İstanbu Medipo Üniversitesi Hukuk Fakütesi Dergisi 5 (2), Güz 2018 Günce Tartışmaara Yoksuuk Nafakası* Aimony with Current Discussions Ai DEMİRBAŞ** ABSTRACT Aimony is a party continuation of the obigation of mutua aid and soidarity between the spouses during marriage, after the marriage. Socia and mora considerations are the basis of this obigation. In order to be abe to caim aimony, it is necessary to fa into poverty due to divorce and not be more faut than the other party. The faut of the other party is not sought. If these conditions are found, aimony may be demanded indefinitey in proportion to the financia power of the other party. Thus, spouses who have been married for a short period of time are becoming ifeong iveihoods. The dispute between divorced spouses is ifeong. The reasons for divorce in our aw incude contractua divorce and de facto separation. However, the divorce system was mainy based on the faut principe and the specia reasons enumerated in the Law. As an extension of this situation, the party who wants aimony shoud not be more faut than the other party. As a resut, during the divorce and after the divorce, the spouses foow each other and seek each other s faut. Moreover, even spouses who have been married for a very short period of time may request aimony indefinitey. In the study, the important probems reated to aimony, especiay those issues were discussed in the ight of comparative aw. Keywords: divorce, aimony, post-marita maintenance, indefinitey aimony Giriş Eviik iişkisinin boşanma ie sona ermesinde boşanma kararı veren mahkeme, eşerin ortak çocukarı buunması hainde veayet, iştirak nafakası ve kendisine veayet verimemiş ana/baba arasında kişise iişki kuruması şekinde boşanma davasının çocuğa iişkin sonuçarını kendiiğinden karara bağamakta, taebe bağı oarak da yoksuuk nafakası ie maddi ve manevi tazminata hükmedebimektedir. * Makae gönderim tarihi: 25.11.2018. Makae kabu tarihi: 28.12.2018. Ai Demirbaş, Günce Tartışmaara Yoksuuk Nafakası, İstanbu Medipo Üniversitesi Hukuk Fakütesi Dergisi, Cit 5, Sayı 2, 2018, s. 219-235. Bu çaışma, PESA tarafından 26-29 Ekim 2018 tariheri arasında Niğde Ömer Hais Demir Üniversitesi bünyesinde düzenenen ICPESS NİĞDE / TURKEY 2018 adı uusararası kongrede sunuan Günce Tartışmaara Yoksuuk Nafakası başıkı tebiğ esas aınmak suretiye günce oarak kaeme aınmıştır. ** Dr. Öğr. Ü., İbn Hadun Üniversitesi Hukuk Fakütesi Öğretim Üyesi. E-mai: ai.demirbas@ ihu.edu.tr ORCID ID: https://orcid.org/0000-0001-8143-8036.
220 Günce Tartışmaara Yoksuuk Nafakası Bu bağamda boşanma yüzünden mevcut ya da bekenen menfaateri zarara uğrayan ve boşanma sebeperi bakımından kusursuz oan ya da karşı taraftan daha az kusuru oan (müterafik kusuru buunan) taraf, kusuru oan karşı taraftan boşanma davası ie birikte ya da ayrı oarak maddi tazminat isteyebiir (TMK 174 I), kişiik hakarına sadırı söz konusu ise ayrıca manevi tazminat taebinde buunabiir (TMK 174 II). Yine bu çerçevede Yoksuuk nafakası başıkı TMK 175 I uyarınca Boşanma yüzünden yoksuuğa düşecek taraf, kusuru daha ağır omamak koşuuya geçimi için diğer taraftan maî gücü oranında süresiz oarak nafaka isteyebiir. Ancak, tazminat taeperinden farkı oarak karşı tarafın yani nafaka yükümüsünün kusuru oması gerekmez (TMK 175 II). Kanunun süresiz oarak yoksuuk nafakası taep ediebimesine oanak tanıdığına çokça tartışıan bir konu oması hasebiye ayrıca dikkat çekmek gerekir. Çaışmada, İsviçre hukukunda öngörüen eviik sonrası nafaka düzenemesi, mehaz hukuk oması ve mukayese imkanı tanıması açısından ik önce ve de düzenemedeki bütünüğü yakaamak amacıya ayrı bir başık atında gene hatarıya ee aınmıştır. Türk ve İsviçre hukukarında boşanma ve eviik sonrası nafaka bakımından kusurun roü her iki sistemi mukayesei biçimde yansıtabime açısından ve önemine binaen yine ayrı bir başık atında inceemeye değer buunmuştur. Çaışmanın odak noktasında yer aan yöneriye Türk hukukunda yoksuuk nafakası düzenemesi yine topu bir bakış açısı sağayabimek için ayrı bir başık atında inceenmiştir. Bu başık atında nafaka şartarından yoksuuk şartı ve terim sorunu, yoksuuk nafakasının hukuki niteiği ve son oarak çokça tartışıan günce bir konu oarak süresiz nafaka sorunu üzerinde durumuştur. Sonuç kısmı ie çaışma tamamanmıştır. I. İsviçre Hukukunda Eviik Sonrası Nafaka Düzenemesi İsviçre Hukukunda eviik sonrası nafaka hakkı, eşerin kendi geçimerini sağaması teme düşüncesine dayanmaktadır. Ancak uygun düzeyde yaşıık sigortası (Atersvorsorge) hesaba katısa bie düzgün şekide geçinmesi kendisinden bekenemeyecek bir eşin buunması hainde geçim katkısından söz ediebimektedir 1. Kanuni ifadeye, uygun düzeyde yaşıık sigortası hesaba katısa da düzgün şekide geçimini (Unterhat/nafaka) sağaması kendisinden bekenemeyecek eşe, diğer eşin uygun bir katkıda buunması gerekir (Art. 125 Abs. 1 ZGB). Söz konusu katkının yapııp yapımayacağı, yapıacaksa hangi miktar ve 1 Urs Goor, Annette Spycher, in Heinrich Honse, Nedim Peter Vogt, Thomas Geiser (Hrsg.), Baser Kommentar zum Zivigesetzbuch I (Art. 1-456 ZGB), 5. Aufage, Hebing Lichtenhahn, Base, 2014, Art. 125 ZGB N 1. İstanbu Medipo Üniversitesi Hukuk Fakütesi Dergisi 5 (2), Güz 2018
ALI DEMİRBAŞ 221 süre için yapıacağı kararı veriirken özeike hangi faktörerin dikkate aınması gerektiği aynı maddenin ikinci fıkrasında sekiz bent hainde sayımıştır (Art. 125 Abs. 2 ZGB). Buna göre, evi iken görev dağıımı (Ziff. 1); evi kaınan süre (Ziff. 2); evi iken hayat standardı (Ziff. 3); eşerin yaşı ve sağığı (Ziff. 4); eşerin geiri ve mavarığı (Ziff. 5); eşerin çocukara bakma yükümüüğünün kapsam ve süresi (Ziff. 6); eşerin meseki eğitimi ve kariyer bekentisi ve çaışma hayatına yeniden uyum sürecinin muhteme maiyeti (Ziff. 7); çıkış ödenekerinin (emekiik sigortasındaki birikimerin) (boşanma üzerine) muhteme payaşım sonuçarı da dahi omak üzere 2 federa yaşıık sigortaarı ie du ve yetim sigortaarından, meseki sigortaardan veya başkaca öze ya da resmi sigortaardan (özete İsviçre de üç sütun hainde öngörüen emekiik sigorta sisteminden) ede edimesi bekenen ayıkar vesair bekentier (Ziff. 8) özeike dikkate aınması gereken kritererdir (örnek kabiinden sayım). Yine aynı maddenin üçüncü fıkrasında (Art. 125 Abs. 2 ZGB), açıkça hakkaniyete aykırıık durumunda istisnai oarak söz konusu katkının reddediebieceği veya indiriebieceği hükme bağanmış, özeike nafakaya hak kazanacak kişinin, aienin geçimi için katkı yükümüüğünü ağır şekide iha etmiş oması (Ziff. 1); kasten muhtaç hae düşmüş oması (Ziff. 2); nafaka yükümüsünün diğer eşin şahsına ya da yakınarına karşı ağır suç işemiş oması (Ziff. 3) haerinde hakkaniyete aykırıık durumunun gerçekeşmiş sayıacağı yine aynı fıkrada üç bent hainde sayımıştır. Böyece, esas itibariye Federa Mahkemenin önceki nafaka hukukuna dair uyguamasından doğan münferit kriterer maddenin ikinci fıkrasında kanun hükmü haine getiriirken, birinci fıkrada hakime geniş bir takdir aanı bırakan gene bir düzenemeye gidimiştir. Maddenin üçüncü fıkrasında ise istisnaen hangi şartar atında nafaka taebinin reddediebieceği ya da azatıabieceği hükme bağanmıştır. Buna karşıık maddede eviik sonrası nafakanın nası hesapanacağına dair bir metoda yer verimemiştir. Bu durum İsviçre doktrininde hakı oarak eeştirimiştir. Zira birçok boşanma oayında uyuşmazıkarın azatıması ve hukuki beirsizikerin giderimesi ancak somut ve açık düzenemeer sayesinde mümkün oabimektedir 3. Esasında İsviçre hukukunda her eviik, eviik sonrası katkı yükümüüğü 2 İsviçre hukukunda meseki emekiik sigortası birikimerinin ve emekiik maaşının boşanan eşer arasında payaştırıması hakkında detayı bigi için bkz. Saih Poater, İsviçre Medeni Kanunu ie Karşıaştırmaı Oarak Türk Hukukunda Emekiikten Doğan Hakarın Payaştırıması, İnönü Üniversitesi Hukuk Fakütesi Dergisi, 2017/2, s. 456-468. Ayrıca bkz. Ebru Ceyan, Türk ve İsviçre Hukukunda Boşanmanın Hukuki Sonuçarı, Gaatasaray Üniversitesi Yayınarı, İstanbu, 2006, s. 135-138. 3 Goor, Spycher, Art. 125 ZGB N 2. Journa of İstanbu Medipo University Schoo of Law 5 (2), Autumn 2018
222 Günce Tartışmaara Yoksuuk Nafakası doğurmamaktadır. Ancak eviik iişkisi kader biriğine dönüşmüş ise böye bir yükümüük söz konusu omaktadır 4. Çoğu hade, boşanma sonrası eşerin ekonomik açıdan kişise oarak sorumu omaarı anamını taşıyan cean break ikesi 5 geçeri omaktadır. Nitekim İsviçre Federa Mahkemesi, yeni boşanma hukukuna göre verdiği ik kararında (BGE 127 III 136) cean break ikesi ne vurgu yapmış, sonraki karararında da bu ikeden türeyen kendi kendini geçindirme ikesi ne ( Grundsatz der Eigenversorgung ) ağırık vermeye başamıştır 6. Federa Mahkeme karararında birçok kez vurguandığı üzere, doğrudan igii kanun maddesinden (Art. 125 Abs. 1 ZGB) türeyen kendi kendini geçindirme ikesi, eviik sonrası dayanışma ikesinden önce gemektedir 7. Bu durumun yansıması oarak, İsviçre de yapıan hukuk araştırmaarında, davaarın kayda değer çoğunuğunda nafaka anaşması yapımadığı ya da mahkemeerce nafakaya hükmedimediği görümektedir 8. II. Türk-İsviçre Hukukunda Boşanma ve Eviik Sonrası Nafaka Taeperinde Kusurun Roü Hukukumuzda boşanma sebeperini (TMK 161-166) mutak nisbi (takdiri), öze gene şekinde tasnif etmenin yanısıra kusura dayanan - dayanmayan şekinde ikii ayrıma ee amak mümkündür 9. 1998 yıında müga Türk Kanunu Medenisinde yapıan ve haen mevcudiyetini muhafaza eden anaşmaya dayaı boşanma ve fiii ayrıık nedeniye boşanma sebeperi bir kenara bırakıacak oursa hukukumuzda boşanma sistemi 1926 tarihinden beri mevcut yapısını korumakta, esas itibariye kusur prensibine 10 ve öze boşanma sebeperine 4 Ingeborg Schwenzer, Andrea Bücher, in Ingeborg Schwenzer (Hrsg.), Famiienrechts-Kommentar Scheidung, 2 Bde., 3. Aufage, Stämpfi, Bern, 2017, Vorbem. zu Art. 125-132 ZGB N 6. 5 Cean break ikesi hakkında açıkamaar için bkz. Gediz Kocabaş, Eviik Sonrası Dayanışma İkesi ve Bu İkenin Sınırı Oarak Cean Break İkesi Doğrutusunda Yoksuuk Nafakasını Beireyici Öçüter, MÜHF HAD, 2013/1, s. 364-368. 6 Schwenzer, Bücher, Vorbem. zu Art. 125-132 ZGB N 6 (statt Vieer BGE 141 III 465, 468 f. = FamPra.ch 2016, 280 283). 7 Schwenzer, Bücher, Vorbem. zu Art. 125-132 ZGB N 7 (statt Vieer BGE 141 III 465, 468 f. = FamPra.ch 2016, 280 283). 8 Schwenzer, Bücher, Vorbem. zu Art. 125-132 ZGB N 14. 9 Mustafa Dura, Tufan Öğüz, Mustafa Aper Gümüş, Türk Öze Hukuku, Cit III, Aie Hukuku, 13. Baskı, Fiiz, İstanbu, 2018, n. 562. 10 Bu arada TMK 166 I-II uyarınca daha kusuru oan tarafın boşanma davası açabimesi mümkün omaka birikte uyguamada karşı tarafın az da osa kusurunun buunması aranmaktadır. Bkz. YHGK, 4.7.2018, E. 2017/1939, K. 2018/1296: Türk Medeni Kanununun 166. maddesi hükmünü tamamen kusuru eşin de dava açabieceği ve yararına boşanma hükmü ede edebieceği biçiminde yorumamamak ve değerendirmemek gerekmektedir. Çünkü böye bir düşünce, kimsenin kendi eyemine ve tamamen kendi kusuruna dayanarak bir hak ede edemeyeceği yönündeki teme hukuk ikesine aykırı düşer. Diğer taraftan gene böye bir düşünce tek tarafı irade ie sistemimize aykırı bir boşanma ogusunu ortaya çıkarır. Boşanmayı ede etmek isteyen kişi karşı tarafın hiçbir eyem ve davranışı söz konusu omadan, eviik biriğini, devamı bek- İstanbu Medipo Üniversitesi Hukuk Fakütesi Dergisi 5 (2), Güz 2018
ALI DEMİRBAŞ 223 dayanmaktadır. Bu durumun bir uzantısı oarak, yoksuuk nafakası isteyen tarafın karşı taraftan daha faza kusuru omaması gerekmektedir (TMK 175). Öye ki boşanma sürecinde ve sonrasında eşer birbirini takip etmekte ve karşı tarafın kusurunu aramaktadır. Boşanmış eşer arasındaki ihtiaf ve irtibat sürüp gitmektedir. Oysaki mehaz İsviçre Hukukunda 1.1.2000 tarihinde yürürüğe giren 1998 tarihi değişikiker ie boşanmada kusur prensibinden vazgeçimiş, anaşmaı boşanma veya ayrı yaşama prensibine (eviik biriğinin temeinden sarsımış oması karinesine) dayanan boşanma sistemine geçimiştir 11. Buradan harekete doktrinde, esasında eviik biriğinin temeinden sarsıdığı karinesine dayanmakta oan ve bir kısmı kusur prensibine dayanan öze boşanma sebeperinin kanundan kadırıması, daha doğrusu kusur prensibine dayanan boşanma sisteminden bütünüye vazgeçimesi, bunun yerine anaşmaı boşanma veya ayrı yaşama dayaı bir boşanma sisteminin ihdas edimesi önerimektedir 12. Pek tabi kusur esasının kadırıdığı böye bir sistemde maddi tazminat 13 ve manevi enmeyecek derecede temeinden sarsar, sonra da madem ki birik artık sarsımış diyerekten boşanma doğrutusunda hüküm kurumasını taep edebiir. Öye ise Türk Medeni Kanununun 166. maddesine göre boşanmayı isteyebimek için tamamen kusursuz ya da az kusuru omaya gerek omayıp, daha faza kusuru buunan tarafın dahi dava hakkı buunmaka beraber, boşanmaya karar veriebimesi için davaının az da osa kusurunun varığı ve bunun beirenmesi kaçınımazdır. Az kusuru eş boşanmaya karşı çıkarsa, bu hain tespiti dahi tek başına boşanma kararı veriebimesi için yeteri oamaz. Az kusuru eşin karşı çıkması hakkın kötüye kuanıması niteiğinde omaı, eş ve çocukar için korunmaya değer bir yararın kamadığı anaşımaıdır.(tmk.md.166/2) [expera.com.tr (3.9.2018)]. 11 Konu hakkında bkz. Saibe Oktay Özdemir, Türk Hukukunda Boşanma Sisteminde Revizyon İhtiyacı, MHB, 2015/1, s. 30-39. 12 Oktay Özdemir, s. 35-37. 13 YHGK, 24.10.2007, E. 2007/2-787, K. 2007/766:...Türk Medeni Kanununun 174/1. maddesi, gene tazminat esasarından ayrımış ve kendisine özgü kura getirmiştir. Haksız fii tazminatının teme unsuru oan gerçek zararın beirenmesi koşuu, Aie Hukukunda, Borçar Hukukundaki düzenemeden farkıdır. Eşer arasındaki iişkinin özeiği itibarıya burada gerçek zararı tam oarak beiremek zordur. Bu özeiği nedeniyedir ki, yasa, menfaati zedeenene, uygun bir tazminat verieceğini açıkamıştır. Hakim, tazminat miktarını takdir ederken, kusurun ağırığını, tarafarın sosya ve ekonomik durumarını, evenme şansarını, ortaama yaşam süreerini, yaşam seviyeerini ve geçim koşuarını göz önünde tutarak, maku ve herkesçe kabu ediebiir bir miktar beireyecektir.... Mevcut menfaatin beirenmesinde öçü, gene oarak eviik biriğinin, eşere sağadığı yararardır. Bekenen menfaater de, eviiğin devamı hainde eşerden birinin diğerine geecekte sağaması muhteme oan çıkarardır....maddi tazminat taebi için kadın ve erkek yönünden bir ayrım yapımamıştır. Oayda, koca; kendi kusuruya yo açmadığı boşanma yüzünden, eviik düzeni bozumuş, en azından evin bakımı, temiziği gibi kadının ev işerine emeğiye sağadığı katkıdan yoksun kamıştır. Koca, bozuan bu düzenini ieride yeniden kurmak ve ede etmek için maddi küfet yapmak zorunda kaacaktır. Çaışmayan ve hiç bir geiri omayan kadının edinimiş maarda katkı payı isteyebieceğini kabu eden Türk Medeni Kanunu sisteminde, maddi tazminat ie sorumu tutuamayacağını önceden kabu etmek imkansızdır. Kadının, ev kadını oması ve eviik biriği içinde geirinin buunmaması, tazminat sorumuuğunun esasıya igii de- Journa of İstanbu Medipo University Schoo of Law 5 (2), Autumn 2018
224 Günce Tartışmaara Yoksuuk Nafakası tazminat 14 taeperi boşanmaya bağı bir sonuç omaktan çıkmakta 15, borçar hukukunun tazminata iişkin gene hükümerine tabi omaktadır. İsviçre hukukunda 1.1.2000 tarihi eviik sonrası nafakaya dair revizyonun karakteristik özeikerinden biri, boşanma sebeperinde gidien değişikiğe benzer şekide, eviik sonrası nafaka bakımından kusur prensibinden esası şekide vazgeçimiş omasıdır 16. Muhteme bir değişikikte İsviçre hukukunda öngörüdüğü üzere boşanan eşerin kendi geçimerini sağayabimesi ikesi ne eviik sonrası dayanışma ikesi nden önceeyerek yer verimesi, bu çerçevede eviik sonrası nafakaya hükmediip edimeyeceği, hükmediecekse hangi süre ve miktar için hükmedieceği beirenirken dikkate aınacak kriterer açıkça Türk hukuku bakımından da kanuni düzenemede yerini amaıdır. Yukarıda yer veridiği üzere İsviçre hukukunda hakkaniyetin gerektirdiği istisnai haerde nafaka taebinin reddediebieceği ya da azatıabieceği açıkça hükme bağanmış, üç bent hainde de hakkaniyete aykırı durumar örnekendirimiştir. Hukukumuz açısından bu gibi durumar nafaka aacakısının diğer eşten daha faza kusuru omaması ve hatta boşanmadan başka nedenere yoksuuğa düşme (TMK 175 I Boşanma yüzünden yoksuuğa düşecek taraf, kusuru daha ağır omamak koşuuya ), hakkaniyet gereği iradın azatıması (ya da tamamen kadırıması 17 ) (TMK 176 IV) kanuni esasarı çerçevesinde ği, tazminatın kapsamını beiremeke ve infaz ie igiidir. Bu bakımdan, maddi tazminatın koşuarı ouşmuştur. [expera.com.tr (3.9.2018)]. 14 YHGK, 13.4.2011, E. 2010/2-751, K. 2011/96:...davaının yabancı uyruku bir kadın adına kayıtı teefon ie yaptığı yoğun teefon görüşmeeri ve...tanıkarının beyanarı uyarınca davaının yabancı uyruku kadın ie eviik dışı iişkisi buunduğu, bu durumun 4721 sayıı Kanunun 185. maddesinde düzenemesini buan sadakat yükümüne aykırı davranış teşki ettiği, bu nedene davaı kocanın boşanmaya neden oan oayarda ağır kusuru oduğu,... boşanma sonucu diğerinin maddi desteğini yitirecek oan davacı kadın yararına maddi tazminata hükmedimesi ve ayrıca davaının ağır kusur teşki eden sadakatsiziğinin davacı kadının kişiik hakarına sadırı teşki etmesi nedeniye kişiik hakarı sadırıya uğrayan ve eşit kusuru omayan kadın ehine manevi tazminata da hükmedimesi gerektiği açıktır. [expera.com.tr (3.9.2018)]. 15 Oktay Özdemir, s. 41. 16 Schwenzer, Bücher, Vorbem. zu Art. 125-132 ZGB N 5. 17 AYM, 25.6.2009, E. 2005/56, K. 2009/94: itiraza konu oan 176. maddenin dördüncü fıkrasında yoksuuk nafakasının kadırımasından açıkça bahsedimemektedir. Ancak 4721 sayıı Türk Medenî Kanunu nun 1. maddesinde kanunun, sözüye ve özüye değindiği bütün konuarda uyguanacağı hükme bağanmıştır. Bu maddeye göre, hâkim önündeki sorunu yasa hükmünün sözüye yani yazıış biçimiye tam oarak çözemiyorsa, bu takdirde yasanın özüne yani o hükmün konuuş amacına bakarak karar verecektir. Bu bakımdan Türk Medenî Kanunu nun 1. maddesi, hâkime önündeki sorunu adi bir şekide çözmek için çok önemi bir hareket serbestiği tanımaktadır. Yoksuuk nafakasına hükmediebimesi için nafaka taep eden eşin boşanma nedeniye yoksuuğa düşecek omasının yanı sıra, nafaka taep edien eşin de nafaka ödeyebiecek ekonomik gücünün buunması, diğer bir ifadeye İstanbu Medipo Üniversitesi Hukuk Fakütesi Dergisi 5 (2), Güz 2018
ALI DEMİRBAŞ 225 değerendiriebiecek niteiktedir. Nitekim bir kararında Yargıtay, yargıama sırasında işinden ayrıan eşin, kendi iradesi ie yoksuuk durumuna düşmesi nedeniye, nafaka taebinin reddedimesi gerektiğini beirtmiştir 18. Kusur esasından vazgeçidiği muhteme bir boşanma ve nafaka sisteminde de nafaka yükümüsünün kasten yoksuuğa düşmesi, diğer eşe ya da yakınarına karşı ağır suç işemesi gibi haerde nafaka aacakısının taebine oumsuz yanıt verimesini ya da nafaka miktarında indirime gidimesini öngören bir düzeneme hukukumuz açısından da kaçınımaz oacaktır. III. Türk Hukukunda Yoksuuk Nafakası Düzenemesi A. Gene Oarak Hukukumuzda yoksuuk nafakası ede ediebimesi için eviiğin boşanma (veya ipta) nedeniye sona ermesi, boşanma nedeniye yoksuuğa düşüecek oması, geçim için nafaka taebinde buunuması ve nafaka taep edenin karşı taraftan daha faza kusuru omaması gerekir. Bu şartar gerçekeştiğinde, kusuru oması gerekmeyen karşı taraf mai gücü oranında 19 süresiz oarak nafaka yükümüsü kıınabiir (TMK 175). Yoksuuk nafakasının toptan ödenmesine 20 karar veriebieceği gibi daha kendi kusurundan kaynakanmamak koşuuya yoksu omaması gerekmektedir. Bu açıdan bakıdığında, yoksuuk nafakasının sosya ve ahâki düşünceere dayanması özeiği, sadece nafaka taep eden tarafa nafaka verimesinde deği, aynı zamanda nafaka taep edien tarafın nafaka ödeyebiecek ekonomik gücünün buunması koşuunda da kendisini göstermektedir. Bu nedene, nafaka borçusunun kendi kusuru buunmaksızın yoksuuğa düşmesi hainde, hâkim Yasa metninde açıkça beirtimese dahi Türk Medenî Kanunu nun 1. maddesine göre yoksuuk nafakasının koşuarı ve kabu ediiş amacını göz önünde buundurarak, nafakanın 4721 sayıı Türk Medenî Kanunu nun 176. maddesinin dördüncü fıkrası gereğince tamamen kadırımasına da karar verebiecektir. (RG 26.11.2009, Mükerrer Sayı: 27418). Aynı yönde, bkz. Abdukerim Yıdırım, Yoksuuk Nafakası ve Yoksuuk Nafakasında Süre Sorunu, Lega Hukuk Dergisi, 2016/157, s. 74, Mehmet Erdem, Aie Hukuku, Seçkin, Ankara, 2018, s. 204-205. Karş. Zekeriya Kurşat, Anayasa Mahkemesinin Anaşmaı Boşanma ve Yoksuuk Nafakasına İişkin Karararının Değerendirimesi, Anayasa Mahkemesinin Medeni Hukuka İişkin Karararının Değerendirimesi Sempozyumu, 21 Mayıs 2012, Onikievha, İstanbu, 2013, s. 223-226. 18 Yargıtay 2. HD, 16.6.2003, E. 2003/7790, K. 2003/8775 (Yayımanmamış) (Madde metni için bkz. Gonca Güfem Bozdağ, Türk Hukukunda ve Uusararası Hukukta Nafaka, Yetkin, Ankara, 2015, s. 76, dn. 222). 19 YHGK, 10.11.2010, E. 2010, 2-614, K. 2010/597:... davaı kocanın ekonomik durumunun zayıf oması nafaka miktarının değerendirimesinde dikkate aınacak bir ogudur. Kadı ki, davaı kocanın geecekte ekonomik durumunda iyieşme oması hainde edeki davada, davacı kadın yararına az bir miktar da osa nafakaya hükmedimediği takdirde, ieride yeniden nafaka davası açması hukuken mümkün omayacaktır. Bu durumun davacı kadının mağduriyetine yo açacağı çok açıktır.... [expera.com.tr (3.9.2018)]. 20 YHGK, 29.3.2006, E. 2006/2-69, K. 2006/117:...yoksuuk nafakasının toptan ya da irat biçiminde ödenmesine karar veriebimesi için, tarafarın ekonomik ve sosya durumarı ie, ödeme gücü ve istekerinin göz önünde buunduruması gerektiği açıktır. Dava diekçesinde ve aşamaarda davacı kadın, boşanma sonucunda yoksuuğa düşeceği konusunda beyanda Journa of İstanbu Medipo University Schoo of Law 5 (2), Autumn 2018
226 Günce Tartışmaara Yoksuuk Nafakası çok uyguama aanı buan şekiye irat biçiminde ödenmesine de karar veriebiir (TMK 176 I). İrat biçiminde ödenmesine karar verien yoksuuk nafakası (veya maddi tazminat), kendiiğinden veya mahkeme kararıya sona erebiir. Buna göre, aacakı tarafın yeniden evenmesi veya tarafardan birinin ömesi haeri kendiiğinden sona erme sebebi iken, aacakı tarafın fiien eviymiş gibi yaşaması, haysiyetsiz hayat sürmesi veya yoksuuğunun ortadan kakması haeri mahkeme kararıya sona erme sebebidir (TMK 176 III). Ayrıca, tarafarın ekonomik durumarında meydana geen değişikikere veya hakkaniyete bağı oarak irat miktarının artırıması veya azatıması taep ediebiir (TMK 176 IV). Bunun dışında tarafarın sosyo-ekonomik durumarına göre geecek yıarda iradın ne miktarda ödeneceği taep hainde mahkemece kararaştırıabiir (TMK 176 V). Yoksuuk nafakası (ve tazminat taebi) boşanma davasıya birikte ya da ayrı oarak ieri sürüebiir. Bu taeper, boşanma kararının kesineşmesini takiben işeyen bir yıık zamanaşımı süresine tabidir (TMK 178). Aşağıda sırasıya yoksuuk nafakasının hukuki niteiği, yoksuuk şartı ve yoksuuk nafakası terimi, son oarak da süresiz nafaka meseesi ee aınmıştır. B. Hukuki Niteik Yoksuuk nafakası, tazminat veya ceza niteiğinde değidir 21 ; biakis eviik biriğinin geçeri oduğu dönemde eşer arasında geçeri buunan dayanışma ve yardımaşma yükümüüğünün (TMK 185-186) eviik biriğinin geçeri omadığı dönemde de kısmen varığını sürdürmesi niteiğindedir ( eviik sonrası dayanışma ikesi ) 22. Bu bakımdan yoksuuk nafakası, ahaki ve sosya düşünceere öngörümüş bir kurumdur 23. Yargıtay Hukuk Gene Kuruu, bu hususu şu cümeer ie ifade etmektedir: Yoksuuk nafakası, boşanmadan sonra yoksuuğa düşecek oan tarafı koruma amacına yöneik oduğu içindir ki, boşanmış oan yoksu tarafa veriecek oan yoksuuk nafakası, hiçbir buunmuş; davacı vekii, yoksuuk nafakasının toptan ödenmesine karar verimesini istemiştir. Davacının geir durumu, yaşı, bedeni ve fikri kabiiyeti ie evenme ihtimainin az oması, öte yandan davaı kocanın ödeme gücü değerendiridiğinde, somut oayın özeiği itibariye boşanan eşer arasında mai iişkinin uzamasının sakıncaı oduğu sonucuna varımıştır. Ha böye ounca, Yere Mahkemece yoksuuk nafakasının toptan ödenmesine karar verimesi usu ve yasaya uygundur. [expera.com.tr (3.9.2018)]. 21 Yıdırım, s. 62; Ceyan, s. 104; Bozdağ, s. 73. 22 Aydın Zevkier, M. Beşir Acabey, K. Emre Gökyaya, Medeni Hukuk, 6. Baskı, Seçkin, Ankara, 2000, s. 938; Turgut Akıntürk, Derya Ateş, Türk Medeni Hukuku, Aie Hukuku, Cit II, 19. Bası, Beta, İstanbu, 2016, s. 302; Ceyan, s. 105; Yıdırım, s. 62, 68; Bozdağ, s. 73. 23 Feyzi Necmeddin Feyzioğu, Aie Hukuku, 3. Bası, Fiiz, İstanbu, 1986, s. 397; Akıntürk, Ateş, s. 302; Ömer Arbek, Boşanmanın Mai Sonuçarı, AÜHFD, 2005/1, s. 139-140; Ceyan, s. 104; Bozdağ, s. 73. İstanbu Medipo Üniversitesi Hukuk Fakütesi Dergisi 5 (2), Güz 2018
ALI DEMİRBAŞ 227 surette diğer tarafa yüketien bir ceza veya tazminat niteiğinde değidir. Şayet böye osaydı, sadece boşanmada kusuru oan eşten istenebimesi gerekirdi. Oysa ki,... kusursuz eş dahi yoksuuk nafakası ödemeke yükümüdür. Yoksuuk nafakası, bir bakıma eviik biriği devam ettiği sürece söz konusu oan karşııkı bakım ve geçindirme ödevinin devam ettirimesi anamını taşımaktadır. 24. Esasen yoksuuk nafakası kurumuya eviik sonrasında eşerin kısmen birbirine mai oarak destek oması amaçanmakta iken mevcut sistemde bunun ötesine geçierek eşerin birbirinin geçimini sağar hae gemiş oması hakı oarak eeştiri konusu omaktadır 25. Şöye ki, ahaki ve sosya düşünceere dayanan eviik sonrası dayanışma ikesinin tek başına uyguama aanı buması, bir taraftan nafaka aacakısını boşandığı eşe bağı kımaya ve irtibat hainde omaya devam ettirmekte, diğer taraftan nafaka borçusu eski eşin omuzarına süresiz nafaka sistemiye birikte ağır bir yük de yükemektedir. Ha böye ounca sistemin suiistimaine ve topumsa huzursuzuğa kaynak oan bir nafaka sistemiye karşı karşıya kaınmaktadır. İsviçre hukukunda oduğu üzere, eviik sonrası dayanışma ikesinden ziyade eşerin kendi geçimerini sağaması ikesine daha faza ağırık verimesi gerekmektedir. Bahsi geçen ikenin hayata geçirimesine yöneik oarak gereki at yapının ouşturuması için sosya devet anayışına uygun adımarın atıması gerekmektedir. C. Yoksuuk Şartı ve Terim Sorunu TMK 175 I uyarınca geçimi için diğer taraftan yoksuuk nafakası taep edecek tarafın boşanma yüzünden yoksuuğa düşecek oması gerekir. Yoksuuk kavramı kanunda tanımanmış değidir. Yargıtay uyguamasında, yeme, giyinme, barınma, sağık, uaşım, kütür, eğitim gibi kişinin maddi varığını geiştirmesi bakımından zorunu ve gereki görüen harcamaar karşısında bu düzeyde geire sahip omayanar yoksu oarak kabu edimekte; yoksuuk durumunun tespitinde günün ekonomik şartarı, tarafarın sosya ve ekonomik koşuarı ie hayat tarzarı dikkate aınmakta, yine bu bağamda asgari ücrete çaışıyor omak nafaka taep edimesine enge oarak görümemekte ancak nafaka miktarının tespitinde dikkate aınmaktadır 26. Doayısıya 24 YHGK, 10.11.2010, E. 2010, 2-614, K. 2010/597 [expera.com.tr (3.9.2018)]. 25 Mustafa Şahin, Türk-İsviçre Medeni Kanunarına Göre Eviik Sonrası Katkının (Yoksuuk Nafakasının) Şartarı (TMK m. 175 ZGB m. 125), Gazi Üniversitesi Hukuk Fakütesi Dergisi, 2017/3, s. 77; Kürşad Yağcı, Yoksuuk Nafakasında süresizik Sorunu, İstanbu Hukuk Mecmuası, 2018/1, s. 334-335. 26 YHGK, 4.4.2018, E. 2017/1579, K. 2018/673: Maddede geçen yoksuuğa düşecek kavramından ne anaşıması gerektiği konusunda yasa bir tanımama omaması karşısında bu husus yargısa uyguamada kuraara bağanmıştır. Nitekim, Yargıtay Hukuk Gene Kuruunun 07.10.1998 gün ve 1998/2-656 E., 688 K.; 16.05.2007 gün ve 2007/2-275 E., 275 Journa of İstanbu Medipo University Schoo of Law 5 (2), Autumn 2018
228 Günce Tartışmaara Yoksuuk Nafakası yoksuuk nafakası taep ediebimesi için eviiğin boşanma ya da ipta kararı ie sona ermiş oması yeteri omamakta, bu yüzden yoksuuğa düşecek oma şartının da diğer şartara birikte yerine gemiş oması gerekmektedir. Öğretide şu durumdakierin yoksuuğa düşecek odukarı kabu edimektedir: Çaışma gücünden yoksun omanın yanısıra geir ve servete sahip omamak 27 ; hiç geiri omamak ve çaışamayacak durumda omak nedeniye kendi geçimini sağayamayacak durumda omak, diğer deyişe kendi mai imkanarı ve çaışması ie geçimini sağama oanağı buunmamak ya da bu duruma düşme tehikesiye karşı karşıya omak 28 ; çaışma imkanından yoksun omak ve haihazırdaki mavarığı ie geçimini sağayamamak ya da kısa süre içinde bu duruma düşecek omak 29 ; geçimini sağama yeteneğine sahip omamak 30. Burada kimi ifadeere de yansıdığı üzere, Kanunda geçen boşanma yüzünden yoksuuğa düşecek ifadesinden harekete sadece yoksuuğa düşmüş oanarın deği, yoksuuğa düşmesi muhteme oanarın da madde kapsamında değerendirimesi gerekir. Her düzeydeki yoksuuk madde kapsamındadır 31. Diğer deyişe, norma ve vasat düzeyde yoksu omak taepte buunmak için yeteridir 32. Buna karşıık nafaka yükümüsü mai açıdan güçü osa da nafaka aacakısının geçimi için gereki oan miktardan daha fazası ie yükümü kıınamaz 33. Ne var ki Yargıtay ın istikrar kazanmış uyguamasına göre boşanma kararının kesineşmesi, boşanan eşer arasındaki ma rejiminin tasfiyesi bakı- K.; 11.03.2009 gün ve 2009/2-73-118 sayıı karararında; yeme, giyinme, barınma, sağık, uaşım, kütür, eğitim gibi bireyin maddi varığını geiştirmek için zorunu ve gereki görüen harcamaarı karşıayacak düzeyde geiri omayanarın yoksu kabu edimesi gerektiği benimsenmiştir.... Yargıtay ın yereşik karararında asgari ücret seviyesinde geire sahip ounması yoksuuk nafakasının bağanmasını oanaksız kıan bir ogu oarak kabu edimemektedir (Yargıtay Hukuk Gene Kuruunun 07.10.1998 gün ve 1998/2-656 E., 688 K.; 26.12.2001 gün ve 2001/2-1158 E., 1185 K; 01.08.2002 gün ve 2002/2-397 E., 339 K.; 28.02.2007 gün ve 2007/3-84 E., 95 K.; 16.05.2007 gün ve 2007/2-275E., 275 K.; 11.03.2009 gün ve 2009/2-73 E, 118 K.; 13.05.2009 gün ve 2009/3-165 E., 186 K.; 04.05.2011 gün ve 2011/2-155 E., 2011/278 K. sayıı karararı). Ne var ki, asgari ücret seviyesinde geir ede edimesi yoksuuk nafakası bağanmasına enge değise de bu durumun nafaka miktarının tespitinde esas aınacağı da unutumamaıdır. Yoksuuk durumu günün ekonomik koşuarı ie birikte, tarafarın sosya ve ekonomik durumarı ve yaşam tarzarı değerendirierek takdir edimeidir. [expera.com.tr (3.9.2018)]. 27 Dura, Öğüz, Gümüş, Cit III, n. 801. 28 Zevkier, Acabey, Gökyaya, s. 938; Akıntürk, Ateş, s. 303; Ceyan, s. 108; Yıdırım, s. 68; Şahin, s. 81. 29 Azra Arkan Serim, Yoksuuk Nafakası, İÜHFM, 2007/1, s. 289-290. 30 Kocabaş, s. 369-370. 31 Zevkier, Acabey, Gökyaya, s. 938. 32 Akıntürk, Ateş, s. 304; Dura, Öğüz, Gümüş, Cit III, n. 802; Arbek, s. 142. 33 Arkan Serim, s. 293. İstanbu Medipo Üniversitesi Hukuk Fakütesi Dergisi 5 (2), Güz 2018
ALI DEMİRBAŞ 229 mından beketici mesee yapımaktadır. Oysaki İsviçre hukukunda boşanma yargıamasında kura oarak ma rejiminin tasfiyesi de yapımaktadır. Böyece boşanmanın tüm sonuçarı bakımından yeknesak bir karar ortaya çıkmakta, yersiz yere ya da fazadan nafaka ede edimesinin önüne geçimektedir. İsviçre hukukunda uyguama aanı buan boşanmada birik ikesi iştirak nafakası dışında hukukumuzda yer buamamıştır 34. Bu ikenin uyguanmaması hukukumuz açısından bir eksikik taşımaktadır. Nitekim doktrinde de bu hususa dikkat çekimekte, ma rejiminin tasfiyesi doayısıya ede ediener neticesinde bazı haerde yoksuuk şartının gerçekeşmeyebieceğine hakı oarak işaret edimektedir 35. Aynı zamanda madde başığı oan yoksuuk nafakası ifadesi, doktrin ve yargı karararında oturmuş bir terim omaka birikte karşı tarafı rencide edebiecek oması nedeniye eeştirimekte, İsviçre Medeni Kanun unda katkı ifadesine yer veridiğinden bahise bu ifade yerine eviik sonrası katkı ifadesinin kuanıması önerimektedir 36. İfade edien neden, katkı ifadesinin kuanıması fikrine yerindeik sağasa da gerek hukuk çevreerinde gerek hak arasında kavramsa açıdan da oturmuş oan nafaka 37 teriminden vazgeçmeyi gerektirmemektedir. Kadı ki İsviçre Medeni Kanunu nda söz konusu madde metninde (Art. 125 Abs. 1 ZGB) uygun bir katkı ( einen angemessenen Beitrag ) ifadesi kuanımış omaka birikte aynı maddenin başığında nafaka ( Unterhat ) ifadesine ( Nacheheicher Unterhat / Eviik Sonrası Nafaka) açıkça yer verimiştir. Doayısıya, eviik sonrası nafaka ya da eviik sonrası nafaka katkısı ifadeerini yeğemek daha yerinde oacaktır. D. Süresiz Nafaka Yoksuuk nafakası süresiz oarak taep ediebiir (TMK 175 I: süresiz oarak nafaka isteyebiir. ). 1988 tarihi değişikik 38 ie müga Medeni Kanun da 34 Boşanmada birik ikesi hakkında bkz. Mustafa Aper Gümüş, Türk Hukukunda Yasa Ma Rejimi Oan Edinimiş Maara Katıma Rejimi Çerçevesinde Boşanma Davası; İştirak Nafakası; Maddi Tazminat ve/veya Yoksuuk Nafakası ve/veya Manevi Tazminat Taeperi ie Ma Rejiminin Tasfiyesi Taebi Arasındaki İişki, AÜEHFD, 2005/3-4, s. 388-389; Dura, Öğüz, Gümüş, Cit III, n. 1123. 35 Arkan Serim, s. 290; Yaçın Tosun, Türk ve İsviçre Hukukunda Yoksuuk Nafakasının ve Doğurduğu Hukuki Sorunarın İnceenmesi, Bahçeşehir Üniversitesi Hukuk Fakütesi Dergisi, 2015/129-130, s. 65-66; Erdem, s. 200. 36 Şahin, s. 78. Karş. Yağcı, s. 324, dn. 1. 37 Arapça kökeni nafaka keimesi sözük anamı itibariye geçinmek için gereki oan şeyerin bütünü nü ifade etmektedir (www.tdk.gov.tr) (23.10.2018). 38 Bkz. 4.5.1998 tarih ve 3444 sayıı Kanun 6 (RG 12.5.1988, Sayı: 19812) ie değişik 17.2.1926 tarih ve 743 sayıı müga Türk Kanunu Medenisi (emk) 144 I (RG 4.4.1926, Sayı: 339): Boşanma yüzünden yoksuuğa düşecek eş, kusuru daha ağır omamak şartıya geçimi için diğer eşten mai gücü oranında süresiz oarak nafaka isteyebiir. Ancak, erkeğin kadından Journa of İstanbu Medipo University Schoo of Law 5 (2), Autumn 2018
230 Günce Tartışmaara Yoksuuk Nafakası yer aan süresiz oma unsuru yürürükteki Kanunda da muhafaza edimiştir. Esasen söz konusu değişikik öncesinde yoksuuk nafakası taebi Kanunda bir yıık süre ie kısıtı oarak öngörümüştü. Ne var ki bir yıık süre kısıtaması maksada (sosya ve ahaki düşünceere) uygun pratik sonuçar vermemesi nedeniye doktrinde eeştirimekte, süre kısıtaması içermeyen (daimi oarak da nafakaya hükmetme imkanı tanıyan) mehaz İsviçre Medeni Kanununa dikkat çekimekteydi 39. Uyguamadaki ağırığıya irat biçimde süresiz nafaka öngören mevcut nafaka sistemimiz, nafaka aacakısını çaışmamaya ya da sigortasız çaışmaya ittiği gibi nafaka aacağından mahrum kamak istemeyen kimi boşanmış eşerin yeni bir eviik yapmaktan kaçınmaarına 40 (TMK 176 III:...nafaka, aacakı tarafın yeniden evenmesi... hâinde kendiiğinden kakar... ) ve bu yüzden iişkierini eviik iişkisi dışında ve gizi tutmaarına neden oabimektedir (TMK 176 III: İrat biçiminde ödenmesine karar verien... nafaka,... aacakı tarafın evenme omaksızın fiien eviymiş gibi yaşaması, yoksuuğunun ortadan kakması ya da haysiyetsiz hayat sürmesi hâinde mahkeme kararıya kadırıır. ). Nitekim TMK 175 I hükmünde geçen süresiz oarak ibaresi itiraz youya Anayasa Mahkemesi nin önüne gemiş, ancak Mahkeme, söz konusu ibare ie boşanma nedeniye yoksuuğa düşen eşe şartarı buunduğu sürece ekonomik yönden destek sağanmasının ve asgari yaşam ihtiyaçarının karşıanmasının amaçandığı yoksa her zaman öünceye dek yoksuuk nafakası aınacağı anamının kastedimediği gerekçesiye ipta istemini reddetmiştir 41. yoksuuk nafakası isteyebimesi için, kadının hai refahta buunması gerekir.. Ayrıca bkz. TMK 175 madde gerekçesi: Yürürükteki maddenin birinci fıkrasının ikinci cümesindeki Ancak, erkeğin kadından yoksuuk nafakası isteyebimesi için, kadının hâi refahta buunması gerekir. hükmü kadın - erkek eşitiği ikesine ters düştüğü için çıkarımıştır.. 39 Feyzioğu, s. 397; Kema Oğuzman, Mustafa Dura, Aie Hukuku, 2. Bası, Fiiz, İstanbu, 1998, s. 147; Seahattin Suhi Tekinay, Türk Aie Hukuku, 7. Bası, Fiiz, İstanbu, 1990, s. 264. 40 Bu yönde değerendirmeer için bkz. Oğuzman, Dura, s. 148; İzzet Doğan, Türk Medeni Kanununun Düzenemeerine Göre Tedbir, Yoksuuk ve İştirak Nafakası, MHB, 2015/1, s. 83. 41 AYM, 17.5.2012, E. 2011/136, K. 2012/72: İtiraz konusu süresiz oarak ibaresi, nafaka aacakısının her zaman öünceye kadar yoksuuk nafakası aacağı anamına gememektedir. Kanun koyucunun 4721 sayıı Türk Medenî Kanunu nun 175. maddesinde süresiz oarak ibaresine yer vermesinin amacı, boşanmadan doayı yoksuuğa düşecek oan eşin diğer eş tarafından, şartarı buunduğu sürece ekonomik yönden destekenmesi ve asgari yaşam gereksinimerinin karşıanmasıdır. Eviik biriğinde eşer arasında geçeri oan dayanışma ve yardımaşma yükümüüğünün, eviik biriğinin sona ermesinden sonra da kısmen devamı niteiğinde oan yoksuuk nafakasının özünde, ahaki değerer ve sosya dayanışma düşüncesi yer amaktadır. Yoksuuk nafakasının amacı nafaka aacakısını zengineştirmek değidir. Yoksuuk nafakasıya, boşanma sonucunda yoksuuk içinde düşen eşin asgari yaşam gereksinimerinin karşıanması düşünümüştür. Yoksuuk nafakasına hükmediebimesi için nafaka taep eden eşin boşanma nedeniye yoksuuğa düşecek omasının yanı sıra, na- İstanbu Medipo Üniversitesi Hukuk Fakütesi Dergisi 5 (2), Güz 2018
ALI DEMİRBAŞ 231 Esasında Anayasa Mahkemesi önemi bir noktaya işaret etmektedir. O da yoksuuk nafakasının Kanunda süresiz oarak öngörümesi ie her hade deği, şartarın mevcudiyeti ve davamı süresince yoksuuk nafakası ede ediebieceğidir. Bu yönüye Anayasa Mahkemesinin kararına katımamak mümkün değidir. Ne var ki, Mecis Araştırması Komisyonu Raporuna da yansıdığı üzere, süresiz nafaka nedeniye uyguamada nafaka yükümüeri mağduriyet yaşayabimektedir 42. Öye ki Yargıtay, TMK 175 I hükmünde geçen süresiz oarak ibaresi nedeniye yoksuuk nafakasını beiri bir süre ie sınırama hususunda mahkemeere takdir hakkı tanınmadığı görüşünden harekete, sürei oarak irat biçimde yoksuuk nafakasına hükmeden yere mahkeme karararını bozmaktadır: Kanun, yoksuuk nafakasının süresiye igii hakime herhangi bir takdir hakkı tanımamış, süresini durumun gerekeri ya da hakı sebeperi gözönünde tutarak beiremeyi de emretmemiştir. Kanun, bu nafakanın süresiz omasını açıkça öngördüğüne göre, takdir hakkına sığınarak nafakayı beiri bir süreye sınıramak kanuna açık aykırıık ouşturur. Öyeyse, ayık irat şekinde takdir edien yoksuuk nafakasının beiri bir süreye sınırandırıması usu ve yasaya aykırı oup bozmayı gerektirmiştir. 43. Buna karşıık doktrinde, hükmün afzi yorumuya yetinimemesi gerektiği, amaca göre yorum yapıarak nafaka aacakısının, ancak ekonomik açıdan özgürüğe kavuşabieceği süre ie sınırı oarak yoksuuk nafakası ede edebieceği şekinde hükmün yorumanması gerektiği 44, hatta Anayasa Mahkemesi nin bahsi geçen kararının da bu çerçevede değerendirimesi gerektiği ieri sürümektedir 45. Doktrinde bu soruna bir çözüm oarak nafakanın süresi bakımından bir üst sınır öngörümesi, hakimin bu üst süre tahdidiye nafakayı takdir etmesi önerimektedir 46. Bu yönde igii bakanıkarın Kanunda değişikik üzerinde çaıştığı da biinmektedir. faka taep edien eşin de nafaka ödeyebiecek ekonomik gücünün buunması gerekmektedir. (RG 26.6.2012, Sayı: 28335). 42 Bkz. Aie Bütünüğünü Oumsuz Etkieyen Unsurar ie Boşanma Oayarının Araştırıması ve Aie Kurumunun Güçendirimesi İçin Aınması Gereken Önemerin Beirenmesi Amacıya Kuruan Mecis Araştırması Komisyonu Raporu (kısaca, Mecis Araştırması Komisyonu Raporu ), Sıra Sayısı: 399, 14.5.2016, s. 83. 43 Yargıtay 2. HD, 12.12.2017, E. 2016/8859, K. 2017/14407 [expera.com.tr (3.9.2018)]. 44 Kocabaş, s. 367. Benzer yakaşım için, bkz. Yağcı, s. 334-335, 340-341. Karş. Macit Demir, Türk Medeni Hukuk Öğreti ve Uyguamasında Yoksuuk Nafakası, Seçkin, Ankara, 2018, s. 66-67. 45 Kocabaş, s. 367. 46 Yıdırım, s. 83, 85; Tosun, s. 68 (yazar, kısa sürmüş eviiker bakımından zaman sınırı getirimesi taraftarıdır); Demir, s. 66. Karş. Yağcı, s. 334-335; Erdem, s. 204; Mine Uzun, Yargıtay Karararı Kapsamında Yoksuuk Nafakası, Vedat, İstanbu, 2013, s. 100. Journa of İstanbu Medipo University Schoo of Law 5 (2), Autumn 2018
232 Günce Tartışmaara Yoksuuk Nafakası Süresiz nafaka yerine üst süre tahdidi ie hakime takdir yetkisi tanınması soruna nafaka borçusu açısından bir nebze çözüm getirse de her iki taraf açısından sorun tamamıya çözüme kavuşturumuş omayacaktır. Bu bağamda, sosya devet ikesine uygun oarak devet, gereki yardım ve katkıyı sağamaıdır. Söz geişi bir fon ouşturuabiir ve nafaka aacağını tahsi edemeyen boşanmış eşe bu fondan ödeme yapıabiir. Devet de igii kişiye rücu eder. Nitekim İsviçre Hukukunda bu yönde kanuni düzeneme buunmaktadır (Art. 131 ZGB). Bundan başka, çaışmayan ya da yarı zamanı oarak çaışan ve çocuk sahibi oan eşerin çaışma hayatına kazandırıması, meseki kariyer geişimi sair konuarda destek sağanabiir. Böyece eviik sonrası dayanışma ikesine istinaden öngörüen diğer eşin katkısı mümkün oduğunca ikinci panda kaır. Sosya destekere birikte ekonomik açıdan kendi ayakarı üzerinde durması sağanan boşanmış eşer arasındaki iişki de bir an önce sona ermiş our. Nitekim Mecis Araştırması Komisyonu Raporunda da benzer bir yakaşım gösterimiştir. Rapora göre, nafaka yükümüsü eşin sorumuuğu sürei omaı; bu süre zarfında nafaka aacakısının mesek edinme ve istihdam imkanarından faydaanması sağanmaı; buna rağmen nafaka aacakısının mağduriyeti devam etmekte ise yoksuuk nafakası ouşturuacak fondan ödenmeidir 47. İrat biçiminde ödenecek nafaka bakımından üst süre sınıraması getiriecek oması hainde dikkati ounmaı, istisna öngörmeyen bir kesin süre tahdidinden kaçınımaıdır. Aksi hade kimi nafaka aacakıarı bakımından mağduriyet yaşanması kaçınımaz oacaktır. Özeike uzun süre evi kamış müşterek çocuku ve çaışmayan eşer ie yaşı ve hasta eşerin durumu önem taşımaktadır. Nası ki 1988 tarihi değişikik öncesinde bir yıık süre tahdidi maksada uygun omayan sonuçar doğurmuş ve kadırımak zorunda kaınmış ise, daha uzun sürei osa da istisna öngörmeyen kesin sürei tahditer kimi haerde benzer sonuçar doğuracaktır. Doayısıya Kanunda süre tahdidine yer veriecek ise hakkaniyetin gerektirdiği durumar bakımından istisnai bir düzenemeye de yer verimeidir. Aksi hade mevcut durumda yaşandığı üzere uyguamada hükmün afzına bağı kaınarak her hade Kanunda öngörüecek üst süre ie sınırı oarak nafakaya hükmedimeke yetiniecek, ortaya çıkacak mağduriyetere cevap veriemeyecektir. Diğer deyişe, bugün süresiz nafaka sistemiye mağduriyet yaşayan kimi nafaka borçuarına karşıık yarın sürei nafaka sistemiye mağduriyet yaşayan kimi nafaka aacakıarına rastanacaktır. Böye bir durumda söz geişi otuz yı evi kamış dört çocuk annesi ei yaşındaki çaışmayan boşanmış bir kadın, yine söz geişi Kanunda öngörüen beş/on yıık süre ie kısıtı oarak nafaka ede edebiecek, süre sonunda nafakadan mahrum 47 Bkz. Mecis Araştırması Komisyonu Raporu, s. 83, 373. İstanbu Medipo Üniversitesi Hukuk Fakütesi Dergisi 5 (2), Güz 2018
ALI DEMİRBAŞ 233 kaacaktır. Pek tabi sosya devet anayışı ie gerek ouşturuacak fondan sağanacak katkıar gerek mesek edinme ve kariyer geişimi gibi desteker ie kendi ayakarı üzerinde durması sağanan eş bakımından bu gibi sakıncaar çok daha az oacaktır. Tüm bunara iaveten, eşerin evi kadıkarı süre, eviyken sürdürdükeri hayat standartarı, eşerin ma ve geir durumarı gibi, İsviçre hukuk düzenemesinde yer aan ve Türk hukuku bakımından ise nafaka miktarının beirenmesi bakımından uyguamada kısmen yer buabien, bir dizi kriter dikkate aınarak nafakaya yer oup omadığına, yer var ise hangi eşin hangi süre için hangi miktarda diğer eşe katkı sağayacağının hakimin takdirine bağı oarak beirenmesi yönünde kanun değişikiğine gidimeidir. Böye bir değişikik, hükmün afzından harekete her haükarda süresiz nafakaya hükmedimesi youndaki mevcut içtihatara son vereceği gibi, nafakaya yer oup omadığına, nafakanın süresine ve miktarına karar veriirken hangi kriterer çerçevesinde takdir hakkının kuanıacağını da açık hüküme somutaştırmış oacaktır. Yine bu bağamda bireyse emekiik sigortasına benzer bir sisteme eviik sonrası için sigorta sistemi de ihdas ediebiir. Böyece daha eviiğin başında eviik sonrası teminat atına aınmış our. Sonuç İsviçre hukukunda revizyonara birikte kusura ve eviik sonrası dayanışma esasına dayanan nafaka sisteminden vazgeçimiş, bunun yerine geçimini sağaması kendisinden bekenemeyecek tarafa diğer tarafın katkıda buunması sistemine geçimiştir. Söz konusu revizyona birikte, bahsi geçen katkının yapııp yapımayacağı, yapıacaksa süre ve miktar bakımından hangi kriterer çerçevesinde karar verieceği kanuni düzeneme ie beirenmiştir. Türk hukuku bakımından da boşanma ve yoksuuk nafakası sistemi gözden geçirimeidir. Eviik sonrası dayanışma esasına dayanan yoksuuk nafakası sisteminden tam oarak vazgeçimesi pek mümkün görünmese de mümkün mertebe eşerin kendi geçimerini sağayabimesini öngörecek bir sisteme geçimeidir. Bunun yanında sosya devet anayışına uygun oarak ödenemeyen nafaka için fon ouşturuması, hatta sigorta sistemi ouşturuması, eşerin kendi ayakarı üzerinde durmasını sağayacak mesek edinme ve kariyer geişimi gibi hususarda destek sağanması, sosya güvenik sisteminin iyieştirimesi gerekmektedir. Journa of İstanbu Medipo University Schoo of Law 5 (2), Autumn 2018
234 Günce Tartışmaara Yoksuuk Nafakası KAYNAKLAR Arbek, Ömer, Boşanmanın Mai Sonuçarı, AÜHFD, 2005/1, s. 115-163. Akıntürk, Turgut; Ateş, Derya, Türk Medeni Hukuku, Aie Hukuku, Cit II, 19. Bası, Beta, İstanbu, 2016. Arkan Serim, Azra, Yoksuuk Nafakası, İÜHFM, 2007/1, s. 285-302. BSK ZGB I-Bearbeiter, in Heinrich Honse; Nedim Peter Vogt; Thomas Geiser (Hrsg.), Baser Kommentar zum Zivigesetzbuch I (Art. 1-456 ZGB), 5. Aufage, Hebing Lichtenhahn, Base, 2014. Bozdağ, Gonca Güfem, Türk Hukukunda ve Uusararası Hukukta Nafaka, Yetkin, Ankara, 2015. Ceyan, Ebru, Türk ve İsviçre Hukukunda Boşanmanın Hukuki Sonuçarı, Gaatasaray Üniversitesi Yayınarı, İstanbu, 2006. Demir, Macit, Türk Medeni Hukuk Öğreti ve Uyguamasında Yoksuuk Nafakası, Seçkin, Ankara, 2018. Doğan, İzzet, Türk Medeni Kanununun Düzenemeerine Göre Tedbir, Yoksuuk ve İştirak Nafakası, MHB, 2015/1, s. 59-95. Dura, Mustafa; Öğüz, Tufan; Gümüş, Mustafa Aper, Türk Öze Hukuku, Cit III, Aie Hukuku, 13. Baskı, Fiiz, İstanbu, 2018. Erdem, Mehmet, Aie Hukuku, Seçkin, Ankara, 2018. Feyzioğu, Feyzi Necmeddin, Aie Hukuku (Baskıyı Hazırayanar: H. Cumhur Özakman, Enis Sarıa), 3. Bası, Fiiz, İstanbu, 1986. Gümüş, Mustafa Aper, Türk Hukukunda Yasa Ma Rejimi Oan Edinimiş Maara Katıma Rejimi Çerçevesinde Boşanma Davası; İştirak Nafakası; Maddi Tazminat ve/veya Yoksuuk Nafakası ve/veya Manevi Tazminat Taeperi ie Ma Rejiminin Tasfiyesi Taebi Arasındaki İişki, AÜEHFD, 2005/3-4, s. 383-402. Kocabaş, Gediz, Eviik Sonrası Dayanışma İkesi ve Bu İkenin Sınırı Oarak Cean Break İkesi Doğrutusunda Yoksuuk Nafakasını Beireyici Öçüter, MÜHF HAD, 2013/1, s. 357-391. Kurşat, Zekeriya, Anayasa Mahkemesinin Anaşmaı Boşanma ve Yoksuuk Nafakasına İişkin Karararının Değerendirimesi, Anayasa Mahkemesinin Medeni Hukuka İişkin Karararının Değerendirimesi Sempozyumu, 21 Mayıs 2012, Onikievha, İstanbu, 2013, s. 211-227. Oğuzman, Kema; Dura, Mustafa, Aie Hukuku, 2. Bası, Fiiz, İstanbu, 1998. Oktay Özdemir, Saibe, Türk Hukukunda Boşanma Sisteminde Revizyon İhtiyacı, MHB, 2015/1, s. 29-46. Poater, Saih, İsviçre Medeni Kanunu ie Karşıaştırmaı Oarak Türk Hukukunda Emekiikten Doğan Hakarın Payaştırıması, İnönü Üniversitesi Hukuk Fakütesi Dergisi, 2017/2, s. 453-478. Schwenzer, Ingeborg; Bücher, Andrea, in Ingeborg Schwenzer (Hrsg.), Famiienrechts-Kommentar Scheidung, 2 Bde., 3. Aufage, Stämpfi, Bern, 2017. Şahin, Mustafa, Türk-İsviçre Medeni Kanunarına Göre Eviik Sonrası Katkının (Yoksuuk Nafakasının) Şartarı (TMK m. 175 ZGB m. 125), Gazi Üniversitesi Hukuk Fakütesi Dergisi, 2017/3, s. 75-107. Tekinay, Seahattin Suhi, Türk Aie Hukuku, 7. Bası, Fiiz, İstanbu, 1990. Tosun, Yaçın, Türk ve İsviçre Hukukunda Yoksuuk Nafakasının ve Doğurduğu Hukuki Sorunarın İnceenmesi, Bahçeşehir Üniversitesi Hukuk Fakütesi Dergisi, İstanbu Medipo Üniversitesi Hukuk Fakütesi Dergisi 5 (2), Güz 2018
ALI DEMİRBAŞ 235 2015/129-130, s. 53-77. Uzun, Mine, Yargıtay Karararı Kapsamında Yoksuuk Nafakası, Vedat, İstanbu, 2013. Yağcı, Kürşad, Yoksuuk Nafakasında süresizik Sorunu, İstanbu Hukuk Mecmuası, 2018/1, s. 323-358. Yıdırım, Abdukerim, Yoksuuk Nafakası ve Yoksuuk Nafakasında Süre Sorunu, Lega Hukuk Dergisi, 2016/157, s. 59-88. Zevkier, Aydın; Acabey, M. Beşir; Gökyaya, K. Emre, Medeni Hukuk, 6. Baskı, Seçkin, Ankara, 2000. ÖZ Yoksuuk nafakası, eviik esnasında eşer arasında geçeri oan birbirine yardım ve dayanışma yükümüüğünün eviik sonrasında da kısmen devam etmesi niteiğindedir. Sosya ve ahaki düşünceer bu yükümüüğe dayanak ouşturmaktadır. Yoksuuk nafakası taep ediebimesi için boşanma nedeniye yoksuuğa düşecek omak, karşı taraftan daha faza kusuru omamak gerekir. Karşı tarafın kusuru aranmaz. Bu şartarın buunması hainde karşı tarafın mai gücüye orantıı oarak, süresiz şekide yoksuuk nafakası taep ediebiir. Hukukumuzda boşanma sebeperi arasında anaşmaı boşanmaya ve fiii ayrıığa yer verimiştir. Bununa birikte boşanma sistemi esas itibariye kusur esasına ve Kanunda sayıan öze sebepere dayandırımıştır. Bu durumun bir uzantısı oarak, yoksuuk nafakası isteyen tarafın karşı taraftan daha faza kusuru omaması gerekir. Bunun sonucu oarak boşanma sürecinde ve boşanma sonrasında eşer birbirini takip etmekte ve birbirinin kusurunu aramaktadır. Ayrıca, çok kısa süre evi kamış eşer bie süresiz oarak nafaka taebinde buunabimektedir. Böyece kısa süre evi kamış eşer birbirinin hayat boyu geçim kaynağı haine gemektedir. Boşanmış eşer arasındaki ihtiaf da hayat boyu sürmektedir. Çaışmada bu hususar başta omak üzere yoksuuk nafakasına dair önemi görüen sorunar mukayesei hukuk ışığında ee aınmıştır. Anahtar keimeer: boşanma, yoksuuk nafakası, eviik sonrası nafaka, süresiz yoksuuk nafakası Journa of İstanbu Medipo University Schoo of Law 5 (2), Autumn 2018