MEVCUT YAPI STOĞUNUN DEPREM RİSKİ AÇISINDAN DURUM TESPİTİ İÇİN BİR YÖNTEM ve SONLU ELEMANLAR YÖNTEMİ İLE KIYASLANMASI

MEVCUT YAPI STOĞUNUN DEPREM RİSKİ AÇISINDAN DURUM TESPİTİ İÇİN BİR YÖNTEM ve SONLU ELEMANLAR YÖNTEMİ İLE KIYASLANMASI Comparative Investigation of the Recommended Procedures with the Finite Element Analysis for the Earthquake Risk of Existing Structures Barış YILDIZLAR, M. Gözde GÜRSOY, Erdem DAMCI Namık K. ÖZTORUN, Tuncer ÇELİK İstanbul Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, İnşaat Mühendisliği Bölümü, Avcılar Kampüsü, 34850 AVCILAR İSTANBUL ÖZET Mevcut yapıların durum tespiti oldukça hassas ve hızlı bir çalışma gerektirmektedir. Mevcut çalışmada yapıların deprem riski açısından analizi için bir yöntem ve algoritma sunulmaktadır. Bu amaçla geliştirilmiş olan ve söz konusu algoritmayı kullanan bir bilgisayar programı tanıtılmakta, program sonuçları, detaylı yapısal analizler yapılarak elde edilen verilerle karşılaştırılmaktadır. ABSTRACT The situational determination of the existing structures is a problem that acquires rapid and accurate study. In this study, a method together with the algorithm is presented for the earthquake risk analysis of existing structures. A computer program using the presented algorithm is developed and its results are compared with those results obtained by detailed analysis of the structures. 1. YAPILARIN DURUM TESPİTİNDE KRİTERLER Türkiye genelinde mevcut binaların çok az bir kısmı yeterli emniyete sahiptir. Birçoğu ise ayakta kalsalar bile birçok nedenle olmaları gereken emniyete sahip değildir. Yapılacak yapılarda can ve mal kaybını minimuma indirmek ve mevcut yapılarda yeterli emniyetin söz konusu olmaması durumunda nedenleri gözden geçirmek ve ortadan kaldırmak için mevcut yapı stoğu üzerinde mümkün olduğunca hızlı ve doğru araştırmaların yapılmasına gerek vardır. Diğer taraftan bir yapının emniyeti çok fazla sayıda parametrenin etkisi ile tanımlanabilmektedir. Yapının geometrisi, kesit ve malzeme özellikleri, konumu, taşıyıcı sistemin türü, yapısal elemanların tümünde bağlantı detayları vs. bunlardan birkaçıdır. Bir tek donatının dahi yanlış veya doğru detaylandırılmış olması yapının kaderini değiştirebilir. Yapı davranışının, çok sayıdaki parametrelerden yalnızca birkaçı ile yorum yapılarak belirlenmesi veya bazı basit ve son derece yetersiz kriterlerle değerlendirilmesi hatalıdır. Gerçekte, mevcut bir yapının durumu araştırılırken, yapının malzeme özelliklerinin detaylı deneylerle belirlenmesi, kapalı detayların konumlarının tesbiti, yapının deprem karakteristiklerinin elde edilmesi ve bu bilgiler ışığında en gelişmiş yöntemlerle analizinin yapılması en güvenilir yöntem olabilir.bir taraftan söz konusu yöntemin oldukça zaman alıcı olması, konuda uzman personel sayısının az olması, diğer taraftan incelenmesi gereken milyonlarca yapının mevcudiyeti gibi nedenlerle pratik

değildir. Bu nedenle doğruya mümkün olduğunca yakın yorumu yapabilecek minimum sayıda parametrenin etkisi göz önüne alınmalı, sonuçların doğruluk derecesi belirlenmeli ve düzeltme katsayıları ile olası hatalar minimuma indirilmelidir. 1.1. Durum Tespitinde Tecrübenin Önemi Durum tespit çalışmalarında tecrübe son derece önemlidir. Hasarlı yapıların hasar tespiti, onarımı, güçlendirmesi gibi konular, mutlaka uzman görüşü ve bilgisi gerektiren konulardır Ancak tecrübeleri inkar edilmese de birçok uzmanın aynı bina ile ilgili görüşleri büyük farklar içerebilmektedir. Hatta aynı uzmanın aynı bina hakkındaki görüşü dahi farklı zamanlarda değişik olabilmektedir. Bu nedenle yapıların tümü matematiksel bir esasta ve aynı kriterlerle, göreceli olarak kıyaslanarak durumları tespit edilmelidir. Durum tespitinde duygusallığın etkisi ve psikolojik etkiler minimuma indirilmelidir. 1.2. Yapıların Yanıltıcı Görünümleri Binaların bir çoğu depremden sonra onarım görmüştür. Söz konusu onarım yapısal hasarları kapatan kozmetik bir onarım da olabilir. Bu nedenle binanın görünüşü yanıltıcı olabilir. Onarımın, hatta kozmetik onarımın dahi sebep sonuç ilişkileri irdelenmelidir. Binanın dış görünüşüne daha da kötüsü fotoğrafına bakarak yorum yapmak son derece hatalıdır. Kaldı ki zamanla birçok binanın geometrisinde veya yapısal elemanlarında değişiklik yapılmış olabilir. Duvar ilavesi, iptali gibi masum görünen değişikliklerin yanı sıra, taşıyıcı elemanlarda değişiklik yapıldığı tespit edilmiştir. Bir bölme duvarın mevcudiyeti, konumu, detayı dahi binanın kaderini etkileyebilmektedir. Taşıyıcı elemanlardaki değişiklik ise (örneğin yer kazanmak amacıyla kolonun kesilmesi, tesisat nedeniyle açılan ve elemanların taşıma kapasitesini azaltan boşluklar vb. gibi) asla kabul edilemez. Ancak bu gibi detaylar binanın içine girilip araştırıldığı takdirde görülebilir. Özetle, dış görünüşleri tamamen aynı olan iki binanın içerisindeki uyarlamalar nedeniyle emniyetleri farklı olabilir. Ayrıca mutlaka müdahale edilmiş olması da şart değildir. Bir korozyon hasarı da binanın emniyetini etkileyebilir. Diğer tarafta gereğinden büyük kesitlerle inşa edilmiş olan bir yapının kısmen korozyona uğramış olması da, yapının güvensiz olduğu anlamına gelmez. Yapının mevcut durumu ile analizi yapıldıktan sonra yalnızca korozyonun ilerlemesini engelleyecek bir onarım yeterli olabilir. 1.3. Projeye Göre Durum Tespitinin Sakıncaları. Binaların uygulama projelerine göre yorum yapmak ta gerçekçi değildir. Çünkü birçok bina ilk etapta projesine uygun olarak yapılmış olsa da zaman içerisinde malzemenin zayıflaması, kat çıkmak, yapısal elemanlara müdahale etmek gibi nedenlerle yapının yükleri ve davranışı çok farklı olabilir. Dolgu duvar gibi etkisi tasarımda göz önüne alınmamış taşıyıcı olmayan yapısal elemanlardaki değişiklik dahi yapının davranışını etkileyebilir. Diğer taraftan projelerin de doğruluğu tartışılabilir. Projelerde yapılabilecek hataların başlıca nedenleri aşağıda özetlenmiştir. Eğitim yetersizliği ve hatalı tasarım Konuda uzman personel ve kalifiye eleman azlığı. Denetim yetersizliği. Plansız kentleşme ve alt yapı eksikliği. Ekonomik sorunlar. Politik nedenler.

Bilimsel olmayan veya kanıtlanmamış görüşlerin yansıtılması ve uygulanması 1.4. Yapıların Kullanım Amacının Etkisi Yapıların dayanımı ile ilgili bir başka kriter de yapının kullanım amacıdır. Hastane, dispanser, sağlık ocağı, itfaiye, PTT ve diğer haberleşme tesisleri, ulaşım istasyonları ve terminalleri, enerji üretim ve dağıtım tesisleri, vilayet, kaymakamlık ve belediye yönetim binaları, ilkyardım ve afet planlama istasyonları, Toksit patlayıcı, parlayıcı ve benzeri özellikleri olan maddelerin bulunduğu veya depolandığı binalar ve daha sonra okul, eğitim kurumlarına ait binalar, yurt ve yatakhaneler, askeri kışlalar ve cezaevleri karakol vs. gibi önemli yapıların emniyetli olarak kabul edilebilmesi için, şiddetli bir depremde hasar almadan servis vermeye devam etmesi esas alınmaktadır. Konut türü yapılarda ise gerek ekonomik gerekse yapının servis ömrü açısından orta şiddette bir depremi hasarsız atlatması yeterli görülmekte, şiddetli bir depremde ise can kaybına sebebiyet vermemesi şartı öngörülmektedir. Bir başka deyişle bir bina okul olarak kullanılması durumunda yetersiz, konut olarak kullanılması durumunda yeterli olabilir. Ya da konut olarak kullanılan ve minimumda yeterli olarak sınıflandırılan bir yapının kütüphane olarak kullanılması durumunda (özel haller dışında) yapı güvensizdir. Bu değerlendirmeler yapı incelenmeden belirlenemez. 2. ÖNERİLEN YÖNTEM Şekil 1-3 de bir yapının mevcut durumuyla ve bir matematiksel esasa göre değerlendirilebilmesi için gerekli minimum bilgileri içeren bir anket formu sunulmuştur. Anket formundaki bilgiler ışığında binaların maruz kalacağı deprem yükü, mevcut hali ile yapının mukavemeti ve taşıyabileceği deprem yükü elde edilebilir. Kesin yöntemlerle analizi yapılmasa da, maruz kalacağı yüke karşılık binanın taşıma kapasitesi oranı çok hızlı ve gerçekçi olarak belirlenebilir ve binalar mevcut hali ile emniyetlerine göre sınıflandırılabilir. Binanın incelenmesi esnasında unutulmaması gereken sorular içerilmektedir. Mevcut çalışmanın amacı kullanım aşamasında olan yöntemi daha da geliştirmek amacıyla tartışmaya açmaktır. Şekil 4 de geliştirilmiş olan bilgisayar programının makro akış şeması görülmektedir. Değerlendirmeler ise İstanbul Üniversitesi İnş. Müh. Bünyesinde geliştirilmiş olan ve DURTES (DURum TESpit Programı) olarak adlandırılan bir bilgisayar programı eşliğinde yapılmaktadır. Program, farklı tecrübelerin ve insan psikolojisinin olumsuz etkisini minimuma indirmektedir. Geliştirilmiş olan bilgisayar programının algoritması, prensipleri ve detayları mevcut çalışmada anlatılmaktadır. Programın amacı pratik bir biçimde ve mümkün olduğunca doğruya yakın sonuç almaktır. Mevcut çalışmada söz konusu bilgisayar programı tanıtılmakta, programın yorumları, detaylı analizler yapılarak incelenen bazı yapıların sonuçları ile karşılaştırılmaktadır. Bina ile ilgili değerlendirme ve yorumlar tamamen matematiksel prensiplerle yapılmakta ve raporlar program tarafından otomatik olarak hazırlanmaktadır. Böylece farklı tecrübelere sahip uzman görüşlerinde yapılabilecek hatalar minimuma indirilmektedir. Program yorumları, detaylı analizi yapılan binaların analiz sonuçları ile kıyaslandığında oldukça makul sonuçlar vermektedir. Program Şekil 1-3 de görülen anket formunun doldurulması ve bilgilerin programa aktarılması sonucunda, program öncelikle elde edilen bilgiler ışığında, yapıda oluşabilecek taban kesme kuvvetini deprem şartnamesinde öngörülen yöntemlere göre belirlemektedir.

YAPININ KOD NUMARASI : [ ] SAYFA 1/3 1-) DEĞERLENDİRME TARİHİ (GÜN / AY) ----: Yapının projesi varmı--------------------------------- : Evet [ ], Hayır[ ] Kat alanı = [ ] (m 2 ) 2-) DEĞERLENDİRENLER İsim Soyad Grup No: İmza 1 2 3 3-) YAPININ ADRESİ Pafta No: Ada No: Parsel No: Site Mahalle Cadde Sokak Blok / No : P.K. Semt Yönetici / İlgili Benzer Binaların Kod Numaraları İsim Soyad Telefon 4-) YAPI HAKKINDA GENEL BİLGİLER Yapının yaşı : Marmara Depremi öncesi ONARIM gördümü : Evet [ ], Hayır[ ], Kozmetik onarım[ ] Marmara Depremi sonrası ONARIM gördümü : Evet [ ], Hayır[ ], Kozmetik onarım[ ] Bodrum katı adedi : [ ], Kat yükseklikleri : [,,, ] (m) Normal kat adedi : [ ], Kat yükseklikleri : [,,,,,,, ] (m) Çatı katı varsa; Kat Yüksekliği : [ ] (m), Alanının normal kat alanına oranı [ ] Yapıda en büyük açıklık : [ ] (m) Ortalama kat ağırlığı (m 2 de toplam yük) : 600[ ], 800[ ], 1000[ ], 1200[ ], 1400[ ], 1600[ ], (kg/m 2 ) Komşu yapılarla maksimum kat seviyesi farkı-----: [ ] (m) Dilatasyon yeterlimi :Evet [ ], Hayır [ ], Belirsiz[ ] 5-) ŞARTNAME KATSAYILARI Deprem bölgesi--------------------------- : 1-[ ], 2-[ ], 3-[ ], 4-[ ] Bina kullanım türü ve önem katsayısı- : 1.0-[ ], 1.2-[ ], 1.4-[ ], 1.5-[ ] Bina kullanım türünü yazınız ---------- : [ ] Yerel zemin sınıfı : Z1-[ ], Z2-[ ], Z3-[ ], Z4-[ ], {Diğer (Z5) [ _ ],TA : [ ], TB : [ ]} Yapı davranış katsayısı (R) : [ ], Nedeni :[ ] 6-) TAŞIYICI SİSTEM ÖZELLİKLERİ Türü : Betonarme çerçeve [ ], Betonarme çerçeve+perde duvar [ ], Perde [ ], Yığma [ ], Çelik [ ], Ahşap [ ], Diğer Belirtiniz [ ] Döşeme sistemi her katta aynımı? : Evet [ ], Hayır [ ] Döşeme tipi: Kirişli [ ], Asmolen [ ], Dişli [ ], Mantar [ ], Kaset [ ], Diğer [ ] Temel sistemi : Tekil [ ], Sürekli [ ], Radye [ ], Kazıklı[ ], Diğer [ ] Bodrum varsa dış duvarları : Beton perde [ ], Taş duvar [ ], Beton briket [ ], Dolu tuğla [ ], Delikli tuğla [ ], Diğer [ ] Bölme duvarlar : Beton perde [ ], Taş duvar [ ], Beton briket [ ], Dolu tuğla [ ], Delikli tuğla [ ], Diğer [ ] Bölme duvarlar sıvalı mı? : Evet [ ], Hayır [ ] Yığma yapı ise taşıyıcı duvarlar yönetmeliğe uygun mu? : Evet [ ], Hayır [ ] İmza Şekil 1 : Veri Toplama Formu (1. Sayfa)

YAPININ KOD NUMARASI : [ ] SAYFA 2/3 7-) BETONARME BİNALARDA MALZEME ÖZELLİKLERİ Boyuna donatı------------ : STI [ ], STIII Düz [ ], STIII Nervürlü [ ], Diğer [ ] Enine donatı (etriye)--- : STI [ ], STIII Düz [ ], STIII Nervürlü [ ], Diğer [ ] Yapıda ortalama beton dayanımı--------------------------------- : [ ] (kg/cm 2 ) En ağır hasarlı kat kolonlarında ortalama beton dayanımı---- : [ ] (kg/cm 2 ) Görülen beton işçilik kalitesi (İyi, Orta, Kötü) 8-) HASAR BELİRLEME Katlar arasında rölatif kalıcı yanal öteleme --- : [ ] (cm) En büyük öteleme / Kat yüksekliği (oranı) --- : [ ] En ağır hasarlı kattaki kolonlara ait kesit alanları (cm 2 ) Toplam Ağır hasarlı Orta hasarlı Hafif hasarlı En ağır hasarlı kattaki perde duvarlara ait kesit alanları (cm 2 ) Toplam Ağır hasarlı Orta hasarlı Hafif hasarlı En ağır hasarlı kattaki yapı elemanlarında hasarlı kesit / Toplam kesit oranı Kirişlerde Döşemelerde Merdivenlerde Temelde hasar Var [ ], Yok [ ], Belirlenemedi[ ], Deformasyon var [ ] Hasar varsa oranı [ ] Yığma yapı ise taşıyıcı duvarlarda hasar oranı 9-) KUSUR BELİRLEME Kısa kolon problemi var mı?--------------- : Evet [ ], Hayır [ ] Güçlü kiriş zayıf kolon problemi var mı? : Evet [ ], Hayır [ ] Asma kat var mı?---------------------------- : Evet [ ], Hayır [ ] Çıkma kat var mı?--------------------------- : Evet [ ], Hayır [ ], Varsa normal kata oranı [ ], Düzensizlik Problemi varsa ilgili düzensizlikleri işaretleyiniz Yok [ ], A1 [ ], A2.I [ ], A2.II [ ], A2.III [ ], A3 [ ], A4 [ ], B1 [ ], B2 [ ], B3 [ ] Bina genelinde Boyuna donatı Etriye Beton Yetersiz Dayanım Malzeme detay ve işçilik kusurları Yetersiz Yetersiz Yetersiz rijitlik süneklik malzeme Yanlış detay Kötü malzeme Kötü işçilik Kolonlarda Kirişlerde Etriye sıklaştırması İyi Orta Kötü Şekil 2 : Veri Toplama Formu (2. Sayfa)

YAPININ KOD NUMARASI : [ ] SAYFA 3/3 10-) BİNA HASAR GÖRMÜŞ İSE OLASI SORUN NEDENLERİ Proje kusurları----- [ ], Denetim yetersizliği- [ ], Yapım kusurları---------- [ ], Malzeme zayıflığı- [ ], Aşırı yükleme------- [ ], Yönetmelik yetersizliği- [ ], Diğer belirtiniz---- [ ] Güvenlik yeterli onarım güçlendirme gerekmez [ ] Güvenlik yetersiz. Aşağıdaki önlemlerle sonuç alınabilir Yük sınırlaması [ ], Kullanım değişikliği [ ], Kat azaltması [ ], Diğer [ ] Güvenlik yetersiz. Aşağıda tanımlanan Onarım/Güçlendirmeler gerekli Dolgu çerçeve--- [ ], Beton kolon mantolama [ ], Çelik kolon mantolama- [ ], Kiriş onarımı----- [ ], Döşeme onarımı--------- [ ], Diğer-------------- [ ] 11-) YAPI ELEMANLARININ KONUMU VE TANIMI KAT NO: [ ] Toplam kat alanı = [ ] (m 2 ) X ekseninde toplam kesit alanı [ Perde+ Kolon+0.15* Duvar(boşluklar hariç)]=[ ] (m 2 ) Y ekseninde toplam kesit alanı [ Perde+ Kolon+0.15* Duvar(boşluklar hariç)]=[ ] (m 2 ) Simetri ekseni var mı? ( X ALT [ ], X ÜST [ ], Y SOL [ ], Y SAĞ [ ] ) Şekil 3 : Veri Toplama Formu (3. Sayfa)

Şekil 4 : Geliştirilen Bilgisayar Programının Makro Akış Şeması Bilgisayar Programı binanın malzeme özelliğini de göz önüne alarak, farklı özelliklerde olsalar bile maruz kaldıkları yüklere karşılık, birim alan için sahip olması gerekli olan

yapısal eleman büyüklüklerini belirleyerek bir katsayı elde etmekte (K1 mukavemet puanı) ve bu katsayıya göre binaları gruplandırmaktadır. Her binanın mevcut durumuna göre ayrıca bir puan verilmektedir (K2 kusur puanı). K1 katsayısı yönetmeliklerdeki kriterlere göre, K2 katsayısı ile yapının mevcut durumunu göz önüne alan yaklaşık olarak 100 adet parametreye göre belirlenmektedir. Her parametreye karşılık gelen puan ise, program kullanıldıkça ve yorumları kesin çözüm yöntemlerinin sonuçları ile kıyaslandıkça güncellenmektedir. Parametrelere karşılık gelen puanların güncellenmesi sonucunda programın daha doğru yorum yapma yeteneği gelişmektedir. Program aynı grupta, farklı puanlara sahip birkaç örnek bina için opsiyonel olarak kat planının tanımlanması durumunda, söz konusu binaların yeterliliklerini ve emniyetlerini göreceli olarak hesaplamaktadır. Gruplandırmadaki hassaslık istenilen detayda ayarlanabilmektedir. Böylece gruplar istenilen hassaslıkta, göreceli olarak kıyaslanabilmektedir. Binanın yapısal elemanlarındaki yük dağılımları tamamen anket sonuçlarındaki bilgiler ışığında belirlenmektedir. Taban kesme kuvveti kesin yöntemle elde edilmekte, ancak eğilme momenti, eksenel kuvvet gibi kesit tesiri dağılımları belli parametreler üzerine kurulmuş formüllerle elde edilmektedir. 3. BİLGİSAYAR PROGRAMININ YORUMLARI Geliştirilmiş olan bilgisayar programının yapması gereken yorumlar, katsayılar ve puanlar, detaylı analizi yapılmış olan binaların sonuçları ile kıyaslandıkça daha da geliştirilmektedir. Bu amaçla kullanılan örneklerden biri İstanbul Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi bloklarıdır. Söz konusu binaların, güçlendirme ve onarım için detaylı analiz sonuçlarının mevcudiyeti, geliştirilen bilgisayar programının test edilmesi için güzel bir örnek oluşturmaktadır. Yapı ilk etapta güçlendirme ve onarım görmeden önceki hali ile bilgisayar programına tanımlanmıştır. Programın hazırlamış olduğu raporun bir bölümü aşağıda sunulmaktadır. Rapor sonuçları, binaların onarım ve güçlendirme öncesi durumu gözönüne alınınarak detaylı olarak analizi yapıldığında ve sonuçlar değerlendirilince eşdeğer yorum elde edilmektedir. 3.1. Örnek Binanın Güçlendirme ve Onarım Yapılmadan Önceki Durumu MEVCUT MALZEME DETAY VE İŞÇİLİK KUSURLARI YETERSİZ YETERSİZ YETERSİZ YETERSİZ YANLIŞ KÖTÜ KÖTÜ DAYANIM RİJİTLİK SÜNEKLİK MALZEME DETAY MALZEME İŞÇİLİK BİNA GENELİNDE [X] [X] [X] [X] [ ] [X] [X] BOYUNA DONATI [X] [X] [X] [ ] [ ] [X] [ ] ETRİYELERDE [X] [X] [X] [ ] [ ] [X] [ ] BETON KISIMDA [X] [X] [X] [X] [ ] [X] [X] BİNADA GÖZLEMLENEN DÜZENSİZLİK KUSURLARI A1[ ] A21[ ] A22[ ] A23[ ] A3[ ] A4[ ] B1[ ] B2[ ] B3[ ] ÖNEMLİ BİR DÜZENSİZLİK KUSURU GÖRÜLMEMİŞTİR 9-) KUSUR BELİRLEME : KISA KOLON PROBLEMİ TESPİT EDİLMİŞTİR. GÜÇLÜ KİRİŞ ZAYIF KOLON PROBLEMİ VARDIR. ASMA KAT YOKTUR. ÇIKMA KAT YOKTUR.

ETRİYE SIKLAŞTIRMASI KOLONLARDA KÖTÜDÜR. KİRİŞLERDE İSE VASATTIR. 10-) SONUÇ VE ÖNERİLER : HASARLA İLGİLİ OLASI NEDENLER HAKKINDA UZMAN GÖRÜŞÜ AŞAĞIDA VERİLMİŞTİR. 1-) DENETİM YETERSİZLİĞİ 2-) YAPIM (İMALAT) KUSURLARI 3-) MALZEME ZAYIFLIĞI 4-) AŞIRI YÜKLEME 'YÜKSEK ORANDA KOROZYON PROBLEMİ VAR' ŞEKLİNDE EK GÖRÜŞ BELİRTİLMİŞTİR. YAPI GÜVENLİĞİ HAKKINDA UZMAN GÖRÜŞÜ (ÖNERİLER) AŞAĞIDA VERİLMİŞTİR. 1-) BİNAYA YÜK SINIRLAMASI GETİRİLEBİLİR. 2-) BİNANIN KULLANIM AMACI DEĞİŞTİRİLEBİLİR. 3-) BİNADA KAT AZALTMASI YAPILABİLİR. 'ONARIM VE GÜÇLENDİRME GEREKLİ' ŞEKLİNDE EK GÖRÜŞ BELİRTİLMİŞTİR. ONARIM/GÜÇLENDİRME KONUSUNDA UZMAN GÖRÜŞÜ (ÖNERİLER) AŞAĞIDA VERİLMİŞTİR. 1-) YÜK TAŞIYICI DUVAR (DOLGU ÇERÇEVE) YAPILABİLİR. 2-) KOLONLARDA BETON MANTOLAMA YAPILABİLİR. 'İLAVE PERDE DUVAR GEREKLİ' ŞEKLİNDE EK GÖRÜŞ BELİRTİLMİŞTİR. BİNANIN ŞEMATİK KAT PLANI AŞAĞIDA GÖRÜLMEKTEDİR. ŞEKİLDE YALNIZCA KOLON PERDE DUVAR VE DOLGU DUVARLAR GÖSTERİLMİŞTİR. SÖZ KONUSU ŞEKİL DÜZENSİZ BİNALAR İÇİN YALNIZCA EŞDEĞER KONUMU GÖSTERMEKTEDİR. LEJANT: ------- KOLONLAR:, PERDELER:,, DUVARLAR:,, AKSLAR:, ŞEKİLDE GÖRÜLEN PLAN 1 NUMARALI BODRUM KATTAN ALINMIŞTIR.

DÜŞEY ELEMANLARIN KESME KUVVETİ TAŞIYABİLECEK ALAN MİKTARLARI m2 DUVARLARIN X EKSENİ YÖNÜNDE DAvx= 4.200m2 Y EKSENİ YÖNÜNDE DAvy= 4.380m2 PERDELERİN X EKSENİ YÖNÜNDE PAvx= 1.120m2 Y EKSENİ YÖNÜNDE PAvy= 1.120m2 KOLONLARIN HER İKİ YÖNDE KAvy= 5.600m2 BİNANIN TOPLAM TABAN KESME KUVVETİ TAŞIYABİLECEK ALAN MİKTARI m2 (PERDELER+KOLONLAR+0.15*DUVARLAR) X EKSENİ YÖNÜNDE Avx = 7.350m2 Y EKSENİ YÖNÜNDE Avy = 7.377m2 BİNANIN TOPLAM TABAN KESME KUVVETİ TAŞIMA KAPASİTESİ ton. X EKSENİ YÖNÜNDE Vx = 286.650ton. Y EKSENİ YÖNÜNDE Vy = 287.703ton. OLARAK BELİRLENMİŞTİR. YAKLAŞIK OLARAK BİNANIN DİNAMİK KARAKTERİSTİKLERİ Ct----------------------------------= 0.05 T1 BİRİNCİ DOĞAL PERİYOT------------= 0.55 DEPREM BÖLGESİ----------------------= 1.00 A0 DEPREM BÖLGESİ KATSAYISI---------= 0.40 BİNA ÖNEM KATSAYISI-----------------= 1.40 TA SPEKTRUM KARAKTERİSTİK PERİYODU--= 0.10 TB SPEKTRUM KARAKTERİSTİK PERİYODU--= 0.30 TAŞIYICI SİSTEM DAVRANIŞ KATSAYISI--= 3.00 S(T) İVME SPEKTRUMU-----------------= 1.55 Ra(T) DEPREM YÜKÜ AZALTMA KATSAYISI-= 3.00 A(T) SPEKTRAL İVME KATSAYISI--------= 0.87 KAT ALANI---------------------------= 375.00 m2. TOPLAM AĞIRLIĞI---------------------= 2700.00 Ton. TOPLAM YÜKSEKLİĞİ-------------------= 24.20 m. MİNİMUM TABAN KESME KUVVETİ---------= 151.20 Ton. EŞDEĞER TABAN KESME KUVVETİ---------= 780.91 Ton. X YÖNÜ KAPASİTESİ-------------------= 286.65 Ton. Y YÖNÜ KAPASİTESİ-------------------= 287.70 Ton. OLARAK BELİRLENMİŞTİR. GRUPLANDIRMA DEĞERLERİ YAPININ GİRİŞ KATI ALANI--------------= 375.00 m2. OLUŞAN TABAN KESME KUVVETİ------------= 780.91 Ton. OLUŞAN TABAN KESME KUVVETİ/KAT ALANI--= 2.08 Ton./m2. MALZEMENİN ORTALAMA BASINÇ GERİLMESİ--= 100.00 kg/cm2. MALZEMENİN ORTALAMA KAYMA GERİLMESİ---= 6.00 kg/cm2. YAPIDA GEREKLİ KESME ALANI/100 m2-----= 5.34 m2. GÖRECELİ PUAN (100) ÜZERİNDEN---------= 37.00 OLARAK HESAPLANMIŞTIR. 3.2. Örnek Binanın Güçlendirme ve Onarım Yapılmadan Önceki Durumu Aynı bina onarım ve güçlendirme yapılmış hali ile tekrar bilgisayar programına tanımlanmış ve bu durumda aşağıdaki yorumlar alınmıştır. Sonuçlar yine detaylı sonlu elemanlar analiz sonuçlar ile kıyaslandığında eşdeğer yorum elde edilmektedir.

LEJANT: ------- KOLONLAR:, PERDELER:,, DUVARLAR:,, AKSLAR:, ŞEKİLDE GÖRÜLEN PLAN GİRİŞ KATTAN ALINMIŞTIR. DÜŞEY ELEMANLARIN KESME KUVVETİ TAŞIYABİLECEK ALAN MİKTARLARI m2 DUVARLARIN X EKSENİ YÖNÜNDE DAvx= 4.200m2 Y EKSENİ YÖNÜNDE DAvy= 2.190m2 PERDELERİN X EKSENİ YÖNÜNDE PAvx= 6.160m2 Y EKSENİ YÖNÜNDE PAvy= 6.400m2 KOLONLARIN HER İKİ YÖNDE KAvy= 15.120m2 BİNANIN TOPLAM TABAN KESME KUVVETİ TAŞIYABİLECEK ALAN MİKTARI m2 (PERDELER+KOLONLAR+0.15*DUVARLAR) X EKSENİ YÖNÜNDE Avx = 21.910m2 Y EKSENİ YÖNÜNDE Avy = 21.848m2 BİNANIN TOPLAM TABAN KESME KUVVETİ TAŞIMA KAPASİTESİ ton. X EKSENİ YÖNÜNDE Vx = 1424.150ton. Y EKSENİ YÖNÜNDE Vy = 1420.152ton. OLARAK BELİRLENMİŞTİR.

YAKLAŞIK OLARAK BİNANIN DİNAMİK KARAKTERİSTİKLERİ Ct----------------------------------= 0.05 T1 BİRİNCİ DOĞAL PERİYOT------------= 0.55 DEPREM BÖLGESİ----------------------= 1.00 A0 DEPREM BÖLGESİ KATSAYISI---------= 0.40 BİNA ÖNEM KATSAYISI-----------------= 1.40 TA SPEKTRUM KARAKTERİSTİK PERİYODU--= 0.10 TB SPEKTRUM KARAKTERİSTİK PERİYODU--= 0.30 TAŞIYICI SİSTEM DAVRANIŞ KATSAYISI--= 5.00 S(T) İVME SPEKTRUMU-----------------= 1.55 Ra(T) DEPREM YÜKÜ AZALTMA KATSAYISI-= 5.00 A(T) SPEKTRAL İVME KATSAYISI--------= 0.87 KAT ALANI---------------------------= 375.00 m2. TOPLAM AĞIRLIĞI---------------------= 2700.00 Ton. TOPLAM YÜKSEKLİĞİ-------------------= 24.20 m. MİNİMUM TABAN KESME KUVVETİ---------= 151.20 Ton. EŞDEĞER TABAN KESME KUVVETİ---------= 468.55 Ton. X YÖNÜ KAPASİTESİ-------------------= 1424.15 Ton. Y YÖNÜ KAPASİTESİ-------------------= 1420.15 Ton. OLARAK BELİRLENMİŞTİR. GRUPLANDIRMA DEĞERLERİ YAPININ GİRİŞ KATI ALANI--------------= 375.00 m2. OLUŞAN TABAN KESME KUVVETİ------------= 468.55 Ton. OLUŞAN TABAN KESME KUVVETİ/KAT ALANI--= 1.25 Ton./m2. MALZEMENİN ORTALAMA BASINÇ GERİLMESİ--= 200.00 kg/cm2. MALZEMENİN ORTALAMA KAYMA GERİLMESİ---= 10.00 kg/cm2. YAPIDA GEREKLİ KESME ALANI/100 m2-----= 1.92 m2. GÖRECELİ PUAN (100) ÜZERİNDEN---------= 84.00 OLARAK HESAPLANMIŞTIR. Yapı güçlendirilmeden önce 37 puan almakta, güçlendirildikten sonra ise 84 puan almaktadır. Daha yüksek puan alamamış olmasının başlıca nedenleri yapının yaşının eski (en az 25 yıl) olması, yapının kiriş ve döşemeleri gibi birçok yapısal komponente müdahale edilmemiş olması gibi nedenlerdir. Yapı onarıldıktan sonra şartnamelerde ön görülen kriterlerin hemen hemen tamamını sağlamaktadır. KAYNAKLAR: 1) Afet bölgelerinde yapılacak yapılar hakkında yönetmelik, Bayındırlık ve İskan Bakanlığı, Ankara 1997. 2) TS500 Betonarme yapıların hesap ve yapım kuralları. Türk Standartları Enstitüsü, Ankara 2000. 3) SAP90 ve SAP2000, Computers & Structures, Inc. 4) TS498 Yapı elemanlarının boyutlandırılmasında alınacak alınacak yüklerin hesap değerleri