MENTAL RETARDE OCUKLARDA FÜZÜKSEL UYGUNLUÚUN DEÚERLENDÜRÜLMESÜ *

16 Romatizma, Cilt: 16, SayÝ: 1, 2001 MENTAL RETARDE OCUKLARDA FÜZÜKSEL UYGUNLUÚUN DEÚERLENDÜRÜLMESÜ * Necmiye n 1, Fatih Erbah eci 2, Nevin Ergun 2 ZET Spor yapan ve yapmayan šûretilebilir mental retardelerde(mr) ve saûlýklý ocuklarda fiziksel uygunluk parametrelerini deûerlendirmek, sporun fiziksel uygunluk dÿzeyi Ÿzerine etkisini araßtýrmak amacýyla planlanan bu alýßma Abant Üzzet Baysal niversitesi K.Demir Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon YŸksekokulu, Ulus Anadolu EÛitim Uygulama ve Mesleki eûitim Merkezi, aûdaß Anadolu-EÛitim ve Uygulama Okulu EÛitim Merkezi ve GšlbaßÝ Zihinsel Yetersiz ocuklarý Koruma ve Yetißtirme VakfÝÕnda yapýlmýßtýr. alýßmaya 20 saûlýklý(i.grup), 20 spor yapmayan šûretilebilir MR (II:Grup), 20 spor yapan šûretilebilir MR(III.Grup) erkek ocuk dahil edilmißtir. OlgularÝn yaß ortalamalarý; I. grupta 15,35 ± 0,21 yýl, II. grupta 15,00 ± 0,22 yýl, III. grupta ise 15,45 ± 0,21 yýl olarak belirlenmißtir. SaÛlÝklÝ ve mental retarde ocuklarýn fiziksel yapý ve fiziksel uygunluk parametreleri deûerlendirilmißtir. alýßmamýz sonucunda sporun šûretilebilir mental retarde ocuklarda kardiovaskÿler endurans, vÿcut kompozisyonu, bÿkÿlÿ kolla asýlma parametreleri dýßýndaki fiziksel uygunluk parametrelerini gelißtirdiûi gšrÿlmÿß ve farkýn istatistiksel olarak anlamlý olduûu bulunmußtur (p<0,05). Sporun mental retarde ocuklarda fiziksel uygunluk dÿzeyini gelißtiren ve gÿnlÿk yaßamdaki baûýmsýzlýk seviyesini arttýran ge erli ve etkili bir eûitim faktšrÿ olduûu belirlenmißtir. Anahtar Kelimeler: Mental Retardasyon, fiziksel uygunluk, spor SUMMARY THE ASSESMENT OF THE PHYSICAL FITNESS ON MENTALLY RETARDED CHILDREN This study designed to measure physical fitness on trainable mentally retarded children who do any kind of sports and those who don't along with healty ones; and also to find out the effect of sports on physical fitness has been carried out in A.Ü.B.. K. Demir Physical Therapy and Rehabilitation, Ulus Anadolu Practical-Training School, GšlbaßÝ Procting and Caring Trust of Mentally Retarded Children- Among the Subject Scovered by the study there were 20 nonretarded (I. Group), 20 trainable mentally retarded who donõt do sports (II. Group), 20 trainable mentally retarded who do sports (III.Group). The avarage ages of subjects were determined as a 15,35 ± 0,21 years in group I, 15,00 ± 0,22 years in group II, 15,15 ± 0,21 years group III. Physical structure and physical fitness of both nonretarded and mentally retarded children were evaluated. A statistically important difference was found in all physical fitness parameters except cardiovasculer endurance, body composition and pulling oneõs body up with arms parameters. (p<0,05). As a result, it has been concluded that sport is a valid and effective means of training which improves the levels of physical fitness and independence in activities of daily living of mentally retarded children. Key Words: Mentally retardation, physical fitness, sports * XI.Balkan Congress of Sports Medicine-VII.Turkish Sports Medicine CongressÕde serbest bildiri olarak sunulmußtur. 1 Abant Üzzet Baysal niversitesi K.D. Fizik Ted. ve Reh. Y.O. 2 Hacettepe niversitesi Fizik Tedavi ve Reh. Y.O.

n ve ark. 17 GÜRÜÞ Mental retardasyonun ok farklý tanýmlarý yapýlmasýna raûmen en yaygýn ve kabul edilen tanýmý American Association on Mental Deficiency (AAMD) tarafýndan yapýlan tanýmdýr. Bu tanýma gšre mental retardasyon; gelißim sÿrecinde ortaya Ý- kan uyumsal davranýßlardaki yetersizlik ile birlikte, genel zeka fonksiyonunda šnemli derecede ortalamanýn altýnda olma ßeklinde tanýmlanmaktadýr (1,2,3,4,5). Fiziksel uygunluk, beklenmedik durumlarý karßýlamak ve boß zaman aktivitelerini yapmak i in yeterli enerjiyle, aßýrý yorgunluk olmadan, din ve uyanýk olarak gÿnlÿk aktiviteleri yapabilme yeteneûidir (6,7). Genel olarak fiziksel uygunluk, vÿcut kompozisyonu, endurans, esneklik, denge, hýz, kas kuvveti, anaerobik ve aerobik gÿ gibi komponentleri i ermektedir (6,8,9). Mental retarde (MR) ocuklarýn bireysel sporlarda daha baßarýlý olmalarýna raûmen, basketbol gibi grup oyunlarýnýn da ocuklar arasý etkileßimi saûladýûý ve oyunculara baßarýyý hissetme ve memnun olma ßansÝnÝ verdiûi rapor edilmißtir (1,10). Spor, mental retardelerin daha saûlýklý bedene sahip olmasýný saûlayarak, fiziksel kondÿsyon ve motor becerilerini gelißtirir. Spor aracýlýûý ile šûrenilen disiplin, gelißen šzgÿven, yaßanýlan rekabet, paylaßýlan arkadaßlýk ve baßarý duygularý, šzÿrlÿnÿn sosyal ve psikolojik gelißimine olumlu katkýda bulunur. Ama, šzÿrlÿ kißinin toplum ile daha yakýn bir iletißime girerek, kendilerine ve topluma yararlý, Ÿretken bireyler olmasýna yardýmcý olmaktýr (11,12). MATERYAL VE METOD Basketbol sporu yapan ve spor yapmayan šûretilebilir mental retardelerde ve saûlýklý ocuklarda fiziksel uygunluk parametrelerini deûerlendirmek, sporun fiziksel uygunluk dÿzeyi Ÿzerine etkisini araßtýrmak amacýyla; 20 šûretilebilir MR, 20 spor yapan šûretilebilir MR ve 20 spor yapmayan saûlýklý erkek šûrenciler olmak Ÿzere 3 grup deûerlendirmeye alýnmýßtýr. Fiziksel uygunluûun belirlenmesi amacýyla, Vannier ve FaitÕin mental retardeler i in gelißtirdiûi saha testleri ve Eurofit testleri (13) uygulanmýßtýr. Testler yorgunluûun olußup diûer testleri etkilememesi i in belirli bir dÿzende yapýlmýßtýr. BULGULAR Yaß ortalamalarý; birinci grupta 15,35 ± 0,21 yýl, ikinci grupta 15,00 ± 0,22 yýl, Ÿ ŸncŸ grupta ise 15,45 ± 0,21 yýldýr. Boy ortalamalarý; birinci grupta 1,75 ± 0,01 m. ikinci grupta 1,54 ± 0,03.m, Ÿ ŸncŸ grupta 1,60± 0,03 mõdir. VŸcut aûýrlýklarý ortalamalarý ise; birinci grupta 62,95 ± 1,80 kg, ikinci grupta 75,00 ± 3,15 kg, Ÿ ŸncŸ grupta 52,50 ± 3,01 kg olarak saptanmýßtýr. Sonu lar Tek YšnlŸ Varyans Analizi ile deûerlendirilmiß ve gruplarýn yaßlarý arasýnda istatiksel olarak anlamlý fark bulunmamýßtýr (p>0,05). GruplarÝn yaß ve boylarý arasýnda anlamlý fark bulunmußtur (p<0,005) (Tablo I). 25 yard koßu testinde I.grubun test sonu larý 4,44±0,42sn, II. grubun 7,37 ± 1,52sn, III. grupta 5,46±0,96 snõdir. Gruplar arasýnda istatistiksel olarak anlamlý fark bulunmußtur (p<0,05). BŸkŸlŸ kolla asýlma testinde, I. grubun test sonu larý 30,13 ± 21,53 sn, II. grubun 1,03 ± 1,21 sn, III. grubun 4,75 ± 2,65 sn olarak hesaplanmýßtýr. I. ve II. grup arasýnda I. grup lehine, I. ve III. grup arasýnda I. grup lehine istatistiksel olarak anlamlý fark bulunurken

18 Mental Retarde ocuklarda Fiziksel UygunluÛun DeÛerlendirilmesi Tablo I. GruplarÝn Fiziksel zellikleri Fiziksel I. Grup II. Grup III. Grup F p zellikler X SD Sx X SD Sx X SD Sx Yaß (yýl) 15.35 0,93 0,21 15,00 1,02 0,22 15,45 094 0,21 1,18 >0,05 Boy (m) 1,75 0,05 0,01 1,54 0,12 0,03 1,60 0,14 0,03 15,88 <0,05 V. AÛÝrlÝÛÝ (kg) 62,95 8,07 1,80 75,00 14,08 3,15 52,50 13,49 3,01 46,18 <0,05 N 20 20 20 Cinsiyet E E E V. AÛÝrlÝÛÝ: VŸcut AÛÝrlÝÛÝ, X: Aritmetik ortalama, SD: Standart sapma Sx: Standart Hata N: Olgu SayÝsÝ (p<0,05), II. ve III. grup arasýnda istatistiksel olarak anlamlý fark bulunmamýßtýr (p>0,05). DŸz bacak kaldýrma testinde I. grubun test sonu larý 15,25±3.02 adet/20sn, II. grubun 3,64±1,66 adet/20sn, III. grubun 6,88±1,63 adet/20sn olarak hesaplanmýßtýr. Gruplar arasýnda istatistiksel olarak anlamlý fark bulunmußtur(p<0,05). Gšzler a Ýk statik denge testinde I. grubun test sonu larý(saû) 26,83±5,13 sn, II. grubun 4,99±3,39 sn, III. grubun 5,47±3,11 sn, I. grubun test sonu larý(sol) 28,89±5,13 sn, II. grubun 4,07±2,61 sn, III. grubun 5,30±3,97 snõdir. Gšzler kapalý statik denge testinde I. grubun test sonu larý(saû) 10,60±7,55 sn, II. grubun 2,18±1,62 sn, III. grubun 6,23±6,70 sn, I. grubun test sonu larý (sol) 7,15±3,78 sn, II. grubun 1,36±0,83 sn, III. grubun 6,17±9,96 sn olarak hesaplanmýßtýr. GruplarÝn statik dengelerini deûerlendirmek amacýyla flamingo denge testi (sn) sonu larý incelendiûinde gšzler a Ýk tek ayak (saû-sol) denge testinde I. ile II. grup arasýnda I. grup lehine, I. ile III. grup arasýnda I. grup lehine, gšzler kapalý tek ayak (saû) denge testinde I. ile II. grup arasýnda I. grup lehine, I. ile III. grup arasýnda I. grup lehine istatistik olarak anlamlý fark bulunurken (p<0,05), II. ile III. grup arasýnda istatistik olarak anlamlý fark bulunmamýßtýr (p>0,05). Gšzler kapalý tek ayak (sol) denge testinde I. ile II. grup arasýnda I. grup lehine, II. ile III. grup arasýnda III. grup lehine istatistiksel olarak anlamlý fark bulunurken (p<0,05), I. ile III. grup arasýnda istatistik olarak anlamlý fark bulunmamýßtýr (p>0,05). Thrust testinde I. grubun test sonu larý 18,18±2,70 adet/20 sn, II. grubun 5,15±1,93, III. grubun 8,28±2,22 adet/20sn olarak bulunmußtur. Gruplar arasýnda istatistiksel olarak anlamlý fark bulunmußtur(p<0,05). 300 yard koßu-yÿrÿme testinde I. grubun test sonu larý 59,87±9,81 sn, II. grubun 105,06±32,52sn, III. grubun 93,85±33,03 sn olarak bulunmußtur. Gruplar arasýnda istatistiksel olarak anlamlý fark bulunmußtur (p<0,05). El statik kuvveti testinde(saû) testinde I. grubun test sonu larý 36,52±5,83kg, II. grubun 13,13±6,11kg, III. grubun 23,48±8,40 kg olarak bulunmußtur. El statik kuvveti testinde(sol) testinde I. grubun test sonu larý 35,52±7,29kg, II. grubun 12,65±5,56kg, III. grubun 22,80±9,47 kg olarak bulunmußtur. Gruplar arasýnda istatistiksel olarak anlamlý fark bulunmußtur(p<0,05). ne sý rama testinde I. grubun test sonu larý 1,74±0,24m, II. grubun 0,85±0,34m, III. grubun 1,25±0,49m olarak bulunmußtur. Gruplar arasýnda istatistiksel olarak anlamlý fark bulunmußtur (p<0,05). Vertikal sý rama testinde I. grubun test sonu larý 76,45±12,09 kgm/sn, II. grubun 35,53±19,04 kgm/sn, III. grubun 49,33±13,47 kgm/sn olarak hesaplanmýßtýr. Gruplar arasýnda istatistiksel olarak anlamlý fark bulunmußtur (p<0,05). VŸcut yaû yÿzdesinin analizinde I. grubun test sonu larý 18,58±3,64, II. grubun 15,40±5,90, III. grubun 15,06±6,62 olarak hesaplanmýßtýr. Gruplar arasýnda istatistiksel olarak anlamlý fark bulunamamýßtýr (p>0,05) (Tablo II).

n ve ark. 19 Tablo II. GruplarÝn Fiziksel Uygunluk Test Sonu larý I. GRUP II. GRUP III. GRUP f P 25 yard X SD X SD X SD Koßu Testi (sn) 4,44* 0,42 7,37 1,52 5,46* 0,96 38,97 <0,05 BŸkŸlŸ Kolla AsÝlma Testi (sn) 30,13* 21,53 1,03 1,21 4,75 2,65 31,89 <0,05 DŸz Bacak KaldÝrma Testi(adet/20sn) 15,25* 3,02 3,64 1,66 6,88* 1,63 147,99 <0,05 eviklik(thrust) Testi(adet/20sn) 18,18* 2,70 25,15 1,93 8,58* 2,22 120,26 <0,05 Gšzler A Ýk Tek Ayak Denge (saû) 26,83* 5,13 4,99 3,39 5,47 3,11 10,76 <0,05 Gšzler A Ýk Tek Ayak (sol) 28,89* 2,38 4,07 2,61 5,30 3,97 9,63 <0,05 Gšzler kapalý tek ayak (saû) 10,60* 7,55 2,18 1,62 6,23 6,70 10,20 <0,05 Gšzler KapalÝ Tek Ayak (sol) 7,15* 3,78 1,36 0,83 5,43 6,17 9,96 <0,05 300 yard Koßu-YŸrŸme Testi (sn) 59,87* 9,31 105,06 32,52 93,85* 33,03 14,87 <0,05 El Statik Kuvveti (saû)(kgm/sn) 36,52* 5,83 13,13 6,11 23,48* 8,40 58,12 <0,05 El statik Kuvveti (sol)(kgm/sn) 35,52* 7,29 12,65 5,56 22,80* 9,47 45,38 <0,05 PatlayÝcÝ Kuvvet( ne SÝ rama Testi) (m) 1,74* 0,24 0,85 0,34 1,25* 0,49 36,37 <0,05 Vertikal SÝ rama Testi (kgm/sn) 76,45* 12,09 35,53 19,04 49,33* 13,47 37,68 <0,05 VŸcut yaû % 18,58 3,64 15,40 5,90 15,06 6,62 2,45 >0,05 * Üstatistiksel olarak anlamlý fark yaratan grup TARTIÞMA Fiziksel akivite ve egzersizin saûlýklý bireylerin fiziksel ve mental saûlýûýna olumlu etkilerinin šzÿrlÿ bireyler i inde ge erli olduûu bildirilmektedir (14). Fiziksel olarak aktif kißileri, saûlýklý kißilerle karßýlaßtýran alýßmalarda aktif kißilerin daha saûlýklý olduklarý bulunmußtur (15). Maline ve arkadaßlarý yaptýklarý alýßmada dÿzenli spor yapanlarýn daha iyi ve hýzlý fiziksel gelißim sergilediklerini belirtmißlerdir (16). Gruplar arasýnda bu testlere verilen cevaplarýn istatistiksel olarak farklý ÝkmasÝ ok šnemli bulunmußtur, sporun mental retardelerin fiziksel uygunluk dÿzeylerine olumlu etki yaptýûý sonucuna varýlmýßtýr. YapÝlan eßitli alýßmalar sonu larýmýzla paralellik gšstermektedir (17,18). YÝlmaz, yaß ortalamalarý 12,22±50,49 yýl olan yÿzme eûitimi almýß šûretilebilir MR ocukta 25 yard koßu hýzýný 5,13±50,12 sn olarak a ÝklamÝßtÝr (19). AraßtÝrmamÝzda 25 yard koßu testi sonu larýna bakýldýûýnda, spor yapan MR grupta 5,46±50,96 sn bulunmußtur. Spor yapan MR grubun kýsa mesafe koßu hýzý deûerinin YÝlmaz'Ýn bulduûu deûere yakýn olduûu gšrÿlmÿß olup, sonu alýßmamýzý destekler niteliktedir. Alt ekstremite ve karýn kaslarýnýn kas kuvvetini ve enduransýný deûerlendiren dÿz bacak kaldýrma test

20 Mental Retarde ocuklarda Fiziksel UygunluÛun DeÛerlendirilmesi sonu larý incelendiûinde spor yapan MR grup lehine anlamlý fark bulunmußtur. Sonu larýmýz Sallis ve arkadaßlarýnýn, zbeßer ve Ergun'un alýßmalarýnýn sonu larýyla uyumludur(17, 20). AzalmÝß kas kuvvetinin MR bireylerin gÿnlÿk yaßam aktivitelerini sýnýrladýûý belirtilmektedir. Kas kuvveti gÿnlÿk yaßam aktiviteleri, iß ve rekreasyonel aktiviteler i in šnemlidir. MR bireylerde kas kuvveti ile iß performansý arasýnda pozitif bir ilißki vardýr. Bu nedenle MR bireylerin Ÿst ve alt ekstremite kas kuvvetinin deûerlendirilmesinin šnemli olduûu vurgulanmaktadýr (21). st ekstremite kas kuvveti ve enduransýný šl mek i in yapýlan bÿkÿlÿ kolla asýlma testinde saûlýklý grup lehine anlamlý fark bulunmußtur (p<0.05 ). Spor yapan MR grup ile spor yapmayan MR grup arasýnda anlamlý fark olmamasýna raûmen, spor yapan grubun deûerlerinin daha yÿksek olduûu gšrÿlmÿßtÿr (Tablo II). Basketbol sporu, Ÿst ekstremitenin tekrarlý kullanýmýna ihtiya gšsterdiûinden bu durumun Ÿst ekstremite kas kuvveti ve enduransýnýn gelißmesine šnemli katký saûladýûý tespit edilmißtir. MR'da en fazla gšrÿlen zayýflýklardan bir tanesinin dinamik dengenin yetersizliûi olduûu bildirilmekte, MR ocuklara verilecek eûitim programlarýna denge yeteneûini gelißtirecek aktivitelerin dahil edilmesinin šnemi vurgulanmaktadýr (22). Boswel, MR ocuklarda modern dans ve diûer hareket programlarýnýn dengeyi eßit derecede gelißtirdiûini belirtmißtir (22). alýßmamýzda da spor yapmayan MR grup ile spor yapan MR grup arasýnda anlamlý fark bulunmamasýna raûmen (p>0,05) spor yapan MR grubun denge testi deûerlerinin spor yapmayan gruptan daha iyi olduûu gšrÿlmÿßtÿr. KardiovaskŸler enduransý belirleyebilmek i in yapýlan 300 yard koßu-yÿrÿme testinde (sn) saûlýklý grup lehine anlamlý fark bulunmußtur (p<0,05). Spor yapan MR grup ile spor yapmayan MR grup arasýnda anlamlý fark bulunmamasýna raûmen, spor yapan grubun kardiovaskÿler enduran test sonu larýnýn daha iyi olduûu tespit edilmißtir (Tablo II). YÝlmaz, yaptýûý araßtýrmada yaß ortalamalarý 12,22±50,49 yýl olan yÿzme eûitimi almýß MR o- cukta kardiovaskÿler endurans test sÿreleri 90,00±53,78 sn olarak bildirilmißtir (19). AraßtÝrmamÝzda spor yapan MR ocuklarýn kardiovaskÿler test sÿreleri 93,85±53,03 sn bulunmußtur. Bu sonu lar araßtýrmamýzdaki spor yapan mental retardelerin sonu larý ile paralellik gšstermektedir. Mental retardelerde kardiovaskÿler endurans dÿzeylerinin dÿßÿk olmasýnýn nedeni, fiziksel aktivite dÿzeyinin dÿßÿk olmasý ve sedanter yaßam ßeklidir (23). Yetißkin mental retardelerin kalp hýzlarý beklenenden daha dÿßÿktÿr. Bu durumda maksimal kardiak outputu ve maksimal oksijen tÿketimini limitlemektedir. YapÝlan araßtýrmalarda mental retardelerde yaßlanmanýn daha erken olduûu ve saûlýklý bireylerle karßýlaßtýrýldýûýnda daha yÿksek mortalite hýzýna sahip olduklarý bildirilmektedir (24). Bu araßtýrma, uygun spora yšnlendirilmesi ve uygun eûitim programlarýnýn verilmesi i in mental retarde ocuklarýn fiziksel uygunluk dÿzeylerinin de- Ûerlendirilmesinin šnemini vurgulamaktadýr. Bu de- Ûerlendirmelerin belirli aralýklarla tekrarlanmasý, verilen eûitim, programlarýnýn etkinliûinin araßtýrýlmasý ve eksikliklerin giderilmesi a ÝsÝndan gereklidir. Mental retardelerde bakým ve rehabilitasyon hizmetlerinin yetersiz olmasý gšz šnÿne alýnarak mental retardelerin yararlanabileceûi uygun egzersiz ve spor programlarýnýn uygulamaya konmasýnýn šnemli olduûu gšrÿlmÿßtÿr.

n ve ark. 21 KAYNAKLAR 1. Patri PL. Adapted Physical Education and Sport. Illinois: Human Kinetics Books, 1990:153-174. 2. Arnheim DD. Principles and Methods of Adapted Physical Education. 2th ed. Saint Louis: C. V. Mosby Company, 1973: 250-267. 3. Eripek S. Zihinsel Engelli ocuklar. 2.BaskÝ. Eskißehir: Anadolu niversitesi,1996. 4. Matson JL, Mulic JA. Handbook of mental retardation. New York: Pergamon Press, 1983:171-181, 499-510. 5. Carter C. Handbook of Mental Retardation Syndromes. 2th ed. U.S.A: Charles C Thomas 1970. 6. Ergun N, BaltacÝ G. Spor yaralanmalarýnda fizyoterapi ve rehabilitasyon prensipleri. Ankara: Ofset Fotomat, 1997: 21-119. 7. SarÝ Z, n N, Beßler A, Ergun N. Zihinsel Engelli ocuklarýn Fiziksel YapÝ zellikleri ile Uygunluk DŸzeyleri ArasÝndaki Ülißkinin Üncelenmesi. Antalya, II. UluslararasÝ Engelliler Spor EÛitimi Sempozyumu, 1997. 8. Mosley JL. High-Speed memory-scanning task performance of mildly mentally retarded and nonretarded individuals. American Journal of Mental Deficiency 1985; 90 (1): 81-9. 9. Winnick JP. Adapted Physical Education and Sport. 2th ed. USA: Human Kinetics, 1995. 10. American Academy of pediatrics policy statement. Exercise for children who are mentally retarded. Phys Sports Med 1987; 15 (12): 141-2. 11. Hudson PB. Preparticipation screening of special olympics athletes. Phys Sports Med 1988; 16 (4): 97-104. 12. Kalyon A. Sporcu SaÛlÝÛÝ ve Spor SakatlÝklarÝ. 4th ed. Ankara: Gata BasÝmevi, 1997. 13. Vannier M, Fait HF. Teaching physical education in secondary schools. 4th Edition, London: Saunders Company, 1975: 564-8. 14. Fernhall B. Physical fitness and exercise training of individuals with mental retardation. Med Sci Sports Exerc 1993;25 (4): 442-50. 15. Holme I, Solberg LA,Weissfeld L et al. Coronary risk factors and their pathway of action through coronary raised lesions, coronary stenoses and coronary death. Am J Cardiol 1985; 55:40-7. 16. Malina RM, Woynorowska B et al. Prospective and retrospective longitudinal studies of the growth, maturation and fitness of polish youth active in sport. Int J Sports Med 1997; 18: 179-85. 17. zbeßer H, Ergun N. K.K.T.C zel eûitim kurumlarýndaki šzÿrlÿlerin fiziksel uygunluklarýnýn deûerlendirilmesi. 30 Mart-2 Nisan V. FizyoterapiÕde Gelißmeler Sempozyumu KitabÝ. Antalya, 1994;316-24. 18. Van Heuvelen MJG, Kempen GIJM, Ormel J. Physical fitness related to age and physical activity in older persons. Med Sci Sports Exerc 1997; 434-41. 19. YÝlmaz Ü. Mental Retarde ocuklarda YŸzme Sporunun KardiyovaskŸler UygunluÛa Etkileri. Ankara, YayÝnlanmamÝß Doktora Tezi. H.. SaÛlÝk Bilimleri EnstitŸsŸ 1998. 20. Sallis JF, Mckenzie TL, Alcaraz JE. Habitual physical activity and health-related physical fitness in fourth-grade children. AJDC 1993; 147:890-6. 21. Pitetti KH, Campbell KD. A.Reliable Isokinetic strength test for arm and leg musculature for mildly retarded adult. Arch Phys Med Rehabil. 1990; 586-93. 22. Boswell B. Comparison of Two methods of improving dynamic balance of mentally retarded children. Perceptual and Motor Skills 1991; 73: 753-64. 23. Fernhall B, Millar L, Tymeson G et al. Cardiorespiratory capacity of individuals with mental retardation including down syndrome. Med Sci Sports Exerc 1996; 28 (3): 366-71. 24. Fernhall B, Tymson G. Graded Exercise testing of mentally retarded adults. Arch Phys Med Rehabil 1987; 68:363-5.