KADINLARDA SAĞLIK OKURYAZARLIĞI Toplumda Sağlık Okuryazarlığı Düzeyinin Yükseltilmesi ve Sağlıklı Kalmak İçin Alınacak Önlemler PROF.DR. SEÇİL ÖZKAN Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sa lı ı Anabilim Dalı Sağlık Okuryazarlığı Projesi Health Literacy Awareness for Healthy Europe Erasmus+ Projesi
-Bir gastro-entero-hepatolog a gitmeniz gerekiyor.. -Çocuk hiperaktif mi? -Psikiyatr. Psikiyatrist.. Psikolog. -Nörolog.. -Nöroşirurjist..
Şunları hissediyor muyuz? doktora/sağlık kurumuna başvurmaktan çekinme.. işlemleri yapmakta güçlük çekme (form doldurma,yolu bulma v.b)... doktorun bizim bunları bilmediğimizin farkında olmaması hissi.. Kullanılan tıbbi terimleri anlamama...
En önemlisi de, bizlerin bu konularda bilgi ve yeterlilik sahibi olduğumuz kabul edilmekte!
Bunları bilmemiz zor mu? kronik hastalıkların artıyor ve çeşitleniyor yeni hastalıkların baş gösteriyor Sağlık giderek karmaşıklaşıyor
Amaaaa.. Bu sistemde bizlerin sağlık sorunları ve verilen hizmetle ilgili olarak bilgilenmemiz, sorumluluklarımızı ve haklarımızı bilmemiz, sağlık ile ilgili kararlar verebilmemiz GEREKLİ
Sağlık Eşi bulunmaz bir cevher Yeri başka bir cevherle doldurulamaz Durağan bir varlık değil, değişken Geliştirilebilir ve korunabilir (GELİŞTİRİLMELİ VE KORUNMALI) Bunu yapabilmek için sağlığın sahibinin katılımı şart kimse kimsenin sağlığını kendisi kadar koruyamaz (sağlık profesyonelleri bile)
O Zaman... Sağlık okuryazarlığı düzeyimizi artırmalıyız
Neler konuşacağız? Sağlık okuryazarlığı Nedir? Önemi, boyutları, sonuçları nelerdir? Dünyada ve Ülkemizde düzeyi nedir? Sağlıklı yaşam için neler yapabiliriz? Sağlıklı yaşam için başvurabileceğimiz merkezler nereler?
SAĞLIK OKURYAZARLIĞI NEDİR? Sağlık okuryazarlığı, kişinin sağlıkla ilgili etkin ve uygun kararları verebilmesi için sağlık bilgilerini okuma, anlama ve kullanma kabiliyeti Sağlık hizmeti veren yerlerin nasıl kullanılabileceği ve nasıl yararlanılabileceğinin bilinmesi
SAĞLIK OKURYAZARLIĞI Sağlığın korunması ve sürdürülmesi için kültür oluşturma aracıdır
SAĞLIK OKURYAZARLIĞIMIZI YÜKSELTMEZSEK NE OLUR? Daha sağlıksız yaşam, Sağlıklı kalma ve koruyucu sağlık hizmetlerini ile ilgili bilgi eksikliği ve bu hizmetleri kullanmada sorunlar (tarama, aşılar, eksersiz programları, v.b), Kronik hastalıklarla ilgili bilgi eksikliği (hipertansiyon, diabetes), verilen eğitimleri anlamada güçlük, Verilen tedaviye uymada güçlük (ilaç tedavisine, kontrollere uyum, v.b.) İlaç uygulama hatalarında artma, Hastaneye yatış hızında artma, Sağlık harcamalarında artma.
Kurumlar ve sağlık personeli neler yapabilir? Bizlerin güvenilir, anlaşılabilir bilgiye ulaşma fırsatı vermeli Sağlık ve bilim temel öğretim konularında olmalı
SAĞLIK OKURYAZARLIĞI DÜZEYİMİZ NASIL? Avrupa ülkelerinde %53 yeterli düzeyde ABD de %50 yeterli düzeyde Türkiye de %34 yeterli düzeyde bilgi ve yeteneğe sahip olduğu ortaya çıkmıştır
Sağlıklı Kalmak için Neler Yapılmalı? denge halinin korunması sağlıklı kalmak Vücudun çeşitli sistem ve yapıları doğal denge hâlini sürdürmek üzere sağlığı olumsuz etkileyen faktörlere karşı koymaya çalışır. Bu sistem ve yapıların yanı sıra kişininde kendi sağlığına özen göstermesi gerekmektedir.
Sağlıklı Kalmak için Neler Yapılmalı? SAĞLIKLI BESLENELİM Sağlıklı beslenmenin iki temel unsuru: Ø Yeterli beslenme Ø Dengeli beslenme
Doğum öncesi anne karnında BESLENME Çocukluk Gençlik Yetişkin Yaşlılık
Sağlıklı Kalmak İçin Neler Yapılmalı? SAĞLIKLI BESLEN Ø İdeal vücut ağırlığında ol! Ø Enerji ve besin içeren yiyeceklerin her çeşidinden yeterli miktarlarda ye! Ø Seçerek oluşturduğun en az iki öğünle beslen! Ø Yiyeceklerini değerlendirerek al! Ø Ambalajlı ürünleri etiketlerini okuyup inceleyerek al!
Vücut kütle indeksi (VKİ), vücut ağırlığının (kg), boy uzunluğunun metre cinsinden karesine bölünmesiyle hesaplanır. VKİ aralığı Sınıflandırma 18.5 ve altı Düşük Kilolu 18.5-24.9 Normal Kilolu 25-29.9 Fazla Kilolu 30-40 Obez 40 ve üstü Aşırı Obez
Sağlıklı Kalmak İçin Neler Yapılmalı? KİŞİSEL HİJYENE ÖZEN GÖSTER Ø Günlük hayatta dış etkenlere en fazla açık olan vücut bölümlerinin bakım ve temizliğine hassasiyet göster! Ø Dış etkenlere daha az açık olan bölgelerin temizlik ve bakımını da önemse! Ø Vücudun içine açılan ağız ve diş, kulak, burun gibi organlarının temizlik ve bakımını dikkatlice uygula! Ø Yıkanma ve banyo alışkanlığında gevşeklik gösterme! Ø Diş fırçası, tırnak makası gibi kişisel eşyalarını koru! Ø EL YIKAMA
Sağlıklı Kalmak İçin Neler Yapılmalı? HAREKETL OL;F Z KSEL AKT V TE YAP Fiziksel aktivite ve egzersiz; Ø Kalp ve damar sağlığını iyileştirir. Ø Dokuların daha iyi beslenmesini sağlar. Ø Kandaki kolesterol ve şeker seviyesini düzeltir. Ø Vücudun görünümünü güzelleştirir. Ø Beyne giden kanın dolaşımını ve hormonların salgılanmasının düzenliliğini sağlar. Ø Sosyal işlevleri geliştirir. Ø Mutluluk hormonlarının düzenli salgılanmasını sağlar.
Sağlıklı Kalmak İçin Neler Yapılmalı? BA IMLILIKLARDAN KORUN Ø Zayıf ve güçlü yanlarının farkında ol! Ø Stresle baş etme yöntemlerini öğren! Ø Gerektiğinde Hayır! de! Ø Cesareti başka yerde değil kendi içinde ara! Ø Kendi kararlarını almayı öğren! Ø Kendi doğrularını takip et! Ø Gerektiğinde yakınlarından yardım iste!
Sağlıklı Kalmak İçin Neler Yapılmalı? HASTALIKLARDAN KORUN,TEDAV OL Ø Doktorunun düzenleyeceği periyotlarla kanser tarama testlerini yaptır! Ø Sağlıklı beslen! Ø Senin için sağlıklı olan ortamlarda çalış! Ø Her zaman acil durumlara hazırlıklı ol! Ø Vakit varken aşı ol! Ø Zararlı maddelerden uzak dur!
Sağlıklı Kalmak İçin Neler Yapılmalı? HASTALIKLARINI Y YÖNET Ø Yaşam tarzını, hastalığını dikkate alarak doktor tavsiyesine göre düzenle! Ø Yol arkadaşları ve destekçiler edin! Ø Sigara, alkol ve diğer maddelerden uzak dur! Ø Düzenli uyu! Ø Düzenli tıbbi kontrollerle hastalığının seyrini takip et!
Sağlıklı Kalmak için Neler Yapılmalı? HASTALIKLARINI Y YÖNET Ø Doktor tarafından düzenlenen ilaç kullanım düzenine uy! Ø Tıbbi kontrollerde unutmadan her şeyi doktoruna aktarabilmek için bir «Hastalık Günlüğü» tut! Ø Doktoruna kulak ver! Ø Kulaktan dolma bilgilere inanma! Ø Gerekli olmadıkça doktor değiştirme! Ø Doktorunun önerdiği diyet ve egzersiz programlarına uy! Ø Hastalığının eğitimini al!
Sağlıklı Kalmak için Neler Yapılmalı? HASTALIKLARINI Y YÖNET Ø Hastalığın gerektirdiği ilaç, alet ve cihazların kullanımını öğren! Ø Evde yapılması gereken ölçümleri usulüne uygun yap! Ø Hastalığından korkma! Ø Vücudunun bakımına özen göster! Ø İdeal vücut ağırlığında kal! Ø Atıl durma! Ø Bağışıklık sistemini zinde tut!
Sağlıklı Kalmak İçin Neler Yapılmalı? BULUNDU UN MEKANLARIN SA LIK ARTLARINI Y LE T R Ø Ø Ø Ø Ø Ø Evini düzenli aralıklarla temizle! Özellikle tuvalet, banyo ve mutfak temizliğine dikkat et! Tuvalet temizliğinde kullanılan temizlik araçlarını başka bir yerde kullanma! Tuvalet ve banyolarda musluk başlarını deterjanlı bezlerle yıka ve sonra durula! Dış yüzeylerin temizliğinde kullandığın silme bezlerini banyo tezgâhı, ayna vb. yerler için de kullanma! Mutfak hijyenini sağlamak için öncelikle sağlıklı ve son kullanma tarihi geçmemiş ürünler almaya dikkat et!
Sağlıklı Kalmak İçin Neler Yapılmalı? BULUNDU UN MEKANLARIN SA LIK ARTLARINI Y LE T R Ø Meyve ve sebzeleri, yumurta, et vb. pişmemiş çiğ ürünleri iyice yıka! Ø Çöpleri zamanında at! Ø Çöp kutusunda çöp torbası kullan, çöp kutusunu sık sık yıka! Ø Ellerini yiyeceklerin yıkandığı lavaboda yıkama! Ø Elle bulaşık yıkayacağın zaman yıkama ve durulama işlemini akar bir suyun altında yap! Ø Bulaşığı büyük hacimli kaplarda değil, suyun daha sık değiştirildiği küçük kaplarda yıka!
Sağlıklı Kalmak İçin Neler Yapılmalı? BULUNDU UN MEKANLARIN SA LIK ARTLARINI Y LE T R Ø Ø Ø Ø Ø Ø Buzdolabının iç ve dış yüzeyini düzenli olarak deterjanlı su ile sil! Buzdolabında gıda malzemesi dışında ürün bulundurma! Ocak, yemeklerin yahut yiyeceklerin konulduğu tezgâh vb. yerleri deterjanla temizle! Evde zemin temizliği yaparken önce fazla kirli olan yerlerden başla! Zemin temizliğinde sıcak su kullan! Kapı kolları vb. elle sık tutulan yerleri ayrı bir sabunlu bezle ve sıcak su kullanarak temizle!
Sağlıklı Kalmak İçin Neler Yapılmalı? BULUNDU UN MEKANLARIN SA LIK ARTLARINI Y LE T R Ø Temizlik yapıldıktan sonra temizlik malzemelerini de temiz suyla yıka ve temiz olarak sakla! Ø Tuvalet, banyo, mutfak ve zemin temizlik malzemelerini ayrı ayrı sakla! Ø Dışarıdan eve geldiğinde ellerini yıka, elbiselerini değiştirerek ayrı bir yere as! Ø Evi sık sık havalandır! Ø Nevresim, çarşaf, koltuk ve yastık gibi eşyaların kılıflarını sık sık yıka!
Sağlıklı Kalmak İçin Neler Yapılmalı? BULUNDU UN MEKANLARIN SA LIK ARTLARINI Y LE T R Ø Genel olarak çamaşırları asarak kurut! Ø Kıyafetlerini kendine ait bir dolaba koy ve dolabını düzenli olarak temizle! Ø Alerji yapabilecek maddelerin evde bulunmamasına dikkat et! Ø Evde sigara içilmesine izin verme! Ø Evde çiçek varsa çiçeği yattığın odaya koyma!
Sağlıklı Yaşam İçin Başvurabileceğimiz Merkezler TOPLUM SAĞLIĞI MERKEZLERİ Okul aşılamaları Hac,umre aşılamaları Okullarda flor uygulamaları ve ağız diş sağlığı eğitimleri Verem, Grip, ilk yardım, kanser, anne çocuk sağlığı vb konularda halka eğitimler vermek
Sağlıklı Yaşam İçin Başvurabileceğimiz Merkezler AİLE SAĞLIK MERKEZLERİ Erken tanı ve tedaviyi sağlamak(örn:ketemlere yönlendirmek), Yenidoğan taramaları Sağlık ile ilgili tüm konularda ilk değerlendirmeyi yapmak, Sorumluluğu altındaki kişilerin sağlığını izlemek (Örn:gebe,bebek,çocuk izlem yapmak)
Sağlıklı Yaşam İçin Başvurabileceğimiz Merkezler AİLE SAĞLIK MERKEZLERİ Aşılama, Kronik hastalıklarda sürekli bakım ve tedaviyi sağlamak, bu tür hastalığı olan kişileri izlemek, Bireylerin yaşam kalitelerini ve sağlık düzeylerini geliştirmeye çalışarak toplumun gelişmesine katkı sağlamak(örn:sağlıklı yaşam merkezlerine yönlendirmek).
Sağlıklı Yaşam İçin Başvurabileceğimiz Merkezler KETEM (Kanser Erken Teşhis Tedavi ve Eğitim Merkezi) - Meme, - Rahimağzı (serviks), - Kalınbağırsak (kolon) -eğitimler -tarama testleri
Sağlıklı Yaşam İçin Başvurabileceğimiz Merkezler Peki kimlere kanser taraması yapılmalı? 40-69 yaş arasındaki kadınlara -Mamografi çekimi (2 yılda bir), 30-65 yaş arasındaki kadınlara- HPV (Human Papilloma Virüs)- SMEAR (rahim ağzından sürüntü) alımı ( 5 yılda bir), 50-70 yaş arasındaki kadın ve erkeklere- (2 yılda bir) GGK testi (dışkıda gizli kan) 51-61 yaşındaki kadın ve erkeklerin kolonoskopiye yönlendirilmeleri yapılmakta
Sağlıklı Yaşam İçin Başvurabileceğimiz Merkezler
Bu sunum Sağlıklı Avrupa için Sağlık Okuryazarlığı projesi kapsamında hazırlanmıştır. Health Literacy Awareness for Healthy Europe Erasmus+ Project 2016-1-TR01-KA204-035040 Bu proje Avrupa Komisyonu Erasmus+ Programı tarafından desteklenmektedir. Health Literacy Awareness for Healthy Europe is Funded by the Erasmus+ Program of the European Commission. Bu proje Erasmus+ Programı kapsamında Avrupa Komisyonu tarafından desteklenmektedir. Ancak burada yer alan görüşlerden Avrupa Komisyonu ve Türkiye Ulusal Ajansı sorumlu tutulamaz. heal-eu.eu