Karamürsel, Marmara Bölgesinde İzmir Körfezi nin güneyinde Kocaeli iline bağlı bir ilçedir.

XIX. YÜZYILIN İLK YARISINDA KARAMÜRSEL KAZASINDA NÜFUS Zafer ATAR * Muzaffer TEPEKAYA** Karamürsel, Marmara Bölgesinde İzmir Körfezi nin güneyinde Kocaeli iline bağlı bir ilçedir. Karamürsel in yerleşim tarihine baktığımızda önemli bir geçit noktası olarak seyyahların ve denizcilerin uğrak yeri olduğu görülmektedir 1. Bölgede ilk yerleşimin hangi dönemde başladığına, diğer bir ifadeyle geçmişte Prainetos, Prietos, Pronektos, Pronetios veya Prinetos gibi isimlerle anılan Karamürsel in kimler tarafından kurulduğuna dair kesin bir bilgi bulunmamaktadır. Ancak eldeki veriler ışığında, MÖ IX. ve VII. yüzyıllarda Atina ve Fenike kolonilerinin gelişme devrinde, Fenikelilerin Tir ve Say dan hareketle, Karadeniz ve Marmara kıyılarına kadar uzanan alanlarda, Prainetos adını verdikleri koloniler oluşturdukları ve bu kolonilerden birinin de, Fenikelilerin Stephanus devrinde İzmit körfezinin güney sahilinde, bugünkü Karamürsel ve Hersek in bulunduğu yerde kurulan şehir olduğu bilinmektedir. Fenikeliler dışında Eti, Frigya, Pers ve Roma uygarlıklarına sahne olan Karamürsel e, M.Ö.279 yılında Perslerin yerleştikleri ve bu bağlamda şehrin kuruluşunun da bu tarihe rastladığı ifade edilmektedir 2. Bölgenin Karamürsel adıyla anılması hususunda en tafsilatlı bilgiyi ise Prof.Dr. Enver Konukçu vermektedir. Konukçu, bölgenin Kara Mürsel tarafından ele geçirildiğini ve Osmanlı hâkimiyeti altına alındığından bahisle, arazinin yönetiminin Orhan Bey tarafından yine Kara Mürsel e verildiğini, âdet olduğu üzere de onun ismiyle isimlendirildiğini 3 ifade etmektedir. XVI. yüzyılda Kocaeli Sancağı nın sınırları, günümüz Kocaeli ilinin sınırlarından daha geniş bir alanı kapsamaktaydı. Kocaeli Sancağı, bugün müstakil birer il olan Sakarya (Ada) ve Yalova (Yalak Abâd); İznik, Üsküdar, Yoros, Şile ve Görele kazalarını içermekteydi. Günümüzde ilçe konumunda olan Karamürsel, Darıca, Hereke, ve Karasu, XVI. yüzyılda Kocaeli Sancağı nın birer köyü durumundaydı 4. Yine XVI. yüzyılın sonlarına ait kayıtlardan anlaşılmaktadır ki; Yalakabad Nahiyesi nde Karamürsel, mahallelere ayrılmış bir köy olarak nahiyenin merkezini oluşturmaktaydı. Bu bağlamda Karamürsel altı mahalleden müteşekkil bir yerleşim birimi durumunda olup, bu mahallelerde toplam 317 nefer mütemekkin olarak kaydedilmiştir 5. XIX. yüzyılın başlarında gelindiğinde ise Yalakabad yani Yalova ile Karamürsel ayrı birer kaza haline gelmişti. Bu girizgâhtan sonra Osmanlı Devleti ndeki nüfus sayımları ve özelde Karamürsel i ele aldığımızda; bilindiği üzere, Osmanlı Devleti arazi ve nüfus kayıtlarının tutulması- * Doç.Dr. Manisa Celal Bayar Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü, e-mail: atarzafer@hotmail.com ** Prof. Dr. Manisa Celal Bayar Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü, e-mail: muzaffer.tepekaya@gmail.com 1 Dilek Bayraktar, Karamürsel Şehrinin Yerleşim Özellikleri, İ.Ü.Coğrafya Dergisi, Sayı 6, İstanbul 1998, s. 367. 2 Mehmet Kaya- Derya Gecili, 19. Yüzyıl Karamürsel Kazası nın Sosyal ve Ekonomik Durumu: Temettuat Defterleri Örneği, Uluslararası Kara Mürsel Alp ve Kocaeli Tarihi Sempozyumu II, Cilt 1, Kocaeli 2016, s.603. 3 Ayrıntılı bilgi için bkz. Enver Konukçu, Karamürsel ve Çevresi, Uluslararası Kara Mürsel Alp ve Kocaeli Tarihi Sempozyumu II, Cilt 1, Kocaeli 2016, s.204-205; ayrıca bkz. Erdoğan Özdemir, Dünden Bugüne Karamürsel, Karamürsel 1992, s. 20. 4 Mehmet Salih Erpolat, XVI. Yüzyıldan XX. Yüzyıla Kocaeli ndeki Yer Adlarında Meydana Gelen Değişmeler, Uluslararası Gazi Akça Koca ve Kocaeli Tarihi Sempozyumu Sempozyum Bildirileri, Cilt 1, Kocaeli 2015, s.528. 5 Vedat Turgut, XVI. Yüzyılın Sonlarında Kocaeli Sancağı nda Demografik ve İktisadi Vaziyet, Uluslararası Gazi Akça Koca ve Kocaeli Tarihi Sempozyumu Sempozyum Bildirileri, Cilt 1, Kocaeli 2015, s.330,414. 489

Zafer ATAR / Muzaffer TEPEKAYA na büyük bir önem vermiştir. Devletin geleneksel tahrirleri, özellikle XVI. ve XVII. yüzyıllarda genişleyerek devam etmiş, bu dönem, âdeta tahrir asrı olarak kabul edilmiştir. Sayım ve tahrir faaliyetleri, XIX. yüzyıl başlarında nüfus ve temettüat sayımları şeklinde devam etmiştir. 1830-1831 tarihlerinden itibaren başlayan modern nüfus sayımlarında, sadece erkek nüfus kaydedilmiştir. XIX. yüzyılın ilk yarısında Karamürsel ve köylerinin nüfus yapısı incelenirken, esas aldığımız defterler Başbakanlık Osmanlı Arşivi nde bulunan Nüfus Defterleri Kataloğunda kayıtlı olan; - 588 numaralı ve (H.1247) 1832 tarihli Bolu Eyaleti, Kocaeli Sancağı, Pazarköyü, Yalakabad ve Karamürsel Kazası Müslim Nüfus Defteri 6-631 numaralı ve (H.1256) 1841 tarihli Bolu Eyaleti, Kocaeli Sancağı, Karamürsel Kazasında Sakin Müslim ve Gayr-i Müslim Nüfus Defteri 7-632 numara ve (H.1258) 1843 tarihli Bolu Eyaleti dâhilinde vaki Kocaeli Sancağı Defterdarlığı İdaresinde Bulunan Karamürsel Ehl-i İslam ve Reaya Defteridir 8. Bunların dışında, yine Karamürsel kazası mahalleleri ve köylerindeki nüfus durumunu ortaya koyabilmek ve nüfus defterleri ile mukayese yapabilmek adına temettüat defterleri 9 incelenmiştir. 1832 Tarihli Deftere Göre Karamürsel Kazasında Nüfus 1832 tarihli nüfus defterini ele aldığımızda, defterin 142-214 sayfaları arasının Karamürsel kazasını kapsadığını görmekteyiz. 1841 ve 1843 tarihli nüfus sayım defterlerinden farklı olarak bu defterde, hane numarası verilmeksizin tahririn yapıldığını görmekteyiz. Bunun dışında hâne reislerinden başlamak üzere her hânedeki çocuk ve yetişkin erkeklerin isimleri, varsa sıfat ya da lâkapları, yaşlarıyla birlikte, akrabalık derecelerine (oğlu, damadı, yeğeni) göre düzenlenmiştir. Vefat gibi vukuat kaydının yanı sıra; gerektiğinde, herhangi bir sebeple nüfus kaydı başka yere nakledilenler, tarih ve bazen gerekçe gösterilerek kırmızı mürekkeple işaretlenmişlerdir. Bahsi geçen defterde, mesleklere yer verilmemiştir. Ayrıca mahalle ve köylerde, muhtar ya da imama dair herhangi bir kayıt bulunmamaktadır. Yine bu defterde, şahısların orta boylu, uzun boylu, kara sakallı, kır sakallı, kumral sakallı, kumral bıyıklı vs. gibi fizikî özelliklerinin belirtildiği görülmektedir. Kendisinden sonraki 1841 ve 1843 tarihli defterlerden farklı olarak sadece sagir 10 ifadesine rastlanılmış, ter bıyıklı, sakalı bıyığı henüz çıkmayanlar için kullanılan şabb-ı emred, kebir gibi tanımlamalara bu defterde rastlanılmamıştır. 6 BOA. NFS.d. 588. 7 BOA. NFS.d. 631; Bu defter arşiv kataloglarına Bolu Eyaleti, Kocaeli Sancağı, Karamürsel kazasında sakin müslim ve gayr-i müslim nüfus defteri şeklinde kaydedilmiştir. Ancak defterin kapağında 1258 tarih ve Hüdavendigar Eyaleti Kocaeli Livası Karamürsel kaydı bulunmaktadır. 8 BOA. NFS.d. 632. 9 BOA. ML.VRD.TMT.d. 3995, 3996, 3997, 3998, 4000, 4001, 4002, 4004, 4005, 4006, 4008, 4009, 4010, 4011, 4012, 4013, 4015, 4016; Ayrıca nüfus defterlerindeki verileri, temettüat defterlerinde yer alan verilerle mukayesesi esnasında, Derya Gecili, Temettuat Defterlerine Göre Karamürsel Kazasının Sosyal Ve Ekonomik Yapısı (1844-1845), Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Niğde Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2002 den istifade edilmiştir. 10 Sagir: Çoçuk yerine kullanılan bir tabirdir. Bkz Mehmet Zeki Pakalın, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, Cilt III, İstanbul 2004, s. 91. 490

XIX. Yüzyılın İlk Yarısında Karamürsel Kazasında Nüfus Diğer taraftan bu deftere göre Karamürsel de, Kayacık, Hacı Mehmet Ağa, Ömer Ağa, Cami-i Atik, İsmail Ağa, Debbağhane ve Hamambaşı ismiyle 7 mahalle ve Halıdere, Gonca, İnebeğli, Ereğli, Ulaşlı, Akcan, Dere, Karaahmetli, Pazaryeri, Mürdegöz, Fuğlacık ve Hersek namında 12 köy bulunmaktadır. 1832 tarihli defterdeki verileri ele almadan evvel, Enver Ziya Karal ın 1831 yılına dair verilerini de burada vermemiz uygun olacaktır. Buna göre 1831 tarihinde Karamürsel in erkek nüfusu, 1443 müslim ve 1496 gayrimüslim olmak üzere toplamda 2939 olarak 11 karşımıza çıkmaktadır. 1832 tarihli deftere göre Karamürsel de mahalle ve köylerin durumu; Mahalleler Kayıt Yaş Aralığı Ortalama Yaş 1 Kayacık 57 1-80 30,10 2 Hacı Mehmet Ağa 85 1-90 30,69 3 Ömer Ağa 80 1-65 25,57 4 Cami-i Atik 134 2-60 29,35 5 İsmail Ağa 82 1-60 24,54 6 Debbağhane 56 1-70 30,32 7 Hamambaşı 16 2-92 30,25 Toplam 510 Köyler 1 Halıdere 178 1-100 30,69 2 Gonca 78 1-100 27,68 3 İnebeğli 114 1-70 22,75 4 Ereğli 250 1-60 24,64 5 Ulaşlı 104 1-100 26,54 6 Akcan 121 1-80 25,84 7 Dere 82 1-70 26,5 8 Karaahmetli 39 1-100 23,92 9 Pazaryeri 54 1-56 22,66 10 Mürdegöz 68 1-85 23,07 11 Hersek 25 1-60 26,8 12 Fuğlacık 11 2-35 16,45 Toplam 1124 Daha öncede ifade ettiğimiz üzere, Enver Ziya Karal ın aktardığı rakamlara göre 1831 tarihli sayımlarda 1443 erkek kaydı bulunmaktayken, 1832 tarihli kayıtlarda bu rakam 1634 e yükselmiştir. Doğum, kayıt nakli vs. gibi hususlar göz önüne alındığında nüfusun (erkek nüfusun) yaklaşık %13,3 civarında bir artış gösterdiği anlaşılmaktadır. Bu nüfusun %70 i 11 Enver Ziya Karal, Osmanlı İmparatorluğu nda İlk Nüfus Sayımı 1831, Ankara 1995, s.202. 491

Zafer ATAR / Muzaffer TEPEKAYA köylerde, %30 u ise mahallelerdedir. Aşağıdaki grafiklerde Karamürsel nüfusunun mahalle ve köylerdeki dağılımına yer verilmiştir; 1832 Tarihli Deftere Göre Karamürsel Kazası Mahallelerine Göre Erkek Nüfusun Dağılımı 1832 Tarihli Deftere Göre Karamürsel Kazası Köylerine Göre Erkek Nüfusun Dağılımı 1832 tarihli nüfus defterinde dikkatimizi çeken iki önemli husus bulunmaktadır ki, bunları belirtmemiz gerekir; birincisi defterde Karamürsel in mahalleleri arasında zikrettiğimiz Hamambaşı mahallesine dairdir. 1832 tarihli nüfus defterinde kayıtlı olan bu mahalleye, daha sonraki nüfus defterleri ile temettüat defterlerinde rastlanılmamaktadır. Bir diğer husus ise, 1841-1843 tarihli nüfus defterleri ile temettüat defterlerinde nüfusun gözükmediği Gonca karyesinde, 1832 yılında 78 erkek kaydı bulunmaktadır. Kuvvetle muhtemeldir ki, 1832 yılı sonrasında köyün ahalisi köyden göç etmiş ve köy tamamen gayrimüslimlerin yaşadığı bir köy haline dönüşmüştür. 1841 Tarihli Deftere Göre Karamürsel Kazasında Nüfus 631 numaralı ve (H. 1256) 1841 tarihli Karamürsel e ait bu nüfus defterinde, 1832 tarihli defterden farklı olarak, hane numaralarının verilmiş olduğunu görmekteyiz. Ayrıca bir önceki defterde sadece sagir tabiri kullanılmışken, bu defterde çocuk ve genç erkek nüfusun yaşlarının yanı sıra, şabb-ı emred ve ter bıyıklı ifadelerine rastlanılmıştır. Yine bir önceki defterde olduğu gibi bu defterde de zükûr nüfusun mesleklerine dair herhangi bir bilgiye yer verilmemiştir. Aynı şekilde farklı bölgelere ait nüfus defterlerinde karşılaştığımız muhtar ve imam vs gibi memuriyetler de defterde belirtilmemiştir. 1841 tarihli nüfus defterinde, Karamürsel mahallelerinde herhangi bir değişiklik olmadığını görmekteyiz. Zira daha önce ifade ettiğimiz üzere, 1832 yılına ait defterde yer alan Hamam- 492

XIX. Yüzyılın İlk Yarısında Karamürsel Kazasında Nüfus başı mahallesine dair kayıt, sonraki yıllara ait defterlerde bulunmamaktadır. Dolayısıyla 1841 tarihli defterde Karamürsel de, Kayacık, Hacı Mehmet Ağa, Ömer Ağa, Cami-i Atik, İsmail Ağa ve Debbağhane isimleriyle 6 mahallenin bulunduğu görülmektedir. Aşağıdaki tabloda Karamürsel in mahallelerinde hane sayısı, kayıt sayısı ve ortalama yaş aralıklarına yer verilmiştir. Mahalleler Hane Kayıt Yaş Aralığı Ortalama Yaş 1 Kayacık 22 53 1-60 22,94 2 Hacı Mehmet Ağa 43 89 1-75 29,29 3 Ömer Ağa 39 75 1-60 24,34 4 Cami-i Atik 57 107 1-65 29,30 5 İsmail Ağa 36 60 1-65 26,71 6 Debbağhane 27 47 1-70 30,60 Toplam 224 431 Mahallelere baktığımızda gayrimüslim kaydına rastlanılmamaktadır. Bununla birlikte 1832 tarihli defterde Karamürsel in mahallelerinde 510 erkek kaydı bulunmaktayken, 1841 tarihli defterde bu rakamın 431 e düştüğü dikkat çekmektedir. 1841 tarihli Karamürsel nüfus defterindeki verilere ışığında, kazanın köylerini değerlendirdiğimizde karşılaştığımız tablo şu şekildedir; Köyler Hane Zükûr G.MüslimHane Zükûr Yabancı Ehl-i İslam 1 Dere 37 72 15 3 2 İnebeğli 52 94 3 Karaahmetli 15 36 4 Mürdegöz 29 56 117 269 5 Gören 43 82 6 Akcan 57 104 7 Pazaryeri 24 48 Yabancı Reaya 8 Ereğli-yi Zir 137 214 28 9 Ereğli-yi Bala 141 310 14 10 Ulaşlı 51 85 24 11 Halıdere 50 92 12 Der Mahalle-i Bala 33 92 4 13 Hersek 17 25 5 14 Saraycık 2 2 4 8 5 15 Fuğlacık 2 3 136 293 16 Gonca 167 378 13 17 Cedid 100 202 Toplam 549 1005 665 1460 20 3 Cebeci Arnabud 88+44= 132 (Nefs-i Karamürsel) 493

Zafer ATAR / Muzaffer TEPEKAYA Yukarıdaki tablodan da anlaşılacağı üzere 1841 tarihli deftere göre Karamürsel e bağlı 17 köy olduğu görülmektedir. 1832 sayımlarında köylerin sayısı 12 idi. Dolayısıyla 1832 den -1841 e gelinen süreçte kazaya bağlı köylerin sayısında bir artış olduğu gözlemlenmektedir. Köylerdeki nüfus yapısına baktığımızda; 17 köyün 11 inde sadece nüfusun bulunduğu, 3 ünde (Gonca, Cedid ve Ereğli-yi Bala da) gayrimüslimlerin bulunduğu ve geriye kalan 3 köyde de (ki bunlar Fuğlacık, Saraycık, Mürdegöz köyleridir) müslim-gayrimüslimlerin birlikte yaşadıkları görülmektedir. Köylerdeki erkek nüfus oranları ise 1005 Müslim (%41), 1460 (%59) gayrimüslim şeklindedir. Aşağıdaki grafiklerde 1841 tarihli sayınlara göre Karamürsel kazasında erkek nüfusun köy ve mahallelere göre dağılımına yer verilmiştir. 1841 Tarihli Deftere Göre Karamürsel Kazasında Erkek Nüfusun Dağılımı 1841 Tarihli Deftere Göre Karamürsel Kazası Mahallelerine Göre Erkek Nüfusun Dağılımı Grafiklerden de anlaşılacağı üzere bir önceki sayımlara göre, köylerde bulunan erkek nüfusun sayısında önemli bir artış olmuştur. Bunda en önemli etken köy sayısının 12 den 17 ye çıkmış olmasıdır. Diğer taraftan bir önceki sayımda yani 1832 tarihli defterde sadece erkek nüfusa dair oranlamanın yapıldığını belirtmemiz gerekir. Dolayısıyla yine sadece nüfus üzerinden bir oranlama yapacak olursak, 1832 de oranlar %31 e-%69 iken, 1841 de %30 a - %70 şeklinde karşımıza çıkmaktadır. Dolayısıyla dikkate değer bir artış ya da azalma olmadığını rahatlıkla ifade edebiliriz. Kazanın tamamını göz önünde bulundurduğumuzda ise; erkek nüfusun 1436, gayrimüslim erkek nüfusun ise 1460 olduğunu görmekteyiz. Yani oranların hemen hemen %50 şer şeklinde tezahür ettiği görülmektedir. 494

XIX. Yüzyılın İlk Yarısında Karamürsel Kazasında Nüfus 1843 Tarihli Deftere Göre Karamürsel Kazasında Nüfus Daha önceki yıllara ait defterlerle mukayese ettiğimizde, 1843 tarihli nüfus defterinde Karamürsel e bağlı mahalle sayısında herhangi bir değişim olmadığını görmekteyiz. Bununla birlikte Karamürsel in mahallelerinde 1841 tarihli defterde olduğu gibi gayrimüslim kaydına rastlanmamaktadır. Ancak nüfus durumunu ele aldığımızda, yıldan yıla Karamürsel in mahallelerinde erkek nüfusun sayısında bir azalma olduğu dikkat çekmektedir. Zira 1832 de 510, 1841 de 431 ve 1843 de 412 kaydın defterlere yansıdığı görülmektedir. Aşağıdaki tabloda Karamürsel e bağlı mahallelerin isimleri, hane ve kayıt sayıları ile erkek nüfusun yaş ortalamasına yer verilmiştir. Mahalleler Hane Kayıt Yaş Aralığı Ortalama Yaş 1 Kayacık 20 50 1-70 28,40 2 Hacı Mehmet Ağa 38 85 1-65 29,29 3 Ömer Ağa 37 75 1-80 27,46 4 Cami-i Atik 53 102 1-65 28,40 5 İsmail Ağa 36 52 1-60 27.52 6 Debbağhane 24 48 1-70 32,33 Toplam 208 412 Daha önce de ifade ettiğimiz üzere, 1841 tarihli defterle mukayese ettiğimizde, Karamürsel a bağlı mahallelerdeki hane ve erkek nüfus sayılarında bir azalma söz konusudur. Zira 1841 tarihli defterde hane sayısı 224 iken, bu sayı 1843 yılında 208 e düşmüş, aynı şekilde 1841 yılında 431 olarak kaydedilen erkek nüfus, 1843 te 412 ye düşmüştür. Nüfusun köy ve mahallelere göre dağılımı ise şe şekildedir; 1843 Tarihli Deftere Göre Karamürsel Kazasında Erkek Nüfusun Dağılımı 1843 Tarihli Deftere Göre Karamürsel Kazası Mahallelerine Göre Erkek Nüfusun Dağılımı 495

Zafer ATAR / Muzaffer TEPEKAYA 1843 tarihli nüfus defterine göre Karamürsel in köylerini ele aldığımızda; mahallelerde karşımıza çıkan erkek nüfusun azalması hadisesi köyler için de geçerlidir diyebiliriz. Şöyle ki; 1832 tarihli defterde köylerde kayıtlı erkek sayısı 1124 iken, 1841 de bu sayı 1005 e ve 1843 tarihinde de 815 e düşmüştür. Bu bağlamda hane sayısı da 549 dan 438 e gerilemiştir. Diğer taraftan bir önceki yani 1841 tarihli defterde yer alan Gören köyüne bu defterde yer verilmemiş olup, Ereğli köyü de tek kayıt altında verilmiştir. 1843 tarihli nüfus defterinde yer alan 15 köyün 9 u ların, 2 si gayrimüslimlerin ve 4 üde müslim-gayrimüslimlerin birlikte yaşadıkları köy olarak karşımıza çıkmaktadır. 1843 tarihli Karamürsel nüfus defterindeki verilere ışığında, kazanın köylerini değerlendirdiğimizde karşılaştığımız tablo şu şekildedir; Köyler Hane Zükûr G.Müslim Hane Zükûr Yabancı Ehl-i İslam 1 Dere 36 67 16 2 İnebeğli 38 69 3 Karaahmetli 11 34 4 Mürdegöz 26 52 116 247 5 Akcan 60 104 4 6 Pazaryeri 23 45 Yabancı Reaya Cebeci Arnabud 7 Ereğli 121 213 129 285 3 28 8 Ulaşlı 44 77 22 9 Halıdere 46 86 10 Der Mahalle-i Bala 14 41 4 11 Hersek 15 22 3 12 Saraycık 2 2 4 8 5 5 13 Fuğlacık 2 3 128 285 12 14 Gonca 136 213 13 15 Cedid 84 188 Toplam 438 815 597 1226 28 87+47= 134 Nefs-i Karamürsel Elimizdeki bu verileri, temettüat defterlerinde yer alan hane sayılarını da ekleyerek mukayese ettiğimizde, aşağıdaki tablo ortaya çıkmaktadır. Buna göre 1832-1845 aralığında, Karamürsel in mahallelerinde dikkate değer nüfus değişiklikleri olmadığı görülmektedir. Hatta daha önce de ifade ettiğimiz üzere mahallelerin erkek nüfus sayısında bir düşüş olduğunu söylemek mümkündür. 496

XIX. Yüzyılın İlk Yarısında Karamürsel Kazasında Nüfus Mahalleler 1832 Nüfus Defteri Zükûr 1841 Nüfus Defteri Hane-Zükûr 1843 Nüfus Defteri Hane-Zükûr 1844-1845 Temettuat defterleri Hane-Zükûr Hane Zükûr Hane Zükûr Hane Zükûr Hane Zükûr 1 Kayacık 57 22 53 20 50 23 2 Hacı Mehmet Ağa 85 43 89 38 85 42 3 Ömer Ağa 80 39 75 37 75 43 4 Cami-i Atik 134 57 107 53 102 65 5 İsmail Ağa 82 36 60 36 52 37 6 Debbağhane 56 27 47 24 48 26 7 Hamambaşı 16 Karamürsel in mahalleleri için söylediğimiz hemen hemen her şey, kazanın köyleri için de geçerlidir. Aşağıdaki tabloda da görüldüğü üzere birkaç istisna hariç, köylerdeki hane ve erkek nüfusunda bir düşüş eğilimi söz konusudur. Köyler 1832 Nüfus Defteri Zükûr 1841 Nüfus Defteri Hane-Zükûr 1843 Nüfus Defteri Hane-Zükûr 1844-1845 Temettuat Defterleri Hane-Zükûr Hane Zükûr Hane Zükûr Hane Zükûr Hane Zükûr 1 Dere 82 37 72 36 67 29 2 İnebeğli 114 52 94 38 69 40 3 Karaahmetli 39 15 36 11 34 13 4 Mürdegöz 68 29 56 26 52 24 5 Akcan 121 57 104 60 104 49 6 Pazaryeri 54 24 48 23 45 23 7 Ereğli 250 137 214 121 213 118 8 Ulaşlı 104 51 85 44 77 26 9 Halıdere 178 50 92 46 86 69 10 Der Mahalle-i Bala - 33 92 14 41 11 Hersek 25 17 25 15 22 10 12 Saraycık - 2 2 2 2 13 Fuğlacık 11 2 3 2 3 14 Gonca 78 15 Cedid - 497

Zafer ATAR / Muzaffer TEPEKAYA Sonuç Netice itibariyle Karamürsel kazasının XIX. yüzyılın ilk yarısına ait nüfus verilerini değerlendirdiğimizde; öncelikle defterlerde göze çarpan bir takım çelişkileri belirtmemiz gerekir ki bu da; özellikle 1841 ile 1843 defterlerine dairdir. Burada göz çarpan en önemli husus defter kayıtlarında yer alan isimlerin yaklaşık %85 oranında aynı olmasına rağmen, aynı olan isimlerde yaşların ilerlememiş olmasıdır. Doğal olarak 2 yıl arayla tutulan defterlerde, aynı isimlerde yaşların da iki sene artmış olması gerekirdi. Bu noktada bu defterlerin birbirlerinin sureti olması ihtimali gündeme gelir ki; köy sayılarındaki farklılıklar ve hane-zükûr sayılarındaki farklılıklar bunu ihtimal dışı bırakmaktadır. 498

XIX. Yüzyılın İlk Yarısında Karamürsel Kazasında Nüfus Karamürsel kazası bu dönemde, Rum ve Ermeni nüfus barındırmaktadır. Mahallelerde gayrimüslim nüfusa rastlanmamış olup, bazı köylerde lar ile gayrimüslimlerin bir arada ikamet ettikleri, bazı köylerin ise sadece nüfustan ya da gayrimüslim nüfustan oluştuğu görülmektedir. Kazada yaşayan erkek nüfusun yaş ortalamasının 25-30 aralığında olması, bölgede genç ve dinamik bir erkek nüfus olduğunu ortaya koymaktadır. Diğer taraftan yukarıda da bahsettiğimiz üzere, kaza nüfusunda yıldan yıla bir azalma göze çarpmaktadır. Ancak nüfus defterlerinden hareketle bu azalmanın sebeplerini izah edebilmek mümkün değildir. 499