ÜSKÜDAR SEMPOZYUMU II. 12-13 Mart 2004 B LD R LER C LT 2. Editörler

ÜSKÜDAR SEMPOZYUMU II 12-13 Mart 2004 B LD R LER C LT 2 Editörler Prof. Dr. Zekeriya Kurflun Doç. Dr. Ahmet Emre Bilgili Dr. Kemal Kahraman Celil Güngör Seyfettin Ünlü Tel. 0216 341 05 00 Fax 0216 391 60 61

Üsküdar Belediye Baflkanl Üsküdar Araflt rmalar Merkezi Yay n No: 16 ISBN Tak m No: 975-92019-4-1 ISBN Cilt 2: 975-92019-6-8 Editörler Prof. Dr. Zekeriya Kurflun Doç. Dr. Ahmet Emre Bilgili Dr. Kemal Kahraman Celil Güngör Seyfettin Ünlü Mart, 2005 stanbul TEKN K HAZIRLIK: KAKNÜS AJANS KAPAK DÜZEN : KAKNÜS AJANS Ç BASKI: ALEMDAR OFSET KAPAK BASKI: M LSAN C LT: D LEK MÜCELL T Üsküdar Sempozyumu Yer: Üsküdar Belediyesi Çaml ca E itim Merkezi Tarih: 12-13 Mart 2004 Düzenleyen: Üsküdar Belediyesi

ÜSKÜDAR TÜRBE VE HAZ RELER NDE XVIII. YÜZYILA A T OSMANLI KADIN MEZAR TAfiLARI Gülçin Erol Canca * Türk sanat ve mimarisi içinde mezartafl gelene i, köklü bir geçmifle sahip olup kitabesi, süslemesi ve formu ile önemli birer sanat eseri niteli indedir. Bunun en önemli nedenlerinden biri mezartafl n n ait oldu u kiflinin kimli i, toplum içindeki sosyal mevki hakk nda fikir vermesi yan s ra tafl üzerine ifllenen süslemeleri ile dönemin estetik anlay fl n, be- enisini mezartafl na ve kitabesine yans tarak araflt rmac lara de iflik aç lardan inceleme olana sa lamas d r. stanbul un en büyük ve en çok anlat lan tarihi mezarl na sahip Üsküdar, XV. yüzy l n sonlar ndan itibaren Osmanl devlet adamlar n n, saray görevlilerinin, padiflah kad nlar n n aralar nda üç fleyhülislam n da bulundu u ileri gelenlerin gömülmeyi tercih etti i önemli bir yer olmufltur. Buraya gömülenlerin toplumsal yap s na, maddi güçlerine ba l olarak an tsal boyuttaki mezarlardan, dinsel yap lar n çevresindeki küçük hazirelere ve türbelere kadar Üsküdar dahilindeki ve Karacaahmet teki mezarlar, Osmanl mezartafl iflçili ini, ait oldu u dönemin uslubunu kronolojik olarak izlememize olanak sa layacak zenginliktedir. Burada Üsküdar çevresinden seçilen ve kendi çap nda bir moday yans tan XVIII. yüzy la ait kad n mezartafllar n öncelikle tarihsel bir s ralama içinde tan tmay, mimari süsleme ile paralel bir geliflmenin izlendi ini göstermeyi amaçlamaktay z. Yapt m z araflt rmalar s ras nda Karacaahmet mezarl içinde söz konusu özelliklere sahip çok say da mezartafl örne i tesbit edilmifl, ancak bu bildiri çerçevesinde türbe ve hazirelerdeki mezartafllar öncelikli olarak ele al nm flt r. ÖRNEK 1 Yeri : Yeni Valide Külliyesinin Hakimiyet-i Milliye Caddesi ne bakan güneydo u cephesinde, sebil ile muvakkithanenin aras ndaki aç k türbede bulunmaktad r. (resim 1) Ait Oldu u Kifli : Sultan III. Ahmet in annnesi Gülnufl Emetullah Valide Sultan Tarihi : 1127 / 1715 1 * Ö r.gör.dr. Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Fen Ed. Fak. Sanat Tarihi Bölümü. 1 Cami, çeflme, sebil, s byan mektebi, imaret, türbe, hünkar kasr, muvakkithane, sarn fl ve dükkanlardan meydana gelen genifl kapsaml külliye 1710 y l nda tamamlanarak ibadete aç lm fl, 1715 y l nda Edirne de vefat eden Gülnufl Sultan n cenazesi stanbul a getirilerek Üsküdar da kendi ad n tafl yan cami önündeki aç k türbesine defn edilmifltir..h. Konyal ; Üsküdar Tarihi I, s.388-390, H.Önkal; Osmanl Hanedan Türbeleri, s.211-212.

ÜSKÜDAR TÜRBE VE HAZ RELER NDE XVIII. YÜZYILA A T OSMANLI KADIN MEZAR TAfiLARI Kitabesi : Bafltafl nda Arapça talik hatl onbir sat rl k kitabesi yer al r. Anlam : Bu mezar gaza ve fetihler babas muzaffer Sultan Ahmet Han n n hay r ve hasenat sahibi, hayal lar n efendisi, saltanat güneflinin do uflu ve hilafet ay n n ortaya ç k fl n sa layan annesine aittir. Tan m : Türbenin içinde biri baflucunda di- eri ayakucunda bulunan iki mezartafl, blok halinde kal n mermerden yap lm flt r. (resim 2) Dikey oturtulmufl bir dikdörtgenden meydana gelen baflucu ve ayakucu tafl n n caddeye bakan yüzleri birbirine benzeyen bir kompozisyonla ifllenmifltir. Her ikisinin merkezine dokuz dilimli yar m yuvarlak formda birer istiridye nifl oturtulmufltur. (resim 3) Dilimli yuvarlak kemerin üçgen köflelikleri ile kemerin bafllang ç seviyesindeki alt k sm ve iki yan bordür birbirine benzer nitelikte ince k vr k dal ve rumilerden oluflan bitkisel k vr ml bir kompozisyonla bezenmifltir. Köfleler ince burmal sütunçelerle yumuflat lm flt r. Dilimli yuvarlak kemerin üstünde Resim 1 bir s ra mukarnas dizisi en üstte ise içi simetrik olarak iki yana da lan k vr k dal ve rumilerle dolgulanm fl üç bölümlü taç k sm yer al r. Her iki tafl n arka yüzünde boydan boya birer servi a ac motifi uzan r. Servi motiflerinin gövdeleri taranm fl, uç k s mlar içe do ru k vr kt r. Ayakucu tafl nda di erinden farkl olarak kitabelik k sm vazodan ç kan karanfiller, güller ve sümbüllerle bezenmifltir. Gövdesi dilimlenmifl, ayakl vazo ile bunun içinden ç kan çiçekler yüzeysel olarak ifllenmifltir. (resim 4) 357 Resim 2 Resim 3 Resim 4

358 ÜSKÜDAR SEMPOZYUMU ÖRNEK 2 Yeri : Aziz Mahmut Hüdai Camii yan nda, merdivenlerle ç k larak ulafl lan kare planl aç k türbede yer al r. (resim 5-6) Ait Oldu u Kifli: Fatma Han m Sultan 2 Tarih : 1140 / 1727 3 Kitabe : Oniki sat rl k kitabesi baflucu tafl nda yer al r. Tan m : Biri baflucunda di eri ayakucunda yer alan iki mezartafl, kaliteli beyaz Marmara mermerinden yap lm flt r. Bafltafl dikey oturtulmufl bir dikdörtgenden oluflmaktad r. Kenarlar burmal sütunçelerle s n rland r lm fl, kitabenin üst k sm ise merkezdeki kabaradan geliflen dokuz dilimli yar m rozet çiçe ine benzeyen bir istiridye niflle dolgulanm flt r. (resim 7) Niflin üçgen köfleliklerine simetrik olarak birer çiçek yerlefltirilmifl, tafl n kal nl n gösteren yan yüzeyler ise bofl b rak lmadan spiral fleklinde k vr k Resim 5 dallarla bezenmifltir. Üst k sma geçiflte bir s ra mukarnas dizisi kullan lm fl, en üst k s m genifl bir taç k sm ile sonlan r. Gülnufl Sultan örne inde oldu u gibi taç k sm n n iç yüzeyi simetrik olarak iki yana da lan rumili ince k vr k dallarla bezenmifltir. Resim 6 Resim 7 Resim 8 2 Kaya Sultan n k z d r. Kaya Sultan (1632-1661?) IV. Murat n k z, Melek Ahmet Pafla n n da efli olmufltur. bkz. M.N. Haskan; Yüzy llar Boyunca Üsküdar 2, s.548-550. 3 M.N. Haskan; a.g.e., s.549.

ÜSKÜDAR TÜRBE VE HAZ RELER NDE XVIII. YÜZYILA A T OSMANLI KADIN MEZAR TAfiLARI 359 Resim 9 Resim 10 Resim 11 Ayakucu tafl, di erinden biraz daha genifl tutulmufltur. Üç bölümlü taç k sm aynen uygulanm fl farkl olarak ortaya gövdesi zigzaglarla taranm fl bir servi a ac ifllenmifltir. Servinin çevresine simetrik olarak ince dallar ile asma yapraklar ve üzüm salk mlar doland r lm flt r. (resim 8 ) ÖRNEK 3 Yeri : Selimiye semtinde Çiçekçi ya da Selimiye Tekkesi Camii haziresinde yer al r. 4 Ait Oldu u Kifli : Himmet Efendizade fieyh Abdüssemed Efendi nin k z fierife Afife Molla kad n. Tarih : 1152 / 1739 Kitabe : Baflucu tafl nda befl sat r halinde kitabe yer al r. Tan m : nce ve uzun formu ile dikkati çeken ayakucu ve Resim 12 baflucu tafl beyaz ve kaliteli mermer iflçili ine sahiptir. Genel hatlar yla tafl n ön yüz düzenlemesi ilk iki örne e benzemekle birlikte boyutlarda ve motiflerin kullan l fl biçimindeki de iflim aç kça fark edilir. (resim 9-10) Kitabeli olan baflucutafl burmal ince sütunla s n rland r lm fl, üst k sma iç bükey k vr ml, at nal kemere yak n formlu, dilimli yar m yuvarlak kemer oturtulmufltur. Kemerin üçgen köfleliklerine ise yüksek kabartma halinde dallar ve yapraklar ile simetrik olarak birer gül motifi ifllenmifltir. Üst k s mda mukarnas dizisi de iflmeden yerini al rken, üç bölümlü taç k sm n n bezenmesinde ince k vr k dallar giderek S ve C k vr mlar na dönüflerek kal nlaflmaya bafllam flt r. (resim 11) Arkada kalan ayakucu tafl n n cephe düzenlenifli ayn olmakla birlikte dilimli kemerin alt k sm na ifllenen çifte vazolu çiçek motifleri ile farkl l k sa lanm flt r. (resim 12) fiiflkin gövdeli, dar ve uzun boyunlu vazolar içinden ç kan laleler, güller ve karanfillerin yak n benzerini ayn 4 Kap dan girildi inde sa tarafta yer alan hazire, Zeynep Kamil Hastahanesi nin geniflletilmesi s ras nda y kt r lan Himmetzade Tekkesi nden buraya nakl edilmifl, ayn aileye ait mezarlardan meydana gelmektedir. Haskan; a.g.e., I., s.142-149. Çiçekçi Camii, Küçük Selimiye Camii, Selimiye Tekkesi Camii, Pertev Camii ve Behçet-i Konyev-i Camii isimleriyle de an l r.

360 ÜSKÜDAR SEMPOZYUMU Resim 13 Resim 14 Resim 15 kalitede Üsküdar III. Ahmet meydan çeflmesinin (1727) Marmara ya bakan cephesindeki muslu un her iki yan nda (resim 13) ve Üsküdar Ahmediye Camii (1722) mermer minberinin aynal k k s mlar nda görürüz. (resim 14) ÖRNEK 4 Yeri : Çiçekçi Camii haziresinde, önceki örne in yan nda yer alan aç k lahittir. Ait Oldu u Kifli : Sadr- Anadolu Bolevi Mehmet Emin Efendi nin halilesi hac Saliha Han m d r. Tarih : 1156 / 1743 Kitabesi : Lahitin ön yüzündeki bafltafl nda alt sat rl k kitabe yer al r. Tan m : Aç k lahit fleklindeki mezar n üçgen al nl k üzerine oturtulan bafltafl ve düz levha halindeki ayak tafl birlikte bir Resim 16 bütün halinde ele al nm flt r. (resim 15-16) Lahdin yan yüzleri alternatif olarak birer rozet ve vazodan ç kan kabartma çiçeklerle dolgulanm flt r. Ön ve arka yüzde ise ortada rozet yanlarda gövdeleri taranm fl birer servi a ac yer al r. Mermer lahit üstten kabartma bitkisel motifli bir friz ile s n rland r lm flt r. Üçgen al nl n üzerinde yükselen baflucu tafl dilimli istiridye kemer ve üç bölümlü taç k sm yla sonlan r. ÖRNEK 5 Yeri : Karacaahmet Türbesi nin sol taraf ndaki mezarl n yan nda, Gündo umu caddesi üzerindedir. Türbenin sol taraf nda Saadet tin Efendi nin 1741 tarihli çeflme ve sebili bulunmaktad r. Ait Oldu u Kifli : Saadettin Efendi nin k z Zübeyde Han m 5 Tarih : 1154 / 1743 5.H. Konyal ; a.g.e., II. s.81., Kad asker Feyzullah Efendi nin o lu Saadettin Efendi, ölen k z Zübeyde nin ruhuna bu çeflme ve sebili yapt rm fl, arkas ndaki aç k türbeye k z ve kendisi daha sonra torunlar buraya gömülmüfltür.

ÜSKÜDAR TÜRBE VE HAZ RELER NDE XVIII. YÜZYILA A T OSMANLI KADIN MEZAR TAfiLARI 361 Resim 17 Resim 18 Resim 19 Kitabesi : Da lm fl durumdaki mermer lahdin baflucu tafl nda Saadettin Efendi taraf ndan yaz lm fl dört sat r halinde kitabesi yer al r. 6 Nagihan itdi veda nazl Zübeydem hayfa Salna sal na azm itdi kuzum Firdevse Uçma a yüz tutacak fevtine didim tarih Kafes-i kabre konup uçdu tutum firdevse Tan m : Yola bakan cephesi d fl nda tamamen da lm fl durumdaki mermer lahit süslemeleri aç s ndan zengin bir tafl iflçili ine sahiptir. Lahdin yan yüzlerine üçer adet iri birer rozet ile bunlar n aralar na dar boyunlu, fliflkin gövdeli vazolar içinden ç kan çeflitli çiçekler yüksek kabartma olarak ifllenmifltir. (resim 17) Lahdin ön ve arka yüzlerinde ise ortada büyük bir rozet yanlarda ayn vazolu çiçekler tekrarlanm flt r. Biribirine spiral biçimde k vr mlarla ba lanm fl bitkisel nitelikli bir bordür lahdi üstten s n rland r r. Bafltafl n n kitabenin üst bölümünde kalan k sm iç bükey, dokuz dilimli ortadaki kabaradan geliflen yar m yuvarlak kemerle dolgulanm fl köflelere simetrik olarak do adaki görünümlerine yak n birer çiçek yerlefltirilmifltir. Mukarnas dizisi asli fleklini büyük ölçüde kaybetmifl, üç bölümlü taç k sm n n içini dolgulayan iki yana do ru simetrik yay lan k vr mlar Barok usluba yak nlaflmaya bafllam flt r. Lahdin duvara dayanan ayaktafl na ortada servi a ac yanlara simetrik olarak ince dallar ile asma yapraklar ve üzüm salk mlar yüzeysel bir iflçilikle ifllenmifltir. (resim 18) ÖRNEK 6 Yeri : Karacaahmet Mezarl içinde fiehitlik Mescidinin arkas nda yükseltilmifl bir set üzerinde yer almaktad r. Ait Oldu u Kifli : Ahmet fiah n Validesi Saliha Hatun a ait 7 Tarih : 1150 / 1737 Kitabesi : Baflucu tafl nda yer al r. 8 6 Haskan; a.g.e, 2, s.615. 7 Üsküdar tarihi ve mezarl klar hakk ndaki yay nlarda söz konusu mezar ile ilgili bir bilgiye ulafl lamam flt r. 8 Kitabeyi okumamda yard mc olan Doç.Dr. Hüsamettin Aksu ya teflekkür ederim.

362 ÜSKÜDAR SEMPOZYUMU Resim 20 Resim 21 Resim 22 Tan m : Bafl ve ayak tafllar n n her ikiside önceki örneklerde belirginleflen dilimli nifllerin merkeze oturtuldu u bir düzenlemeye sahiptir. (resim 19) Tafllar n sadece ön yüzleri ifllenmifl arka yüzleri ifllenmeden bofl b rak lm flt r. Dikkat çekici olan her iki tafl n taç k s mlar n n mermer iflçili inde gözlemlenen ince iflçiliktir. (resim 20-21) Tac n iç k sm n saran ve simetrik olarak iki yana da lan rumili k vr ml dallar incelenen örnekler içinde sadece burada ajur tekni i kullan larak ifllenmesi aç s ndan ayr cal k tafl r. ÖRNEK 7 Yeri : Çiçekçi Cami Haziresinde sa tarafta (nakil) Ait Oldu u Kifli : Himmet Efendizade fieyh Gafur Efendi nin ehl-i hace ( ) Hatice Hatun Resim 23 Tarih : 1168 / 1754 9 Kitabesi : sülüs hatl Tan m : Baflucu ve ayakucu tafllar mevcut olan mezar n tafl kalitesi ve iflçili i di er örneklerden farkl l k göstermektedir. (resim 22) Baflucu tafl süsleme kompozisyonu ile de il sülüs hatl kitabesi ile ön plandad r. Kitabenin üst k sm na yüzeysel bir iflçilikle stilize edilerek dilimli bir nifl yerlefltirilmifltir. (resim 23) ÖRNEK 8 Yeri : Yeni Valide Camim haziresinde yer almaktad r. Ait Oldu u Kifli : Sab kan tezkire-i evvel el hac Hüsni Efendi nin k z Hatice Han m (kad n) 10 Tarih : 1182 / 1768 Kitabesi : Onüç sat rl k uzun bir kitabeye sahiptir. 11 9 Haskan; a.g.e, 1, s.149. 10 Kitabeyi okuyan ve çal flmas ndan faydalanmam sa layan Yrd.Doç.Dr. Sadi Kucur a teflekkür ederim. 11 Ait oldu u kifli hakk nda caminin banisi ile olabilecek yak nl konusunda yay nlarda bir bilgiye ulafl lamam flt r.

ÜSKÜDAR TÜRBE VE HAZ RELER NDE XVIII. YÜZYILA A T OSMANLI KADIN MEZAR TAfiLARI 363 Resim 24 Resim 25 Resim 26 Tan m : Bafltafl ve ayaktafl kaliteli beyaz mermerden yap lm flt r. Bafltafl n n büyük bir bölümünü kitabe k sm doldurmakta, üst k s mda ise önceki örneklerde görüldü ü gibi ortaya dilimli bir nifl ile üç bölümlü bir taç k sm ile sonlanmaktad r. (resim 25) Tac n iç yüzeyine klasik palmet ve rumili k vr mlardan oluflan motifler simetrik bir düzenleme içinde ifllenirken XVIII. yüzy l n sonlar na ait bu örnekte rumili k vr mlar n dolgunlaflarak yaprakl dolama dalllara dönüflmeye bafllamas dikkati çeker. (resim 26-27) Ayn flekilde tafl n kal nl - n oluflturan köflelerin her iki yüzeyine birer sepet içine yerlefltirilmifl meyve kompozisyonunun yüksek kabartma olarak ifllenmesi de, yüzy l n giderek yayg nlaflan ve sevilerek bir moda haline gelen motiflerini göstermektedir. (resim 28 ) Ayaktafl n n arka yüzeyine boydan boya gövdesi taranm fl kabartma bir servi motifi ifllenmifltir. (resim 24) Resim 27 De erlendirme ve Sonuç Üsküdar çevresinden seçilen az say daki bu örnekler d - fl nda yak n benzerlerine stanbul un (baflta Eyüp Sultan çevresi olmak üzere) de iflik semtlerinde rastlad m z XVIII. yüzy la ait kad n mezartafllar nda ilk dikkatimizi çeken, yüzy l n bafllar ndan itibaren kad n mezartafllar n n iflçili inde, formunda ve süslemesinde giderek artan bir özen ve kaliteli beyaz mermer kullan m d r. Mezartafl cephesinin gerek ayak tafl gerekse bafltafl n n ana ögesini ortadaki kabaradan geliflen, yuvarlak kemerli dilimli nifller oluflturmaya bafllam fl, Gülnufl Sultan n (1715) mezartafl bundan sonra öncelikle çeflme, sebil ve flad rvan cephelerinde (resim 29-30) ayn paralelde mezartafl cephelerinde Resim 28

364 ÜSKÜDAR SEMPOZYUMU yayg nl k kazanacak dilimli niflli mezartafl tipinin Üsküdar çevresi için erken tarihli uygulamas olmufltur. Nifllerin köfle boflluklar n doldurmak için s kl kla dar boyunlu, k sa ve fliflkin gövdeli vazolar içinden ç kan ya tek yada demet halinde çiçekler kabartma olarak ifllenmifltir. Gülller, laleler, karanfil, nergis ve sümbüller dönemin çeflme cephelerinde uygulanan süsleme kompozisyonlar n n çok yak n benzerleridir. XVIII. yüzy l kad n mezartafllar n n üç bölümlü taç k s mlar n dolgulayan ve simetrik olarak iki yana da lan palmetli ve rumili bitkisel k vr ml motifler, yüzy l n ortalar ndan itibaren dolgunlaflarak yaprakl dolama dalllara dönüflmeye bafllam fl Barok uslubun habercisidirler. Dengeyi sa lamak için bafltafl n n üst bölümünde yer alan düzenlemenin ayaktafl nda da tekrarland n ço unlukla görmekteyiz. Genellikle bafltafllar ndan daha alçak tutulan ayaktafllar n n üzerine gövdeleri taranm fl servi motifi ile serviye doland r lm fl asma yap- Resim 29 raklar ile üzüm salk mlar s kl kla ifllenen bu dönemin di er motifleridir. Sonuç olarak, köklü ve zengin bir gelene- e sahip mezartafllar m z n, XVIII. yüzy la ait örneklerinden benzer motiflerin ve kompozisyonlar n kullan ld mimari yap lar n tarihlendirilmesinde kullan lmas mümkündür diyebiliriz. Resim 30

Kaynakça ÜSKÜDAR TÜRBE VE HAZ RELER NDE XVIII. YÜZYILA A T OSMANLI KADIN MEZAR TAfiLARI Akar, Azade; Yüzy llar Boyunca Mezar Yaz lar nda Süsleme, Atatürk Konferanslar VI.1973-1974, Ankara Türk Tarih Kurumu, 1977, s.73-75. Arseven, Celal Esad; Türk Sanat Tarihi. Menfleinden Bugüne Kadar Mimari, Heykel, Resim ve Tezyini Sanatlar, stanbul, Milli E itim Bas mevi, t.y. Bacque-Grammont Jean Louis, Stelae Turcicae, I. Küçük Ayasofya, stanbuler Mitteilungen, 34,1984, s.441-539., Stelae Turcicae, II. Kad rga Liman Sokullu Mehmet Pafla Camii, Bostanc Ali ve Eyüp Sokullu Mehmet Pafla Mezarl klar, stanbuler Mitteilungen, 36, Tübingen, 1990., Tarihsel Kaynak Olarak Osmanl Mezarl klar, Erdem, 6/16, Ankara, 1990, s.177-214., Mezartafl Tipolojisi Üzerine Notlar, Stelae Turcicae, V., stanbul Frans z Anadolu Araflt rmalar Enstitüsü, 1991, s.42-48., stanbul Mezarl klar ndan Osmanl Toplumuna Bak fl Yap, S.146, stanbul, 1994, s.48-55. Bacqoue-Grammont, Jean Louis Aksel, Tibet; Türk ve slam Dünyas nda Mezarl klar ve Defin Gelenekleri Hakk nda Uluslararas Bir Kaynakça Denemesi, slam Dünyas nda Mezarl klar ve Defin Gelenekleri, 2.c.,Ankara, 1996, s.211-265. Behçeti smail Hakk el Üsküdari; Merakid-i Mu tebere-i Üsküdar.Ünlülerin Mezarlar, (yay.haz. Bedi N.fiehsuvaro lu), Turing Yay n, stanbul, 1976. Da l o lu Hikmet Turhan; Sanat Bak m ndan Mezarlar ve Mezartafllar ve Karaca Ahmet Mezarl, Millerleraras I.Türk Sanatlar Kongresi, Ankara, 1962, s.120-139. Demiriz Y ld z; stanbul da Piyale Pafla Türbesi ve Lahitleri Üzerine Vak flar Dergisi, XIII, 1981, s.387-423. Ergun Saadet Nüzhet; stanbul Meflahirine Ait Mezar Kitabeleri, stanbul, 1932. Eyice Semavi; Tarihi Mezarlar ve Mezarl klara Dair Notlar Geçmiflten Günümüze Mezarl k Kültürü ve nsan Hayat na Etkileri Sempozyumu (18-20 Aral k 1998, stanbul), stanbul, 1999, s.495-541. Haskan M.Nermi; Yüzyllar Boyunca Üsküdar, 3.c Üsküdar Belediyesi Yay n, stanbul, 2001. Konyal brahim Hakk ; Abideleri ve Kitabeleriyle Üsküdar Tarihi, 2.c., stanbul, 1976-1977 Laquer Hans Peter; Hüve l Baki; stanbul da Osmanl Mezarl klar ve Mezartafllar, Tarih Vakf Yurt Yay nlar, stanbul, 1997., Osmanl Mezar Tafllar n n Süslemesinde Bitkisel Motifler, Suut Kemal Yetkin e Arma an, Hacettepe Üniversitesi Arma an Dizisi, 1, Ankara, 1984, s.263-273. Önkal Hakk ; Osmanl Hanedan Türbeleri, Kültür Bakanl, Ankara, 1992. 365