı Yorumluyor, Nathan Gardels (der.) içde, Çev., B. Çorakçı Dışbudak, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, (137-144) * İki Yazarlı Kitap MATTELART, A., & NOVEAU, E., (2007). Kültürel İncelemelere Giriş, Çev. Hüsnü Dilli, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul. pp.1-2 * Dergide Makale KÖKER, L., (2007). Modern Hukuk Devlet Eleştirisi Bağlamında Neumann ve Habermas Toplum ve Bilim Dergisi, 110 (36-46)

* Yayınlanmamış Tez KIRIK, A.M., (2010). IP Televizyon Yayın Teknolojisi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. ss.1-2 * Gazete Yazısı Dünyanın en büyük adamı (12.07.2012) Hürriyet Gazetesi * İnternette Yazarı Belli Olan Yazı KELLNER, D., (2012). Cultural Studies and Philosophy: Intervention http://pages.gseis.ucla.edu/ faculty/kellner/essays/culturalstudiesphilosophy.pdf, 12.03.2012 (ERİŞİM TARİHİ MUTLAKA BELİRTİLMELİDİR!!!!!!!!!!!!) * İnternette Yazarı Belli Olmayan Yazı Anonim (2012) http://tebesirtozu.blogcu.com/akademik-dergiler/3050689, 12.03.2012 (ERİŞİM TARİHİ MUTLAKA BELİRTİLMELİDİR!!!!!!!!!!!!)

GUIDELINES FOR THE AUTHORS 1. The language of the journal is Turkish and English. 2. If the editorial board and the admistrative board approve the papers prepared different languages, it is accepted. The journal acts unilaterally. 3. The journal doesn t have a prted version. In the electronic version, only the Turkish and English abstracts are cluded.full texts are uploaded to the system pdf format seperately and volumes on the last day of publication date. 4. Papers are accepted on condition that the author is registered to be a member of the journal. 5. None of the authors can assert legal rights on the journal. 6. The journal cannot be held responsible for the papers; however, the author himself/herself is responsible for the articles unilaterally. 7. The papers, submitted to the journal, should not have been sent to another journal previously and under consideration of another journal for publication simultaneously. If such cases occur, the article is rejected on condition that refutation is published and the journal imposes the required sanctions on the author(s). 8. Each study is evaluated by the two referees, and the approved papers by the two referees are saved to be published the followg issues. 9. None of the studies and authors has privileges the journal. Each author and study has the same rights and they re equal. No privilege is granted. 10. The names of the referees-experts their fields-will not be revealed to the authors. Information concerng the authors is known only by the system manager and the editor. It is kept confidential. 11. Major and mor corrections are made. These corrections are requested from the authors twice. If the required corrections are not made, the publication is rejected by the system automatically. 12. If the article is produced from the thesis, presentation, and so on, it should be stated and explaed the footnote. Otherwise the author is accused of plagiarism. In that case, the journal cannot be held responsible for this situation.

13. If the paper is not with the scope of the journal, it is the editors and the admistrators who will accept or reject the paper unilaterally. The author cannot assert any legal rights. 14. The uploaded study belongs to the journal with its exclusive rights. For this reason, it is not necessary for the authors to sign any other documents. The studies uploaded to the system are regarded as beg transferred to our journal with all rights. 15. The evaluation process of the studies uploaded to the system takes two months. Studies that are not evaluated with this period are sent to a different referee. So this process may take longer and a demand cannot be asserted. The author cannot assert any legal rights and withdraw his/ her article this process. 16. In the articles with more than one author, the first mentioned author is regarded as the addressee, other authors are not communicated. The journal is not supposed to give formation to other authors. 17. The referees act dependently the journal. Authors cannot exercise power over the referees or cannot demand anythg from the referees. 18. The journal publishes four times a year as March, June, September and December. However, there might be changes the periods dependg on the publication process. The journal cannot be held responsible for this. 19. Followg the evaluation process of the studies, the referee report is sent to the first author. The authors should make the required corrections 15 days. If the corrections are not made 15 days, the article is rejected by the system automatically. None of the authors can impose sanctions on the journal this case. 20. In the studies prepared languages other than Turkish, there must be an abstract Turkish. Key words should be between 3-7 words. Articles should not exceed 20 pages. Appendices are not cluded this number. Turkish and English abstracts must be between 150 and 200 words and extended English abstract must be 750 words and above.. The text should be written TIMES NEW ROMAN font, 12 sized. The whole study should be sgle spaced. The titles should be written bold, Times New Roman font, 14 sized. The names and stitutions of the authors should be written bold, italic, Times New Roman font, 12 sized. Turkish and English abstracts should be Times New Roman font, 10 sized one under the other.

REFERENCES IN THE ARTICLE: Manuscripts should be prepared accordg to the sample article format the system. In other words, references are dicated with the name of author, year of publication and page numbers between parentheses beside the ma text. (Surname, Year of Publication: Page Number). Indicated as ( Yılmaz, 2014: 1-2) or (Hall, et all; 2014: 1-2). Access address must be given at the bottom of the page. Access date must be absolutely stated for ternet resources Like (Access Date: 14.08.2014). Footnotes of extra explanations about the content and other explanations must be given below the page. Notes numbered the text are located below the page by numbers with its explanation. Manuscripts should be prepared accordg to the sample article format the system. Citations made from a source are dicated between double quotes the text. E.g... Citations longer than 30-40 words are given as an dented paragraph without usg quotes. While providg reference, if the name of the author isn t with the text, the surname of the author and date of publication are dicated between parenthesis: (Korkmaz, 2007) In dicatg a certa page, page number is given addition to the surname of the author and date of publication: (Kırık, 2010: 13) If the name of the author is the text, only the publication date of source and page number are given between parenthesis: (2005: 33) Not sequential pages are dicated as: (Joyce, 2002: 21, 48 and 59) Sequential pages are dicated as: (Mandel, 2007: 21-4 and 33-5) In sources with two authors, the surnames of both authors are dicated: (Morley and Robs, 2007: 19) In sources with more than two authors, et all. is dicated: (Yücel et all. 2012).

If more than one study from the same author published the same year must be used, the sources are separated by addg the letters like a, b, c: Such as (Ortaylı, 1999a) (Ortaylı, 1999b). If more than one source about the same subject is dicated as reference with the text, sources are separated with semicolon: (Geray, 2005: 31; Moran; 2006: 37)

METHOD OF WRITING REFERENCES Only the sources cited the text must be cluded the references and those sources must be put order alphabetically by the surnames of authors. If more than one study belongg to the same author is cluded the references, it must be sorted by the date of publication (from old to new). *Book OSKAY ü., (2005) 19. Yüzyıldan Günümüze Kitle İletişim Kültürel İşlevleri Kuramsal Bir Yaklaşım, Der Yayınları, İstanbul. pp. 1-2 *Translated Book OSKAY ü., (2005) 19. Yüzyıldan Günümüze Kitle İletişim Kültürel İşlevleri Kuramsal Bir Yaklaşım, Der Yayınları, İstanbul. pp. 1-2 *Compilation Book OSKAY ü., (2005) 19. Yüzyıldan Günümüze Kitle İletişim Kültürel İşlevleri Kuramsal Bir Yaklaşım, Der Yayınları, İstanbul. pp. 1-2 *Article a Compilation Book HALL, S., (1997) The Work of Representation Representation: Cultural Representations and Signifyg Practices, Stuart Hall (comp.) side London: Sage Publications *Translated Article a Compilation Book PAZ, O., (2000) Tarih Sonu nda Batı Doğu ya Dönüyor Yüzyılın Sonu, Büyük Düşünürler Çağımızı Yorumluyor, Nathan Gardels (comp.) side, Translated by B. Çorakçı Dışbudak, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, (137-144)

* Book with Two Authors MATTELART, A., & NOVEAU, E., (2007). Kültürel İncelemelere Giriş, Translated by Hüsnü Dilli, İstanbul Bilgi University Publications, İstanbul, pp.1-2 *Article a Journal KÖKER, L., (2007). Modern Hukuk Devlet Eleştirisi Bağlamında Neumann ve Habermas Toplum ve Bilim Dergisi, 110 (36-46) *Unpublished Thesis KIRIK, A.M., (2010). IP Televizyon Yayın Teknolojisi, Unpublished Master s Thesis, Marmara University Institute of Social Sciences, İstanbul. pp.1-2 *Column Dünyanın en büyük adamı (12.07.2012) Hürriyet Newspaper *Onymous Article on the Internet KELLNER, D., (2012). Cultural Studies and Philosophy: Intervention http://pages.gseis.ucla. edu/faculty/kellner/essays/culturalstudiesphilosophy.pdf, 12.03.2012 (ACCESS DATE MUST BE ABSOLUTELY STATED) *Anonymous Article on the Internet Anonim (2012). http://tebesirtozu.blogcu.com/akademik-dergiler/3050689, 12.03.2012. (ACCESS DATE MUST BE ABSOLUTELY STATED)

YAYIN İLKELERİ 1. UHEYAD ; 4 ayda bir yayınlanan akademik ve bilimsel nitelikli uluslararası hakemli bir dergidir. Ancak derg özel durumlarda ara dönem içerisde de yayın çıkarma hakkı bulunmaktadır. 2. Dergimizde İktisat, İşletme, Çalışma Ekonomisi ve Endüstriyel İlişkiler, Ekonometri, İstatistik, Ekonomi ve Uluslararası İlişkiler alanlarından bilimsel ve özgün nitelikli çalışmalar yer almaktadır. Çalışmaların bilimsel kaygılarla yazılmış olması, alana katkıda bulunacak nitelikte olması, alandaki önemli kaynakları referans göstermesi, önyargı ile yazılmamış olması, slogan niteliğde cümleler içermemesi beklenir. Ayrıca tarama, araştırma, bildiriden geliştirilme vb. niteliklerden bire sahip olmalıdır. 3. Birden fazla yazarın bulunduğu çalışmalarda sorumlu yazar olarak belirtilen yazar muhatap kabul edilir. Bu durum belirtilmemiş ise ilk sırada yer alan yazar muhatap kabul edilir. 4. Kullanılan kaynaklar derg yayın kurallarına uygun şablona göre hazırlanmalıdır. 5. Makaleler dergimiz web sitesde yüklü olan örnek makaleye göre düzenlenmelidir. 6. Yazıların değerlendirilmesi aşamasında öncelikle hakem ve yazarların aynı kurumdan olmamasına özen gösterilir. Hakem ve yazarların isimleri titizlikle saklanır ve hiçbir şekilde açıklanmaz. Hakem Kurulu her sayıda değişir ve yazıların konusuna göre oluşturulur. 7. Her yazının alanına göre ilk aşamada iki hakem tay edilir. Hakem raporlarından bir Yayınlanamaz, diğer Düzeltilerek Yayınlanabilir ya da Yayınlanabilir olması durumunda ilgili alandan 3. hakem tay edilebilmekte ve onun raporu beklenebilmektedir. Yazardan sadece üç defa düzeltilme istenir. Her üç düzeltmede de istenilen düzeltmeler gerçekleştirilmemiş ise yayın sistem tarafından reddedilir. 8. Yazarların, kendilerden istenen düzeltmelere titizlikle ve ivedilikle uymaları, yazının son şekli düzeltilmiş haliyle dergiye 15 gün içde göndermeleri beklenir. Düzeltmeler konusuna

yeterce uyulmadığı anlaşılırsa bu durum yazara bildirilir. Belirtilen sürede düzeltilmiş olarak geri gönderilmeyen yazılar yayınlanacaklar listese alınmaz. 9. Dergimiz yayın dili Türkçe ve İngilizcedir. Farklı dünya dillerden de çalışmalar kabul edilmektedir. Bu durum ancak baş editörün onayı ve kabul etmesi doğrultusunda işleme alınır. 10. Dergiye yayınlanmak üzere gönderilen yazıların, daha önce başka bir yayın organında yayınlanmamış olması ya da yayın iç değerlendirme aşamasında bulunmaması gerekmektedir. 11. Daha önce akademik alanda ulusal ya da uluslararası nitelikli bilimsel toplantı, kongre, konferans ya da sempozyumda sunulmuş olan bildiriler, başka bir dergi ya da yayında yayınlanmamış olması ve makale formatına ve içeriğe dönüştürülmesi ve makalede belirtilmesi koşulu ile kabul edilebilir ve hakem sürece alınır. 12. Çeviri metler, eğer o met Türkçe de ender bulunabiliyorsa, çeviris alana katkı sağlayacağı düşünülüyorsa editör ve yayın kurulunun onayı ile kabul edilir ve hakem süreci başlatılır. Ancak her sayıda yayınlanacak çeviri sayısı sınırlıdır. Özgün metler tercih nedenidir. 13. Dergiye gönderilecek yazılar, MS Word Programı kullanılarak, Times New Roman karakterde, 12 Punto ve 1,5 satır aralığında yazılmalıdır. Sayfanın üst, alt, sol ve sağ taraflarında 3 er cm lik boşluklar olmalıdır. 14. Yazılar toplamda 20 sayfayı geçmemeli ve alt ortada sayfa numarası verilmiş olmalıdır. Yazıda paragraf girtisi olmamalıdır. Sayfa sayısını tablo ve grafik sayıları etkilemez. Tablo ve grafikler sayıları 15 + şeklde düşünülmelidir. 15. Türkçe yazılarda 750 kelime ve üzerde İngilizce özet, özet altında 3-7 anahtar sözcük(ler) yer almalıdır. Özet, yazıldığı yabancı dilde başlığı ve anahtar kelimeleri (keywords) de bulunmalıdır. 16. İngilizce yazılarda 150-200 kelimeyi geçmeyen Türkçe özet, başlık ve anahtar kelimeler bulunmalıdır. 17. Özette araştırmanın kapsamı, amacı, yöntemi, ulaşılan sonuçlar ve konudan kısaca söz edilmelidir. 18. Yazar adı ya da adları, kapak sayfasında yer almalıdır. Kapak sayfasında ayrıca, yazarın akademik ünvanı ve çalıştığı kurumun adı, adresi, iş ve cep telefonu, faks numarası ve e-posta adresi de bulunmalıdır. 19. Yazıların yayınlanması konusunda son karar baş editöre aittir. Baş editörün yazı hakkındaki değerlendirmesi, yazar(lar)a en kısa zamanda hakem raporlarıyla birlikte iletilir. 20. Dergiye gönderilen yazılar, yayınlansın veya yayınlanmasın geri gönderilmez.

21. Yazıların tüm sorumluluğu yazar(lar)ına aittir. 22. Yayımlanan çalışmaların yayın ve telif hakkı dergimize aittir. Sisteme yüklenen her bir çalışmanın yayın hakkı yazar tarafından otomatik olarak dergiye devredilir. Bu işlem iç hiçbir yazardan telif hakkı sözleşmesi imza etmesi istenmez. Sisteme yüklenen çalışma iç yazar bu şartları peşen kabul etmiştir. İtiraz hakkı bulanmamaktadır. 23. Yazar(lar) ulusal ve uluslararası akademik bilgi paylaşımını desteklemek amacıyla yazılarının tam met olarak ticari niteliği bulunmayan elektronik veri tabanlarında yer almalarını onaylarlar. 24. elektronik sistemle çalışan bir dergi olup, basılı olarak da yayınlanmaktadır. Basılı yayın almak isteyen kişiler dergi bedeli ilgili basım yapan firmaya ödemesi karşılığında tem etme hakkı bulunmaktadır. Dergimiz hiçbir yazara veya bireye, kuruma basılı dergi vermek zorunda değildir. Ye dergimize gönderilen çalışmalar iç yıllık üyelik ücreti ilgili basım firmasına ödenmelidir. Bu ücret sadece derg yıllık basım ve diğer giderleri iç basım evim yaptığı harcamalara istaden alınır. Dergimiz ücretli bir dergi değildir. 25. Sisteme yüklenen çalışmaların değerlendirme süresi iki aydır. Bu süre içerisde değerlendirilmeyen ve hakkında ilgili bilgi rapor alınmayan çalışmalar farklı bir hakeme daha gönderilir. 26. Yazar(lar) uygulama içerikli DENEYSEL, VAKA ve KURUMSAL içerikli araştırmalarda ETİK KURUL raporu gerektiren çalışmalarında mutlaka çalışmanın sisteme yüklenmesi durumunda ETİK KURUL raporunun TARİHİ ve RAPOR BİLGİSİ RAPOR NUMARASI çalışma sisteme yüklenirken sistemde bulunan ETİK KURUL RAPOR BİLGİSİ kısmına gerekli bilgileri yazmak zorundadır. Olası bir olumsuzluk ve eksiklik durumunda dergimiz ulusal ya da uluslararası hukuk kuralları çerçevesde bir sorumluluk yüklenmez. Bu konuda her türlü sorumluluk yazar(lar) aittir. Etik kurul raporu ve araştırmaya ilişk resmi bilgiler bulunmakta ise mutlak surette bu bilgiler çalışma sisteme yüklenirken girilmelidir. Bu konuda, dergi editörleri, sistem editörleri, yayın kurulu, imtiyaz sahibi, yayın yönetmeni, hakem kurulu ve değerlendirme yapan hiçbir hakem yükümlülük ve sorumluluk altında değildir. Oluşabilecek her türlü maddi, manevi ve hukuksal bir olumsuzlukta yazar(lar) sorumludur. DERGİMİZ ADINA OLUŞABİLE- CEK HER TÜRLÜ MADDİ, MANEVİ VE HUKUKİ BİR DURUMDA OLUMSUZLUKTA DERGİMİZ TEK TARAFLI OLARAK HUKUKİ HAKLARINI ULUSAL VE ULUSLARA- RASI OLARAK SAKLI TUTAR. YUKARIDA BELİRTİLEN 26 MADDELİK YAYIN İLKESİ VE BİLGİLERİ SİSTEME DÂHİL OLAN YAZAR veya YAZARLAR TARAFINDAN KABUL EDİLMİŞ SAYILIR. HİÇ BİR YAZARIN BU YAYIN İLKELERİNE İTİRAZ ETME HAKKI YOKTUR. DERGİMİZ YAYIN İLKELERİ ve

ÇALIŞMALARIN YAYINLANMASI, DEĞERLENDİRİLMESİ veya RED EDİLMESİNDE TEK TARAFLI HAKKA SAHİPTİR. BU HAK HİÇ BİR KOŞUL ve ŞARTA BAĞLI OLMAKSIZIN DEĞİŞTİRİLEMEZ. İLGİLİ İLKELER veya KURALLAR ÇERÇEVESİ DIŞINDA HAREKET EDEN YAZAR/YAZARLAR HAKKINDA DERGİMİZ İLGİLİ KANUN VE YÜKÜMLÜKLER ÇERÇEVESİNDE KANUNİ HAKKINI TEK TARAFLI OLARAK KULLANMA HAKKINA SAHİPTİR. SİSTEME DÂHİL OLAN HERKES BUNLARI PEŞİNEN KABUL ETMİŞTİR.

PUBLICATION PRINCIPLES 1. UHEYAD is an ternational refereed journal with an academic and scientific attributions published every 4 months. However, the journal holds the right to publish terim issues on special occasions. 2. Scientific and origal studies the fields of Economics, Labor Economics and Industrial Relations, International Relations, Busess Admistration, Fance, Management Organization, Econometrics, Statistics and Economy are cluded the journal. The papers must be written with scientific concerns, should contribute to the field, dicate the important resources as references, not be written with prejudice, not clude motto-like sentences. They should also have one of the qualities of scanng, research and developg from a notice. 3. In studies where there is more than one author, the author beg the first place is seen as addressee. 4. Sources used should be prepared accordance with the publication template of the journal. 5. Manuscripts should be prepared accordg to the examples that are stalled on the website of the journal article. 6. Referees and authors shouldn t be from the same stitution regardg the stage of evaluation. Names of referees and authors are kept confidential and announced by no means. Referee Board changes every volume and it is constituted accordg to the subject of studies. 7. Two referees are assigned accordg to the field of study the first place. If one of the referee evaluations is Unpublishable and the other one is Publishable with editg or Publishable, a third referee from the related field can be assigned and her/his evaluation is demanded. Only three editg can be requested from the author. If the requested editg fails to be done three times, the submission is rejected by the system. 8. Authors are expected to do the requested editg delicately and to send the edited version of the paper to the journal with 15 days. If it is noticed that editg hasn t been conducted properly,

the author is formed. The edited version of submissions not sent back with the prescribed time are not taken to the publication list. 9. The publication language of our journal is Turkish and English. However, papers prepared other world languages can also be accepted. This case is only valid with the approval of editor-chief. 10. The studies demanded to be published our journal should bear the feature that they weren t published another place or not evaluation process for publication at that time. 11. Papers presented national and ternational academic scientific meetgs, congresses, conferences and symposiums can be accepted and taken to referee evaluation process on condition that they weren t published another journal before and they comply with the article formats and contents and they are dicated the article. 12. Translated texts are accepted with the approval of editorial and publication board and referee evaluation process is itiated if the related text is rarely found Turkish and if its translation is thought to contribute to the field. But there are a limited number of translations allowed for each volume. Origal texts are preferred. 13. Submissions to the journal must be written MS Word Program, with 12 pt Times New Roman and sgle le spacg. There must be 3 cm margs all sides of the page. 14. Papers shouldn t be over 20 pages; page number must exist at the bottom of the page as centered. Paragraphs shouldn t be dented. Number of pages isn t affected from tables and charts. The number of tables and charts must be considered as +15.. 15. For papers Turkish, there must be extended English abstract of 750 words and above and 3-7 key words below the abstract. The abstract must clude the title of the article and keywords that foreign language. 16. For papers English, there must be a Turkish abstract no more than 150-200 words, title and key words. 17. The scope of research, its purpose, method, results obtaed and subject should be shortly dicated the abstract. 18. Name(s) of the author must be dicated on the cover page. Academic title of the author, name of the stitution where s/he works, address, work and mobile phone, fax number and e-mail must exist on the cover page. 19. The decision to publish the papers belongs to editor--chief. The evaluation of editor--chief about the paper is sent together with the referee report with the shortest time.

20. Submissions sent to the journal are not sent back whether or not it is published. 21. All responsibility of the submissions belongs to the concerned author(s). 22. Publication and copyrights of the published papers belong to our journal. The copyright of the each study uploaded to the system is automatically transferred to the journal. No sign for the copyright agreement is requested from the authors for this operation. The author accepts these conditions advance for the paper uploaded to the system. The person reserves no right of opposition. 23. Author(s) approve(s) the placement of the full texts of their papers on electronic databases bearg a non-commercial character with the purpose of supportg national and ternational academic knowledge sharg. 24. UHEYAD is operated through an e electronic system, and also published a prted version. Those who wish to have the journal as hardcopy have the right to do so by payg the cost of the journal to the prtg company. Our journal is not obliged to give the prted version to any stitution or dividual. Annual fees for the studies sent to our journal should also be paid to the prtg company. The fee is received as based on only the expenses paid by the journal to the prtg company for the annual prtg and other expenditures. 25. The evaluation period of the studies uploaded to the system is two months. Studies not evaluated with this period and not provided with an evaluation report are sent to a different referee. 26. Author(s) are required to write the necessary formation ETHICAL BOARD INFORMATION OF REPORT part while uploadg the article to the system with DATE and INFORMATION of REPORT -REPORT NUMBER as given by the ETHICAL BOARD if the studies require ETHICAL BOARD report and have EMPIRICAL, CASE and CORPORATE content. Our journal doesn t bear any responsibility case of a possible negative situation and deficiency with the framework of national or ternational rules of law. The whole responsibility belongs to the author(s) this sense. If formal formation regardg the report of ethical board and research exist, they must be serted while uploadg the study to the system. In this regard, editors of the journal, system editors, editorial board, publisher, executive editor, referee board and the other referees conductg evaluation bear no responsibility. Author(s) are responsible for any material, moral and legal negative situation that may occur. IN CASE OF ALL KINDS OF MATERIAL, MORAL AND LEGAL SITUATION PROBLEM, OUR JOURNAL UNI- LATERALLY RESERVES ITS LEGAL RIGHTS IN NATIONAL AND INTERNATIONAL TERMS.

27-26-ITEM PUBLICATION PRINCIPLES AND INFORMATION STATED ABOVE ARE CON- SIDERED AS ADOPTED BY THE AUTHOR OR AUTHORS INCLUDED IN THE SYSTEM. NONE OF THE AUTHORS HAVE THE RIGHT TO OBJECT THESE PUBLICATION PRIN- CIPLES. OUR JOURNAL HOLDS THE UNILATERAL RIGHT IN PUBLICATION, EVA- LUATION or DENIAL OF THE PUBLICATION PRINCIPLES and PAPERS. THIS RIGHT CAN NOT BE CHANGED NOTWITHSTANDING ANY CONDITION. OUR JOURNAL HAS THE RIGHT TO USE ITS LEGAL RIGHTS UNILATERALLY WITHIN THE FRAME- WORK OF RELEVANT RULES AND LIABILITIES AGAINST THE AUTHOR/AUTHORS ACTING OUT OF THE FRAMEWORK OF THE RELEVANT PRINCIPLES or RULES. EVERYBODY INCLUDED IN THE SYSTEM ACCEPTS THESE RULES IN ADVANCE.

HAKEM KURULU ÜNVANI ADI SOYADI BAĞLI OLDUĞU KURUM DR. Ahmet Burç YERELİ HACETTEPE ÜNİVERSİTESİ DR. Ali Serdar YÜCEL FIRAT ÜNİVERSİTESİ DR. Alpaslan Hamdi KUZUCUOĞLU YENİ YÜZYIL ÜNİVERSİTESİ DR. Aygül YANIK TRAKYA ÜNİVERSİTESİ DR. Ayhan AYTAÇ TRAKYA ÜNİVERSİTESİ DR. Ayla TAŞKIRAN DÜZCE ÜNİVERSİTESİ DR. Ayl ZEKİOĞLU CELAL BAYAR ÜNİVERSİTESİ DR. Baki YILMAZ SELÇUK ÜNİVERSİTESİ DR. Bülent KILIÇ ÖZEL HEKİM DR. Cemal ZEHİR YILDIZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ DR. Çet BEKTAŞ ERZİNCAN ÜNİVERSİTESİ DR. Çet YAMAN SAKARYA ÜNİVERSİTESİ DR. Col C. WILLIAMS SHEFFIELD UNIVERSITY DR. Ebru ONURLUBAŞ TRAKYA ÜNİVERSİTESİ DR. Eme DEMİRAY ANADOLU ÜNİVERSİTESİ DR. Eme ÖZMETE ANKARA ÜNİVERSİTESİ DR. Ercan ŞAHBUDAK CUMHURİYET ÜNİVERSİTESİ DR. Fatih ÇATIKKAŞ CELAL BAYAR ÜNİVERSİTESİ DR. Feryal ÇUBUKÇU DOKUZ EYLÜL ÜNİVERSİTESİ DR. Fikriye TOKER TRAKYA ÜNİVERSİTESİ DR. Giray SAYNUR DERMAN SAKARYA ÜNİVERSİTESİ DR. Gülsüm ÇALIŞIR GÜMÜŞHANE UNIVERSITY DR. Gülten HERGÜNER SAKARYA ÜNİVERSİTESİ DR. Gökşen ARAS ATILIM ÜNİVERSİTESİ DR. H. Arif TUNCEZ SELÇUK ÜNİVERSİTESİ DR. H. Yelda ŞENER DUMLUPINAR ÜNİVERSİTESİ DR. Kürşad ZORLU AHİEVRAN ÜNİVERSİTESİ DR. Lordwell C.T. NKHWANGWA PENTECOSTAL LIFE UNIVERSITY DR. Marijana BARIC THE UNIVERSITY OF BUCKINGHAM DR. Mehmet Akif ARVAS YÜZÜNCÜ YIL ÜNİVERSİTESİ DR. Mehmet YÜCE ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ DR. Michael KUYUCU İSTANBUL AYDIN ÜNİVERSİTESİ DR. Murat ERCAN BİLECİK ÜNİVERSİTESİ DR. Mustafa TÜRKMEN CELAL BAYAR ÜNİVERSİTESİ DR. Muzaffer AKSOY ARAB BANKING DR. Nalan AKDOĞAN BAŞKENT ÜNİVERSİTESİ DR. Nezahat GÜÇLÜ GAZİ ÜNİVERSİTESİ DR. Nilgün SARP LEFKE AVRUPA ÜNİVERSİTESİ DR. Nur DİLBAZ ALACAHAN ÇANAKKALE 18 MART ÜNİVERSİTESİ DR. Ramazan ERDEM SÜLEYMAN DEMİREL ÜNİVERSİTESİ DR. Sefer GÜMÜŞ BEYKENT ÜNİVERSİTESİ DR. Serdar TOK SAKARYA ÜNİVERSİTESİ DR. Serpil AYTAÇ ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ DR. Sevç ÜRETEN BAŞKENT ÜNİVERSİTESİ DR. Suat UĞUR ÇANAKKALE 18 MART ÜNİVERSİTESİ

DR. Sudi APAK BEYKENT ÜNİVERSİTESİ DR. Süleyman ÖZDEMİR İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ DR. Tamer BUDAK İNÖNÜ ÜNİVERSİTESİ DR. Taner AKÇACI KİLİS ÜNİVERSİTESİ DR. Yagoub ELRYAH XIAMEN UNIVERSITY DR. Yasem KESKİN BENLİ GAZİ ÜNİVERSİTESİ DR. Yavuz TAŞKIRAN KOCAELİ ÜNİVERSİTESİ DR. Yener ATASEVEN ANKARA ÜNİVERSİTESİ DR. Ömer Okan FETTAHOĞLU KAHRAMANMARAŞ SÜTÇÜ İMAM ÜNİVERSİTESİ DR. Şebnem ASLAN SELÇUK ÜNİVERSİTESİ

UHEYAD Adres : Atakent Mah. Akasya 1 Evleri C2-23 Blok Kat 4 Daire 17 Halkalı Küçükçekmece İstanbul Web: http:/// Mail: hakanmuratkorkmaz34@gmail.com