TC AKDENİZ ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM FAKÜLTESİ İLKÖĞRETİM BÖLÜMÜ SINIF ÖĞRETMENLİĞİ ANA BİLİM DALI DERS : ÖĞRETİM TASARIMI VE YENİ TEKNOLOJİLER KONU: Çoklu Ortam Paylaşımları ve Etiketleme ÖĞRETİM GÖREVLİSİ: Yrd. Doç.Dr. Nuray GEDİK HAZIRLAYANLAR: 20090901035 Ömer Faruk EREN 20090901037 Sercan ŞİPAL Nisan 2013 1
Çoklu Ortam Ve Çoklu Ortam Paylaşımları ÇOKLU ORTAM PAYLAŞIMLARI VE ETİKETLEME Çoklu ortam (multi medya); metin, fotoğraf, video, ses ve canlandırma gibi farklı medyaların bilgisayar tarafından işlenmesi ve gösterilmesidir. Bir uygulamanın çoklu ortam kategorisinde yer alabilmesi için, bu medyalardan en az ikisi birlikte kullanılmalıdır. Çoklu ortamda yapılan bir sunu hem metin, hem de ses, hareketli ve hareketsiz görüntüler, grafikler, video klipler vb. gibi öğeleri içinde barındırabilir. (Wikipedia) Çoklu ortamlar yalnızca basit bir şekilde bilginin değişik biçimler/yollar kullanılarak sunulması değil, bu yolların/biçimlerin planlanmış bir program olarak bütünleştirilerek kullanılmasıdır. Bu planlanmış yeni yapıda, bütün öğeler birbirlerini tamamlayıcı bir rol üstlenmektedirler. Yani çoklu ortamlardaki bütünsel yapı onu oluşturan öğelerin toplamından daha büyüktür diyebiliriz. Çoklu ortam paylaşımları ise; multimedya öğelerinin yerel ağlar üzerinden paylaşılması sonucunda kullanıcılara ulaştırılmasıdır. 1990 lı yılların sonlarına doğru telekomünikasyon altyapısındaki yatırım ve iyileştirmelerin 2000 li yılların Internet erişim ve veri iletim hızını artırmasıyla birlikte web teknolojilerinde çoklu ortam sistemlerinin kullanımı da yaygınlaşmıştır. (Bülent Gürsel EMİROĞLU-UniTube) Teknolojinin gelişmesiyle paralel olarak kullanılan ve saklanılan sayısal bilgi her gün artmaktadır. Dünya üzerinde üretilen bilginin %93 sayısal olarak saklanmaktadır. Bilgisayar ortamında saklanan bilgilerden çoklu ortam verileri (ses, görüntü, video) en çok yer kaplamaktadır. Görüntü olarak saklanan veriyi saklamak için gerekli olan kapasite metin olarak saklanan veriyi saklamak için gerekenin yaklaşık 80 milyon katıdır. (TAŞKIN_SUÇSUZ, Sıkıştırılmış Ortamda Çerçeve Tipine Dayalı Gerçek Zamanlı Sahne Değİşimi Belirleme ) Veri miktarının çok büyük olması ve çoklu ortam dosyalarının daha sıklıkla kullanılmasından dolayı bu verileri indeksleyebilecek etkin veri tabanlarına ihtiyaç duyulmaktadır. İşte bu veri tabanlarına doğan ihtiyaçlardan yola çıkılarak çoklu ortam paylaşımı için yerel ağlar üzerinden siteler açılmış ve buralarda paylaşımlar yapılmıştır. (TAŞKIN_SUÇSUZ, Sıkıştırılmış Ortamda Çerçeve Tipine Dayalı Gerçek Zamanlı Sahne Değİşimi Belirleme ) Neden Çoklu Ortam? Yaşamın gerçeğe en yakın simülasyonudur. Kolay hatırlanır. Dikkat çekicidir. 2
Pratiktir. Az yer kaplar. Kolay güncellenir. Öğrenmeyi kolaylaştırması Öğrencinin ilgi ve güdüsünün arttırması, Öğretmene kolaylık sağlaması Kullanım Alanları İş Dünyası Firma Tanıtım Sunuşları Portfolyolar Ürün Katalog ve Broşürleri Fuar ve Sergi Sunuşları Seminer ve Toplantı Sunuşları Kullanım Kılavuzları Dijital Bültenler ve Dergiler Satış ve Bilgilendirme Noktaları (Kiosk) Eğitim Ansiklopediler Sözlükler Kurs ve Okul Öğrenim Programları Personel Eğitimi Eğlence (Oyunlar) Sanal Gerçeklik Çoklu ortam paylaşımları, uygulamaları eğitim alanında özellikle de uzaktan eğim de etkin olarak kullanılmaktadır. Çoklu Ortam Paylaşımları İçin Kullanılan Araçlar Çoklu ortam paylaşımlarını yapmak için yerel ağlar üzerinde açılmış birçok paylaşım sitesi vardır. Bunlardan bazıları: Youtube Teachertube Dersizle.com Screencast / Screencastle.com Podcast Slideshare.net Flicker com Flatcast.com Facebook.com MySpace.com. 3
Youtube.com: Resim çekme, görüntü alma konusundaki gelişmeler birçok kişi tarafından bu işlerin amatörce yapılmasına olanak sağladı. Yapılan bu çekimlerin kolayca paylaşılması fikrinden yola çıkılarak geliştirilmiştir. En önemli paylaşım sitesidir. Teknik altyapısında Macromedia Flash, duraksız video işlemi (streaming), video gruplandırma ve dağıtma (clustering), sunucu dağıtımlı uygulama (distributed server application), dağıtımlı hesaplama (grid computing) ve video önişleme (pre-processing) bulunan YouTube, içerik olarak da tamamen site üye ve ziyaretçilerinin yüklediği amatör veya profesyonel kayıtlardan oluşan hareketli görüntüleri sunmaktadır. (Bülent Gürsel EMİROĞLU-UniTube) Teachertube.com: Eğitim sektöründe olanların, özellikle de öğretmenlerin, video, ses, belge, fotoğraf, grupları ve bloglar gibi eğitim kaynaklarını paylaşması için tasarlanmış ve youtube benzer altyapıyla kurulmuştur. Çalışması youtube ile aynıdır. (Wikipedia) Screencast / Screencastle.com: Bilgisayarlara kurulan bazı programlar yardımıyla bilgisayrın ekranındaki görüntüyü ortamdaki seslerle birlikte kayıt eden sisteme screencast denir. Screencast.com ise bu uygulamayı herhangi bir programa gerek duymadan direkt olarak yerel ağ üzerinden ekrandaki görüntüyü ortamdaki ses ile birlikte alıp video formatında kayıt etmesi ve bu kaydı da direkt olarak bir sosyal paylaşım veya çoklu ortam paylaşım sitesinde paylaşmaya olanak sağlayan sitedir. Bu sistemi kullanabilmek için siteye üye olmak gerekiyor. Podcast: Podcast ses ve/veya video dosyalarının belirli bir amaç çerçevesinde Web üzerinden paylaşımı için yapılan uygulamalar olarak ifade edilebilir. 2004 yılında çıkmıştır. Müzik, eğlence, haber ve eğitsel içeriklerin sesli ve görüntülü olarak yayımlanması için popüler bir ortam olmuştur. Podcasting ise, veri akışı sağlamak için tasarlanan bir xml dosyası olan RSS akışı yolu ile ses ve video formatındaki içeriklerin otomatik olarak dağıtılmasını sağlar. Tipik 50 dakikalık öğretim ortamlarından ziyade daha küçük ve özel parçalar halindedirler. Kısaca podcast üç aşamayı temsil eder; içeriği oluşturma, paylaşma, dinlenme/izleme. Genellikle 3-5 dakikalık mini kayıtların (mp3 vb.) sunulduğu podcast ler ders öncesi hazırlık, kaçırılan derslerin konularını telafi etme ve bir konu hakkında topyekûn bir kaynak sahibi olma gibi amaçlarla eğitimde kullanımı mümkündür. (KARAMAN_YILDIRIM, inet-tr 08) Slideshare.net: Yapılan power point slaytlarının yerel ağ ortamına atılmasını sağlayan bir web sitesidir. Yapmış olduğumuz sunuları web ortamında paylaşarak birçok kişinin bu bilgilere ulaşması sağlanır. Bu siteyi kullanmak için siteye üyelik gerekmektedir. 4
Flicker.com: Flickr, bir fotoğraf paylaşım sitesi, web servisi ve paylaşımında bu kadar popüler olması ve yaygın kullanılmasının nedenlerinden biri, blogger'ların fotoğraf deposu olarak kullanmasından kaynaklanır. Yenilikçi, çevrimiçi topluluk araçları fotoğrafları etiketlemeye ve kategorize etmeye yardımcı olur, bu da popüleritesindeki ciddi artışın nedenlerinden biridir. Flickr, Nisan 2008'de video paylaşımına da izinermeye başlamıştır. (Web-2-0-Araclari-EU) Flatcast.com: Kişilerin üye olarak kendi radyo istasyonlarını kurabilecekleri veya başka radyo istasyonlarını dinleyebilecekleri web sitesidir. burada açılacak radyo sitesinde de sınırlı da olsa paylaşımlar yapılabilmektedir. MySpace.com: Sanal ortamda kullanıcı denetiminde iletişim ve arkadaşlıklar kurulabilen, kişisel profillerin, blogların, grupların, resimlerin, müzik ve videoların barındırılabileceği bir sosyal iletişim web sayfasıdır. Myspace kullanıcılarının ve özellikle henüz ünlü olmamış şarkıcıların, müziklerini ve videolarını ücretsiz olarak yükleyip büyük kitlelere ulaşmasını sağlar. (Web-2-0-Araclari-EU) Dersizle.com: UniTube adlı porje için geliştirilmiştir. Yapı, içerik ve yönetim olarak YouTube dan farklı olarak üniversite öğrencileri ve yeni mezunlarının bir araya gelerek oluşturdukları çevrimiçi çoklu ortam bilgi sistemi olan Dersizle, ÖSS ana başlığı altında; matematik, geometri, fizik, kimya, biyoloji, Türk dili ve edebiyatı, coğrafya, tarih ve felsefe, bilgisayar ana başlığı altında ise; donanım, HTML ve AutoCAD derslerine ait eğitici videoları üyelik gerektirmeyen bir sistemle site ziyaretçilerinin hizmetine sunmaktadır. Sitede 9 öğretmen, belli bir konuyla ilgili verdikleri eğitimleri hareketli görüntü biçimiyle kayıt ederek, ana başlık ve konu başlıklarına göre sınıflandırılmış bir şekilde ilgilenenlere sunmaktadır. Türkçe içerik sağlama açısından bakıldığında gayet başarılı ve öğrenciler için faydalı bir ortamdır. (Bülent Gürsel EMİROĞLU-UniTube) Öğretmenler İçin Yararları Biz öğretmenler eğitimde yapılan paylaşımlardan konumuz için uygun olan ve konu ile ilgili videoları paylaşım sitelerinden indirebilir veya direkt olarak yerel ağlar vasıtasıyla o videolara bağlanıp kullanabiliriz. Çoklu ortam paylaşımlarının yanında çoklu ortam uygulamaları da öğretmenlerimizin eğitimde yararlanabileceği materyaller arasındadır. Ülkemizde bu alanda yürütülen UniTube ÜNİVERSİTELERARASI WEB TABANLI ÇOKLUORTAM İÇERİK PAYLAŞIM PLATFORMU adında bir proje bulunmaktadır. Bu proje ile; üniversite öğrencilerine ve belli bir konuda eğitim almak isteyen bireylere, üniversitelerdeki akademisyenler veya öğrenciler tarafından önceden hazırlanmış ve sisteme yüklenmiş çoklu ortam veri türleri ile bilgi sağlamak olan bu web sitesi ile klasik eğitim anlayışının dışındaki öğelerle de destek sağlanabileceğini göstermek amaçlanmıştır. (Bülent Gürsel EMİROĞLU-UniTube) 5
Çoklu Ortam Paylaşımları Öğretmenler Açısından Faydaları Çoklu ortam paylaşım siteleri eğitim öğretim sürecinde performansların kayıtlarını kolayca paylamayı sağlar. Paylaşımlar için yapılan yorumları görebilmeyi sağlar. Bu yorumlarla eksiklikleri gidermeye olanak sağlar. İlave kaynak bulabilmeye olanak sağlar. Araştırılan konularla ilgili kaynak havuzu oluşturur. Bu ortamlarda paylaşılan dosyalar ilgili konulara eğitimsel kaynaklık eder. Ders içeriklerini tamamlayıcı bilgilerin sunulmasına olanak sağlar. Etiketleme/Sosyal Sayfa İmleme Folk ve Taxonomy kelimelerinin birleşmesinden oluşan folksonomy sözcüğü toplu yer imlemenin ilkesini ve mantığını yansıtır. (PC World. (2008). Folksonomy). En bilinen folksonomi servisleri; del.icio.us (www.delicious.com), Ci teulike (www.citeulike.org), connotea (www.connotea.org) dır. Etiket; dijital nesneleri tanımlamak için eklenen anahtar kelimelerdir. Yani içeriğinizin konusunu ifade eder. Hem arama motorları tarafından daha kolay indekslenmenizi hem de Blogcu içinde yazılarınızın daha kolay bulunmasını sağlar. Eskiden site yayıncıları, sitelerini tanımlayacak, arama motorlarında bulunmasını mümkün kılacak kelimeleri kendileri seçiyordu. Artık içeriği oluşturan kullanıcılar girdikleri verileri tanımlayan başlıkları da kendileri belirliyor. Buna da folksonomi yani sosyal sınıflandırma deniyor. Halk tarafından yapılan taksonomi de denebilir. (http://etkilesimlinet. ) Etiketler, durum güncellemeleri ve fotoğraf gibi paylaştığımız şeylerde bir kişiye, sayfaya veya bir yere bağlantı verir. Örneğin, bir fotoğrafta kimlerin olduğunu söylemek için fotoğrafı veya bir şeyi kiminle yaptığınızı söylemek için bir durum güncellemesini etiketleyebilirsiniz. Böylece ne yaptığınızdan başkaları da haberdar olmuş olur. Bir başka ifadeyle etiket, birden fazla özelliğe sahip bir öğrenin birden fazla kategoride yer alabilmesidir. Örneğin bir web sayfasında Büyük Başarı: Türkiye:4 İtalya:0 başlıklı bir yazı gördünüz. Bu yazının etiketleri yazar tarafından şöyle oluşturulmuş olabilir: Türkiye, İtalya, Futbol, Galibiyet, milli takım gibi kelimeler olabilir. Başka bir web sayfasında ise Türkiye İran 6
la doğalgaz konusunda anlaştı başlıklı bir yazı gördünüz. Bu yazının etiketleri yazar tarafından şöyle oluşturulmuş olabilir: Türkiye, İran, Doğalgaz, antlaşma gibi kelimeler olabilir. İşte web sayfalarında gördüğüz etiket bulutu içinde yer alan bu kelimeler ya da kelime gurupları ziyaretçilerin ilgili kategoriye (etikete) tıklayarak o etiket altındaki yazılara ulaşmasını sağlar. Bu sistemle aranılan konu çok daha kolay bulunur. Etiketleme bir yöntemdir ve doğru yapıldığında faydalarından biri sitenizin düzen tertip görmesidir. Sitenize giren bir kullanıcı genellikle içeriklerin düzenli ve gruplu olmasını ister. Blog sitenizde yapacağınız etiketleme işiyle paylaşımlarınızı aynı çatı altında toplayıp sonra onları da gruplandırıp hem sitenize giren kullanıcıyı yormamış olursunuz, hem düzenli olan sitenizde site trafiğiniz artar. Etiketlemenin ziyaretçi dışında yazarlar açısından da getirisi çok. Bir konu birden fazla kategoriyi ilgilendirebilir ya da hiç birini ilgilendirmez. Etiketleme ile sınırsız bir şekilde sınıflandırma yapılabilir. Aynı zamanda etiketleme arama motorlarında üst sıralarda yer almanız için faydalıdır. ( Ücretsiz Bilgisayar Dergisi) Etiketlerin doğru ve içeriğinizi iyi ifade etmesi çok önemlidir. İçeriğiniz için girdiğiniz etiketler, Blog ana sayfasında da yayınlanmaktadır. Google arama motoru sık aralıklarla ana sayfadaki etiketleri indekslemektedir. Bu durumda, yazdığınız etiket Google aramalarında ilk sayfada gelebilmektedir. Bu da blogların trafiğini olumlu yönde etkilemektedir. Etiket Yazarken Nelere Dikkat Etmeliyiz? Etiket yazarken bazı şeylere dikkat etmekte fayda var. Bunlar: Etiketler ideal olarak bir ya da birkaç kelimeden oluşmalıdır. Kelimelerin doğru yazılması, En az 2 etiket girilmesi, Etiket girerken araya virgül konması önemlidir Mesela, bir kitapla ilgili yazı yazdıysanız (-ör: Aşk Elif Şafak) etiketleriniz şöyle olabilir: aşk, Elif Şafak, Mevlana, Şems-i Tebrizi... Bu etiketler, etiket olarak sadece "kitap" yazmadan daha etkili olacaktır. Etiketleme Nasıl Yapılır? Ana hatlarıyla etiketleme işlemi iki şekilde yapılmaktadır. İlk modelde kullanıcılar kendi belirledikleri anahtar kelimeleri ilgili içerik ile ilişkilendirmektedir. Özellikle metin içermeyen görsel öğelerin etiketlenmesinde bu teknik tercih edilmektedir. Etiketlerin kullanıcılar tarafından atandığı bir internet sitesinde kişilerin ilgilendikleri içeriğe daha kolay eriştiği ve içeriği oluşturanlar ile erişenlerin daha sağlıklı bir iletişime geçtiği görülmüştür. Kişileri etiketleme yapmaya teşvik eden unsurlar sosyallik (sociality) ve kendilik (self) olmak üzere iki ana grup altında toplanan, arama ve erişim için bilgiyi organize etmek, iletişim için bilgiyi 7
işaretlemek ve organize edilen bilgiden faydalanmak şeklinde sıralanabilir( Ames, M. ve Naaman, M., Why We Tag ). Bu konuda uygulanan ikinci model ise bilgisayar destekli otomatik etiketlemedir. Makine öğrenmesi, doğal dil işleme ve istatistik gibi teknikler kullanılarak geliştirilen algoritmalar aracılığı ile metin içerikleri analiz edilir ve ilgili metni temsil eden anahtar kelimeler belirlenerek etiket ataması yapılır. Bu çalışmanın da konusu olan etiket bulutları, bu şekilde otomatik olarak oluşturulmaktadır. Konuların önemini daha iyi yansıtabilmek için kullanılan farklı görsel uygulamalar aşağıdaki gibi maddeler halinde sıralanabilir; Etiketler alfabetik olarak sıralanır. Etiketlerin önemli olması veya sık kullanılmasına göre farklı yazı tipleri kullanılır. Etiketler alfabetik olarak sıralanır. Tüm etiketler için aynı yazıyüzü boyutu kullanılır. Önem derecesi yüksek olan etiketler farklı bir renkte yazılır veya arka alanı renklendirilerek vurgulanır. Etiketler kullanım sıklıkları ve ağırlıklarına göre sıralanır. Etiketin önemini belirtmek için hem yazıyüzü boyutundan hem de renk tonlarından faydalanılır. Etiketler özel bir şekilde sıralanmaz. Önemli etiketlerin belirgin olması, yazıyüzü boyutu, ağırlığı ve renk tonu ile sağlanır. Etiketler benzerliklerine göre sıralanır. Yazıyüzü özelliklerinin kullanılmasının yanında birbirine benzer olan etiketlerin yan yana dizili olması sağlanır. (ytusigmadergisi). Sosyal etiketleme ise kullanıcıların ilgilendikleri web sitelerini etiket olarak bilinen anahtar kelimelerle ilişkilendirmelerini sağlayan bir web uygulamasıdır. Bu servisler kullanıcıların kendi kaynak listelerini saklayıp bu listelere herhangi bir yerden ulaşabilmelerine imkân sağlarlar. Ancak kullanıcıların Web kaynakları için kendi ilgilerine göre farklı anahtar kelimeleri tanımlamasını sağlayan bu sistemi Web 2.0 yapan unsur kaynak ve etiketlerin paylaşımı ve kullanıcının etiketler yoluyla çapraz bağlantıların kurulabilmesidir. Yani farklı kullanıcıların aynı etiketi taşıyan kaynakları birbiriyle ilişkilendirilir ve sosyal paylaşım yoluyla yeni kaynaklara ulaşma olanakları ortaya çıkar. Bir başka deyişle sosyal etiketleme kullanıcıların internette faydalı gördükleri sayfaların adreslerini kayıt edip, birbirleriyle paylaşabildikleri, o sayfalara yorum yazıp, puan verebildikleri, içerik etiketleri ekleyebildikleri uygulamalardır. (ATICI_YILDIRIM, Web 2.0 Uygulamalarının E- Öğrenmeye Etkisi) Etiketleme/Sosyal İmleme İle İlgili Faydalı Siteler Tag Society/TagYourSite: Etiket topluluğu anlamına gelen tag society siteleri etiketlere göre kategorilere ayırıyor. Kendi sitenizi buraya ekleyerek PR 5/10 olan bu siteden link alabilirsiniz. 8
Çoklu Ortam Paylaşımları Ve Etiketleme Çoklu ortam dosyalarının web ortamında paylaşılmasından sonra bu paylaşımların üzerine konu ile ilgili etiketler konularak konunun ilgili bölümlerine rahat bir şekilde ulaşılabilir. Arama motorlarında yapılan aramalarda bu etiketler paylaşıma ulaşımı kolaylaştırır. Etiketlerin altına yorumlar yapılır. Paylaşılan dosyalara diğer paylaşım sitelerinden de erişim kolaylaşır. Kısacası dosyaların altına konu ile ilgili yapılan etiketlemeler o dosyaya daha kolay ulaşmayı ve o dosyayı daha kolay indekslemeyi sağlar. Sosyal Sayfa İmleme ve Etiketlemenin Öğretmenler Açısından Faydaları Öğretmenlerin karşılaştıkları ve faydalı buldukları siteleri tekrar hatırlamalarına ve öğeleri tekrar elde etmelerine olanak sağlar. Eğitim öğretimle ilgili sitelerin belli başlıklar altında düzenlenmesi sağlar. Belirli konuların bulunduğu yerler hakkında bilgi alışverişi bulunulmasına imkan sağlar. Ulaşılan kaynakların diğer kullanıcılarla belirli başlıklar altında paylaşılmasına imkan sağlar. Herhangi bir konudaki kaynakların daha kolay taranmasına olanak sağlar. Kullanıcıların yaptıklarının izlenebilmesine olanak sağlar. 9
KAYNAKÇA wikipedia PC World. (2008). Folksonomy. ttp://www.pcworld.com.tr/folksonomymakale_3298.html. (Erişim 16. Kasım 2008 Öğrenme 2.0 Yaygınlaşıyor: Web 2.0 Uygulamalarının Eğitimde Kullanımına İlişkin Araştırmalar ve Sonuçları-Selçuk Karaman, Serkan Yıldırım, Abdullatif Kaban UniTube ÜNİVERSİTELERARASI WEB TABANLI ÇOKLUORTAM İÇERİK PAYLAŞIM PLATFORMU, Bülent Gürsel EMİROĞLU Denşz TAŞKIN_ Nurşen SUÇSUZ, Sıkıştırılmış Ortamda Çerçeve Tipine Dayalı Gerçek Zamanlı Sahne Değİşimi Belirleme Ames, M. ve Naaman, M., Why We Tag: Motivations for Annotation in Mobile and Online Media, Conference on Human Factors in Computing Systems (CHI 2007), San Jose, California, USA, 28 Nisan 3 Mayıs 2007, 971-980 Bünyamin ATICI_Serkan YILDIRIM, Web 2.0 Uygulamalarının E-Öğrenmeye Etkisi Ücretsiz Bilgisayar Dergisi,dfdergi Ücretsiz Bilgisayar Dergis-http://pdfdergi.com http://blogcuyardim.blogcu.com/etiket-nedir-ne-ise-yarar http://etkilesimlinet.wordpress.com/2009/01/22/tagging/ http://web-2-0-araclari-ue.wikispaces.com/ http://www.ytusigmadergisi.com/pdfs/161.pdf Öğretim Teknolojileri Ve Materyal Tasarımı-Öğretim Teknolojileri ders kitapları 10