01.01.2015 tarh ve 29223 sayılı Resm Gazetede yayımlanmıştır. Enerj Pyasası Düzenleme Kurumundan : KURUL KARARI Karar No: 5398-1 Karar Tarh: 30/12/2014 Enerj Pyasası Düzenleme Kurulunun 30/12/2014 tarhl toplantısında, 1) TEİAŞ letm sstem sstem kullanım ve sstem şletm tarfelernn; 14 bölge bazında üretcler ve tüketcler çn EK-1 de yer alan Sstem Kullanım ve Sstem İşletm Tarfelern Hesaplama ve Uygulama Yöntem Bldrm çerçevesnde aşağıdak şeklde uygulanmasına, Üretm (*) (**) Tüketm (*) Bölge Sstem Kullanım Sstem İşletm Sstem Kullanım Tarfes Sstem İşletm Tarfes TL/MW-Yıl Tarfes TL/MW-Yıl Tarfes TL/MW-Yıl TL/MW-Yıl 1 9.898,94 599,81 37.495,20 599,81 2 11.620,52 599,81 35.975,87 599,81 3 11.810,56 599,81 36.084,27 599,81 4 12.082,28 599,81 35.541,83 599,81 5 13.007,14 599,81 34.733,87 599,81 6 14.135,67 599,81 33.381,57 599,81 7 14.269,50 599,81 32.181,88 599,81 8 16.649,88 599,81 30.741,91 599,81 9 17.664,91 599,81 29.166,57 599,81 10 20.629,57 599,81 27.032,48 599,81 11 22.217,91 599,81 25.413,57 599,81 12 23.560,03 599,81 23.950,11 599,81 13 24.963,63 599,81 22.928,25 599,81 14 27.445,01 599,81 19.880,05 599,81 (*) İletm Ek Ücret dahl edlmştr. (**) 6446 sayılı Elektrk Pyasası Kanununun Geçc 4 üncü maddes kapsamındak üretm bağlantılarına %50 ndrm uygulanır. 1
2) Pyasa şletm faalyetnn Enerj Pyasaları İşletme Anonm Şrket (EPİAŞ) tarafından devralınacağı tarhe kadar Pyasa şletm ücretnn; sabt ve değşken bleşenler olarak faturanın düzenlendğ ay çnde pyasa katılımcılarına aşağıdak şeklde uygulanmasına, Gün Önces Pyasası Dengeleme Güç Pyasası Dengeszlklern Uzlaştırılması Sabt Bleşen (*) Değşken Bleşen (*) TL/Katılımcı-Ay TL/MWh-Ay 178,91 0,002093 868,81 0,020807 184,68 0,012937 (*) İletm Ek Ücret dahl edlmştr. karar verlmştr. EKLER EK-1: TEİAŞ Sstem Kullanım ve Sstem İşletm Tarfelern Hesaplama ve Uygulama Yöntem Bldrm EK-2: TEİAŞ Trafo Merkezler ve Tarfe Bölgeler Lstes 2
01.01.2015 tarh ve 29223 sayılı Resm Gazetede yayımlanmıştır. TEİAŞ Türkye Elektrk İletm Anonm Şrket İletm Sstem Sstem Kullanım ve Sstem İşletm Tarfelern Hesaplama ve Uygulama Yöntem Bldrm Bu Doküman Hakkında 1 Ocak 2015 Sstem Kullanım ve Sstem İşletm Tarfelern Hesaplama ve Uygulama Yöntem Bldrm elektrk pyasası mevzuatı esas alınarak hazırlanmıştır. Bu dokümanda, TEİAŞ ın letm sstem sstem kullanım ve sstem şletm tarfelernn belrlenmesnde ve uygulanmasında zlenen yöntem açıklanmaktadır. İletm Sstem Sstem Kullanım ve Sstem İşletm Tarfelern Hesaplama ve Uygulama Yöntem Bldrm (Yöntem Bldrm) başlıklı bu doküman, TEİAŞ İletm Lsansının yürürlüğe grdğ tarhten tbaren yasal olarak uygulanmaya başlamıştır. Yöntem Bldrm le lgl olarak her uygulama dönem çn gerekl düzenlemeler TEİAŞ tarafından yapılmakta ve Enerj Pyasası Düzenleme Kurumu (EPDK) tarafından onaylanarak yayımlanmaktadır. Bu doküman lk olarak ülkemzde serbest enerj pyasasının oluşmasıyla brlkte 1 Nsan 2003 tarhnde EPDK tarafından yayımlanarak yürürlüğe grmştr. 1 Nsan 2003 tarhnden tbaren Yatırım Malyetne Dayalı Fyatlandırma (YMDF) nın uygulanması sonucu elde edlen noktasal snyaller baz alınarak oluşturulan 22 tarfe bölgesne lşkn letm tarfeler uygulanmaya başlamıştır. İletm tarfeler 1 Nsan 2004 tarhnden başlamak üzere, 2003 yılına lşkn letm tarfelernn snyal yapısı korunarak uluslararası enterkonneksyona lşkn 23 üncü tarfe bölgesnn de eklenmes le 23 tarfe bölges çn uygulamaya başlanmıştır. 23 üncü tarfe bölges, sadece enerj thal veya hraç eden letm sstem kullanıcıları çn ulusal elektrk sstemmzn herhang br bağlantı noktasında yapılacak olan elektrk enerjs thalatı veya hracatında rekabet ortamının olmaması nedenyle ve her bağlantı noktasında eşt tarfe uygulama poltkası gözetlerek TEİAŞ tarafından EPDK nın da onayıyla letm tarfesne eklenmştr. 2009 yılı tbaryle üç yılı kapsayacak knc uygulama dönemne geçlmş olması nedenyle YMDF esasları doğrultusunda 2003 yılından tbaren geçen süre çersnde letm şebekemzde meydana gelen gelşme ve büyümeye lşkn verler kullanılarak letm sstem sstem kullanımına lşkn 14 tarfe bölges belrlenmş ve enterkoneksyonlara lşkn thalat ve hracata lşkn tarfe bölgeler korunmuştur. 2012 yılı tbaryle üçüncü uygulama dönemne başlanmış olması nedenyle, YMDF nn çalıştırılması sonucu elde edlen noktasal snyaller baz alınarak 14 yen tarfe bölges belrlenmş ve geçen süre çersnde elektrk enerjs thalatı veya hracatında rekabet ortamının gelşmesyle brlkte uluslararası enterkoneksyona lşkn ayrı tarfe bölges uygulaması kaldırılmıştır. 3
2015 yılı tbaryle dördüncü uygulama dönemne başlanmış olması nedenyle, YMDF nn çalıştırılması sonucu elde edlen noktasal snyaller baz alınarak 14 yen tarfe bölges belrlenmştr. Uygulamada zamana bağlı hükümler bu Yöntem Bldrmnn yürürlükte olduğu süreler çn geçerldr. 4
1 FİYATLANDIRMA İLE İLGİLİ DÜZENLEMELER VE ANLAŞMALAR Ssteme Bağlantı ve Sstem Kullanımı 1.1. Elektrk Pyasası Şebeke Yönetmelğ ve Elektrk Pyasası Bağlantı ve Sstem Kullanım Yönetmelğ çerçevesnde hazırlanan bağlantı, sstem kullanım, enterkoneksyon kullanım anlaşmaları; kullanıcının letm sstemyle olan bağlantısına ve/veya letm sstemn kullanımına lşkn üzernde mutabakat sağlanmış olan teknk ayrıntıları le letm sstemnn kullanımı ve/veya ssteme bağlantı konusundak şartları belrler. 1.2. Bu kapsamda, kullanıcılarla bağlantı anlaşması, sstem kullanım anlaşması, enterkonneksyon kullanım anlaşması olmak üzere üç tür anlaşma yapılır. İletm sstemne doğrudan bağlanan letm sstem kullanıcıları hem bağlantı anlaşması hem de sstem kullanım anlaşması, enterkoneksyon kullanıcıları se enterkonneksyon kullanım anlaşması mzalamak zorundadırlar. 1.3. Br kullanıcının Elektrk Pyasası Bağlantı ve Sstem Kullanım Yönetmelğ ve bağlantı ve/veya sstem kullanım anlaşmaları kapsamındak yükümlülüklern yerne getrememes veya kend steğyle bağlantısını koşullu veya koşulsuz olarak sona erdrmes durumunda, Elektrk Pyasası Bağlantı ve Sstem Kullanım Yönetmelğnn lgl hükümler uygulanır. 1.4. TEİAŞ ın letm sstemn, enterkonneksyon kullanıcısı olarak hracat ve/veya thalat amacıyla kullanmak steyen tüzel kşler TEİAŞ le enterkonneksyon kullanım anlaşması mzalamak zorundadır. Kapaste tahssnn hale yoluyla yapıldığı enterkonneksyon hatları üzernden, elektrk enerjsnn thalatı ve/veya hracatı faalyetnde bulunacak kullanıcılar senkron paralel şletlen bağlantılarda Elektrk Pyasası İthalat ve İhracat Yönetmelğ, lgl hale kuralları, enterkonneksyon kullanım anlaşması ve dğer lgl mevzuat doğrultusunda, senkron paralel şletlmeyen bağlantılarda se, Elektrk Pyasası İthalat ve İhracat Yönetmelğ, enterkonneksyon kullanım anlaşması ve dğer lgl mevzuat hükümler doğrultusunda hükümler doğrultusunda hareket etmekle yükümlüdürler. 1.5. TEİAŞ le anlaşma yapılıp yapılmadığına bakılmaksızın letm sstem kullanıcılarına lşkn olarak; TEİAŞ mülkyetndek ve/veya kullanıcı mülkyetndek satışa esas ölçü sstemlernde yer alan sayaçların peryodk bakım çalışmaları sstem kullanım anlaşmasında belrtlen sürelerde yapılacaktır. Peryodk bakım kapsamında sstem kullanım anlaşmasında belrtlen ş ve şlemler gerçekleştrlecektr. Mevzuat gereğ ölçü noktası letm sstem kullanıcı tesslernde olan/olması gereken sayaçların testlerne lşkn bedeller TEİAŞ Mal ve Hzmet le Araç Gereç Kra Yönetmelğ hükümlerne göre tahsl edlr. İletm Sstem Fyatlandırma Esasları 1.7. İletm sstem sstem kullanım ve sstem şletm tarfeler, TEİAŞ ın malyetler dkkate alınarak EPDK tarafından belrlenen gelr tavanları doğrultusunda belrlenmektedr. İletm Sstem Malyetler 1.8. TEİAŞ ın malyetler, temel olarak elektrğn letm sstem üzernden güvenlr br şeklde nakln temnen letm sstem varlıklarına lşkn yapılan yatırımlar ve letm sstemnn şletme, bakım ve yan hzmetler le lgl malyetlerdr. Bu malyetler, kullanıcılardan alınan sstem kullanım ve sstem şletm bedeller le karşılanır. TEİAŞ, letm lsansı uyarınca, letm 5
sstemnn belrl standartlara uygun olarak planlanmasından, gelştrlmesnden ve şletlmesnden sorumludur. Dolayısıyla, sermaye yatırımı htyaçları bu standartlara uyma zorunluluğundan kaynaklanmaktadır. 1.9. Kullanıcının letm sstemne bağlanablmes çn lave letm sstem varlıklarının tessnn gerektğ ve TEİAŞ ın bu varlıkların tessn fnanse edecek yeterl fnansmanın mevcut olmadığı durumlara lşkn uygulama 6446 sayılı Elektrk Pyasası Kanunu ve lgl mevzuat kapsamında belrlenen esaslar uyarınca gerçekleştrlr. TEİAŞ ın Gelrler 1.10. TEİAŞ ın gelrlern sstem kullanım, sstem şletm ve pyasa şletm tarfeler oluşturmaktadır. Bu dokümanda sstem kullanım ve sstem şletm tarfelernn hesaplanmasına ve uygulanmasına lşkn esaslar düzenlenmştr. 1.11. TEİAŞ ın elektrk enerjs letm faalyetlernden elde edeceğ gelrn tavanı, EPDK tarafından, yürürlüktek Elektrk Pyasası Tarfeler Yönetmelğ, lgl dğer yönetmelkler ve teblğler le TEİAŞ ın letm lsansı çerçevesnde belrlenr. 1.12. t fyatlandırma yılına lşkn letm sstem sstem kullanım ve sstem şletm tarfeler, sstem kullanım anlaşması yapmış olan kullanıcıların anlaşmaları le tahss edlmşalış/verş kapasteler, sstem kullanım anlaşması yapmamış kullanıcıların fyatlandırma yılından br öncek yılda ölçülen en yüksek alış/verş kapasteler; senkron paralel şletlmeyen bağlantı üzernden thalat ve/veya hracat yapan enterkonneksyon kullanıcılarının, enterkonneksyon kullanım anlaşmalarında akde bağlanan tahss edlmş kapasteler dkkate alınarak hesaplanır. 1.13. İletm sstem sstem kullanım ve sstem şletm tarfeler, gelr tavanları esas alınarak yıllık olarak TEİAŞ tarafından hesaplanır ve EPDK tarafından onaylanır. 2 SİSTEM KULLANIM TARİFELERİNİN BELİRLENMESİ Yatırım Malyetne Dayalı Fyatlandırma ve Nakl Model 2.1. Sstem kullanım tarfelernn hesaplanması çn, YMDF kullanılmıştır. Bu yöntemn temeln, sstem kullanım tarfelernn, letm sstemnn farklı yerlerndek kullanıcıların sstem kullanım mktarlarını marjnal olarak artırmalarının ya da azaltmalarının TEİAŞ ın malyetlerne olan etklern yansıtacak şeklde belrlenmes oluşturmaktadır. 2.2. İletm sstemnn farklı bölümlernde gerekl olan letm kapastes, sstemn lgl bölümlernde gerçekleşen maksmum sstem kullanım mktarına bağlıdır. Maksmum sstem kullanımı belrl tüketm ve üretm koşullarında gerçekleşecektr. Bu koşullar Türkye de yaz ve kış dönem puant taleple lşklendrleblr. Bu yöntem zlenerek bulunan letm sstem kullanım tarfelernde, letm sstemndek puant zamanı ya da zamanlarında ortaya çıkan htyaçlara göre belrlenen artan yatırım malyet esas alınmaktadır. Tarfeler, kullanıcının letm sstemne bağlanması düşünülen noktaya bağlantısının bulunduğu yere bağlı olarak değşklk göstereblr. Bu farklılıklar, sstemde farklı noktalardak artan yatırım malyetler arasındak farkı yansıtacaktır. 2.3. Artan malyetler hesaplanırken letm şebekesnn eşdeğer olan YMDF kullanılmaktadır. Bu modelde, gerçek koşullar esas alınarak şebeke yapısı modellenmektedr. Elde edlen bu model şebeke, şebekenn puant talep zamanlarında tam htyacı karşılayacak kapastede olması 6
koşuluyla, letm sstemndek şebeke düğüm noktası adı verlen her br noktadak lave şebeke kapastesne lşkn artan malyetlern hesaplanmasında kullanılır. 2.4. Üretm sstem kullanım tarfeler, letm sstemne ürettkler enerjy veren tüm kullanıcıların lsans gücü ve/veya maksmum enerj verş kapastes dkkate alınarak belrlenr. Tüketm sstem kullanım tarfeler se, maksmum enerj alış kapastes esas alınarak belrlenr. Dolayısıyla, tarfeler MW (maksmum enerj verş/ enerj alış kapastes) başına yıllık olarak uygulanır. 2.5. YMDF den elde edlen fyatlar, ssteme bağlı üretm ve tüketmn beklenen MW değerlerne uygulandığında elde edlecek ücretler EPDK tarafından gelr tavanını sağlayacak şeklde ayarlanır. Sstem kullanım tarfelernde yapılacak ayarlamalar, YMDF vasıtasıyla sağlanan bölgesel snyaller koruyacak şeklde düzenlenr, bu kapsamda, sstem kullanım tarfeler bölgelere göre değşklk gösterr. 2.6. TEİAŞ ın sstem kullanım tarfelernn belrlemesnde dkkate alınan hususlar; Tarfenn Hesaplanması a) Benmsenen esasların netlğnn ve fyatlandırma yöntem şeffaflığının sağlanması, b) Mevcut kullanıcılara ve ssteme yen katılacak taraflara ve malyetlere lşkn doğru ve stkrarlı fyat mesajlarının verlmes, c) Fyatlandırmanın, sağlanan hzmetler esas alınarak yapılması ve bu yapılırken ortalama malyetlern değl artan malyetlern esas alınması ve bu yolla, letm sstemnn optmal kullanımının ve optmal yatırımların teşvk edlmes, d) İlgl malyet parametreler ve zaman dlmler çerçevesnde pratk olan uygulamaların benmsenmes. 2.7. Sstem Kullanım tarfeler k ayrı bleşenden oluşmaktadır. Bunların lk, kullanıcının bulunduğu yere bağlı olarak değşen bleşendr. Bu bleşen, YMDF kullanılarak, farklı noktalar arasında toptan elektrk nakln sağlamak üzere letm sstemnde yapılması gereken sermaye yatırımlarının ve letm sstemnn aynı amaç doğrultusunda bakımının gerçekleştrlmesnn malyetlern yansıtmak üzere belrlenr. İknc bleşen, kullanıcının bulunduğu yere bağlı olmayan, gelr tavanına ulaşılablmes le lgl olan bleşendr. Sstem kullanım tarfelernn hesaplanma sürec aşağıda adım adım açıklanmıştır. Bu sürecn temel bleşenler şunlardır: a) Gerekl Malyet Verlernn Çıkartılması, b) Nakl Modelnn Çalıştırılması, c) Nha TL/MW Tarfenn Belrlenmes. Gerekl Malyet Verlernn Çıkartılması Şebeke Yatırımlarının Yıllık Malyetlernn Hesaplanması: 2.8. MW gücü 1 km taşımanın yıllık malyet, (TL/MWkm cnsnden) her br hat tp çn, aşağıdak formül kullanılarak hesaplanır. 7
rc A 1 1 (1 r) bu formülde; n c; Şebeke genşleme sabtn fade etmektedr. Yan, 1 MW gücü 1 km taşımak çn gerekl letm altyapısı sermaye yatırımının değern TL/MWkm cnsnden fade eder. Bu değern büyüklüğü TEİAŞ tarafından üstlenlen ve planlanan yatırımların malyetlerne bağlıdır. Şebeke genşleme sabtnn hesaplanması çn şu adımlar gerçekleştrlr: a) Mevcut yatırım projeler le lgl olan yatırım malyetler, yatırım programı baz alınarak her br hat tp çn toplam yatırım malyetnn çıkartılması amacıyla analz edlr (154kV, 380kV hava hatlar ve yeraltı letm kabloları). Her br hat tp çn sstem varlığı olarak değerlendrlp, bu şeklde fyatlandırılanlar dışındak yatırım malyetlernn toplamı alınır. Yatırım malyetler, mevcut yatırım projeler le lgl olan trafo merkez varlıklarının malyetlern çerr ve b) Elde edlen bu toplam yatırım malyetler, her br hat tp çn, lgl yatırım projesne bağlı olarak tess edlecek olan toplam MWkm değerlerne bölünür. n; İletm varlığının yıl cnsnden ortalama toplam faydalı ömrünü fade etmektedr. Bu değer, fyatlandırma le lgl amaçlar doğrultusunda 20 yıl olarak tespt edlmştr. r; TEİAŞ ın sermaye malyetdr. İşletme ve Bakım Malyetnn Hesaplanması 2.9. İşletme ve bakımın yıllık malyet (M) aşağıda görüldüğü üzere, yıllık yatırım malyetnn yüzdes olarak belrlenr. M = A m Bu formülde, m ; İşletme ve bakım faktörüdür. Fyatlandırma le lgl amaçlar doğrultusunda %3 olarak kabul edlr. İletm Malyet Katsayısının Hesaplanması 2.10. İletm malyet katsayısı, MWkm başına yıllık sermaye malyetlernden ve yıllık şletme bakım malyetlernden meydana gelmekte olup, brm TL/MWkm dr. Şu şeklde hesaplanır: S =M+A 2.11 YMDF dek farklı hat tpler le lşkl farklı malyetler yansıtmak çn, en düşük malyetl hat (380kV hava hat, 154kV hava hat ya da yeraltı kablosu) tpne lşkn letm malyet katsayısı, baz letm malyet katsayısı olarak alınır. Dğer hat tplerne lşkn letm malyetler katsayıları, bu baz değern katları olarak fade edlr. YMDF ve Nakl Modelnn Çalıştırılması Modeln Grdler 8
2.12. YMDF, letm sstem üzerndek her br şebeke düğüm noktasındak tüketmn ya da üretmn artması sonucunda letm sstemnde yapılması gerekecek yatırımların marjnal malyetlern hesaplar. Model bunu yaparken, letm sstemndek puant şartlara dar tahmnler yansıtan talep ve arz senaryolarını esas alır. Şebeke düğüm noktası br Bağlantı Noktası, ya da k veya daha fazla letm hattının brleştğ br noktadır. Model, marjnal yatırım malyetlern hesaplamak üzere şebekenn MWkm cnsnden fade edlen toplam malyetlern mnmze eder (yukarıda adı geçen letm malyet katsayısı çarpanlarının aşağıda 2.17 maddesnde belrtldğ şeklde uygulanmasından sonra) ve kapastede 1MW lave kapaste çn bu rakamda meydana gelecek değşklğ hesaplar. (şebeke üzerndek her br noktadak üretm ve tüketm çn) Sonuçta, MWkm cnsnden ortaya çıkan marjnal malyet, baz olarak alınan letm malyet katsayısı uygulanarak paraya çevrlr. 2.13. Modelde pratklk açısından br dz varsayımdan yararlanılmaktadır. Modeln, sstemn puant koşullarına karşılık gelen br dz verye htyacı vardır: a) Her br şebeke düğüm noktasında letm sstemne gren güç, b) Her br şebeke düğüm noktasındak tüketm, c) Şebeke düğüm noktaları arasındak letm güzergahları ve bu güzergahların hat tplerne göre sınıflandırılması, d) Bu güzergahların uzunlukları, e) Farklı hat tplerne lşkn letm malyet katsayılarının baz katsayıya oranları. 2.14. Nakl modelnde, t yılına lşkn, her düğüm noktasındak tüketm verler çn, TEİAŞ ın, t yılının sstem puantında şebeke üzerndek her br düğüm noktası çn tahmn ettğ tüketm esas alınır. Bu tahmnler, letm sstem kullanıcıları tarafından Bölüm 8 uyarınca sağlanan verlere dayanır. 2.15. Modelde, t yılına at her şebeke düğüm noktasındak üretm verlernde her br düğüm noktasındak santrala at maksmum enerj verş kapastes esas alınır. Bunda, br öncek fyatlandırma yılı esas alınmaktadır. Ancak, düğüm noktasındak üretm, yaz ve kış sstem puant talepler sırasındak toplam üretm toplam tüketme eşt olacak şeklde ayarlanmalıdır. 2.16. İletm güzergahları ve bu güzergahlarla lgl hat tpler ve uzunlukları, şebeke konfgürasyonuna lşkn mevcut verler kullanılarak belrlenr. 2.17. Farklı hat tplerne at (380KV, 154 KV ya da yeraltı kablosu) letm malyet katsayılarının brbrlerne oranı, farklı hat tplerne lşkn malyetler arasındak farklılıkları yansıtır. Nakl model, hat tpnden bağımsız olarak toplam malyet MWkm cnsnden verr. Bu noktada, bazı güzergahlarda yapılacak yatırımın malyetnn dğer güzergahlarda yapılacak yatırımın malyetnden yüksek olacağı dkkate alınır. Yukarıda da değnldğ gb, bu etk, yatırım malyet daha pahalı olan güzergahların, letm malyet katsayıları arasındak oranlar uygulanarak uzatılması yoluyla modellenmektedr. Bu uygulama, söz konusu hatların, modelde kullanılmasını daha pahalı hale getrmekte ve bu şeklde de, bu güzergahlara yapılacak yatırımların lave malyetlern yansıtmaktadır. Modeln Çıktıları 2.18. YMDF nakl model, yukarıda adı geçen grdlerden faydalanarak ve br nakl algortması kullanarak, ve tüm güzergahlarda sınırsız kapaste olduğu varsayımından hareketle, 9
düğüm noktası bazında belrlenen üretmle düğüm noktası bazında belrlenen tüketmn karşılanableceğ mnmum şebeke büyüklüğünü MWkm cnsnden hesaplar. 2.19. Matematksel olarak fade edldğnde, optmzasyon problem şu şeklde açıklanablr; Mnmze edlen: T * MWkm = f j lj j Tab olduğu kısıtlar: Kısıt 1: Kısıt 2 : j G S f j G S D D Burada: a) T * MWkm MWkm cnsnden mnmum letm mktarı, b) f j ve j düğüm noktaları arasındak MW cnsnden akışı, ( ve j arasında br güzergah olmaması halnde sıfırdır) l letm sstemndek her br ve j düğüm noktası arasındak km cnsnden sembolk c) j mesafey, d) G düğüm noktasındak, yukarıdak 2.15. maddes doğrultusunda belrlenen üretm, S e) D düğüm noktasında sstem puantında tahmn edlen ve yukarıdak 2.14. maddes doğrultusunda belrlenen tüketm, fade etmektedr. f) Kısıt 1, her br düğüm noktasına gren ve o düğüm noktasından çıkan net akışların, sstemn o düğüm noktasına verlen ve o düğüm noktasından çeklen güç mktarına eşt, g) Kısıt 2, üretm ve tüketmn dengede, olma gerekmesdr. 2.20. Optmal şebeke büyüklüğünün belrlenmesnn ardından, model, her br düğüm noktasındak üretmn 1 MW artış ve buna karşılık olarak referans noktasındak 1 MW tüketm artışı çn marjnal yatırım malyetlern hesaplar. Marjnal yatırım malyet, şebekenn bütününde nakledlen toplam MWkm değernde meydana gelen artış ya da düşüş olup T * MWkm T * MWkm optmzasyon modelndek her br kısıtla lşkl Lagrange çarpanlarıdır. ( ve ) s G D G D Üretm ve tüketm çn sırasıyla ve le fade edlmektedr. 1 MW artış varsayımından yola çıkılarak, marjnal malyetler, bastlğn sağlanması açısından, yalnızca km cnsnden fade edlmştr. Böylelkle, her br düğüm noktasındak üretm ve tüketme lşkn olmak üzere, km G D cnsnden marjnal malyetler elde edlmş olur., ye eşt olup, üretmdek 1MW artışın toplam km üzerndek etksne bağlı olarak, marjnal km malyet poztf ya da negatf olablr. 2.21. Bu hesaplamanın bast br gösterm, Ek A da, örnek olarak verlmştr. (Ek A: YMDF nn Gösterm). Yaz ve Kış Puantının Etks 10
2.22. Türkye de talebn mevsmsel seyr şu şekldedr; ülkenn güney batısındak bazı bölgelerde sstem puant taleb, ülkenn ger kalan kısımlarında olduğu gb kış mevsmnde değl, yaz aylarında gerçekleşmektedr. Dolayısıyla yukarıda tanımlanan temel YMDF, yaz ve kış marjnal malyetlern ortaya çıkması çn k defa çalıştırılır. Kış malyetler kış aylarındak (1 Ocak - 31 Mart ve 1 Ekm - 31 Aralık arası) sstem talepler ve yaz malyetler yaz aylarındak (1 Nsan - 30 Eylül arası) puant talepler kullanılarak hesaplanır. Bu yaz ve kış malyetler kullanılarak Sstem Kullanım Tarfeler elde edlr. Nha TL/MW Tarfenn Belrlenmes 2.23. Nha TL/MW tarfelern hesaplanmasında, YMDF nakl algortması le hesaplanan marjnal yatırım malyetler esas alınır. Bu hesaplama sürec aşağıdak aşamalardan oluşur. a) Üretm ve tüketm çn bölgesel ham malyetlern ve bunun sonucunda ortaya çıkan ara gelrn hesaplanması. b) İletm hzmetler çn toplam gelr tavanına dayanarak, üretm ve tüketm kullanılarak toplam elde edlmes gereken gelrn hesaplanması c) TEİAŞ ın gelr tavanına göre gelr elde edeblmesn sağlamak üzere bölgesel malyetlere eklenecek lave ücret n hesaplanması. Üretm İçn Bölgesel Artan Malyetlern Belrlenmes 2.24. Yaz ve kış malyetlernn ağırlıklı ortalamaları, her br bölge çn, kurulu güç esas alınarak hesaplanır. Hesaplamada şu formüller kullanılır. G, W G S Z W g, I Z S g, I g g Z, W I Z, S I n Z n Z n Z n Z G G G S G, S burada:, kış puantında, z bölgesnde üretm çn hesaplanan ham artan malyet, TL cnsnden;, yaz puantında, z bölgesnde üretm çn hesaplanan ham artan malyet, TL cnsnden; G, I düğüm noktasındak maksmum güç verş sınırını (MW cnsnden); S, letm malyet katsayısını fade eder. Tüketm İçn Bölgesel Artan Malyetlern Belrlenmes 2.25. Bu malyetler, bölgedek düğüm noktası bazındak malyetlern ağırlıklı ortalaması alınarak hesaplanır. Ağırlıklı ortalamanın hesaplanmasında, düğüm noktası bazında olmak üzere, yaz ve kış sstem puant taleb sırasında gerçekleşmes beklenen talebe lşkn tahmnler esas alınır. Hesaplamada şu formül kullanılır: 11
burada: d d Z, W I Z, S I n Z n Z D W n Z S n Z S D D W D S S D, W D, S Z W d, I, kış puantında, z bölgesndek tüketm çn hesaplanan ham artan malyet, TL cnsnden; Z S d, I, yaz puantında, z bölgesndek tüketm çn hesaplanan ham artan malyet, TL cnsnden; D, Yaz Puantı sırasında, düğüm noktasındak taleb; S D, Kış Puantı sırasında, düğüm noktasındak taleb W fade eder. Ara Gelrn Hesaplanması 2.26. Gelr tavanını elde etmek amacıyla ham malyetler üzernde gerekl ayarlamaları belrlemek çn, ham malyetlern tüm üretme ve tüketme uygulanmasıyla elde edlen toplam mktar olan ara gelrler hesaplanır. 2.27. Üretm ve tüketm çn bölgesel ara gelrlern hesaplanmasında aşağıdak formüller kullanılır; Z, S Z, W ZIRGZ S% G g I (1 S%) G g I ; ZIRD Z S n Z n Z Z, S % D di (1 S%) nz n Z D d burada: ZIRG Z, z bölgesnde üretmden elde edlen ara gelr, TL cnsnden S %, yılın yaz puantı çn hesaplanan malyetn ağırlık olarak yüzdesn Z S g,,yaz puantında, z bölgesnde üretm çn hesaplanan ham artan malyet, TL cnsnden I Z W g, I G, kış puantında, z bölgesnde üretm çn hesaplanan ham artan malyet, TL cnsnden, I düğüm noktasındak maksmum güç verş sınırını (MW cnsnden); ZIRD z bölgesnde tüketmden elde edlen ara gelr, TL cnsnden; Z S d, I Z W d, I Z, yaz puantında, z bölgesnde tüketm çn hesaplanan ham artan malyet, TL cnsnden, kış puantında, z bölgesnde tüketm çn hesaplanan ham artan malyet, TL cnsnden Z, W I D, I düğüm noktasındak maksmum alış kapastes (MW cnsnden) fade eder. 2.28. Üretm ve tüketm çn toplam ara gelrler, tüm bölgelerdek bölgesel ara gelrlern toplanmasıyla hesaplanır. 12
Hesaplamada şu formül kullanılır; IRG ZIRG Z ; ve Z IRD ZIRD Z Z burada: IRG üretmden elde edlen toplam ara gelr, TL cnsnden ve IRD tüketmden elde edlen toplam ara gelr, TL cnsnden. fade eder. Üretm ve Tüketmden Karşılanacak Olan Toplam Gelrn Hesaplanması 2.29. Sstem kullanım bedellernden karşılanacak olan toplam gelr tavanı, Elektrk Pyasası Tarfeler Yönetmelğne, Elektrk Pyasasında Gelr ve Tarfe Düzenlemes Kapsamında Düzenlemeye Tab Unsurlar ve Raporlamaya İlşkn Esaslar Hakkında Teblğ ve TEİAŞ ın letm lsansı hükümlerne göre belrlenr. Bu mktar, aşağıdak formüle uygun olarak üretm ve tüketm arasında paylaştırılacaktır. 1 TRG RTUOSR ; ve 1 k k TRD RTUOSR 1 k burada: TRG,üretmden karşılanacak olan toplam gelr; TRD, tüketmden karşılanacak olan toplam gelr; RTUOS R, lgl fyatlandırma yılı çn, sstem kullanım bedellernden karşılanacak olan toplam gelr tavanı (bağlantı bedeller harç), Türk Lrası cnsnden fade eder ve tüketcle rn _ üstlenmes _ terch _ edlen _ ödeme _ yükü _ oranı % k üretcler n _ üstlenmes _ terch _ edlen _ ödeme _ yükü _ oranı % Her Br Fyatlandırma Bölges İçn Nha Üretm ve Tüketm Sstem Kullanım Tarfelernn Hesaplanması 2.30. Gelr tavanı ve ara gelrler arasındak farkın karşılanablmes amacıyla, her br üretm ve tüketm çn MW başına lave ücretler aşağıdak gb hesaplanır. TRG IRG g U ; ve G d U TRD IRD D burada: g ; üretm le lgl lave ücret, TL cnsnden ; U d U, tüketm le lgl lave ücret, TL cnsnden fade eder. 2.31. Her br bölge çn sstem kullanım tarfeler, ham bölgesel malyetn ve lave ücretn toplanması ve yaz ve kış puantı çn hesaplanan tarfelern kombne edlmesyle belrlenr. 13
g Z ( g Z, W I g U ) (1 S%) ( g Z, S I g U ) S% d Z ( d Z, W I d U ) (1 S%) ( d Z, S I d U ) S% burada: Z g, z bölgesnde MW başına üretm sstem kullanım tarfes Z d, z bölgesnde MW başına tüketm sstem kullanım tarfes 3 SİSTEM KULLANIM TARİFESİ FİYATLANDIRMA UYGULAMALARI 3.1. İletm sstem kullanıcılarının ödemekle yükümlü olacağı üretm ve tüketm sstem kullanım bedeller, her br sstem kullanım fyatlandırma noktasında geçerl olan sstem kullanım tarfesne esas mktar (MW) baz alınarak belrlenr. 3.2. Sstem kullanım fyatlandırma noktası, sstem kullanım tarfesyle lşkl olan ve sstem kullanım bedelne esas mktar çn hang bölgesel tarfenn uygulanacağını belrleyen coğraf noktadır. Sstem kullanım fyatlandırma noktaları, üretm ya da tüketm tessnn letm sstemne bağlı olduğu trafo merkezne göre belrlenr. Bu esasın uygulanmasına lşkn ayrıntılar, 4 üncü bölümde verlmştr. TEİAŞ ın letm sstemndek her br bağlantı noktası çn en az br sstem kullanım fyatlandırma noktası olacaktır. Sstem kullanım fyatlandırma noktaları, her br bağlantı noktasındak her kullanıcı başına br tane olacak şeklde belrlenecektr. Dolayısıyla, belrl br trafo merkeznde brden fazla dağıtım fder bulunması ve bunların farklı kullanıcıların sorumluluğunda olması halnde, bu merkezde brden fazla sstem kullanım fyatlandırma noktası olacaktır. 3.3. Sstem kullanım bedellerne esas mktar, Bölüm 2 doğrultusunda hesaplanan bölgesel sstem kullanım tarfelernn uygulanacağı MW mktarıdır. Bu, üretm ve tüketm çn farklı şeklde belrlenmektedr. Sstem kullanım tarfelerne esas mktarların belrlenmesne dar ayrıntılar, Bölüm 4 de açıklanmaktadır. 3.4. Br sstem kullanım fyatlandırma noktası çn toplam sstem kullanım bedeller şu şeklde hesaplanmaktadır. C D put D A put d Z C G put G A put g Z burada: C D put, kullanıcı u ya, t fyatlandırma yılı süresnce p sstem kullanım fyatlandırma noktasındak tüketm karşılığında uygulanacak sstem kullanım bedeln (TL cnsnden); D kullanıcı u nun, p sstem kullanım fyatlandırma noktasında, t fyatlandırma yılı süresnce A put geçerl olacak tüketm sstem kullanım tarfelerne esas maksmum enerj alış kapaste mktarını (MW cnsnden) fade eder. 14
Z d, p sstem kullanım fyatlandırma noktasının yer aldığı z bölgesnde tüketme uygulanacak olan sstem kullanım tarfesn (TL/MW cnsnden) fade eder. Bu değern nasıl elde edldğ Bölüm 2 de açıklanmaktadır. G C, kullanıcı u ya, t fyatlandırma yılı süresnce, p sstem kullanım fyatlandırma noktasındak put verş kapastes karşılığında uygulanacak olan sstem kullanım bedeln (TL cnsnden); A G, kullanıcı u nun, t fyatlandırma yılı süresnce geçerl olacak, p sstem kullanım put fyatlandırma noktasındak üretm sstem kullanım tarfelerne esas verş kapaste mktarını (MW cnsnden) fade eder. Bu değer bölüm 4 de açıklanmıştır. Z g, p sstem kullanım fyatlandırma noktasının yer aldığı z bölgesnde üretme uygulanan sstem kullanım tarfesn (TL cnsnden) fade eder. Bu değern nasıl elde edldğ, Bölüm 2 de açıklanmıştır. 3.5. Fyatlandırma yılı uygulama dönem boyunca geçerl olacak üretm ve tüketm çn sstem kullanım tarfeler, söz konusu fyatlandırma yılından br öncek yılın son ayına kadar yayımlanacak olan bu Yöntem Bldrm le brlkte EPDK tarafından onaylanır. Bu doküman le brlkte, kullanıcının her br fyatlandırma bölgesne düşen sstem kullanım fyatlandırma noktalarının hangler olduğunu anlamasına mkan verecek, üretm ve tüketm sstem kullanım fyatlandırma bölgelernn açıklandığı dğer blgler de yayımlanır. 3.6. Yen br sstem kullanım fyatlandırma noktası, coğraf konumu tbaryle çnde kaldığı fyatlandırma bölgesne dahl edlr. Ancak, yen br sstem kullanım fyatlandırma noktasının fyatlandırma bölgeler arasındak sınıra yakın ve şebekedek yen br düğüm noktası le lşkl olması halnde, Bölüm 2 de açıklanan YMDF yöntemnden yararlanarak br takım lave etüdler yapılması terch edleblr. Bu, TEİAŞ ın şebekedek yen düğüm noktasına lşkn marjnal malyet hesaplamasına ve böylelkle yen sstem kullanım fyatlandırma noktasının hang fyatlandırma bölgesne dahl edleceğne karar vermesne mkan verecektr. Yen sstem kullanım fyatlandırma noktası, düğüm noktası bazındak marjnal malyetlern söz konusu düğüm noktasının marjnal malyetne en yakın olduğu bölgeye veya mesafe olarak en yakın düğüm noktasının at olduğu bölgeye dahl edlecektr. Fyatlandırma yılı çersnde fyatlandırma bölgelernn sınırları değştrlmeyecektr. 3.7. Fyatlandırma bölges sınırlarının, yukarıda adı geçen sebep harcnde, her yıl yenden belrlenmes gerekmeyecektr. Fyatlandırma bölgelernn sınırlarının her br Uygulama Dönem öncesnde yenden değerlendrlmes beklenr. Uygulama dönem öncesnde fyatlandırma bölgelernn sınırlarının (tarfe bölgeler) yenden belrlenmes ve değşmes halnde, tarfe bölgelernn EPDK Kurul Kararı le yürürlüğe grdğ tarh tbaryle sstem kullanım anlaşmalarının yenlenmemş olması durumunda ble faturalama açısından yürürlükte olan mevcut sstem kullanım anlaşmalarında yer alan alış kapastes ve verş kapastes geçerl olacaktır. 15
4 SİSTEM KULLANIM BEDELLERİ Ortak Hükümler 4.1 Sstem kullanım bedeller, yürürlüktek mevzuat uyarınca letm sstem kullanıcısı konumunda bulunan aşağıdak kullanıcıların üretm ve/veya tüketm faalyetler kapsamında alınır. Tüketm Üretm Dağıtım Şrketler OSB Dağıtım Lsansı Sahb Tüzel Kşler Serbest Tüketcler Üretm Şrketler Yİ Sözleşmel Üretm Şrketler YİD Sözleşmel Üretm Şrketler İHD Sözleşmel Üretm Şrketler Elektrk İhracatı Yapan Enterkonneksyon Kullanıcıları Elektrk İthalatı Yapan Enterkonneksyon Kullanıcıları 4.2. Kullanıcının letm sstemne bağlandığı nokta, kullanıcıya uygulanacak sstem kullanım tarfe bölgesn belrleyecektr. İletm sstemne doğrudan bağlı kullanıcılar çn sstem kullanım fyatlandırmasına esas ölçü noktası, Elektrk Pyasasında Kullanılacak Sayaçlar Hakkında Teblğ ve lgl dğer mevzuatta belrtldğ yerde olacaktır. Mevzuatta tanımlı her br satışa esas ölçü noktasında tess edlen ve sstem kullanım tarfelerne lşkn amaçlar doğrultusunda verlern kaydedlmesnde kullanılacak olan sayaçlar ve ölçü teçhzatının özellkler yürürlüktek mevzuata uygun olmalıdır. 4.3. Elektrk Pyasasında Kullanılacak Sayaçlar Hakkında Teblğ de belrtlen tanımlı ölçü noktalarıyla alış/verş kapastelernn tespt edlememes veya kullanıcının br bağlantı noktasındak alış/verş kapastelernn brden fazla ölçüm noktasından tespt edlmesnn söz konusu olduğu durumlarda TEİAŞ ın belrleyeceğ ölçü yer ve ölçü yöntemlerne göre tespt edlen alış/verş kapasteler ölçüme esas alınır. 4.4. Kullanıcının sstem kullanım fyatlandırmasına esas ölçümler, ölçü noktasında bulunan, mevzuata uygun sayaçlardan TEİAŞ Otomatk Sayaç Okuma Sstem (OSOS) aracılığıyla okunur. Kullanıcılar çn sstem kullanım fyatlandırmasına esas ölçüm dönemler aylıktır. 4.5. Kullanıcının br bağlantı noktasındak alış/verş kapastelernn brden fazla ölçü noktasından tespt edlmesnn söz konusu olduğu durumlarda, kullanıcıların bağlantı noktasındak alış/verş kapastelernn eşzamanlı ölçüm değernn alınması esas olup, bu değerler TEİAŞ Otomatk Sayaç Okuma Sstem (OSOS) aracılığı le elde edlecektr. Kullanıcının aylık güç değerler, söz konusu ölçü sstem devreye alınıp TEİAŞ OSOS una dahl edldğ ayı takp eden aydan tbaren TEİAŞ OSOS üzernden elde edlecektr. OSOS devreye alınana kadar veya OSOS aracılığıyla ölçümlern tespt edlememes durumunda, ölçümler yerel okuma şlem le alınacaktır. 4.6. Kullanıcılar, t fyatlandırma yılı boyunca, o yıl çn onaylanan yıllık tüketm ve/veya üretm sstem kullanım bedellerne lşkn aylık ödemeler yaparlar. 16
4.7. Kullanıcıya lk fatura tessn geçc kabulünün yapıldığı veya sayaç lk endeks tespt protokolünün düzenlendğ ya da letm sstemnden kullanıcı tarafından alınan ve/veya verlen elektrk enerjsnn kullanıcı tarafından tcar kazanç sağlamak amacıyla kullanıldığı tarh takp eden ay düzenlenr. 4.8. Sstem kullanım anlaşmaları bulunan mevcut kullanıcıların revze sstem kullanım anlaşmaları faturalama şlemler açısından; anlaşmanın TEİAŞ tarafından onaylanmasını takp eden aydan tbaren geçerl olacak, enterkonneksyon kullanım anlaşmaları se anlaşma hükümler doğrultusunda faturalama şlemler açısından geçerl olacaktır. 4.9. Sstem kullanım anlaşması bulunan kullanıcılar çn, Elektrk Pyasası Yan Hzmetler Yönetmelğ uyarınca senkron kompanzasyon kapsamında Reaktf Güç Desteğ Senkron Kompanzasyon Anlaşması mzalamış kullanıcılar harç olmak üzere, t fyatlandırma yılının lk ayında, t fyatlandırma yılının lk ayının ölçüm değer le sstem kullanım anlaşmasındak maksmum enerj alış/verş kapasteler karşılaştırılarak yüksek olan güç değer (MW) faturaya esas alınır. t fyatlandırma yılı çnde se, aylık ölçüm değerler ve br öncek faturaya esas alış/verş kapasteler le sstem kullanım anlaşmasındak enerj alış/verş kapasteler karşılaştırılarak yüksek olan değer (MW) üzernden fatura düzenlenr. Elektrk Pyasası Yan Hzmetler Yönetmelğ uyarınca senkron kompanzasyon kapsamında Reaktf Güç Desteğ Senkron Kompanzasyon Anlaşması mzalamış kullanıcılara yapılacak ödemeler, bu Yöntem Bldrmnn 5. bölümünde belrtldğ gb elektrk kalte hzmetler malyetler adı altında gerçekleştğ mktarda, tamamıyla tüm kullanıcılara yansıtılmakta olduğundan, hzmetn alındığı aylarda sstem kullanım ve sstem şletm bedelnn hesaplanması sırasında senkron kompansatör çalışması nedenyle ulaşacağı alış kapastes dkkate alınır, hzmetn alınmadığı dğer aylarda se senkron kompansatör çalışma olmaması nedenyle sadece ç htyaçları nedenyle ulaşacağı alış kapastes dkkate alınır. Senkron kompansatör hzmet satın alınan letm sstem kullanıcıları le mzalanan sstem kullanım anlaşmaları doğrultusunda kullanıcılara letm faturalarının düzenlenmes sırasında, senkron çalışıp çalışmadığı da dkkate alınarak, aylık ölçüm değer le anlaşma değer karşılaştırılır ve yüksek olan değer faturaya esas alınır. Takp eden aylarda da bu şlem aylık olarak tekrarlanır. Kullanıcının ölçülen aylık gücünün (MW), sstem kullanım anlaşmasında belrtlen alış kapastesnden fazla olması halnde, aylık ceza şlem uygulanır, güç aşımı olmayan aylar çn herhang br ceza şlem uygulanmaz. 4.10. Sstem kullanım anlaşmasının yapılmamış olması halnde t fyatlandırma yılının lk ayında, br öncek takvm yılında ölçülen en yüksek ölçüm değer le t fyatlandırma yılının lk ayının ölçüm değer karşılaştırılarak yüksek olan güç değer (MW) faturaya esas alınır. t fyatlandırma yılı çnde se, aylık ölçüm değerler br öncek faturaya esas maksmum enerj alış/verş kapastes le karşılaştırılarak yüksek olan değer (MW) üzernden fatura düzenlenr. Elektrk Pyasası Yan Hzmetler Yönetmelğ uyarınca senkron kompanzasyon kapsamında Reaktf Güç Desteğ Senkron Kompanzasyon Anlaşması mzalamış kullanıcılara yapılacak ödemeler, bu Yöntem Bldrmnn 5. bölümünde belrtldğ gb elektrk kalte hzmetler malyetler adı altında gerçekleştğ mktarda, tamamıyla tüm kullanıcılara yansıtılmakta olduğundan, hzmetn alındığı aylarda sstem kullanım ve sstem şletm bedelnn hesaplanması sırasında senkron kompansatör çalışması nedenyle ulaşacağı alış kapastes dkkate alınır, hzmetn alınmadığı dğer aylarda se senkron kompansatör çalışma olmaması nedenyle sadece ç htyaçları nedenyle ulaşacağı alış kapastes dkkate alınır. Senkron kompansatör hzmet alınmasına karşın, söz konusu kullanıcı le sstem kullanım anlaşması mzalanmamış olması halnde se kullanıcıya, senkron kompansatör hzmet satın 17
alınan aylar harç tutularak, sstem kullanım anlaşması olmayan kullanıcılara uygulanan yöntem dkkate alınarak aylık letm sstem sstem kullanım ve sstem şletm faturaları düzenlenr. 4.11. Kullanıcının sstem kullanım bedeller, Kullanıcının TEİAŞ le mzalanan sstem kullanım anlaşmasında belrtlen tahss edlen alış ve/veya verş kapasteler esas alınarak hesaplanır. Kullanıcıların ölçüm dönemler sırasında alınan veya verlen enerjye lşkn ölçülen güç değerlernn, sstem kullanım anlaşmasındak alış ve/veya verş kapastesn aşması halnde, lgl ölçüm dönemne at aylık sstem kullanım ve sstem şletm faturalarında, yüksek olan değer dkkate alınır, bu şeklde düzenlenerek kullanıcıya gönderlen fatura uyarı ntelğndedr. 4.12. Kullanıcının yürürlüktek mevzuatta tanımlanan süreler çersnde mevcut anlaşmasını revze etmek üzere başvuruda bulunmasına karşın, sstem kısıtı nedenyle kullanıcı talebnn uygun bulunmaması veya lave şebeke yatırımının gerektğnn tespt edlmes nedenleryle sstem kullanım anlaşmasının revze şlemlernn tamamlanamaması halnde, aşan kısmın en yüksek değer dkkate alınarak sstem kullanım anlaşmasında yer alan ceza müeyydeler uygulanır. 4.13. Br kullanıcıya br bağlantı noktasında tahss edlen kapastenn t fyatlandırma yılı çersnde artırılablmes çn, sstem kullanım anlaşmasının Elektrk Pyasası Şebeke Yönetmelğ, Elektrk Pyasası Bağlantı ve Sstem Kullanım Yönetmelğ ve sstem kullanım anlaşmasının lgl maddeler çerçevesnde yenlenmes gerekr. 4.14. t fyatlandırma yılı çersnde güç düşüm taleplerne lşkn yapılan başvurular Elektrk Pyasası Bağlantı ve Sstem Kullanım Yönetmelğ le sstem kullanım anlaşmasının lgl maddeler çerçevesnde değerlendrlr. 4.15. t fyatlandırma yılı çnde bağlantı noktasında herhang br değşklk olmadan (aynı bara ve fder/fderler) kullanıcıya at tessn devr le TEİAŞ a muhatap tüzel kşnn değşmes durumunda, yen kullanıcı, TEİAŞ le sstem kullanım anlaşması mzalayıncaya kadar, esk kullanıcının sstem kullanım anlaşmasında yer alan yükümlülüklern yerne getrmekten sorumludur. Sstem kullanım anlaşmasının bulunmaması halnde gerekl lsans tadlatının EPDK tarafından yapılması, yen kullanıcının söz konusu tess çn lsansını alması ya da serbest tüketc ntelğne haz olması durumunda, yen kullanıcının sstem kullanım anlaşması mzalamış olması koşulu aranmaksızın, söz konusu tesse lşkn sstem kullanım bedelne at yükümlülükler yen kullanıcı tarafından yerne getrlr. Yen duruma lşkn sstem kullanım anlaşmasının mevcut sstem kullanım anlaşmasına göre güç düşüm taleb çermes halnde, 4.14 maddes uyarınca şlem tess edlr. 4.16. t fyatlandırma yılı çersnde, kullanıcının sstem kullanım anlaşmasına esas tesslerde; bağlı bulunan üretm veya tüketm brmlernden br kısmının ayrılarak, aynı bağlantı noktasında yen br kullanıcı sıfatıyla bağlantı gerçekleştrmes ve bu bağlantısına lşkn TEİAŞ le br sstem kullanım anlaşması mzalaması halnde, mzalanacak bu anlaşmaya esas alış ve/veya verş kapasteler le mevcut kullanıcıyla TEİAŞ arasında mzalanmış olan mevcut sstem kullanım anlaşmasının revzesnde yer alacak alış ve/veya verş kapasteler toplamlarının, mevcut sstem kullanım anlaşmasında yer alan alış ve/veya verş kapastelernden az olmaması kaydıyla, mevcut kullanıcının sstem kullanım anlaşmasını güç düşümüne lşkn revze etme taleb uygun bulunur. Mevcut kullanıcıyla güç düşümü talebne stnaden mzalanacak sstem kullanım anlaşması ve yen kullanıcıyla mzalanacak müstakl sstem kullanım anlaşmasının eşzamanlı olarak mzalanması ve eşzamanlı olarak yürürlüğe grmes esastır. Ancak, yen kullanıcının TEİAŞ le sstem kullanım anlaşmasını mzalamış olmasına rağmen, mevcut kullanıcının sstem kullanım anlaşmasını yen duruma göre revze etmemş olması halnde, 18
mevcut kullanıcının sstem kullanım anlaşması revze edlene kadar yürürlüktek sstem kullanım anlaşmasına göre şlemlere devam edlr ve sstem kullanım anlaşmasını revze ettğ ayı takp eden aydan tbaren revze sstem kullanım anlaşmasına göre şlem yapılır. Kullanıcının bu maddede belrtlen koşulları sağlaması kaydıyla güç düşümü talep etmes halnde 4. 14 maddes uygulanmaz. Tüketclere İlşkn Özel Hükümler 4.17. Yük aktarma şlemler k ayrı kategorde değerlendrlecektr. TEİAŞ a at yen br trafo merkeznn devreye grmes nedenyle mevcut trafo merkeznden/merkezlernden, yen trafo merkezne yüklern aktarılması, TEİAŞ a at mevcut br trafo merkeznn, tevsata grmes nedenyle bu merkezn yüklernn mevcut dğer trafo merkezlerne aktarılması, mevcut trafo merkezler arasında şletme htyaçları doğrultusunda kalıcı olarak yüklern br trafo merkeznden dğerne aktarılması halnde, gerçekleşen yük aktarımları kalıcı yük aktarma olarak değerlendrlecek olup, bunun dışındak tüm yük aktarımları, geçc yük aktarma olarak değerlendrlecektr. İletm sstem kullanıcıları, kalıcı yük aktarımlarının gerçekleştrldğ ay çnde gerekl sstem kullanım anlaşmaları revzelernn mzalanmış olması çn önceden gerekl grşmlerde bulunmalıdır. Aks takdrde, mevcut sstem kullanım anlaşmaları dkkate alınacaktır. 4.18. TEİAŞ trafo merkez OG baralarına bağlı bulunan ve farklı baraları kullanmakta olan farklı letm sstem kullanıcılarının bulunması halnde; aynı trafo merkezndek farklı kullanıcılara at baralar arasında, bakım, arıza, yenleme, tevsat ve benzer nedenlerle yük aktarmaları yapılması halnde durum lgl kullanıcılar ve TEİAŞ yetkllernce Yük Aktarmalarında Sstem Kullanım Bedellernn Tesptne Yönelk Uygulama Kılavuzu doğrultusunda lgl tutanakla tespt edlecek ve yük alan baralardak yük aktarımı süresnce gerçekleşen güç artışı güç aşımı olarak değerlendrlmeyecektr. 4.19. TEİAŞ trafo merkeznde, letm hatlarında ve tesslernde enerj kesmn gerektrecek bakım, arıza ve dğer nedenlerle yapılacak çalışmalar çn TEİAŞ ın talebyle trafo merkezler arasında yapılan yük aktarmalarının, Yük Aktarmalarında Sstem Kullanım Bedellernn Tesptne Yönelk Uygulama Kılavuzu doğrultusunda lgl tutanak le tespt edlmes halnde, yük aktarması yapılan merkezdek güç artışı yük aktarımı süresnce gerçekleşen güç aşımı olarak değerlendrlmeyecektr. 4.20. TEİAŞ a at br trafo merkez le dağıtım merkez arasındak enerj nakl hattında enerj kesmn gerektrecek arıza gderme, bakım-onarım, yen tess çalışmaları ve dğer nedenlerle geçc br dönem çn yapılacak çalışmalar çn lgl kullanıcının başvurusu üzerne yapılan yük aktarmalarının TEİAŞ le lgl kullanıcı yetkllernce mza altına alınan Yük Aktarmalarında Sstem Kullanım Bedellernn Tesptne Yönelk Uygulama Kılavuzu doğrultusunda lgl tutanak le tespt edlmes halnde, bu süre çn yükün aktarıldığı merkezdek/merkezlerdek yük aktarımı süresnce gerçekleşen güç artışı, güç aşımı olarak değerlendrlmeyecektr. 4.21. TEİAŞ'a at br trafo merkeznn tevsata grmes sonucu kısm veya tümüyle servs harc olması nedenyle trafo merkeznn yüklernn başka trafo merkezlerne aktarılacak olması halnde, söz konusu trafo merkez ve yükün aktarılacağı merkezler çn mevcut sstem kullanım anlaşmaları söz konusu merkezn fl olarak servs harc olmasından br ay önce revze edlecektr. Yükün aktarılacağı merkezlern aktarılacak kapaste mktarını karşılayamaması durumunda yapılacak sstem kullanım anlaşmaları revze şlemlernde, mevcut anlaşmalarda yer alan alış kapastelernn düşürülmesne zn verlecektr. Tevsata gren trafo merkeznn ve yükün aktarılacağı merkezlern dağıtım şrket kullanımında olması halnde, tevsata gren 19
merkez çn Yük Aktarmalarında Sstem Kullanım Bedellernn Tesptne Yönelk Uygulama Kılavuzu doğrultusunda lgl tutanak düzenlenecek ve letm sstem sstem kullanım ve sstem şletm faturası düzenlenmeyecek olup, bu trafo merkeznn yüklernn dağıtıldığı trafo merkezlerne at revze sstem kullanım anlaşmalarındak değerler dkkate alınacaktır. Tevsat çalışmalarının tamamlanmasından sonra geçc kabulün yapıldığı ay çersnde yen duruma göre söz konusu merkezlere at anlaşmaların revze edlmş olması gerekmektedr. Tevsata gren trafo merkez ve yükün aktarılacağı merkezler çn sstem kullanım anlaşmalarının bulunmaması halnde; tevsatın fl olarak başladığı ay tbaryle, tevsata gren merkez çn Yük Aktarmalarında Sstem Kullanım Bedellernn Tesptne Yönelk Uygulama Kılavuzu doğrultusunda lgl tutanak düzenlenecek ve letm sstem sstem kullanım ve sstem şletm faturası düzenlenmeyecek olup, bu trafo merkeznn yüklernn dağıtıldığı trafo merkezlernn güç ölçümler, artışlarla brlkte alış kapastes olarak dkkate alınacaktır. Tevsat çalışmalarının tamamlanmasından sonra, merkezn geçc kabulünün yapılarak şletmeye alındığı ayı takp eden aydan tbaren, yükün dağıtıldığı ve tevsata gren trafo merkezlernn alış kapasteler aylık ölçüm sonucunda yenden tespt edlecektr. 4.22. Yen br trafo merkez veya mevcut br trafo merkezne yen trafo tess edlmes halnde yen tess edlen trafo merkez/trafo şletmeye grmeden öncek ay lgl kullanıcı le sstem kullanım anlaşması mzalanır. Yen tess edlen br trafo merkeznn/trafonun şletmeye grmesyle brlkte yen trafo merkezne mevcut trafo merkezlernden fder (yük) aktarılacak olması halnde, lgl tüm trafo merkezler çn mevcut sstem kullanım anlaşmaları revze edlr. Bu nedenle yapılacak sstem kullanım anlaşmaları revze şlemlernde, mevcut anlaşmalarda yer alan alış kapastelernn düşürülmesne, yük aktarılan trafo merkezne at revze sstem kullanım anlaşmasındak ve yen trafo merkezne at sstem kullanım anlaşmasındak alış kapasteler değerlernn toplamının, yük aktarılan trafo merkezne at öncek sstem kullanım anlaşmasındak güç değernden az olmaması kaydıyla, zn verlecektr. Yen br trafo merkeznn/trafonun devreye alınması nedenyle, mevcut sstem kullanım anlaşmasının revze edlerek faturalama açısından yürürlüğe greceğ tarhe kadar, mevcut sstem kullanım anlaşması faturalama açısından yürürlükte olacaktır. Söz konusu trafo merkezler çn lgl kullanıcıyla sstem kullanım anlaşmalarının bulunmaması halnde, yen trafo merkez ve yük aktaracak olan mevcut trafo merkezler çn düzenlenecek olan aylık letm sstem sstem kullanım ve sstem şletmne lşkn faturalarda yen trafo merkeznn geçc kabulünün yapıldığı ayı takp eden ay sonunda, yen trafo merkeznden ve bu merkeze yük aktaran merkezlerden alınacak ölçümler faturalamaya esas alış kapastes olarak alınır. Yen trafo merkeznn devreye grmes nedenyle düzenlenecek yük aktarma tutanakları en geç, yük aktarımının gerçekleştğ aya at ölçümlerle brlkte gönderlecektr. 4.23. İletm sstemnde mevcut mobl trafo merkezlernn letm sstemnn htyaçları doğrultusunda TEİAŞ ın nsyatfyle letm sstemnn başka br noktasına taşınarak devreye alınması halnde, mobl trafo merkeznn taşınmak üzere devre dışı bırakıldığı ay sonu tbaryle mevcut Sstem Kullanım Anlaşmasının geçerllğ sonlandırılır ve takp eden ay tbaryle letm sstem sstem kullanım ve sstem şletm faturaları düzenleme şlem durdurulur. 4.24. Dağıtım Şrketlernn veya OSB Dağıtım Şrketlernn kullanımında olan barada br ya da brden fazla müstakl fderle bağlı üretm tessnn olması halnde, dağıtım şrketnn alış kapastes olarak, lgl bağlantı noktası çn letm sstemnden alınan ölçülen maksmum kapaste ve müstakl fderle bağlı ve TEİAŞ le sstem kullanım anlaşması olmayan her br üretm tess tarafından ssteme verlen ölçülen maksmum kapastesnn toplamı dkkate alınır. 20
Dağıtım Şrketlernn veya OSB Dağıtım Şrketlernn sstem kullanım anlaşmalarındak alış kapastes bu esas doğrultusunda belrlenr. Üretclere İlşkn Özel Hükümler 4.25. Üretclerle, lsanslarındak kurulu gücünden az olmamak üzere sstem kullanım anlaşması yapılır. Otoprodüktör lsansı kapsamında TEİAŞ le sstem kullanım anlaşması bulunan ancak 6446 sayılı Elektrk Pyasası Kanunu le resen üretm lsansı verlmş olan kullanıcıların mevcut anlaşmalarındak hakları korunarak TEİAŞ le sstem kullanım anlaşması yapılır. Sstem kullanım anlaşması yapılana kadar, aylık en yüksek ölçüm değer le lsans başvurusundak kurulu gücü, henüz lsans başvurusunda bulunulmamış olması halnde se geçc kabul veya devr tutanağında belrtlen santral kurulu gücü (MW) ve br öncek aya at faturaya esas verş kapastes karşılaştırılarak yüksek olan değer (MW) esas alınır. Üretm tesslerndek kurulu güç düşümlerne lşkn gerekl lsans tadlatının EPDK tarafından yapılmasına müteakp sstem kullanım anlaşmasının revze edlmes 4.14 maddesnn stsnasını oluşturur. 4.26. TEİAŞ ın onayı le Elektrk Pyasası Yan Hzmetler Yönetmelğ kapsamında yapılan testler le geçc kabul testler süresnce gerçekleşen ölçüm değerler göz ardı edlerek alış ve/veya verş kapasteler belrlenr. Enterkonneksyon Kullanımına İlşkn Hükümler 4.27. TEİAŞ ın letm sstem vasıtasıyla elektrk enerjs hraç veya thal eden enterkonneksyon kullanıcıları, senkron paralel şletlen ve senkron paralel şletlmeyen bağlantılar üzernden elektrk enerjs hraç veya thal eden kullanıcılar olmak üzere, k ayrı sınıfta değerlendrlr. 4.28. Senkron paralel şletlen bağlantı üzernden elektrk enerjs hraç veya thal eden kullanıcıların ödeyecekler letm sstem sstem kullanım bedellernn belrlenmesnde; Elektrk Pyasası İthalat ve İhracat Yönetmelğ, lgl hale kuralları, enterkonneksyon kullanım anlaşması ve dğer lgl mevzuatta yer alan hükümler dkkate alınır Senkron paralel şletlen bağlantı üzernden elektrk enerjs hraç veya thal eden kullanıcıların letm sstem sstem kullanım bedellern ödeme yükümlülüğü, TEİAŞ tarafından hale edlen süre le sınırlıdır. 4.29. Senkron paralel şletlmeyen bağlantı üzernden elektrk enerjs hraç veya thal eden kullanıcıların ödeyecekler sstem kullanım bedellernn belrlenmesnde; enterkonneksyon kullanım anlaşması yapılana kadar, enerj satış anlaşmasında veya anlaşma, protokol, mutabakat zaptı vb. ulusal veya uluslararası metnlerde belrtlen kapaste değerlernden en yükseğ, enterkonneksyon kullanım anlaşması yapıldıktan sonra se anlaşmasında belrtlen tahss edlmş kapaste, alış/verş kapastes (MW) olarak esas alınır. Senkron paralel şletlmeyen bağlantı üzernden elektrk enerjs hraç veya thal eden enterkonneksyon kullanıcılarının sstem kullanım bedellern ödeme yükümlülüğü enterkonneksyon kullanım anlaşmasının yürürlükte olduğu dönemlerle sınırlıdır. 21
4.30. Senkron paralel şletlmeyen bağlantı üzernden uluslararası anlaşmalarla akde bağlanmış mübadele kapsamında elektrk enerjs alış-verş yapan kullanıcıların letm sstem sstem kullanım bedeller, hracat faalyetnn gerçekleştğ aylar çn tüketm tarfes, thalat faalyetnn gerçekleştğ aylar çn üretm tarfes, mübadele kapsamında her k faalyetn brden gerçekleştğ aylar çn se thal edlen güç değernn yüksek olması halnde üretm tarfes, hraç edlen enerjnn güç değernn yüksek olması halnde se tüketm tarfes kullanılarak belrlenecektr. Mübadele kapsamında yapılan thalat ve/veya hracat faalyetlernn söz konusu olması durumunda, ölçülen güç değerler, aylık letm sstem sstem kullanım bedellernn belrlenmesne esas güç (MW) olarak alınacaktır. İthalat ve/veya hracat faalyet le lgl letm sstem sstem kullanım ödeme yükümlülüğü faalyetn gerçekleştğ aylık dönemlerle sınırlıdır. 5. SİSTEM İŞLETİM TARİFESİ Genel 5.1. Tüketm sstem kullanım bedellern ve/veya üretm sstem kullanım bedellern ödemekle yükümlü olan tüm kullanıcılar, sstem şletm bedellern de ödemekle yükümlüdürler. 5.2. Sstem şletm tarfesn oluşturan malyetler k grup bleşenden oluşmaktadır. TEİAŞ ın doğrudan kontrolü altında olan malyetler (kontrol edleblen malyetler) ve TEİAŞ ın doğrudan kontrolü altında olmayıp sstem şletm gereksnmler doğrultusunda kullanıcılarla Elektrk Pyasası Şebeke Yönetmelğ ve Elektrk Pyasası Yan Hzmetler Yönetmelğ kapsamında yapılan yan hzmetler anlaşmalarına göre belrlenen malyetlerdr (elektrk kalte hzmet malyet). 5.3. Sstem şletm tarfesnn kontrol edleblen bleşen ve elektrk kalte hzmet bedel olarak adlandırılan kontrol edlemeyen bleşen, MW başına alınmakta olup, bölgelere göre değşklk göstermemektedr. İletm sstemnn kullanımı çn aylık faturalara esas alış/verş kapasteler aynı zamanda sstem şletm bedelnn hesaplanmasında da kullanılır. 5.4. Sstem şletm tarfesnn kontrol edleblen malyetler, TEİAŞ çersnde bulunup sstem şletm faalyet le lşkl olan kaynakların malyetleryle lgldr. Bu malyetler, aşağıdak unsurları çermekte olup, bunlarla sınırlı değldr. a) Sstem şletmyle lgl personel malyetler, b) Sstem şletmde kullanılan varlıklara at gderler, c) Sstem şletmle lşkl varlıkların ve blg teknolojs sstemlernn bakım malyetler gb personel dışı malyetler, d) Fnans, nsan kaynakları gb merkez malyetler; sstem şletmyle lgl sstemlere lşkn ödemeler, sstem şletmeclernn eğtmlerne lşkn gderler 5.5. Sstem şletm tarfesnn kontrol edleblen bleşen; EPDK tarafından onaylanan gelr tavanı dkkate alınarak hesaplanmakta ve EPDK tarafından onaylanmakta olup, bulunması halnde yan hzmetlern kontrol edleblen malyetlern de karşılamaktadır. 5.6. Kullanıcılar, t fyatlandırma yılı çn yıllık kontrol edleblen malyetlere lşkn sstem şletm bedellern söz konusu yıl boyunca aylık takstler şeklnde öderler. 22