ULUSLARARASI FİNANSAL RAPORLAMA STANDARTLARININ FİNANSAL ANALİZE ETKİLERİ: İMKB ŞİRKETLERİ ÜZERİNE AMPİRİK BİR UYGULAMA

ULUSLARARASI FİNANSAL RAPORLAMA STANDARTLARININ FİNANSAL ANALİZE ETKİLERİ: İMKB ŞİRKETLERİ ÜZERİNE AMPİRİK BİR UYGULAMA Özet Yrd. Doç. Dr. M. Mustafa Tuncer ÇALIŞKAN Balıkesir Üniversitesi, Bandırma İ.İ.B.F., İşletme Bölümü Bu çalışmada Uluslararası Finansal Raporlama Standartlarının, İMKB de faaliyet gösteren şirketlerin enflasyon muhasebesine göre hazırlanmış mali tablolarından elde edilen oranlarda herhangi bir farklılık oluşturup oluşturmadığı araştırılmaktadır. Bu amaçla, 2004 yılı Aralık dönemine ait İMKB de faaliyet gösteren 170 şirketin hem enflasyon muhasebesine göre (Seri: XI, No: 20) hem de Uluslararası Finansal Raporlama Standardına (Seri: XI, No: 25) göre hazırlanmış 14 adet oran Wilcoxon ilişkili ikili örneklem testi (Wilcoxon 2 Related Samples) ile test edilmiştir. Çalışmanın sonucunda Uluslararası Finansal Raporlama Standartlarının 14 orandan 6 sında farklılık oluşturduğu tespit edilmiştir. Anahtar Kelimeler: UFRS, İMKB, oran analizi THE IMPACT OF INTERNATIONAL FINANCIAL REPORTING STANDARDS ON FINANCIAL ANALYSIS: AN EMPIRICAL APPLICATION ON ISE COMPANIES Abstract: In this study, it is searched that, if there is a difference between the ratios prepared with Inflation Accounting (Serial XI, No: 20) and International Financial Reporting Standarts (Serial XI, No: 25), which are listed on ISE firms. For this aim, 170 firms 14 ratios are tested with Wilcoxon 2 Related Samples Test which are prepared with Inflation Accounting and International Financial Reporting Standarts. At the result of the study, it is detected that International Financial Reporting Standarts make difference on 6 of 14 ratios. Key Words:IFRS, ISE, ratio analysis, 1. GİRİŞ Finansal tabloların, kullanıcılarının ihtiyaç duyduğu işletme sonuçlarını doğru, gerçek durumu yansıtan, karşılaştırılabilir, tutarlı, güvenilir, dengeli ve anlaşılabilir olarak yansıtabilmesi için uyulması gereken ilke ve kurallar bütünü olarak tanımlayabileceğimiz muhasebe standartlarının, oluşturulması ve oluşturulan Muhasebe Standartlarına uyum, küreselleşen finansal bilgilerin güvenilirliğinin artmasını sağlamıştır. Uluslararası Muhasebe Standartlarının üretilmesinin tek başına yeterli olması beklenemez. Bu nedenle her ülkede Ulusal Muhasebe Yrd. Doç. Dr. M. Mustafa Tuncer ÇALIKAN 2-1

Standartlarının oluşturulması ve bu standartların uluslararası standartlara uyumlu olması gerekmektedir (Bostancı, 2002, s: 2). İşletmelerin faaliyet alanlarının küresel boyutlara taşınması doğal olarak finansal bilgi ihtiyaçları üzerinde de etkiler yaratmaktadır. Ticaretin, finansmanın, yatırımın, finansal ve ekonomik krizlerin küresel ölçeklerde yaşandığı ekonomik ortam işletmelerin finansal tablolarını ve bunların hazırlanmasındaki temel ilke ya da kuralları da küresel ölçeklere taşıma ihtiyacını doğurmuştur. Muhasebede küreselleşme olarak ifade edilen bu olgu, son yıllarda hızını daha da arttırmıştır. Bugün itibariye birçok ülke belli şirket grupları için tam set UFRS leri uygulamayı zorunlu hale getirmiştir (Karakaya, 2010, s: 2). Özellikle, Avrupa Birliğinin, hisse senetleri borsalar ve diğer teşkilatlanmış piyasalarda işlem gören tüm işletmelerin konsolide mali tablolarının en geç 01.01.2005 tarihinden itibaren Uluslararası Muhasebe Standartları (UMS), yeni adıyla Uluslararası Finansal Raporlama Standartları (UFRS), ile uyumlu olarak hazırlanmasını zorunlu tutmuş olması, uluslararası Menkul Kıymetler Komisyonları Örgütünün (IOSCO) Uluslararası Kabul görmüş muhasebe standartlarının oluşturulmasında Uluslararası Muhasebe Standartları Kurulu nun (IASB) çalışmalarını destekleme politikasını benimsemesi ve bu amaçla kendisine üye düzenleyici kuruluşlara çokuluslu işletmelerin UFRS yi kullanmalarına izin vermelerine ilişkin bir tavsiye kararının bulunması, ülkemizin Avrupa Birliği için tam üyelik başvurusu yapmış olması ve bu konudaki kararlılığı ile Uluslararası Para Fonuna (IMF) verilen 30.07.2002 tarihli Niyet Mektubunda Kurulun UFRS yi uygulamaya koyacağının belirtilmiş olması, Muhasebe Standartlarının UFRS ile uyumunun sağlanması için yapılan çalışmalara hız kazandırmıştır (SPK, 2005, s: 1.). Uluslararası Finansal Raporlama Standartları na göre hazırlanan, gelir tablosu ve bilançoda da finansal tablo kullanıcılarına işletme faaliyetleri hakkında daha faydalı bilgiler sunarak, faaliyetlerin işletmenin finansal performansı ve finansal durumu üzerindeki etkilerini kullanıcıların daha doğru bir şekilde analiz etmelerine yardımcı olmaktadır. Faaliyetlerin sınıflandırılması, işletmenin mevcut hak ve yükümlülüklerinin finansal tablolarda sunulmasını, alıcı açısından alacakların ve varlığın, satıcı açısından ise borçların ve hâsılatın gerçeğe uygun değer ile raporlanmasını sağlayarak, geleneksel yönteme göre finansal tablo kullanıcılarına daha gerçekçi bilgi sunmaktadır (Şengür vd., 2011, s: 58). Bu çalışmanın amacı 2004 yılı Aralık ayında Seri: XI, No: 20 ye göre hazırlanan mali tablolardan elde edilen oranlar ile Seri: XI, No: 25 e göre düzenlenmiş mali tablolardan elde edilen oranlar arasında bir farklılık olup olmadığının tespit edilmesidir. Uygulamada 2004 yılının seçilmiş olması Seri: XI, No: 25 in 2005 yılından sonra uygulamaya geçmiş olmasıdır. Bu durum veri temini açısından kolaylık sağlamaktadır. 2. LİTERATÜR Uluslararası Finansal Raporlama Standardının uygulamasıyla finansal tablolarda bazı farklılıklar meydana gelebileceğine ilişkin çeşitli çalışmalar yapılmıştır. Bu çalışmalar sırasıyla; Şengür (2011), Uluslararası Finansal Raporlama Standartları na göre hazırlanan nakit akış tablolarında faaliyet tabanlı sınıflandırmanın uygulandığını ve faaliyet tabanlı raporlamanın sadece nakit akış tablosunda değil, gelir tablosu ve bilançoda da farklılıklar oluşturduğunu tespit etmiştir. Sengür ayrıca Uluslararası Finansal Raporlama Standartlarına göre hazırlanan tabloların işletmenin finansal performansı ve finansal durumu üzerindeki etkilerini kullanıcıların daha doğru bir şekilde analiz etmelerine yardımcı olduğu sonucuna varmıştır. Abdioğlu vd. (2011), yaptıkları çalışmada İMKB de işlem gören şirketlerin Uluslararası Finansal Raporlama Standartlarını (UFRS) uygulamalarının hisse senedi getirileri üzerine etkisi incelenmiştir. Çalışmada UFRS yi zorunlu olarak 2005 yılı itibariyle uygulayan şirketlerin UFRS uygulaması öncesi ve sonrasında hisse senedi getirilerinde farklılık olup olmadığı araştırılmıştır. Araştırma bulgularına göre çalışma kapsamındaki tüm şirketler için UFRS uygulamalarının hisse senedi getirisi üzerindeki etkisi BHR yöntemine göre her bir dönem için istatistiksel olarak anlamlı Yrd. Doç. Dr. M. Mustafa Tuncer ÇALIKAN 2-2

iken CR yöntemine göre ise yalnızca 2005-2006 dönemi hariç diğer dönemlerde istatistiksel olarak anlamlı olduğu sonucuna varılmıştır. Köse vd (2011), yaptığı çalışmada maddi duran varlıkların aktifleştirilmesi, değerlemesi ve amortisman işlemlerinde UFRS nin vergi mevzuatına göre bazı farklı uygulamalar getirdiğini, standarda göre yeniden değerleme modelinin uygulanması, değer düşüklüğünün belirlenmesi ve değer farklılıklarının kaydedilmesi işlemlerinin uygulamada farklılıklara neden olabileceği ayrıca işletmelerin farklı modelleri uygulaması finansal tabloların analizlerinde işletmeler arası karşılaştırmalarda dikkat edilmesi gereken konulardan biri olduğunu tespit etmiştir. Pamukçu (2011), yaptığı çalışmada muhasebe uygulamaları ve finansal raporlamada tarihi maliyetlerin önemli olduğunu ancak Uluslararası Muhasebe ve Raporlama Standartları ile cari piyasa değeri yaklaşımının esas alınarak gerçeğe uygun değer esasının tarihi maliyetlere alternatif olarak sunulduğu ve bununda finansal tablolar üzerinde etkili olacağını göstermiştir. 3. ARAŞTIRMA 3.1 Araştırmanın Metodolojisi ve Bulguları İMKB de işlem gören 170 şirketin, 2004 yılı Aralık ayına ait mali tabloları, hem Seri XI, No: 20 ye göre hem de Seri: XI, No: 25 e göre İMKB nin resmi internet sitesinden temin edilmiştir. İMKB de 2005 yılında 300 ün üzerinde Anonim Şirket işlem görmesine rağmen Seri: XI, No: 25 in uygulamasının bazı firmalarda değişiklik göstermesi nedeniyle 170 şirketin verisine ulaşılmıştır. Hem Seri: XI, No: 20 ye hem de Seri: XI, No: 25 e göre elde edilen mali tablolardan hesaplanabilen toplam 14 oran hesaplanmıştır. Bu oranlar sırasıyla; cari oran, likidite oranı, nakit oran, yabancı kaynak oranı, özkaynak oranı, yabancı kaynak / özkaynak oranı, kısa vadeli yabancı kaynak oranı, uzun vadeli yabancı kaynak oranı, yabancı kaynak vade yapısı, duran varlık / özkaynak oranı, duran varlık / devamlı sermaye oranı, maddi duran varlık / devamlı sermaye oranı, maddi duran varlık uzun vadeli yabancı kaynak oranı ve banka kredileri / aktif toplam oranıdır. Çalışmada 2004 yılında İMKB da işlem gören 170 şirketin verisine ulaşılmıştır. Analize dâhil edilen şirketlerin sektörel dağılımı Tablo 1 de görülmektedir. Tablo 1. Analize Katılan Şirketlerin Sektörel Dağılımı SEKTÖR SAYI Sağlık 1 Yatırım Ortaklığı, GMYO, 26 Çimento 12 Enerji 4 Tekstil 30 Elektronik 8 Gübre ve Tarım 5 Turizm 4 Gıda 12 Ambalaj 5 Spor 1 Yrd. Doç. Dr. M. Mustafa Tuncer ÇALIKAN 2-3

Bilgisayar 3 Sanayi 46 İlaç 1 Maden 1 Finansal Kiralama ve Factoring 5 Holding 6 Toplam 170 Çalışmada 2004 yılı Aralık ayına ait enflasyon muhasebesine göre düzenlenmiş (Seri: XI, No: 20) mali tablolar ile yine aynı döneme ait Uluslararası Finansal Raporlama Standartlarına (Seri: XI, No: 25) göre düzenlenmiş mali tablolar oranlar itibariyle karşılaştırılmıştır. Analize konu olan oran verilerinin dağılımının normal bir dağılım gösterip göstermediği Kolmogorov Smirnov testi ile test edilmiştir. Bu test sonucunda Asymp. Sig. değerleri 0,05 değerinden küçük olduğu için gerek enflasyon muhasebesine göre hazırlanmış oranların gerekse Uluslararası Finansal Raporlama Standartlarına göre hazırlanmış oranların normal dağılım göstermediği Tablo 1 de gösterilmektedir. Tablo 2. Kolmogorov-Smirnov Test Sonuçları N Normal Paramet ers Most Extreme Differen ces Kolmogoro v-smirnov Z Asymp. Sig. (2-tailed) Mean Std. Deviatio n Absolut e Positive Negativ e Mean Std. Deviation Absolute Cari Oran 20 170 67,293 Cari Oran 25 170 65,5894 Likidite Oranı 20 170 65,6441 346,271 77 0,425 0,425-0,423 5,536 0,000 349,850 06 0,438 0,438-0,426 5,715 0,000 346,380 56 0,434 0,434-0,425 5,656 0,000 Yrd. Doç. Dr. M. Mustafa Tuncer ÇALIKAN 2-4

Likidite Oranı 25 170 64,3971 Nakit Oran 20 170 63,3424 Nakit Oran 25 170 62,3326 349,953 19 0,438 0,438-0,427 5,712 0,000 342,117 55 0,439 0,439-0,427 5,718 0,000 345,690 22 0,442 0,442-0,428 5,768 0,000 Yab.Kay. 20 170 Yab. Kay. 25 170 Özkaynak 20 170 Özkaynak 25 170 122,724 2 124,331 7-121,755 4-123,359 4 1601,22 67 0,52 0,52-0,464 6,781 0,000 1601,13 41 0,515 0,515-0,469 6,709 0,000 1601,22 43 0,52 0,464-0,52 6,781 0,000 1601,13 19 0,515 0,469-0,515 6,709 0,000 Yab K. /ÖzK. 20 170-2,4086 Yab.K./ÖzK. 25 170 12,6253 40,4961 9 0,464 0,39-0,464 6,046 0,000 161,431 79 0,482 0,482-0,427 6,279 0,000 KVYK 20 170 KVYK 25 170 122,598 9 124,167 1 1601,21 02 0,52 0,52-0,464 6,781 0,000 1601,11 97 0,515 0,515-0,469 6,709 0,000 UVYK 20 170 0,1284 0,2739 0,314 0,23-0,314 4,091 0,000 UVYK 25 170 0,1648 0,31689 0,301 0,249-0,301 3,931 0,000 Yab.K.Vad. Y.20 170 0,7011 0,23785 0,144 0,104-0,144 1,872 0,002 Yab.K.Vad.Y. 25 170 0,6814 0,24999 0,118 0,101-0,118 1,539 0,017 Dur.V./ÖzK. 20 170-0,842 Dur. V/ÖzK. 25 170 12,9366 Dur. V./Dev.S.20 170 1,6384 22,5546 3 0,464 0,402-0,464 6,05 0,000 161,393 85 0,501 0,501-0,446 6,539 0,000 12,3083 2 0,456 0,456-0,428 5,948 0,000 Yrd. Doç. Dr. M. Mustafa Tuncer ÇALIKAN 2-5

Dur.V./Dev.S.2 5 170 0,8385 2,09716 0,32 0,32-0,316 4,173 0,000 N Normal Paramet ers Most Extreme Differen ces Kolmogoro v-smirnov Z Asymp. Sig. (2-tailed) Mean Std. Deviatio n Absolut e Positive Negativ e Mean Std. Deviation Absolute MDV/UVYK 20 170 53,5538 MDV/UVYK 25 170 15,6151 445,396 29 0,452 0,44-0,452 5,895 0,000 60,7939 7 0,399 0,37-0,399 5,198 0,000 Bnk K. / Aktif 20 170 124,167 8 1601,11 96 0,515 0,515-0,469 6,709 0,000 Bnk K. / Aktif 25 170 1,6219 17,6586 3 0,506 0,506-0,463 6,596 0,000 Normal dağılım göstermeyen oranlar için tekrarlanan ölçekli t-testinin parametrik olmayan alternatifi olan Wilcoxon ilişkili iki örneklem testi uygulanmıştır. Bu test sonucunda Tablo3 de gösterilen cari oran, yabancı kaynak oranı, özkaynak oranı, yabancı kaynak / özkaynak oranı, uzun vadeli yabancı kaynak oranı, yabancı kaynak vade yapısı, maddi duran varlık / devamlı sermaye oranı ve maddi duran varlık / yabancı kaynak oranında Asymp. Sig. oranı 0,05 değerinden büyük olduğundan dolayı Uluslararası Finansal Raporlama Standardı ile hazırlanan mali tablolar ile enflasyon muhasebesine göre hazırlanan mali tablolar arasında herhangi bir farklılık meydana gelmediği görülmektedir. Tablo 3. Enflasyon Muhasebesi ve UFRS ye Göre Hazırlanmış Mali Tablolarda % 95 Güven Düzeyinde Farklılık Oluşmayan Oranların Tablosu (c) Z Asymp. Sig. (2-tailed) Cari Oran -1,196 (a) 0,232 Yabancı Kaynak Oranı -0,309 (a) 0,758 Özkaynak Oranı -0,090 (a) 0,928 Yabancı Kaynak / Özkaynak Oranı -1,001 (b) 0,317 Uzun Vadeli Yabancı Kaynak Oranı -1,907 (a) 0,056 Yrd. Doç. Dr. M. Mustafa Tuncer ÇALIKAN 2-6

Yabancı Kaynak Vade Yapısı -0,807 (b) 0,420 Maddi Duran Varlık / Devamlı Ser. Oranı -1,478 (b) 0,139 Maddi Duran Varlık / Yab. Kaynak Oranı -1,117 (b) 0,264 a. Based on negative ranks. b. Based on positive ranks. c. Wilcoxon signed rank test. Wilcoxon ilişkili iki örneklem testine göre likidite oranı, nakit oran, kısa vadeli yabancı kaynak oranı, duran varlık / özkaynak oranı, duran varlık / devamlı sermaye oranı, banka kredileri / aktif oranının Asymp. Sig. değerinin 0,05 den küçük olduğu Tablo 4 de görülmektedir. Bu oranlara ait değerlerin 0,05 değerinden küçük olması, başka bir ifadeyle %95 güven düzeyinde, Uluslararası Finansal Raporlama Standardı ile hazırlanan mali tablolar ile enflasyon muhasebesine göre hazırlanan mali tablolar arasında bir farklılık meydana geldiği görülmektedir. Tablo 4. Enflasyon Muhasebesi ve UFRS ye Göre Hazırlanmış Mali Tablolarda % 95 Güven Düzeyinde Farklılık Oluşan Oranların Tablosu (c) Z Asymp. Sig. (2-tailed) Likidite Oranı -2,016 (a) 0,044 Nakit Oran -3,458 (a) 0,001 Kısa Vadeli Yabancı Kaynak Oranı -2,31 (b) 0,021 Duran Varlık / Özkaynak Oranı -2,342 (a) 0,019 Duran Varlık / Devamlı Sermaye Oranı -2,533 (a) 0,011 Banka Kredileri / Aktif Oranı -10,645 (b) 0,000 a. Based on negative ranks. b. Based on positive ranks. c. Wilcoxon signed rank test. Uluslararası Finansal Raporlama Standardına göre hazırlanmış mali tablolar ile enflasyon muhasebesine göre hazırlanmış mali tablolar arasında fark çıkan oranlar incelendiğinde farklılığın sebebi daha anlaşılır hale gelmektedir. Örnek olarak likidite oranında farklılığa sebep olan unsurlardan birisi Seri: XI, No: 20 ye göre hazırlanmış mali tablolarda Peşin Ödenen Vergi ve Fonlar Hesabında gösterilen tutarın Seri: XI, No: 25 e göre hazırlanan mali tablolarda dipnotlarda yer verilmesi örnek olarak gösterilebilir. Tablo 5 de FMIZP şirketine ait ilgili kalemler incelendiğinde Seri: XI, No: 20 ye göre hazırlanmış mali tablolarda likidite oranının 2,52 Seri: XI, No: 25 e göre hazırlanmış mali tablolarda ise aynı oranın 4,16 olarak hesaplandığı görülmektedir. Bu farklılığa sebep olan kalemler incelendiğinde her iki yönteme göre hazırlanana mali tablolarda hem dönem varlık toplamının hem de kısa vadeli yabancı kaynak toplamının belirgin şekilde değiştiği görülmektedir. Dönen varlıklar toplamındaki değişikliğin sebebi olarak peşin ödenen vergiler hesabının Seri: XI, No: 20 ye göre hazırlanan mali tablolarda yer almasına karşın Seri: XI, No: 25 e göre hazırlanan mali tablolarda bu kaleme yer verilmeyip dipnotlarda açıklayıcı bilgi olarak verilmesi olduğu görülmektedir. Pasif toplamı açısından incelendiğinde ise Seri: XI, No: 20 ye göre hazırlanmış mali tablolarda Borç ve Yrd. Doç. Dr. M. Mustafa Tuncer ÇALIKAN 2-7

Gider Karşılıkları altında yer alan vergi karşılıkları hesabının Seri: XI, No: 25 e göre hazırlanan mali tablolarda gelir tablosunda Vergi Öncesi Kar tutarından mahsup edilecek vergiler kısmında yer aldığı görülmektedir. Tablo 5. Likidite Oranı Farklılığının FMIZP A.Ş. Mali Tablolarıyla Açıklanması Seri: XI, No: 20 Seri: XI, No: 25 Seri: XI, No: 20 Seri: XI, No: 25 I. DÖNEN VARLIKLAR Cari / Dönen Varlıklar 12.395.381 10.304.236 A. Hazır Değerler A. Hazır Değerler 6.152.974 6.152.974 B. Menkul Kıymetler B. Menkul Kıymetler (net) 206.000 206.041 C. Kısa Vadeli Ticari Alacaklar C. Ticari Alacaklar (net) 1.975.160 244.937 D. Diğer Kısa Vadeli Alacaklar D. İlişkili Taraflardan Alacaklar (net) 0 1.730.223 E. Stoklar E. Stoklar (net) 1.467.208 1.467.208 F. Diğer Dönen Varlıklar F. Diğer Cari/Dönen Varlıklar 2.594.039 502.853 1. Peşin Ödenen Vergiler 1. Gelecek Aylara Ait Giderler 2.091.186 169.799 2. Terkin / Tescil KDV 2. Terkin / Tescil KDV 253.164 253164 3. Peşin Ödenen Sigorta Gideri 4. Devreden KDV 5. İndirilecek KDV 6. Diğer 3. Gelir Tahakkukları 4. Devreden KDV 5. İndirilecek KDV 6. Diğer 169.799-44.720 44.720 25.229 25.229 9.941 9.941 III. KISA VADELİ BORÇLAR III. Kısa Vadeli Yükümlülükler 4.337.148 2.123.744 A. Finansal Borçlar A. Finansal Boçlar (net) 0 0 B. Ticari Borçlar B. Ticari Borçlar (net) 913.543 879.135 C. Diğer Kısa Vadeli Borçlar C. İlişkili Taraflara Borçlar (net) 290.681 424.858 D. Alınan Sipariş Avansları D. Alınan Avanslar 0 0 Yrd. Doç. Dr. M. Mustafa Tuncer ÇALIKAN 2-8

E. Borç ve Gider Karşılıkları E. Borç Karşılıkları 3.132.924 536.265 1. Vergi Karşılıkları 2.712.938 2. Diğer Borç ve Gider Karşılıkları 419.986 F. Diğer Yükümlülükler (net) 283.486 LİKİDİTE ORANI 2,52 4,16 Olaya nakit oranda meydan gelen farklılık açısından bakıldığında her iki yönteme göre hazırlanmış mali tablolarda ne hazır değerlerde nede menkul kıymetler kalemlerinde bir farklılık olmadığı Tablo 6 da görülmektedir. Nakit oran Seri: XI, No: 20 ye göre hazırlanmış mali tablolarda 1,47 çıkarken Seri: XI, No: 25 e göre hazırlanmış mali tablolarda 2,99 çıkmasının sebebi yine likidite oranında olduğu gibi pasif toplamını etkileyen Borç ve Gider Karşılıkları kalemi altında yer alan vergi karşılıkları hesabının Seri: XI, No: 25 e göre hazırlanan mali tablolarda yer almamasıdır. Tablo 6. Nakit Oranı Farklılığının FMIZP A.Ş. Mali Tablolarıyla Açıklanması Seri: XI, No: 20 Seri: XI, No: 25 Seri: XI, No: 20 Seri: XI, No: 25 A. Hazır Değerler A. Hazır Değerler 6.152.974 6.152.974 B. Menkul Kıymetler B. Menkul Kıymetler (net) 206.000 206.041 III. KISA VADELİ BORÇLAR III. Kısa Vadeli Yükümlülükler 4.337.148 2.123.744 NAKİT ORAN 1,47 2,99 Yapılan analizde kısa vadeli yabancı kaynak oranı açısından hazırlanan mali tablolarda bir farklılığın oluştuğu Tablo 4 de görülmektedir. Bu farklılığa kısa vadeli yabancı kaynak oranı denkleminde ya pay sabitken paydanın büyümesi yada payda sabitken payın küçülmesi sebep olabilir. Tablo 7 de ECILC A.Ş. ye ait mali tablolar incelendiğinde, kısa vadeli yabancı kaynak oranının, Seri: XI, No: 20 ile hazırlanan mali tablolarda 0,31 Seri: XI, No: 25 e göre hazırlanan mali tablolarında ise 0,22 olarak hesaplandığı görülmektedir. Pay kısmını temsil eden kısa vadeli yükümlülükler kısmı incelendiğinde Seri: XI, No: 20 ve No: 25 e göre belirgin bir farklılık oluşmadığı anlaşılmaktadır. Denklemin payda kısmını oluşturan pasif toplamı kısmına bakıldığında iki yönteme göre hazırlanmış mali tablolar arasında 286,460,000 TL lik bir fark olduğu göze çarpmaktadır. Bu farkın 273.595.384 TL lik önemli bir kısmı Seri: XI, No: 25 e göre hazırlanan mali tablolarda Sermaye Yedekleri kalemi altında yer alan finansal varlık değer artış fonu hesabından kaynaklanmaktadır. Yrd. Doç. Dr. M. Mustafa Tuncer ÇALIKAN 2-9

Tablo 7. Kısa Vadeli Yabancı Kaynak Farklılığının ECILC A.Ş. Mali Tablolarıyla Açıklanması Seri: XI, No: 20 Seri: XI, No: 25 Seri: XI, No: 20 Seri: XI, No: 25 I. KISA VADELİ BORÇLAR Kısa Vadeli Yükümlülükler 265.366.875 254.560.376 A. Finansal Borçlar Finansal Boçlar (net) 43.879.539 43.215.960 B. Ticari Borçlar Ticari Borçlar (net) 116.681.169 86.693.547 C. Diğer Kısa Vadeli Borçlar İlişkili Taraflara Borçlar (net) 81.389.566 107.944.560 D. Alınan Sipariş Avansları Alınan Avanslar 34.702 34.702 E. Borç ve Gider Karşılıkları Borç Karşılıkları 23.381.899 4.991.090 Diğer Yükümlülükler (net) 11.680.877 II. UZUN VADELİ BORÇLAR Uzun Vadeli Yükümlülükler 53.512.793 45.576.960 III. ANA ORTAKLIK DIŞI ÖZSERMAYE ANA ORTAKLIK DIŞI PAYLAR 9.754.430 10.046.865 IV. ÖZ SERMAYE ÖZSERMAYE 529.841.701 834.751.598 A. Sermaye Sermaye 182.736.000 182.736.000 E. Yedekler Sermaye Yedekleri 103.654.780 470.268.823 I. Özsermaye Enflasyon Düzeltmesi Farkları Finansal Varlıklar Değer Artış Fonu Öz Sermaye Enflasyon Düzeltmesi Farkları 273.595.384 196.673.439 196.673.439 Kar Yedekleri 43.663.757 Yasal Yedekler 8.763.048 Olağanüstü Yedekler 32.031.688 Özel Yedekler 2.869.021 Yrd. Doç. Dr. M. Mustafa Tuncer ÇALIKAN 2-10

F. Net Dönem Karı Net Dönem Karı/Zararı 46.777.392 0 Geçmiş Yıllar Kar/Zararları 138.083.018 P A S İ F T O P L A M I TOPLAM ÖZ SERMAYE VE YÜKÜMLÜLÜKLER 858.475.799 1.144.935.79 9 Kısa Vadeli Yabancı Kaynak Oranı 0,31 0,22 Farklılık çıkan oranlardan bir diğeri de duran varlık / özkaynak oranıydı. Tablo 8 de Seri: XI, No: 20 ye göre hazırlanan mali tablolara göre duran varlık / özkaynak oranının 10,02 çıktığı görülmektedir. Yine aynı tabloda Seri: XI, No: 25 e göre hazırlanan mali tablolara göre hesaplanan duran varlık / özkaynak oranının ise 6,52 olarak hesaplandığı görülmektedir. Den Seri: XI, No: 25 e göre hesaplanan duran varlık tutarında Seri: XI, No: 20 ye göre hesaplanan duran varlık tutarına göre %13 oranında bir artış meydana geldiği görülmektedir. Özkaynak tarafına bakıldığında özkaynak tutarındaki artış oranının %74 olduğu görülmektedir. Özkaynak tutarında bu oranda büyük değişimin sebebi olarak özsermaye enflasyon düzeltmesi farklarındaki artış ile karşılıklı iştirak sermaye düzeltmesi hesabındaki azalıştan kaynaklanmaktadır. Tablo 8. Duran Varlık / Özkaynak Oranı Farklılığının EPLAS A.Ş. Mali Tablolarıyla Açıklanması Seri: XI, No: 20 Seri: XI, No: 25 Seri: XI, No: 20 Seri: XI, No: 25 Duran Varlıklar Cari Olmayan / Duran Varlıklar 70.610.883 79.891.937 IV. ÖZSERMAYE ÖZSERMAYE 7.046.630 12.251.038 A. Sermaye Sermaye 20.000.000 20.000.000 Karşılıklı İştirak Sermaye Düzeltmesi (3.779.535) F. Yedekler Sermaye Yedekleri 53.203.065 60.324.949 8. Özsermaye Düzeltme Farkı Öz Sermaye Enflasyon Düzeltmesi Farkları 52.320.714 60.324.949 Kar Yedekleri Kar Yedekleri 882.350 882.350 1. Yasal Yedekler Yasal Yedekler 206.989 206.989 4. Olağanüstü Yedek Olağanüstü Yedekler 675.362 675.362 I. Geçmiş Yıllar Zararları (-) Geçmiş Yıllar Kar/Zararları (66.156.435) (65.176.727) Yrd. Doç. Dr. M. Mustafa Tuncer ÇALIKAN 2-11

Duran Varlıkların Özkaynaklara Oranı 10,02 6,52 Tablo 4 de sondan bir önce farklılık çıkan oranın duran varlık / devamlı sermaye oranı olduğu görülmektedir. Tablo 9 da duran varlıkların bu farklılığa sebep olacak şekilde değişmediği görülmektedir. Bu farklılığa sebep büyük oranda uzun vadeli yabancı kaynaklardan kaynaklanmaktadır. Seri: XI, No: 20 ye göre hazırlanmış mali tablolarda uzun vadeli yabancı kaynak toplamının 58.611.552 TL, Seri: XI, No: 25 e göre hazırlanan mali tablolarda ise 104.853.048 TL olduğu görülmektedir. Meydana gelen 46.241.496 TL lik olumsuz farkın 51.005.747 TL lik bölümü ertelenen vergi yükümlülüğü hesabındaki artıştan, 4.764.251 TL lik kısmı ise borç karşılıkları hesabında meydana gelen azalıştan kaynaklandığı görülmektedir. Bu etkenler sonucunda Seri: XI, No: 20 ye göre hazırlanan mali tablolarda duran varlık / devamlı sermaye oranı 2,55 çıkarken, Seri: XI, No: 25 e göre hazırlanan mali tablolarda aynı oran 2,16 olarak çıkmıştır. Tablo 9. Duran Varlık / Devamlı Sermaye Oranı Farklılığının AKALT A.Ş. Mali Tablolarıyla Açıklanması II. DURAN VARLIKLAR Cari Olmayan / Duran Varlıklar 545.556.958 545.546.809 II. UZUN VADELİ BORÇLAR Uzun Vadeli Yükümlülükler 58.611.552 104.853.048 A. Finansal Borçlar Finansal Borçlar (net) 47.643.834 44.959.634 İlişkili Taraflara Borçlar (net) 2.684.200 C. Diğer Uzun Vadeli Borçlar Diğer Yükümlülükler (net) 47.594 47.594 4. Ertelenen ve Taksite Bağlanan Devlet Alacakları Ertelenen Vergi Yükümlülüğü 0 51.005.747 5. Uzun Vadeli Diğer Borçlar 47.594 6.155.873 Yrd. Doç. Dr. M. Mustafa Tuncer ÇALIKAN 2-12

E. Borç ve Gider Karşılıkları Borç Karşılıkları 10.920.124 HAZİRAN2012 IV. ÖZ SERMAYE ÖZSERMAYE 155.246.572 147.468.010 A. Sermaye Sermaye 7.078.280 7.078.280 7. Geçmiş Yıl Karı 80.017 G. Dönem Zararı (-) Net Dönem Karı/Zararı (11.663.476) - 19.362.021 I. Özsermaye Enflasyon Düzeltmesi Farkları Öz Sermaye Enflasyon Düzeltmesi Farkları 159.751.751 159.751.751 Duran Varlık Devamlı Sermaye Oranı 2,55 2,16 Araştırmada son olarak farklılık çıkan oranın banka kredileri / aktif toplamı olduğu Tablo 4 de görülmektedir. Yapılan incelemede gerek Seri: XI, No: 20 ye göre gerekse Seri: XI, No: 25 e göre hazırlanan mali tablolarda ne kısa vadeli banka kredileri hesabında nede uzun vadeli banka kredileri hesabında herhangi bir farklılığa rastlanmamıştır. Bu oranda farklılığın çıkmasının sebebi yukarıda açıklanmaya çalışılan aktif ve pasif toplamını doğrudan etkileyen hesapların yarattığı etkiden kaynaklanmaktadır. SONUÇ Bu çalışmada, enflasyon muhasebesine göre hazırlanmış mali tablolar ile Uluslararası Finansal Raporlama Standartları na göre hazırlanan mali tablolardan elde edilen oranlar karşılaştırılmıştır. Yapılan karşılaştırmada, enflasyon muhasebesine göre hazırlanan mali tablolar ile Uluslararası Finansal Raporlama Standardına göre hazırlanan mali tablolardan elde edilen 14 orandan 6 sında farklılık tespit edilmiştir. Bu farklılığın temel sebebi daha önce mali tablolarda yer alan bazı hesapların Uluslararası Finansal Raporlama Standardı ile birlikte mali tablolarda gösterilmeyerek dipnotlara aktarılması olduğu tespit edilmiştir. Bu nedenle uzun dönemli analiz yapılırken 2004 yılı öncesi mali tabloların kullanılması durumunda özellikle vergi karşılıkları, finansal varlıklar değer artış fonu, karşılıklı iştirak sermaye düzeltmesi ve ertelenen vergi yükümlülüğü hesapları dikkatli bir şekilde incelenmelidir. Yapılan karşılaştırmada, UFRS ye göre hesaplanan oranların, işletmeler açısından daha gerçekçi ve olumlu olduğu da görülmüştür. KAYNAKÇA Yrd. Doç. Dr. M. Mustafa Tuncer ÇALIKAN 2-13

ABDİOĞLU, Hasan, BÜYÜKŞALVARCI, Ahmet, UFRS Uygulamasının Hisse Senedi Getirileri Üzerine Etkisi: İMKB şirketleri Üzerine Ampirik Bir Uygulama Türkiye Coğrafyasında UFRS Sempozyumu, Sinop, 2011. BOSTANCI, Serpil, Küreselleşen Muhasebede Standartlaşma ve Türkiye Muhasebe Standartları Kurulu, Mali Çözüm Dergisi, Sayı:59, Nisan, Mayıs, Haziran 2002. KARAKAYA, Mevlüt, Kobi lerin Küresel Ekonomik İklime Uyumunda Uluslararası Finansal Raporlama Standartları Muhasebe ve Vergi Uygulamaları Dergisi, Ankara SMMMO, Sayı:2, 2010. KÖSE, Yasemin, ÖZKAN, İdil, Türkiye Muhasebe Standardının Maddi Duran Varlıkların Belirlenmesi ve Sunuluşuna Getirdiği Yenilikler, Türkiye Coğrafyasında UFRS Sempozyumu, Sinop, 2011. PAMUKÇU, Fatma, Gerçeğe Uygun Değer Muhasebesi ve Finansal Tablolara Etkisi1, Mali Çözüm Dergisi, Sayı: 103, Ocak Şubat 2011. (Hakemli Yazılar) SPK, Sermaye Piyasasında Muhasebe Standartları Hakkında Tebliğ (SERİ: XI, NO: 25) Gerekçesi, 2005. http://www.verginet.net/dokumanlar/ Muh_Std/spk/SeriXI,_No25_gerekce.pdf İnternet erişim tarihi: 29 Mart 2012 ŞENGÜR, Evren, Dilek, ÇİFTÇİ, Havva, Nur, İşletmelerde Faaliyetlerin Sınıflandırılması ve Finansal Raporlama Üzerine Etkileri, Mali Çözüm Dergisi, Kasım - Aralık 2011. (Hakemli Yazılar) www.imkb.gov.tr www.spk.gov.tr Yrd. Doç. Dr. M. Mustafa Tuncer ÇALIKAN 2-14