BĠRĠNCĠ BÖLÜM... 1 GENEL HÜKÜMLER...

TÜRKĠYE ĠSTATĠSTĠK KURUMU BAġKANLIĞI İÇ D E N E TİM YÖNERGESİ O C A K 2 0 14

İÇİNDEKİLER ĠÇĠNDEKĠLER BĠRĠNCĠ BÖLÜM... 1 GENEL HÜKÜMLER... 1 Amaç ve Kapsam... 1 Hukuki Dayanak... 1 Tanımlar... 1 ĠKĠNCĠ BÖLÜM... 3 ĠÇ DENETĠMĠN AMACI, KAPSAMI VE STANDARTLARI... 3 İç Denetimin Amacı... 3 İç Denetimin Kapsamı... 3 İç Denetim Standartları ve Meslek Ahlak Kuralları... 4 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM... 5 ĠÇ DENETĠM BĠRĠMĠ, YÖNETĠMĠ VE GÖREVLERĠ... 5 İç Denetim Biriminin Yapısı... 5 İç Denetim Birimin Görevleri... 5 Üst Yöneticinin Görev ve Yetkileri... 6 Üst Yöneticinin Sorumlulukları... 7 Koordinatör İç Denetçinin Görev, Yetki ve Sorumlulukları... 8 DÖRDÜNCÜ BÖLÜM... 9 ĠÇ DENETÇĠNĠN GÖREV, YETKĠ VE SORULULUKLARI... 9 İç Denetçinin Görevleri... 9 İç Denetçinin Yetkileri... 10 İç Denetçinin Sorumlulukları... 10 BEġĠNCĠ BÖLÜM... 11 BAĞIMSIZLIK, TARAFSIZLIK VE MESLEKĠ GÜVENCE... 11 İç Denetim Faaliyetinin Bağımsızlığı... 11 İç Denetçinin Tarafsızlığı... 11 İç Denetçilerin Mesleki Güvencesi... 12 ALTINCI BÖLÜM... 13 ĠÇ DENETĠM FAALĠYETLERĠNĠN PLANLANMASI... 13 İç Denetim Stratejisi... 13 Denetimde Risk Odaklılık... 13 İç Denetim Planı... 14 İç Denetim Programı... 14 Görevlendirme... 15 Denetim Görevinin Bildirilmesi... 15 Denetimin Gözetimi Faaliyeti... 15 Denetime Hazırlık ve Başlama... 16 Açılış Toplantısı... 16 Çalışma Planı... 17 Denetimin Yürütülmesi... 17 I

İÇİNDEKİLER Bulguların Denetlenen Birimle Paylaşılması... 18 Kapanış Toplantısı... 18 Eylem Planı... 18 Sonuçların Raporlaması... 19 Denetim Sonuçlarının Takibi ve İzlenmesi... 19 Denetim Çalışma Kağıtları ve Çalışma Dosyası... 20 Danışmanlık Faaliyetleri... 20 Danışmanlık Faaliyetlerinin Yürütülme Esasları... 21 YEDĠNCĠ BÖLÜM... 22 RAPORLAMA VE RAPOR ÇEġĠTLERĠ... 22 Raporlama ve Genel Raporlama İlkeleri... 22 Denetim Raporları... 23 Danışmanlık Raporları... 23 İnceleme Raporları... 24 Dönemsel Raporlama... 24 Yıllık İç Denetim Faaliyet Raporu... 25 SEKĠZĠNCĠ BÖLÜM... 26 TEKNĠK VE UZMAN PERSONEL ÇALIġTIRILMASI VE ĠÇ DENETÇĠLERĠN ORTAK ÇALIġMALARI... 26 Teknik ve Uzman Personel Görevlendirilmesi... 26 Teknik ve Uzman Personelin Yapabileceği İşler... 26 İç Denetçilerin Ortak Çalışma Halleri... 27 DOKUZUNCU BÖLÜM... 29 ĠÇ DENETĠM KAYNAKLARININ YÖNETĠMĠ VE GELĠġTĠRĠLMESĠ... 29 İç Denetim Kaynaklarının Yönetimi... 29 Meslek İçi Eğitim... 29 İç Denetçilikte Derecelendirme... 29 Sertifika Derecesine Uygun Görevlendirme... 30 Mesleki Yeterliliğin Geliştirilmesi... 31 İç Denetimde Kalite Güvencesi... 31 ONUNCU BÖLÜM... 33 DĠĞER HUSUSLAR... 33 Yönetimin ve Çalışanların Sorumluluğu... 33 İç Denetim Biriminin Bilgilendirilmesi... 33 Yolsuzluk ve Usulsüzlük Halleri... 34 İç Denetim Koordinasyon Kurulu ile İlişkiler... 34 Dış Denetim ve Diğer Denetim Birimleri ile İlişkiler... 34 Başka Görev Yasağı... 35 Lisansüstü Eğitim, Akademik ve Diğer Çalışmalar... 35 Kimlik Belgesi... 36 Haberleşme, Yazışmalar, Dosya Düzeni ve Diğer İşlemler... 36 Yönergelerin Gözden Geçirilmesi... 36 Yürürlük... 36 Yürütme... 36 II

BĠRĠNCĠ BÖLÜM GENEL HÜKÜMLER Amaç ve Kapsam MADDE 1- (1) Bu Yönergenin amacı, Türkiye İstatistik Kurumu Başkanlığı İç Denetim Biriminin işleyişi ve yönetimi ile İç Denetçilerin ve Üst Yöneticinin iç denetime ilişkin görev, yetki ve sorumluluklarına yönelik usul ve esasları düzenlemektir. Hukuki Dayanak MADDE 2- (1) Bu Yönerge İç Denetçilerin Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmeliğin 13 üncü maddesi uyarınca hazırlanmıştır. Bu yönergenin hazırlanmasında Kurulun düzenlemeleri esas alınmıştır. Tanımlar MADDE 3- (1) Bu Yönergede geçen; a) Bakanlık: Kalkınma Bakanlığı nı, b) Bakan: Kalkınma Bakanı nı, c) Kurum: Türkiye İstatistik Kurumunu, ç) Üst Yönetici: Türkiye İstatistik Kurumu Başkanını, d) Üst Düzey Yönetici: Türkiye İstatistik Kurumu Başkan Yardımcılarını, Daire Başkanlarını, I. Hukuk Müşavirini, Basın ve Halkla İlişkiler Müşavirini e) Kurul: İç Denetim Koordinasyon Kurulunu, f) Ġç Denetim Birimi: Koordinatör İç Denetçi, iç denetçiler ve ihtiyaca göre görevlendirilen diğer personellerden oluşan organizasyonu, g) Koordinatör Ġç Denetçi: Üst Yönetici tarafından görevlendirilen ve iç denetim faaliyetinin yönetiminden sorumlu iç denetçiyi, 1

ğ) Ġç Denetçi: Bu Yönerge ve ilgili mevzuat çerçevesinde iç denetim faaliyetlerini gerçekleştirmekle sorumlu, her düzeyde sertifika sahibi iç denetçileri, h) Denetim Gözetim Sorumlusu: İç denetim faaliyetinin denetim standartlarına uygun olarak yürütülmesini sağlamak amacıyla görevlendirilen iç denetçiyi, ı) Ġç Denetim: Kurumun çalışmalarına değer katmak ve geliştirmek için kaynakların ekonomiklik, etkililik ve verimlilik esaslarına göre yönetilip yönetilmediğini değerlendirmek ve rehberlik yapmak amacıyla yapılan bağımsız, nesnel güvence sağlama ve danışmanlık faaliyetini, i) Kanun: 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanununu, j) Yönerge: Bu Yönergeyi, k) Yönetmelik: İç Denetçilerin Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmeliği, l) Denetim Standartları: Kurul tarafından yayınlanan Kamu İç Denetim Standartlarını, m) Uluslararası Denetim Standartları: İç Denetçiler Enstitüsü (The Institute of Internal Auditors) tarafından yayınlanan Uluslararası İç Denetim Mesleki Uygulama Standartlarını, n) Strateji Belgesi: Yönetmeliğin 39 uncu maddesi uyarınca hazırlanan, iç denetim faaliyetlerinin planlanması ve yürütülmesinde göz önünde bulundurulması gereken stratejik amaçları içeren Kamu İç Denetim Strateji Belgesini, o) Kurul Düzenlemeleri: İç Denetim Koordinasyon Kurulu tarafından hazırlanan ve yayınlanan tebliğleri, standartları, denetim rehberlerini ve kurul kararlarını, ifade eder. 2

ĠKĠNCĠ BÖLÜM ĠÇ DENETĠMĠN AMACI, KAPSAMI VE STANDARTLARI Ġç Denetimin Amacı MADDE 4- (1) İç denetim faaliyeti; Kurumun faaliyetlerinin amaç ve politikalara, kalkınma planına, programlara, stratejik planlara, performans programlarına ve mevzuata uygun olarak planlanmasını ve yürütülmesini; kaynakların etkili, ekonomik ve verimli kullanılmasını; bilgilerin güvenilirliğini, bütünlüğünü ve zamanında elde edilebilirliğini sağlamayı amaçlar. (2) İç denetim faaliyetinin amacı; kurum faaliyetlerine yönelik analizler, değerlendirmeler, öneriler, danışmanlık faaliyetleri sağlayarak, kurum içerisinde etkin risk yönetimi ve kontrol sistemlerinin varlığının ve işlerliğinin sürdürülmesine yardımcı olmaktır. Ġç Denetimin Kapsamı MADDE 5- (1) Kurumun merkez ve taşra dahil tüm birimlerinin işlem ve faaliyetleri iç denetim kapsamındadır. (2) İç Denetim, aşağıda belirtilen denetim uygulamalarını kapsar. a) Sistem Denetimi: Denetlenen birimin faaliyetlerinin ve iç kontrol sisteminin; organizasyon yapısına katkı sağlayıcı bir yaklaşımla analiz edilmesi, eksikliklerinin tespit edilmesi, kalite ve uygunluğunun araştırılması, kaynakların ve uygulanan yöntemlerin yeterliliğinin ölçülmesi suretiyle değerlendirilmesidir. b) Mali Denetim: Gelir, gider, varlık ve yükümlülüklere ilişkin hesap ve işlemlerin doğruluğunun; mali sistem ve tabloların güvenilirliğinin değerlendirilmesidir. c) Uygunluk Denetimi: Kamu idarelerinin faaliyet ve işlemlerinin ilgili kanun, tüzük, yönetmelik ve diğer mevzuata uygunluğunun incelenmesidir. 3

ç) Performans Denetimi: Yönetimin bütün kademelerinde gerçekleştirilen faaliyet ve işlemlerin planlanması, uygulanması ve kontrolü aşamalarındaki etkililiğin, ekonomikliğin ve verimliliğin değerlendirilmesidir. d) Bilgi Teknolojisi Denetimi: Denetlenen birimin elektronik bilgi sistemlerinin sürekliliğinin ve güvenilirliğinin değerlendirilmesidir. (3) Denetim faaliyetleri, yukarıda belirtilen denetim uygulamalarından birini veya birkaçını kapsayacak şekilde yapılabilir. Sistem denetimi kapsamında; uygunluk, bilgi teknolojileri ve performansa ilişkin hususlar da değerlendirilebilir. Denetimler risk düzeyi esas alınarak sistematik ve disiplinli bir yaklaşımla denetim standartlarıyla uyumlu olarak yapılır. (4) Bilgi teknolojileri denetiminde, Kurul tarafından yapılan düzenlemeler esas alınır. Ġç Denetim Standartları ve Meslek Ahlak Kuralları MADDE 6- (1) İç denetim faaliyetleri, ilgili mevzuat ve Kurul tarafından belirlenen kamu iç denetim standartları ve meslek ahlak kurallarına uygun olarak yürütülür, açıklık bulunmayan hallerde ise uluslararası denetim standartları ile etik kurallar dikkate alınır. 4

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM ĠÇ DENETĠM BĠRĠMĠ, YÖNETĠMĠ VE GÖREVLERĠ Ġç Denetim Biriminin Yapısı MADDE 7- (1) İç Denetim Birimi, İç Denetçiler ile görevlendirilen büro personelinden oluşur. (2) İç denetim faaliyetlerinin koordinasyonu, Üst Yönetici tarafından görevlendirilen Koordinatör İç Denetçi tarafından sağlanır. İç Denetçiler, idari yönden doğrudan Üst Yöneticiye bağlı olarak görevlerini icra eder. Üst Yönetici dışındaki makam veya mercilerle doğrudan veya dolaylı olarak ilişkilendirilemez. (3) İç Denetçiler görevlerinin yürütülmesinde doğrudan Üst Yöneticiye karşı sorumludurlar. Ġç Denetim Birimin Görevleri MADDE 8- (1) İç Denetim Birimi aşağıdaki görevleri yürütür; a) Risk analizlerine dayalı iç denetim plan ve programlarını hazırlamak, geliştirmek ve Üst Yöneticinin onayına sunmak, b) Onaylanan denetim plan ve programlarının uygulanmasını sağlamak, c) Denetim ve danışmanlık faaliyetlerini yürütmek, harcama sonrasında yasal uygunluk denetimi yapmak, Üst Yönetici tarafından talep edilen ve görev alanına giren program dışı görevleri gerçekleştirmek, ç) Kurumun risk yönetimi, iç kontrol ve yönetişim süreçlerinin etkinlik ve yeterliliğini değerlendirmek, 5

d) İç denetim faaliyetleri sırasında tespit edilen veya iç denetim birimine intikal eden inceleme veya soruşturma yapılmasına gerek duyulan hususları Üst Yöneticinin bilgisine sunmak, e) İç denetim faaliyetlerinin sonuçlarını izlemek, f) İç denetim faaliyetlerinin değerlendirilmesi, denetim standartları ve meslek ahlak kurallarına uygun olarak yürütülmesi ve iç denetim faaliyetlerinin geliştirilmesi için kalite güvence ve geliştirme programı oluşturmak, uygulamak ve geliştirmek, g) Kalite güvence ve geliştirme programı çerçevesinde yapılan değerlendirme sonuçlarını Üst Yöneticiye sunmak, ğ) Yıllık iç denetim faaliyet raporunu hazırlamak ve Üst Yöneticiye sunmak, h) İç Denetim Birim Yönergesi ve işlem süreçlerini Kurulun düzenlemelerine uygun olarak hazırlamak ve geliştirmek, ı) İç denetim faaliyetlerinin sonuçları hakkında Üst Yöneticiye belirli aralıklarla bilgi sunmak, iç denetim alanındaki gelişmeler ve en iyi uluslararası uygulamalar konusunda bilgilendirmek, i) İç denetim faaliyeti ve iç denetçilerle ilgili diğer işlemleri yürütmek, Üst Yöneticinin Görev ve Yetkileri MADDE 9- (1) Üst Yöneticinin görev ve yetkileri şunlardır: a) İç Denetim Birimi tarafından hazırlanan iç denetim plan ve programlarını onaylamak, iç denetim biriminin yetki ve görev alanına giren konulara ilişkin program dışı görev vermek, yürütülecek iç denetim faaliyetlerine ilişkin görevlendirmeleri yapmak, b) İç denetim plan ve programlarının hazırlanması sürecinde plan ve programa dahil edilmesini gerekli gördüğü birim ve konuları iç denetim birimine bildirmek, c) İç Denetim Birimi tarafından hazırlanan birim yönergesi ile yönerge değişikliklerini onaylamak ve bir örneğini Kurula göndermek, ç) İç denetim faaliyetlerinin koordinasyonu sağlamak üzere Koordinatör İç Denetçi görevlendirmek, d) Atanacak iç denetçileri Bakana teklif etmek, e) Sertifika derecelendirmesine ilişkin puanlamayı yapmak, 6

f) İç Denetim Birimi ile denetlenen birim yönetimi arasındaki uyuşmazlıkları çözümlemek ve nihai kararı vermek, g) Denetlenen birimlerin yönetici ve personelinden denetim faaliyetinin yürütülmesini engelleyici fiil ve tavır sergileyenler hakkında gerekli tedbir ve müeyyideleri uygulamak, ğ) İç denetim raporlarını değerlendirerek gereği için ilgili birimlere ve Strateji Geliştirme Daire Başkanlığı na göndermek, h) Denetim ve danışmanlık faaliyetleri sonucunda düzenlenen raporlar ile bunlar üzerine yapılan izleme sonuçlarını, izleme sonuçlarının kesinleştiği tarihten itibaren iki ay içerisinde Kurula göndermek, ı) İç Denetim Birimi tarafından hazırlanan yıllık iç denetim faaliyet raporunu Kurula göndermek, Üst Yöneticinin Sorumlulukları MADDE 10- (1) Üst Yönetici, iç denetim faaliyetlerinin yerine getirilmesinde: a) İç denetçilerin görevlerini bağımsız bir şekilde yerine getirmeleri için gereken tüm önlemleri alır. b) İç denetçilere, Kurumun faaliyetlerini olumsuz etkileyebilecek risklerin belirlenmesi çalışmalarında gerekli imkânı sağlar. c) İç denetim faaliyeti kapsamına giren konularda, iç denetçilere gerekli bilgi ve belgelerin sağlanması amacıyla, Kurum birimleri arasında etkili iletişim kurulmasını sağlar. ç) İç denetim raporlarında düzeltilmesi ve iyileştirilmesi önerilen konuları değerlendirir ve gerekli önlemleri alır. d) İç kontrol sürecinden elde ettiği bilgilerle, iç denetimden elde edilen bilgileri karşılaştırır ve kaynakların etkili, ekonomik ve verimli kullanımına ilişkin tedbirleri belirler. e) İç denetim faaliyetinin bağımsızlığının ve iç denetçinin tarafsızlığının tehlikeye girdiği veya ihlal edildiği durumlarda gerekli tedbirleri alır. f) İç denetçilerin mesleki yeterliliğinin geliştirilmesi için gerekli tedbirleri alır. g) Birimin bütçesine yönelik işlemlerin yerine getirilmesi ve personelinin ihtiyacı olan mesleki araç, gereç ve malzemenin zamanında ve tam olarak temin edilmesine ilişkin tedbirleri alır. 7

ğ) İç denetim faaliyetinin kalitesini gözetir ve dış değerlendirme sonuçlarına ilişkin düzeltici önlemlerin alınmasını sağlar. (2) Üst Yönetici, iç denetim faaliyetlerinden beklenen faydanın en yüksek düzeyde elde edilmesi için ilgili mevzuatta belirlenen her türlü katkıyı sağlamakla sorumludur. Koordinatör Ġç Denetçinin Görev, Yetki ve Sorumlulukları MADDE 11-Koordinatör İç Denetçinin görev, yetki ve sorumlulukları şunlardır: a) İç denetim faaliyetinin Kurul tarafından yapılan düzenlemeler ve İç Denetim Birimi tarafından hazırlanıp Üst Yönetici tarafından onaylanan plan ve programlara uygun olarak yürütülmesini sağlamak, b) İç denetim faaliyetlerinin sonuçlarının izlenmesi amacıyla bir takip sistemi oluşturmak, denetlenen birimlerin yöneticileri ile iç denetçilerin mutabık kalmadığı hususlarda Üst Yöneticinin kararı doğrultusunda yapılması gereken işlemleri takip etmek, c) İç denetim raporlarında yer alan öneriler ve eylem planları çerçevesinde denetlenen birimin yaptığı işlemler konusunda İç denetçileri bilgilendirmek, ç) İç denetçilerin görevlendirilmesinde İç denetçilerin tarafsızlıklarını ihlal edecek durumları göz önünde bulundurmak, d) İç denetim faaliyetinin bağımsızlığının ve iç denetçinin tarafsızlığının tehlikeye girdiği veya ihlal edildiği durumlarda gerekli tedbirleri alması için Üst Yöneticiyi bilgilendirmek, e) İç denetim faaliyetinin kalitesini gözetmek ve bu amaçla Kurul tarafından yapılan düzenlemeler çerçevesinde kalite güvence ve geliştirme programı hazırlamak, f) Yıllık iç denetim faaliyet raporunu hazırlamak ve Üst Yöneticiye sunmak, g) İç denetim kaynaklarının etkili, ekonomik ve verimli şekilde kullanılmasını sağlamak, ğ) İç denetim faaliyetlerinin yürütülmesi sırasında gerek görülmesi halinde, başka bir iç denetçiden veya konunun uzmanından görüş veya yardım alınmasını sağlamak, h) Birim faaliyetleri hakkında Üst Yöneticiyi düzenli olarak bilgilendirmek, ı) İç Denetim Yönergesini, iç denetçiler ile birlikte yılda bir defa gözden geçirmek ve varsa değişiklik önerilerini Üst Yöneticinin uygun görüşüne sunmak, i) Sayıştay ile İç Denetim Birimi arasındaki iletişim ve koordinasyonu sağlamak, j) İç Denetim Birimine verilen görevleri yürütmek üzere diğer iş ve işlemleri yapmak, 8

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM ĠÇ DENETÇĠNĠN GÖREV, YETKĠ VE SORULULUKLARI Ġç Denetçinin Görevleri MADDE 12- (1) İç Denetçi, aşağıdaki görevleri yerine getirir: a) Nesnel risk analizlerine dayanarak Kurumun yönetim ve kontrol yapılarını değerlendirmek. b) Kurum kaynaklarının etkili, ekonomik ve verimli kullanılması bakımından incelemeler yapmak ve önerilerde bulunmak. c) Harcama sonrasında yasal uygunluk denetimi yapmak. ç) Kurumun harcamalarının, malî işlemlere ilişkin karar ve tasarruflarının, amaç ve politikalara, kalkınma planına, programlara, stratejik planlara ve performans programlarına uygunluğunu denetlemek ve değerlendirmek. d) Malî yönetim ve kontrol süreçlerinin sistem denetimini yapmak ve bu konularda önerilerde bulunmak. e) Denetim sonuçları çerçevesinde iyileştirmelere yönelik önerilerde bulunmak ve bunları takip etmek. f) Denetim sırasında veya denetim sonuçlarına göre soruşturma açılmasını gerektirecek bir duruma rastlanıldığında, durumu Üst Yöneticiye bildirmek. g) Kurum tarafından üretilen bilgilerin doğruluğunu denetlemek. ğ) Üst yönetici tarafından gerekli görülen hallerde performans göstergelerini belirlemede yardımcı olmak, belirlenen performans göstergelerinin uygulanabilirliğini değerlendirmek. h) Suç teşkil eden durumlara ilişkin tespitlerini üst yöneticiye bildirmek. 9

Ġç Denetçinin Yetkileri MADDE 13- (1) İç denetçi, aşağıdaki yetkilere sahiptir: a) Denetim konusuyla ilgili elektronik ortamdakiler dahil her türlü bilgi, belge ve dokümanlar ile nakit, kıymetli evrak ve diğer varlıkların ibrazını ve gösterilmesini talep etmek. b) Denetim görevleriyle ilgili tüm yönetici ve çalışanlar ile özel görüşme yapmak, yardım almak, yazılı ve sözlü bilgi istemek. c) Denetim faaliyetinin gerektirdiği araç, gereç ve diğer imkânlardan yararlanmak. ç) Denetimi engelleyici tutum, davranış ve hareketleri Üst Yöneticinin bilgisine intikal ettirmek. d) İç denetim faaliyetleri sırasında gereken hallerde teknik veya uzman personel yardımı alınmasını Üst Yöneticiden talep etmek. Ġç Denetçinin Sorumlulukları eder: MADDE 14- (1) İç denetçi, görevlerini yerine getirirken aşağıdaki hususlara riayet a) Mevzuata, iç denetim yönergesine, denetim ve raporlama standartlarına ve etik kurallara uygun hareket etmek. b) Mesleki bilgi ve becerilerini sürekli olarak geliştirmek. c) İç denetim faaliyetlerinde yetki ve ehliyetini aşan durumlarda Koordinatör İç Denetçi kanalıyla Üst Yöneticiyi haberdar etmek. ç) Verilen görevin tarafsız ve bağımsız olarak yapılmasına engel olan durumların bulunması halinde, durumu Koordinatör İç Denetçi kanalıyla Üst Yöneticiye bildirmek. d) Denetim raporlarında kanıtlara dayanmak ve değerlendirmelerinde objektif olmak. e) Denetim esnasında elde ettiği bilgilerin gizliliğini korumak. 10

BEġĠNCĠ BÖLÜM BAĞIMSIZLIK, TARAFSIZLIK VE MESLEKĠ GÜVENCE Ġç Denetim Faaliyetinin Bağımsızlığı MADDE 15- (1) İç denetim faaliyeti, Kurumun günlük işleyişinden bağımsızdır. İç denetçiler görevlerini Kanun, Yönetmelik ve bu Yönerge kapsamında tam bir bağımsızlık içinde gerçekleştirir. (2) İç denetim faaliyetinin kapsamına, denetim uygulamalarına müdahale edilemez ve iç denetçilerin görüşlerini değiştirmeleri istenemez. İç denetçilerin görevlerini bağımsız ve hiçbir etki altında kalmadan yapmaları Üst Yöneticinin sorumluluğundadır. (3) İç denetimin bağımsızlığı, kalite güvence ve geliştirme programı kapsamında Kurul tarafından düzenli olarak değerlendirilir. Ġç Denetçinin Tarafsızlığı MADDE 16- (1) İç denetçi görevlerini yerine getirirken tarafsızlık ilkesiyle hareket eder. İç denetçiler; denetimin belirlenen amaçlarına ulaşılması için denetim faaliyetlerinde gerekli tüm denetim tekniklerini uygular, ihtiyaç duyacağı tüm bilgi ve belgeleri toplar. İç denetçi, tarafsız ve yeterli bilgi ve tecrübeye sahip her denetçinin aynı sonuçlara ulaşmasını sağlayacak şekilde bu bilgi ve belgeleri değerlendirir ve denetim kalitesinden ödün vermeden, başkalarının düşünce ve telkinlerinden etkilenmeden görüşünü oluşturur. (2) İç denetçiler, görevlerini yürütürken bağımsızlık ve tarafsızlıklarını zedeleyebilecek bir durumla karşılaşmaları halinde, bu durumu derhal Üst Yöneticiye yazılı olarak bildirir. (3) Üst Yönetici, iç denetçilerin görevlendirilmesinde, tarafsızlıklarını zedeleyebilecek hususları dikkate alır. 11

(4) İç denetçiliğe ilk defa atananlar ile idari görevlerde iken iç denetçiliğe dönenler, daha önce sorumlu oldukları işlerle ilgili olarak bir yıl geçmeden iç denetim faaliyeti yürütemezler. Yürütülen danışmanlık ve benzeri faaliyetlerle ilgili olarak da bir yıl geçmeden denetim yapılamaz. Ġç Denetçilerin Mesleki Güvencesi MADDE 17- (1) İç denetçilere Yönetmelik ve bu Yönergede belirtilen görevler dışında hiçbir görev verilemez ve yaptırılamaz. (2) İç denetçiler Yönetmeliğin 24 üncü maddenin ikinci fıkrası hükmü saklı kalmak kaydıyla, hiçbir şekilde istekleri dışında başka bir göreve atanamazlar. 12

ALTINCI BÖLÜM ĠÇ DENETĠM FAALĠYETLERĠNĠN PLANLANMASI Ġç Denetim Stratejisi MADDE 18- (1) İç Denetim Birimi, faaliyetlerine ilişkin plan ve programların hazırlanması ve uygulanmasında, Kurul tarafından her üç yılda bir oluşturulan ve iç denetim birimlerinin planlama ve programlamalarına yön veren Strateji Belgesini esas alır. Denetimde Risk Odaklılık MADDE 19- (1) İç denetim, Kurumun karşı karşıya olduğu riskler esas alınarak hazırlanan risk odaklı iç denetim plan ve programı çerçevesinde yapılır. (2) Risk değerlendirmesi ile ilgili olarak Kurulca belirlenen esas ve usullere uyulur. (3) Kurum birimleri tarafından tanımlanan riskler, iç denetim birimince kapsamlı bir risk analizine tabi tutulur. Bu analiz sonucunda riskler, oran ve önem dereceleri belirlenerek sıralanır. (4) İç denetim birimince; kurumun hedefleri, faaliyetleri ve varlıklarını etkileyebilecek önemli risklere ilişkin olarak yapılan analiz sonucunda, en yüksek risk içeren alan ve konulardan başlanarak iç denetim planı ve uygulamaya ilişkin programlar hazırlanır. (5) Yeni birim ve faaliyetler, yeniden yapılandırma projeleri, örgüt yapısı ve insan kaynaklarındaki önemli değişiklikler, yüksek risk içerebileceğinden, denetim programına öncelikle alınır. (6) Programların hazırlanmasında; Üst Yöneticinin riskli gördüğü ve öncelik verilmesini istediği hususlar da dikkate alınır. (7) Denetim sonuçlarına göre mevcut riskler yılsonlarında yeniden gözden geçirilir. 13

Ġç Denetim Planı MADDE 20- (1) İç denetim planı, Yönetmeliğin 39 uncu maddesine uygun olarak hazırlanır. (2) İç denetim planı; iç denetim faaliyetinin etkili, ekonomik ve verimli bir şekilde yürütülmesini sağlamak amacıyla denetimin kapsamını, denetlenecek alan ve konuları, ihtiyaç duyulan işgücü ve diğer kaynakları içerecek şekilde, üst düzey yöneticiler ile görüşülerek, Strateji Belgesi ve Kurumun Stratejik Planı da dikkate alınarak, üç yıllık dönemler için hazırlanır. (3) İç denetim planı öncesinde, Kurumun denetlenebilecek alanlarının tamamını ifade eden bir denetim evreni oluşturulur. Denetim evreni kapsamına, Kurumun teşkilatına dahil tüm birimlerinin işlem, faaliyet ve süreçleri dahil edilir. Denetim evreninin hazırlanmasında süreç bazlı yaklaşım esas alınır ve yapılan risk analizi sonucunda yüksek ve orta riskli olarak belirlenen denetim alanlarının tamamı bir plan dönemine dahil edilir. Bu husus kaynak kısıtlarının etkileriyle beraber Üst Yöneticiye açıklanır. (4) Bu plan, her yıl risk değerlendirmesi sonuçlarına göre gözden geçirilerek, gerektiğinde değiştirilir. (5) İç denetim birimince bütün iç denetçilerin katılımıyla hazırlanan iç denetim plan taslağına Üst Yöneticinin görüşü alındıktan sonra son şekli verilir. Koordinatör İç Denetçi tarafından son şekli verilen taslak iç denetim planı onay için Üst Yöneticiye sunulur. (6) Planın hazırlanmasında Kurulun düzenlemeleri esas alınır. Ġç Denetim Programı MADDE 21- (1) En riskli alan ve konulara öncelik verilmek ve denetim maliyeti de dikkate alınmak suretiyle, yöneticiler ve gerektiğinde çalışanlarla da görüşülerek iç denetim planıyla uyumlu bir iç denetim programı hazırlanır. Bir yıllık süreyi geçmemek üzere hazırlanacak iç denetim programlarında; denetlenecek alanlar ve konular, iç denetçilerin isimleri belirtilerek, zaman çizelgesine bağlanır. Hazırlanan iç denetim programı Üst Yöneticinin onayına sunulur. 14

(2) İhtiyat için ayrılan denetim kaynaklarının çeşitli sebeplerle yetersiz kalması durumlarında gerekçeleri belirtilerek program değişiklikleri yapılabilir. Program değişiklikleri Üst Yöneticinin onayı ile yapılır. (3) İç denetim programının hazırlanmasında Kurulun düzenlemeleri esas alınır. Görevlendirme MADDE 22- (1) İç denetim programı üst yönetici tarafından onaylandıktan sonra yapılan görevlendirmeler, programdaki zamanlama da dikkate alınarak Koordinatör İç Denetçi tarafından iç denetçilere bildirilir. (2) İç denetçiler, görevin belirlenen süre içinde bitirilemeyeceğinin anlaşılması halinde, durumu gerekçeleriyle birlikte Koordinatör İç Denetçiye bildirerek ek süre talep edebilirler. Denetim Görevinin Bildirilmesi MADDE 23- (1) Koordinatör İç Denetçi; denetim görevinin yürütüleceği birimlere denetimin amacını, kapsamını, tarihini, görevlendirilen iç denetçileri, birimden beklenenleri ve gerek görülen diğer hususları içeren bir yazılı bildirim yapar. (2) Nakit ve diğer kıymetli evrakların sayımı gereken hallerde bu bildirimin yapılması zorunlu değildir. Denetimin Gözetimi Faaliyeti MADDE 24- (1) Kalite güvence ve geliştirme programı kapsamında, her bir denetim görevinin denetim ve raporlama standartları ile rehberlere uygun olarak yürütülmesini sağlamak amacıyla bir iç denetçi, denetimin gözetimi sorumlusu olarak görevlendirilir. (2) Denetimin gözetimi sorumlusu olarak görevlendirilenler, başka bir iç denetim faaliyetinde de görevlendirilebilir. (3) Denetimin gözetimi sorumluluğu; 15

a) İç denetçi tarafından hazırlanan çalışma planının, denetim programında belirlenen hedeflere uygun olup olmadığı, yeterli risk analizine dayandırılıp dayandırılmadığı, b) Görev iş programında belirlenen denetim testlerinin denetim amaçlarının gerçekleştirilmesi için yeterli olup olmadığı, c) Görev iş programında yer alan testlerin uygulanıp uygulanmadığı ve denetim sonuçlarına dayanak teşkil eden bilgilerin kayıtlı hale getirilip getirilmediği, ç) Risklerin denetlenmesi için uygun test tekniklerinin kullanılıp kullanılmadığı, d) Denetim sonucunda ortaya konulan tespit ve önerilerle ilgili kanıtların yeterli olup olmadığı, yetersiz ise bunlarla ilgili olarak ilave incelemelerin gerekli olup olmadığı, e) Raporda uygulanabilir önerilere ve eylem planlarına yer verilip verilmediği, hususlarında değerlendirme yapmak ve ilgili iç denetçiden gerekli düzeltmeleri istemek görev ve yetkilerini kapsar. (4) Yukarıda belirtilen konularda eksikliğin olduğunun düşünülmesi durumunda, söz konusu eksikliklerin ilgili iç denetçi tarafından giderilmesi gerekir. Ancak, iç denetçi ile denetim gözetim sorumlusu arasında görüş ayrılığı bulunması durumunda, gerekli açıklamalar çalışma kâğıtları aracılığıyla kayıt altına alınır ve Koordinatör İç Denetçinin vereceği karar doğrultusunda işlem yapılır. Denetime Hazırlık ve BaĢlama MADDE 25- (1) Denetim faaliyetlerinin hazırlık aşaması Ön Çalışma olarak adlandırılır. Ön çalışmada, iç denetçi görevlendirildiği konu ile ilgili gerekli inceleme ve araştırmaları yaparak denetimin amaç ve kapsamını tespit eder. (2) İç denetçiler, denetim konusuna göre belirleyeceği toplantı, mülakat, anket, yerinde gözlem gibi yöntemler ile denetlenecek birim veya süreç hakkında bilgi toplayarak mevcut risk ve kontrolleri tespit eder ve bunların bir değerlendirmesini yapar. AçılıĢ Toplantısı MADDE 26- (1) İç denetçi ön çalışma aşamasında, planlanan iç denetim faaliyetinin yürütüleceği birim yöneticisi ve ihtiyaç duyulan personelin de iştirak edeceği bir açılış toplantısı yapar. 16

(2) Açılış toplantısında, iç denetçi, ilgili birimin yöneticisi ve diğer personel ile denetimin amacı, kapsamı, denetimde kullanılacak yöntemler, tahmini denetim süresi, denetime yardımcı olacak personel, denetim sırasında çalışanlardan beklentiler, denetim sonuçlarının raporlanması konularını görüşür. ÇalıĢma Planı MADDE 27- (1) Tüm denetim adımlarını ve izlenecek yöntemleri gösteren çalışma planının hazırlanmasıyla ön çalışma tamamlanır. İlgili birimin yöneticisi ve diğer personelle görüşmelerin sonuçlarına göre hazırlanan çalışma planında; a) Denetimin Planlanan Süresi b) Denetimin Amacı c) Denetimin Kapsamı ç) Denetimin Yöntemi d) Önceki Denetime İlişkin Bilgiler e) Hazırlık Çalışmaları yer alır. (2) Çalışma planı hazırlandıktan sonra denetime başlanır ve denetimler bu çalışma planına göre yürütülür. Denetimin Yürütülmesi MADDE 28- (1) İç denetçi, denetim rehberlerinden de yararlanarak denetim faaliyetini yürütür. İç denetçi, yıllık denetim programında ve çalışma planında belirlenen denetim hedeflerine ulaşmak için, risk ve kontrol değerlendirmelerinde tespit edilen hususlarla ilgili olarak yeterli ve güvenilir bilgi ve belgeleri elde etmek, incelemek ve değerlendirmekle yükümlüdür. (2) Denetimin yürütülmesi sırasında uygulanacak testler, iç kontrol uygulamalarının yeterliliğine dair değerlendirme yapılabilmesine de olanak verecek şekilde tasarlanır, en riskli alanlara öncelik verilir. (3) Gerçekleştirilen testlerin tamamı; izlenen yöntem, yapılan gözlem, incelenen belge, görüşme ve diğer adımlar da belirtilmek suretiyle Çalışma Kâğıtları ile belgelendirilir. 17

Bulguların Denetlenen Birimle PaylaĢılması MADDE 29- (1) Denetim bulguları, kapanış toplantısında görüşülmek ve değerlendirilmek üzere planlanan kapanış toplantısı tarihini de belirten üst yazı ekinde denetlenen birimin yöneticisine verilir. (2) Denetlenen birimin yöneticisi, gerektiğinde çalışanlardan ve ilgililerden görüş almak suretiyle bulgularda belirtilen hususları değerlendirir. KapanıĢ Toplantısı MADDE 30- (1) Denetim bulguları ve bunlar üzerine geliştirilen öneriler denetlenen birim sorumluların da katılımı ile gerçekleştirilecek bir kapanış toplantısında ele alınır. Bu toplantıda, önemli bir değerlendirme eksikliği olup olmadığı belirlenir ve denetlenen birim yöneticilerinin görüşleri toplantı tutanağına bağlanır. Eylem Planı MADDE 31- (1) Denetlenen birimin bulgulara iştirak etmesi halinde, denetlenen birim kapanış toplantısı sonuçlarını da dikkate alarak makul bir sürede alınacak önlemleri içeren bir eylem planı sunmak zorundadır. (2) Bu eylem planında her bir bulguda belirtilen hususların düzeltilmesiyle ilgili olarak; a) Yapılması planlanan somut faaliyetlere, b) Bu faaliyetlerin tamamlanacağı tarihlere, c) Bu faaliyetlerin gerçekleştirilmesinden sorumlu kişilerin unvanlarına yer verilmelidir. (3) Denetlenen birimin denetim ekibi ile aynı görüşte olmadığı bulgu ve eylem planlarıyla ilgili olarak, denetim ekibi, bu konuda denetlenen birimin görüşüne katılmıyorsa konu uzlaşılamayan husus olarak üst yöneticiye sunulur. Üst yöneticinin talimatı doğrultusunda işlem tesis edilir. 18

Sonuçların Raporlaması MADDE 32- (1) Denetlenen birimin görüşleri, uzlaşılamayan hususlar, denetimde tespit edilen riskler, risklerin olası etkileri, denetim sonuçlarına ilişkin genel değerlendirme ve risklerin ortadan kaldırılmasına veya en aza indirilmesine yönelik önerileri içeren denetim raporu hazırlanır ve yönetici özeti de eklenerek Üst Yöneticiye sunulur. (2) Raporlar Üst Yönetici tarafından değerlendirildikten sonra gereği için ilgili birimlere ve Strateji Geliştirme Daire Başkanlığı'na gönderilir. (3) Denetim raporunda belirtilen önlemlerin alınıp alınmadığı iç denetim birimi tarafından izlenir. (4) Raporlarda ifadeler; tam, doğru, açık, anlaşılır, öz ve yapıcı olarak yazılır. Raporlar yeterli denetim kanıtlarına dayanmalıdır. Denetim Sonuçlarının Takibi ve Ġzlenmesi MADDE 33- (1) İç denetim faaliyeti sonucu denetçi tarafından önerilen düzeltici işlem ve tavsiyeler denetim raporunda belirtilen süre içerisinde ilgili birimce yerine getirilir. (2) İç Denetim Biriminde, denetim raporlarının uygulanmasını izlemek üzere bir takip sistemi kurulur ve uygulanır. (3) Raporda belirtilen önlemlerin alınıp alınmadığı Üst Yönetici adına Koordinatör İç Denetçi tarafından 6 aylık dönemler halinde izlenir. Denetime ilişkin bulguların izlenmesi görevi Koordinatör İç Denetçi ya da görevlendirilen bir İç Denetçi tarafından gerçekleştirilir. (4) İki defa izleme yapılmış ve denetlenen birim yönetimi tarafından eylem planında belirtilen tedbirlere yönelik gerekli iş ve işlemlerin yapılmamış olması halinde, bu durum ilgili birim yöneticisine ve Üst Yöneticiye yazılı olarak bildirilir. (5) İç Denetim Raporlarında, yer alan önerilere ilişkin gerekli tedbirlerin alınmaması durumunda, bu öneriyle ilgili gerçekleşebilecek tüm risklerin bu tedbiri almayanlar tarafından üstlenilmiş olduğu, bununla ilgili tüm sorumluluğu kabul etmiş oldukları denetlenen birim yöneticilerine hatırlatılır. (6) İzleme sisteminin etkinliği; 19

a) Eylem planındaki gerçekleşmeler hakkında denetlenen birim yönetiminden periyodik bilgi alınması, b) Yönetimin verdiği cevabın uygunluğunun değerlendirilmesi ve doğrulanması, c) Gerektiğinde test yöntemleriyle doğrulanması, ç) Gerekmesi halinde, İç Denetçilerce bir izleme görevinin yapılması ve bunun belgelendirilmesi, yoluyla sağlanır. Denetim ÇalıĢma Kağıtları ve ÇalıĢma Dosyası MADDE 34- (1) Denetime hazırlık, risk ve kontrol değerlendirmeleri, yapılan testler, bunların sonucunda elde edilen bilgi ve deliller ile raporlama ve izleme faaliyetleri gibi denetim süresince yapılan tüm çalışmalar çalışma kâğıtları ile belgelendirilir. (2) Denetim sonuçlarının takibinde ve kalite güvence ve geliştirme faaliyetleri çerçevesinde yapılan değerlendirmelerde bu çalışma kâğıtlarından yararlanılır. (3) Gerekli olması halinde çalışma kâğıtlarına konuyu destekleyici belgeler eklenebilir. (4) Çalışma Dosyası; çalışma kâğıtları, doğruluk testleri, yazışma ve talimatlar ile yönetim karar suretleri gibi iç denetçinin denetlenen birimden ibrazını istediği belgelerin muhafaza edilmesi amacıyla kullanılan denetim dosyasıdır. (5) İç denetçi, denetimini düzenli bir kayıt sistemi içinde yapmalıdır. Bu kayıt düzeni, çalışma kâğıtları ve bunları toplayan çalışma dosyası ile yerine getirilir. (6) Çalışma kâğıtlarının düzenlenmesinde, Kurulun yaptığı düzenlemeler ile bu çerçevede İç Denetim Birimi tarafından hazırlanan dokümanlar esas alınır. DanıĢmanlık Faaliyetleri MADDE 35- (1) Danışmanlık faaliyetleri; bir idari sorumluluk üstlenmeksizin yürütülen, icrai konularla ilgili görüş, eğitim, analiz, değerlendirme, performans göstergelerinin tespiti, proje görevleri gibi idari faaliyetlere değer katmak, kolaylaştırmak, geliştirmek ve yol göstermek amaçlarıyla gerçekleştirilen hizmetlerdir. 20

(2) Danışmanlık faaliyetleri; acil ve özel durumları da kapsayan yazılı ve yazılı olmayan faaliyetler olarak gerçekleştirilir. a) Yazılı danışmanlık faaliyetleri; resmi nitelikte ve yazılı olarak bir süreç ve sonuç içeren, tanımlanmış bir denetim programına dayanan faaliyetlerdir. b) Yazılı olmayan danışmanlık faaliyetleri; sözlü görüş, tavsiye ve benzeri nitelikte olup, yazılı bir süreç ve sonuç içermeyen faaliyetlerdir. DanıĢmanlık Faaliyetlerinin Yürütülme Esasları MADDE 36- (1) İç denetçi tarafından yürütülecek danışmanlık faaliyetlerinde aşağıdaki hususlar dikkate alınır. a) Faaliyetin kapsamı açık olarak tanımlanmış bir iş programına dayanmalıdır. b) Faaliyet iç denetim faaliyetinin bağımsızlığını ve iç denetçinin tarafsızlığını etkilememelidir. c) Faaliyetin süresi, iç denetçinin sertifika puanlamasını engellemeyecek, mevcut ve gelecekteki denetim görevlerinin sürekli aksamasına neden olmayacak şekilde iç denetçi ve üst yönetici tarafından belirlenmelidir. ç) Daha önce yürütülen danışmanlık ve benzeri faaliyetlerle ilgili olarak bir yıl geçmeden aynı iç denetçi tarafından denetim yapılamayacağı konusunda hem üst yönetici hem de iç denetçi gerekli özeni göstermelidir. d) Yürütülen bu faaliyetlerin sonuçları iç denetçi tarafından ilgili taraflara bildirilmelidir. (2) Danışmanlık ve benzeri faaliyetlerle ilgili olarak iç denetçinin herhangi bir icrai sorumluluğu yoktur. Uygulamaların sorumluluğu ilgili birimlerin yöneticilerine aittir. 21

YEDĠNCĠ BÖLÜM RAPORLAMA VE RAPOR ÇEġĠTLERĠ Raporlama ve Genel Raporlama Ġlkeleri MADDE 37- (1) Raporların düzenlenmesi, ilgili mercilere sunulması, sonuçların takibi ve diğer hususlar, Kamu İç Denetim Standartları çerçevesinde yürütülür. (2) Raporlarda ifadeler; tam, doğru, açık, anlaşılır, öz ve yapıcı olarak yazılır. (3) İç denetim faaliyetleri sonucunda ilgisine göre Denetim Raporu, Danışmanlık Raporu, İnceleme Raporu, Dönemsel Rapor ile İç Denetim Faaliyet Raporu düzenlenir. (4) İç Denetim Raporlarında aşağıdaki ilkelere riayet edilir. a) Raporda denetimin amacı, kapsamı ve elde edilen sonuçlar ile denetçi kanaati belirtilir. b) Rapordaki ifadelerin doğru, tarafsız, açık, özlü, yapıcı ve tam olması sağlanır. c) Raporda, ilgili yöneticilerin beklentileri, algılamaları ve ihtiyaçları dikkate alınır. ç) Daha önce rapor edilmiş tespit ve tavsiyeler varsa bunlara ait bilgilere raporlarda yer verilir. d) Rapor sunulmadan önce tamlık, doğruluk, nesnellik, açıklık, uygunluk ve okunabilirlik açısından raporu düzenleyen İç Denetçi ile Denetim Gözetim Sorumlusu ve Koordinatör İç Denetçi tarafından gözden geçirilir. e) Raporlar tespit edilen risklerin önemi ve alınacak önlemlerin ivediliği gibi konular gözetilerek idareye değer katacak optimum bir zaman içerisinde sunulur. Ayrıca, işin niteliğine göre ihtiyaca hizmet edeceği düşünülen ve zamanlama gereği öncelikle bildirilmesi gereken hususların varlığı halinde esas rapor düzenlenene kadar ara raporlar düzenlenebilir. f) Denetçi kanaatinin oluşmasına dayanak teşkil eden belgeler rapora eklenir. g) Yapılan denetimler esnasında tespit edilen iyi uygulama örnekleri raporlarda ayrı bir bölümde gösterilir. ğ) Raporlar; Denetlenen Birim, Üst Yönetim, İç Denetim Birimi gibi sunulacak merciler dikkate alınarak yeteri sayıda düzenlenir ve gönderileceği yerler dağıtım listesinde gösterilir. 22

h) İç Denetim Faaliyetleri sonucu üretilen, denetim raporları, danışmanlık raporları, inceleme raporları, dönemsel raporlar ve faaliyet raporları doğrudan Üst Yöneticiye sunulur. ı) Raporun önemli bir hata veya eksiklik içerdiği sonradan anlaşılırsa; ilgili İç Denetçi tarafından yazılan düzelme notu, raporun dağıtımı yapılan bütün taraflara iletilir. i) Kalite Güvence ve Geliştirme Programı kapsamında yapılan Dış Değerlendirmeden geçilmesi durumunda denetim raporlarının Kamu İç Denetim Standartlarına uygun yapıldığı belirtilir. j) Raporların düzenlenmesi, sunulması ve saklanmasında gizlilik ilkesi gözetilir. k) Raporların yazılmasında doğruluk, tarafsızlık, açıklık, ölçülebilirlik, kısalık (öz), yapıcılık, tamlık, zamanlılık ve kararlılık (çözüm) ilkeleri göz önünde bulundurulur. Denetim Raporları MADDE 38- (1) İç denetçi tarafından yapılan her türlü uygunluk, performans, mali, bilgi teknolojisi ve sistem denetimi faaliyetleri sonucunda Denetim Raporları düzenlenir. (2) Denetim raporlarında; a) Denetimin amacı, b) Denetimin kapsamı, c) Denetim yöntemi, ç) Tespitler, d) Uygulanabilir öneriler, e) Eylem planı, f) Bulgunun önem düzeyi, Bulunması gereken temel unsurlardır. Ayrıca denetim raporlarında iyi uygulamalara ve başarılı performansa yer verilmelidir. (3) Denetim raporları Üst Yönetici tarafından değerlendirildikten sonra gereği için ilgili birimlere ve Strateji Geliştirme Daire Başkanlığı na gönderilir. DanıĢmanlık Raporları 23

MADDE 39- (1) İç denetçiler tarafından yapılan danışmanlık faaliyetleri sonucunda danışmanlık raporu düzenlenir. (2) Danışmanlık raporlarında; a) Denetimin amacı, b) Denetimin kapsamı, c) Denetim yöntemi, ç) Tespit ve Değerlendirmeler Bulunması gereken temel unsurlardır. Ġnceleme Raporları MADDE 40- (1) İç denetçiler, denetim ve danışmanlık faaliyetleri dışında başka adlarla faaliyet yürütemez; sadece yolsuzluk ve usulsüzlüklerin bildirilmesi durumunda inceleme faaliyeti yürütebilir ve inceleme raporu düzenleyebilir. (2) Usulsüzlük ve yolsuzluklara ilişkin olarak düzenlenen inceleme raporunda aşağıdaki hususlara yer verilir. a) Usulsüzlük ve yolsuzluklara ilişkin bulgular, deliller ve diğer bilgiler, b) Bilgisine başvurulanların açıklamaları, c) Usulsüzlük ve yolsuzluğun niteliği ve boyutu, ç) Tespit ve değerlendirmeler çerçevesinde varılan sonuçlar, tavsiyeler, alınması gereken önlemler ve yapılması gereken diğer işlemler, d) İnceleme konusuyla bağlantılı olarak tespit edilen ve denetim programının hazırlanmasında değerlendirilebilecek risk ve kontrol bilgileri ile bunlara ilişkin denetçi görüşü, Dönemsel Raporlama MADDE 41- (1) Koordinatör İç Denetçi, tarafından İç Denetim Biriminin performansına ilişkin olarak yıllık dönemsel değerlendirme raporu hazırlanır ve müteakip yılın Şubat ayı sonuna kadar Üst Yöneticiye sunulur. Üst Yönetici raporun bir örneğini Bakana sunar. 24

(2) Dönemsel raporlarda, denetim ve danışmanlık faaliyetleri ile izleme sonucunda ulaşılan tespitlere yer verilir. Yıllık Ġç Denetim Faaliyet Raporu MADDE 42- (1) İç denetim faaliyetleri sonucunda İç Denetim Birimi tarafından, yıllık İç Denetim Faaliyet Raporu düzenlenir. (2) Düzenlenen İç Denetim Faaliyet Raporu Üst Yöneticiye sunulur, bu rapor üst yönetici tarafından her yıl Şubat ayı sonuna kadar Kurula gönderilir. (3) İç denetim faaliyet raporunun düzenlenmesi ve sunulmasında denetim standartlarına uyulur. 25

SEKĠZĠNCĠ BÖLÜM TEKNĠK VE UZMAN PERSONEL ÇALIġTIRILMASI VE ĠÇ DENETÇĠLERĠN ORTAK ÇALIġMALARI Teknik ve Uzman Personel Görevlendirilmesi MADDE 43- (1) Özellikli alanlarda yapılacak denetim faaliyetleri kapsamında Kurum içinden ya da diğer idarelerden teknik veya uzman personel geçici süreli görevlendirilebilir. (2) Kurum içinden teknik veya uzman personel çalıştırılmasının gerekli olması halinde, İç Denetim Birimi tarafından Üst Yöneticiden gerekçeli bir onay alınır. Alınan bu onay uyarınca ilgili birimlerden uygun personelin görevlendirilmesi talep edilir. (3) Kurum dışından teknik personel çalıştırılmasının gerekli olması halinde Üst Yönetici, ihtiyacın mahiyetini belirterek diğer idareden teknik personel görevlendirilmesi talebinde bulunur. Durum bir yazı ile Kurula da en geç 10 iş günü içinde bildirilir. Teknik personel talep edilen idare en geç on iş günü içinde, ihtiyacı karşılayacak sayıda teknik personeli Kurumda görevlendirir. (4) Teknik personel görevlendirilmesi talebi ilgili idarelerce öncelikle karşılanır. Görevlendirmenin mümkün olmadığı haller, gerekçesiyle birlikte ilgili idare tarafından Kuruma bildirilir. Kurum, talebi karşılanmadığında, durumu alınan cevaplarla birlikte en geç 10 iş günü içinde Kurula bildirir. Teknik ve Uzman Personelin Yapabileceği ĠĢler MADDE 44- (1) İç denetçiler, Kurum içinden veya dışından görevlendirilen teknik veya uzman personelden yardım alabilirler. 26

(2) Teknik veya uzman personele müstakil denetim görevi verilemez. Bunlar, iç denetçilerle birlikte sadece çalışma kâğıtlarını paraflayabilirler. (3) Teknik veya uzman personel çalıştırılması halinde bu durum, ilgili denetim raporunda belirtilir. Ġç Denetçilerin Ortak ÇalıĢma Halleri MADDE 45- (1) Aşağıdaki hallerde, birden fazla idare iç denetçisi ortak çalışma yürütebilir: a) Birden fazla idareyi ilgilendiren faaliyetlerin denetimlerinin yapılması gerektiğinde. b) Bir iç denetim faaliyeti sırasında başka idareyi/idareleri ilgilendiren konuların ortaya çıkması halinde. c) İç denetçilerin, sertifika derecesinin düşürülmesi veya sertifikanın iptalini gerektiren fiillerinin bulunup bulunmadığının tespitiyle ilgili incelemelerde. ç) 15/10/2011 tarihli ve 28085 sayılı Resmî Gazete de yayımlanan İç Denetim Kalite Güvence ve Geliştirme Programı kapsamında yürütülecek dış değerlendirmelerde. d) Bilgi teknolojileri denetimi kapsamında başka idare iç denetçilerinden yararlanılması gerektiğinde. (2) Birinci fıkranın (a) ve (e) bentlerinde sayılan hallere ilişkin ortak çalışma ihtiyaçları, planlı faaliyetler olacağından, denetim programları hazırlanırken bu hususlar ayrıca dikkate alınır. (3) Bir idaredeki iç denetimin insan kaynağı kapasitesinin yetersizliği halinde veya başka idaredeki iç denetçilerin bilgi ve uzmanlığına ihtiyaç duyulduğunda ilgili üst yönetici, iç denetçi görevlendirilmesi için Kuruldan talepte bulunabilir. (4) Birinci fıkranın (a), (b) ve (e) bentleri çerçevesinde yürütülecek ortak çalışmalar, ilgili idarelerin iç denetim birimlerinin talebi üzerine, üst yöneticiler arasında doğrudan iletişim kurulmak suretiyle planlanır. (5) Ortak çalışmaya ilişkin iç denetçi görevlendirilmesi talebi ilgili idarelerce öncelikle karşılanır. Görevlendirmenin mümkün olmadığı haller, gerekçesiyle birlikte talepte bulunan idareye bildirilir. Talebi karşılanmayan idare, durumu alınan cevaplarla birlikte en geç 10 iş günü içinde Kurula bildirir. 27

(6) Ortak çalışmalarda koordinatörlük görevi, talepte bulunan idarenin kıdemli iç denetçisi tarafından yürütülür. (7) Planlı ortak çalışmalarda, çalışmanın süresi denetim programlarında gösterilir. Planlamanın mümkün olmadığı durumlarda, çalışmalar 2 (iki) ay içerisinde tamamlanır. Çalışmanın bu sürede tamamlanamaması halinde, durum talepte bulunulan idareye bildirilir. (8) İç denetçilerin ortak çalışması sonucunda hazırlanacak rapor, faaliyetin yürütüldüğü idarenin üst yöneticisine sunulur ve bir örneği de en geç 10 işgünü içinde Kurula gönderilir. Diğer idarelerin iç denetçileri de, raporun kendi idarelerini ilgilendiren bölümünü üst yöneticilerine sunarlar. (9) Ortak çalışma sonucu gerçekleşen denetimler ile elde edilen sonuçlar, iç denetim faaliyet raporlarında ayrıca gösterilir. 28

DOKUZUNCU BÖLÜM ĠÇ DENETĠM KAYNAKLARININ YÖNETĠMĠ VE GELĠġTĠRĠLMESĠ Ġç Denetim Kaynaklarının Yönetimi MADDE 46- (1) İç denetim için gerekli olan uygun niteliklere sahip personel de dahil tüm kaynakların temini ve yönetiminden Üst Yönetici sorumludur. Meslek Ġçi Eğitim MADDE 47- (1) İç denetçiye, üç yıllık süreçte asgari yüz saat meslek içi eğitim sağlanır. Meslek içi eğitim, Kurulun eğitim konusundaki düzenlemelerine riayet edilerek, iç denetçilerin ihtiyaçlarına ve taleplerine göre Üst Yönetici tarafından programlanır. 2) Meslek içi eğitim etkinliklerine iç denetim plan ve programında yer verilir. (3) Meslek içi eğitim programları eğitimden önce iç denetçilere duyurulur. Ġç Denetçilikte Derecelendirme MADDE 48- (1) İç denetçilikte derecelendirme, Yönetmeliğin 22 nci maddesinde belirlenen hususlara uygun olarak yapılır. Bu derecelendirme yapılırken kalite güvence ve geliştirme programı kapsamında yapılan değerlendirme sonuçları da dikkate alınır. (2) Kamu iç denetçi sertifikası; kıdem sırası ve kadro şartları yanında iç denetçinin yeterliliği, mesleki bilgi birikimi ve temsil yeteneği dikkate alınarak Kurumun teklifi üzerine Kurul tarafından derecelendirilir. Kurum puanlamaya ilişkin değerlendirmelerini; iç denetçilerin çalışmaları, hizmet içi eğitim etkinliklerine katılımı ve başarısını dikkate alarak Kurulun düzenlemelerine uygun olarak yapar. 29

(3) Kamu iç denetçi sertifika dereceleri, iç denetçilerin özlük haklarının tespitinde ve kariyerlerinin planlanmasında dikkate alınır. (4) Kıdem sırası ve kadro şartlarının oluşmasına rağmen derecelendirme yapılmaması durumunda, buna ilişkin gerekçeler ilgili iç denetçiye ve Kurula yazılı olarak bildirilir. Sertifika Derecesine Uygun Görevlendirme MADDE 49- (1) İç denetçiler, çalışma süresince edindikleri tecrübe ile sertifika derecelerine uygun olarak görevlendirilir. (2) A-1 ve A-2 sertifika düzeyindeki iç denetçiler; uygunluk denetimi, mali denetim ve sistem denetimi yaparlar. (3) A-3 ve A-4 sertifika düzeyindeki iç denetçiler ilave olarak, performans denetimi ve denetimin gözetimi faaliyeti yürütürler. (4) Bilgi teknolojileri denetimi, bu konuda özel uzmanlığı olan veya bu alanda yeterli sürede eğitim alan iç denetçiler tarafından yürütülür. Kurul, bilgi teknolojileri denetimine ilişkin ilave sertifikasyon şartı getirilebilir. (5) Denetimin sonuçlarına ilişkin olarak yürütülecek izleme denetimleri, söz konusu denetim türünün tabi olduğu sertifika düzeylerine sahip iç denetçiler tarafından yürütülür. alınır. (6) Ekip halindeki görevlendirmelerde, sertifika derecesi yüksek olan iç denetçi esas (7) Danışmanlık faaliyeti, Yönetmeliğin 30 uncu maddesine göre A-2 sertifika düzeyine yükselmiş iç denetçiler ile A-3 ve A-4 sertifika düzeyindeki iç denetçiler tarafından yürütülür. (8) Yeterli sertifika düzeyine sahip iç denetçi bulunmaması halinde, denetimin gözetimi faaliyeti, koordinatör iç denetçi veya Yönetmeliğin 30 uncu maddesine göre A-2 sertifika düzeyine yükselmiş iç denetçiler tarafından da yürütülebilir. (9) Yapılacak denetim faaliyetinin birden fazla alanı kapsaması veya görev alanının birden fazla iç denetçinin çalışmasını gerektirecek ölçüde geniş olması halinde denetim, farklı sertifika derecesine sahip denetçilerden oluşan bir grup tarafından ifa edilebilir. 30

Mesleki Yeterliliğin GeliĢtirilmesi MADDE 50- (1) Üst yönetici, iç denetçinin Yönetmeliğin 31 ve 32 nci maddelerinde belirtilen mesleki niteliklerini geliştirmesi için uygun ortamı hazırlar. (2) Bu amaçla Yönetmelikte belirlenen bilgi, yetenek ve niteliklerin oluşturulması yanında iç denetimle ilgili her türlü eğitim, konferans seminer gibi faaliyetlere katılma konusunda iç denetçilere gerekli imkân sağlanır. (3) Üst yönetici tarafından iç denetçinin uluslararası iç denetçi sertifikasına sahip olması için gerekli imkân ve kurumsal altyapı sağlanır. Üst yönetici tarafından iç denetçinin görevini ifa ederken ihtiyaç duyacağı özel ihtisas alanlarına ilişkin gerekli bilgi, beceri ve tecrübe sahibi uzmanlardan yardım alması sağlanır. Ġç Denetimde Kalite Güvencesi MADDE 51- (1) İç denetim faaliyetlerinin tüm yönleriyle değerlendirilmesi ile denetim standartları ve meslek ahlak kurallarına uygun olarak yürütülmesinin sağlanması için kalite güvence ve geliştirme programı oluşturulur. Programın oluşturulması ve uygulanmasında Kurulun 15.10.2011 tarih ve 28085 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan kararına uyulur. (2)Kalite güvence ve geliştirme programı çerçevesinde; a) İç denetim faaliyetlerinin ilgili mevzuat, kamu iç denetim standartları ve meslek ahlak kurallarına uygunluğu, b) İç denetim faaliyetlerinin kurumsal gelişim ve iyileşmeleri destekleme düzeyi, c) İç denetçilerin en iyi iç denetim uygulamalarından istifade edip etmedikleri, ç) Mesleki gelişim ve özen çerçevesinde yürütülen faaliyetler, gözden geçirilir ve değerlendirilir. (3) Kalite güvence ve geliştirme faaliyetleri; a) Kurum içi izleme faaliyetleri çerçevesinde gerçekleştirilen sürekli iç değerlendirmelerden, b) Birim faaliyet raporlarına eklenen yıllık iç değerlendirmelerden, c) Kurul tarafından beş yılda bir yapılması sağlanan dış değerlendirmelerden, oluşur. 31