Ege Corafya Dergisi, 18/(1-2) (2009), 73-84, zmir Aegean Geographical Journal, 18/(1-2) (2009), 73-84, Izmir TURKEY DAR SINIRLARA DAYALI PLANLAMANIN DETRLEBLRL VE HAVZA TEMELL L SINIRLARI ÖNERS Changeability of Planning Based on Administrative Boundaries and Proposal Boundaries of Provincial Based on Basin Mercan EFE DEÜ Mimarlk Fak. ehir ve Bölge Planlama Bölümü. Tnaztepe Yerlekesi, Buca-ZMR. mercan.efe@deu.edu.tr Burcu SILAYDIN AYDIN DEÜ Mimarlk Fak. ehir ve Bölge Planlama Bölümü. Tnaztepe Yerlekesi, Buca-ZMR. burcu.silaydin@deu.edu.tr Abstract The fact that the administrative organization which lays the foundations of decision generation process is not based on natural boundaries is one of the significant reasons for the inadequacy of the precautions taken and the decisions generated in planning for the protection of the nature and for the difficulties encountered in putting them into practice. In other words, the provincial boundaries which constitute the framework of the administrative organization where planning is currently authorized do not coincide with the natural boundaries. In this study, it was considered that river basins are natural boundaries which should be taken as a basis for the protection of water cycle - resources and it was aimed to the redefine the provincial boundaries compatible with basins. For the realization of the aim, changeability of provincial boundaries was examined and no criterion was identified regarding how the current provincial boundaries are determined. In the case of the absence of criteria hindering the said change, it was demonstrated that the provincial boundaries are changeable and thus the proposal of new provincial boundaries based on basin boundaries was generated. Key words: Ecology, city planning, natural boundary, river basin, province boundary. Öz Doann korunmas amacyla planlama alannda üretilen kararlarn ve alnan önlemlerin yetersizliinin ve uygulamaya aktarlmasnda karlan zorluklarn önemli bir nedenini, karar üretim sürecinin temellendii idari örgütlenmenin doal snrlara dayanmamas oluturmaktadr. Bir baka deyile, günümüzde planlamann yetkilendirildii idari örgütlenmenin çatsn oluturan il snrlar doal snrlarla örtümemektedir. Bu çalmada, su döngüsünün-kaynaklarnn korunmas için temel alnmas gereken doal snrlar olarak akarsu havzalar ele alnm ve il snrlarnn havzalara uyumlu yeniden tanmlanmas amaçlanmtr. Amacn gerçekleebilirliine dönük, il snrlarnn
74 Mercan EFE - Burcu SILAYDIN AYDIN deitirilebilirlii incelenmi ve mevcut il snrlarnn nasl belirlendiine ilikin herhangi bir kriter saptanmamtr. Anlan deiimi engelleyici kriterlerin yokluunda, il snrlarnn deitirilebilir olduu ortaya konmu ve böylelikle havza snrlarna dayal yeni il snrlar önerisi gelitirilmitir. Anahtar Kelimeler: Ekoloji, ehir planlama, doal snr, havza snr, il snr. Giri Su kaynaklarnn tükenmesi-niteliklerinin deimesi sorunu, küresel snma ve iklim deiikliinin de etkisiyle, günümüzdeki en önemli ekolojik sorunlardan biri haline gelmitir. ehir planlama, bu soruna yol açan faktörlerden birini oluturmaktadr. Çünkü ehir planlama eylem alannda, nüfusun, sektörlerin ve arazi kullanm biçimlerinin yerseçimi ve younluuna ilikin kararlar, su kaynaklarnn mevcut durumu gözetilmeksizin üretilmektedir. Dier bir deyile, planlama kararlar üst ölçekten alt ölçee tanmlanm bir snr kademelenmesi içinde üretilmekte ve eyleme geçirilmekte; ancak bu sürece su bir veri olarak dahil edilmemektedir. Planlamann eyleme snrlar, üst ölçeklerde birden çok ili içine alan ve bölge kabul edilen alanlar; alt ölçeklerde ise il snrlardr. Bilindii gibi il snrlar, yerel yönetimlerin yetki snrlardr. Yönetimler, bu snrlar içerisinde ald idari kararlaryla, her ekolojik, sosyal ve ekonomik unsuru etkilemektedir. Bu nedenle snr, ayn zamanda etki alan anlamna gelmektedir. Etki alan ise, planlama ile mekân biçimlendirmekte/dönütürmektedir. Bu etki alan içinde alnacak her türlü karar, alan snrlar içindeki ekolojik yapy da etkilemektedir. Ancak, idari snrlarn doal snrlarla örtümemesi, ekolojik yapnn kendi bütünsellii kavranmandan kendisini etkileyen kararlarn alnmasna neden olmaktadr. Özetle, planlamann eylem snrlar doal verilere göre belirlenmediinden, oluan mekânda ekolojik denge giderek bozulmaktadr. Dolaysyla, doann biçimlendirilmi hali olan kültürel mekân onun tama kapasitesine ve önemli bir verisi olan su döngüsüne göre ekillendirilmemektedir. Görüldüü gibi iki temel sorun vardr: 1. Etki alan ekolojik verileri temel alarak belirlenmi bir idari yap yoktur; 2. Böyle bir idari yapnn olmamas nedeniyle havza snrlarn veri alan bir planlama anlay da bulunmamaktadr. Birinci sorun, il snrlarnn havza snrlarna dayal olmamasndan kaynaklanmaktadr. Bu nedenle, doann belirleyici olarak sunduu önemli bir snr alannda (akarsu havzas snr) birkaç erk noktas karar verici duruma gelmektedir. Bu erk noktalar ise, öncelikle doa adna deil bal olduklar kurum ve kurulular (merkezi ve yerel örgütler) adna popülist kayglarla kararlar almaktadr. Özellikle, bal olunan kurum ve kurulular farkl ise sorun daha da büyümektedir. Çünkü, bu kez her bir erk noktas temsil ettii organ öne çkarma gayreti içine girmektedir. kinci sorun, birinci sorunla dorudan balantldr. Mekâna aktarlan planlarda suyu kriter alan veri alanlar yok denecek kadar azdr. Çünkü bunlar, su döngüsü ile ilikisi kapsamnda deil, yatrm yaplm ve/veya tamamlanm baraj alanlar vb. ekilde göz ard edilemeyecek projeleri ve bunun yan sra akarsu yüzeyleri gibi görünürlüü olan corafi alanlar içermektedir. Eyleme alannn su döngüsüne ve bu döngünün mekânda belirlenmi snrlar olan havzalara göre belirlenmi olmamas da planlamann ekolojik dengeye olumsuz müdahalesiyle sonuçlanmaktadr. Bu nedenle, il snrlar akarsu havzas snrlarna göre yeniden düzenlenmelidir. Havza Snrlar ile l Snrlarnn Karlatrlmas Mevcut Durum Türkiye de 26 akarsu havzas bulunmaktadr (ekil 1). Türkiye siyasi haritasnda verilen il snrlar (81 il) ile 26 olan akarsu havzalarnn snrlar ayn ölçekli haritalarla çaktrldnda snrlarn örtümedii ve bunun yan sra baz illerin birden fazla havza snr içinde kald görülmütür. Bu durum aadaki tabloda verilmitir (Tablo 1). Tablonun ortaya koyduu, 42 ilin 1, 28 ilin 2, 9 ilin 3, 2 ilin ise 4 havza snrnda yer alddr. Görüldüü gibi il snrlar havza snrlarna EGE CORAFYA DERGS
dari Snrlara Dayal Planlamann Deitirilebilirlii ve Havza Temelli l Snrlar Önerisi Changeability of Planning Based on Administrative Boundaries and Proposal of Provincial Boundaries Based on Basin 75 çakmamaktadr. Bu nedenle, yukarda da aktarld gibi, il ölçeinde doal verilere uygun kararlar üretilememekte ya da koruma amacyla alnan önlemler idari snrn son bulduu yer itibariyle kesintiye uramaktadr. Dolaysyla bu iki snrn birbirine uygun hale getirilmesi gerekmektedir. Buna karn doann snrlar deitirilemez. O halde doaya uygun hale getirilmesi gereken, il snrlardr. Bu nokta da, il snrlar deitirilebilir mi, sorusu gündeme gelmektedir. Bir sonraki bölümde, il snrlarnn deitirilebilir olup/olmadn saptamak amacyla, Türkiye Cumhuriyeti il snrlarnn nasl olutuu konusu hem Osmanl Devleti ile ilikisi ve hem de kendi yasal mevzuat kapsamnda aktarlmaktadr. Ardndan, Türkiye nin 67 ilden 81 ile deiimi, il saysndaki arta etki eden faktörlerle birlikte yorumlanmakta ve devamnda il snrlar deitirilebilir mi sorusu yantlanmaktadr. l Snrlarnn Deitirilebilirlii Literatür taramas ller daresi Genel Müdürlüü (GM) Resmi Web Sitesinde (2008a), 5442 Sayl l daresi Kanununa göre il ilçe ve bucak kurulmas ile ilgili temel üç kriter bulunmaktadr. Bunlar corafi durum, ekonomik artlar ve kamu hizmetlerinin gerekleridir. Ancak yasal hüküm olmamakla birlikte il ve ilçe kurulularnda bir takm nesnel esaslara göre hareket edilmeye çallmaktadr. l olabilecek ilçeler tespit edilirken; il aday ilçelerin nüfus ve gelimilik durumuna, etkiledii alana, ekonomik, eitim, ehirleme, ulam durumu ile mevcut resmi ve özel kurum ve kurululara, resmi makamlarn görülerine, halkn il olma beklentisine ve bu amac gerçekletirme gayretlerine, ilçelerin ayrlacaklar illere ekonomik ve idari yönden olumsuz etkilerine göre birtakm kstaslar göz önünde tutulmaktadr denilmektedir. Bu ifadede, yeni il kurulmas ile ilgili bir takm kriterler ortaya konmutur. Ancak bu kriterlerin somut araçlarnn neler olduu net deildir ve ifade de belirtildii gibi olas nesnel esaslara yönelik yasal hüküm bulunmamaktadr. Türkiye de il snrlarn belirleyen kriter(ler) olup olmadnn ve varsa bunlarn neler olduunun saptanabilmesi amacyla, öncelikle bu kapsamdaki mevcut mevzuat (5442 sayl l daresi Kanunu, 5272 Belediye Kanunu, 5302 l Özel daresi Kanunu, 5391 l Özel daresi Kanununda Deiiklik Yaplmasna Dair Kanun) incelenmitir. Sonuçta, günümüz il snrlarnn nasl oluturulduuna ilikin herhangi bir kriterin olmamasnn yan sra, olas bir snr deiikliinde temel alnabilecek bir veri ve/veya yasal bir dayanak bulunmad ortaya çkmtr. Mevcut yönlendirici yasal çerçeve, yukarda belirtildii gibi, sadece bir ilin kurulup/kurulamayacana ilikin bir takm kriterlerle snrldr. Bu, GM tarafndan öyle anlatlmaktadr: Halen Genel Müdürlüümüz bünyesinde Anayasada öngörülen kriterler çerçevesinde çeitli kamu kurulularnn ihtiyaçlarna cevap verecek optimum il alannn ne olmas gerektiinin aratrlmasna devam edilmekte, il ve ilçelerin sahip olmalar gereken azami ve asgari nüfus miktarnn, yüz ölçümünün gelir kaynaklarnn, maliyetlerinin, salayacaklar sosyo-ekonomik faydann tespitine gayret edilmektedir. Her ne kadar mülki idare bölümlerinin tekilini bir takm matematik ölçülere istinat ettirmek imkânsz ve ayn zamanda mahzurlu ise de, yeniden düzenleme çalmalar srasnda bu normlardan yararlanmak mümkün olacaktr (GM, 2008b). Aranlan bilgiye güncel literatürden ulalamadndan geçmie dönük bir inceleme gereklilii domutur. Bu dorultuda, ller daresi nin Resmi Web Sitesi nde sunulan tarihçe bölümünden yararlanarak 1836 ylnda kurulan Dahiliye Nezareti nin (bugünün ller daresi) tekilat yaps ve görevlerinin zaman içerisindeki deiimi-geliimi incelenmitir. Burada, Dahiliye Nezareti nin görevlerini tanmlayan 1913 tarihli dare-i Umumiye-i Vilayet Kanunu ve onun yürürlükten kaldrlmasndan sonra çkarlan 1929 tarihli Vilayet daresi Kanunu, 1949 tarihli l daresi Kanunu ve bunlara ek olarak ilgili dier kanunlar dorultusunda, Osmanl dan günümüze mülki idare sisteminin deiimine ve illerin kurulma tarihlerine ilikin bilgilerin olmasna karn il snrlarnn kim/hangi kurulu tarafndan ve neye dayanarak çizilmi olduuna dair hiçbir bilgiye ulalamamtr. Bu nedenle, Türkiye nin il snrlar ile Osmanl mparatorluu idari snrlar arasnda olas bir snr uyumu EGE CORAFYA DERGS
76 Mercan EFE - Burcu SILAYDIN AYDIN üzerinde düünülmü ve iki dönemin idari bölünmesine ilikin bir karlatrma yaplmtr. Osmanl mparatorluu nun dari Snrlar ile Kurulan liki lk Osmanl devrinde idari birim sancakt ve idarede sancak temeline dayanan bölümlenme, eyalet birimlerine ramen 19. yy.a kadar devam etmi, ancak Tanzimat tan sonra taradaki örgütlenme vilayet (eyalet) esasna göre düzenlenmitir (Ortayl, 1979). Osmanl mparatorluu eyaletlerden olumakta; eyaletler ise sancaklara bölünmektedir....[s]ancak, askeri, idari, mali yönden tmar sistemi içerisinde Osmanl mparatorluunun tara yönetiminde ana birimdir, (Ortayl, 1979). Sancaklar kazalara ve kazalar köylere ayrlmaktadr. Görüldüü gibi bu haliyle Osmanl daki sancak, günümüzde il ile benzerlik göstermektedir. Tablo 1. ller ve Dahil Olduklar Havzalar (The Provinces and the River Basins Including Them) l Ad Havza Ad l Ad Havza Ad l Ad Havza Ad Adana 18-19-20 Edirne 1-2 Malatya 21 Adyaman 21 Elaz 21-26 Manisa 4-5 Afyon 7-8-11 Erzincan 21 Mardin 21-26 Ar 21-24 Erzurum 21-23-24 Mersin 17-18 Aksaray 15-16 Eskiehir 12 Mula 7-8 Amasya 14 Gaziantep 19-20-21 Mu 21 Ankara 12-15-16 Giresun 22 Nevehir 15 Antalya 8-9 Gümühane 22 Nide 16-17 Ardahan 23-24 Hakkari 26 Ordu 22 Artvin 23 Hatay 19 Osmaniye 20 Aydn 7 Idr 24 Rize 22 Balkesir 2-3-4 Isparta 9-10 Sakarya 12 Bartn 13 stanbul 2-13 Samsun 14-15-22 Batman 26 zmir 4-5-6 Siirt 26 Bayburt 22-23 Kahramanmara 21 Sinop 13-15 Bilecek 12 Karabük 13 Sivas 15-21 Bingöl 21 Karaman 16-17 anlurfa 21 Bitlis 25-26 Kars 24 rnak 26 Bolu 12-13 Kastamonu 13-15 Tekirda 1 Burdur 8-9 Kayseri 16-18 Tokat 14 Bursa 1-3-12 Krkkale 15 Trabzon 22 Çanakkale 2-4 Krklareli 1 Tunceli 21 Çankr 13-15 Krehir 15 Uak 5-7 Çorum 14-15 Kilis 19 Van 25-26 Denizli 07.Au Kocaeli 2 Yalova 2 Diyarbakr 26 Konya 11-12-16-17 Yozgat 14-15 Düzce 12 Kütahya 3-5-11-12 Zonguldak 13 EGE CORAFYA DERGS
dari Snrlara Dayal Planlamann Deitirilebilirlii ve Havza Temelli l Snrlar Önerisi Changeability of Planning Based on Administrative Boundaries and Proposal of Provincial Boundaries Based on Basin 77 Bu nedenle, Hicri 1306 Miladi 1890 tarihli idari taksimatn gösteren Peker, 1984 ün haritasndan yararlanlarak yola çklan varsaymdan hareketle Osmanl mparatorluu nun bugünkü Türkiye snrlarna karlk gelen topraklar incelenmitir. Ortayl nn (1979) da sancak taksimatnn eyaletlere ksmen sabit kaldn söylemesi, bu incelemeyi tutarl klmtr. Bu incelemede, Osmanl daki sancaklar, vilayetleri ile kaydedilmi, her bir sancan, bugün Türkiye deki il olup olmamas incelenmi, kullanlan haritaya dayal olarak bir snr deiiklii saptamas yaplmtr. Snr deiiklii saptamasnda, sancak ve il merkezleri ve 67 il temel alnmtr. Buna göre, Osmanl da sancak iken, günümüze il olarak tanan birimlerin, snrlarnda nasl bir deiim olduu kabaca ortaya konmaktadr. Bunun için, %25 ve altnda, %50 ve %25 aras ve %50 ve üzeri biçiminde üç derece belirlenerek günümüzde il olan sancaklarn ne ölçüde snr deiiklii gösterdii ortaya konmutur (Tablo 2). Ancak, saptama, ölçümlere deil gözleme dayandndan sadece üç derece belirlenmitir. Dolaysyla buradaki saylar, bir ölçmeyi ve/veya bu kapsamdaki bir yöntemi uygulamak açsndan deil, günümüz il snrlarnn Osmanl nn sancak snrlarndaki deiikliklerle olutuunu göstermek açsndan önem tamaktadr. Buna ek olarak merkezler temel alndndan saylar, sancak snrlar içinde kalan alanla il snrlar içinde kalan alann çakma yüzdelerini ortaya koymaktadr. Deerlendirilen bilgiler aadaki tabloda verilmitir. Tablo 2, Osmanlda ki 50 adet sancan, günümüze il olarak tandn ortaya koymaktadr. Bunlarda görülen snr deiiklii oranlar; %25 ve alt olan il says 17, oran % 34, %25-50 aras olan il says 20, oran %40, %50 ve üstü olan il says 13, oran %26 dr. Buna ek olarak, Osmanl Dönemi ndeki durumlar ile günümüz idari snrlar arasnda ilikisi görülen snrlar öyledir (Bunlar, Peker (1984) te yeralan Osmanl mparatorluu dari Taksimat ve Posta ubeleri Haritas ndan yararlanarak saptanmtr): kaza ve nahiye olup günümüzde il olanlar: Çorum, Zonguldak, Nevehir, Mersin, Hatay, Gaziantep (Ayntap), Ordu, Ar, Giresun, Artvin, Kars, Çanakkale (Kale-i Sultaniye), Uak, Sakarya, Eskiehir. snr d olup günümüzde il olanlar: Ar, Artvin, Kars. kaza ve nahiye olup, günümüzde sonradan il olanlar: Yalova, Bartn, Osmaniye, Kilis, Bayburt, Aksaray, Karaman. snr d olup, günümüzde sonradan il olanlar: Ardahan. yararlanlan haritada (Peker,1984), köylere ilikin bilgi olmadndan muhtemelen köy olduu varsaylan ve günümüzde il olanlar: Adyaman, Tunceli. muhtemelen köy olup, günümüzde sonradan il olanlar: Karabük, Krkkale, Düzce, Idr, Batman, rnak. 67 il gözönünde bulundurulduunda, günümüzdeki illerin %74,6 s; 81 il göz önünde bulundurulduunda da %61 i Osmanl daki sancaklardr. Burada 67 ili temel alarak, yaklak %75 orann esas almak yerinde bir karar olacaktr. Çünkü bu 67 il, Türkiye Cumhuriyetinin illeridir ve 81 il Cumhuriyet Döneminde sonradan yaanan bir deiime iaret etmektedir. Bu oran, Cumhuriyet Dönemi illerinin oluumunda, Osmanl Döneminden gelen idari snrlarn temel alndn ortaya koymaktadr. Çünkü, imparatorluktan cumhuriyete deien bir yönetim biçimi yaanm olmakla birlikte, idari yönetim merkezlerinin deimedii görülmektedir. Bu noktada, nüfusun birikim noktalar olarak sancak merkezlerinin günümüze il merkezleri olarak tandn düünmek de mümkündür. Ancak, il snr deiiklii oranlarnn göz önünde bulundurulmas, yaplan saptamay desteklemektedir. Ülkemizde, 15 yllk bir zaman dilimi içinde 14 ilçe il statüsüne kavuturulmu ve toplam il says EGE CORAFYA DERGS
78 Mercan EFE - Burcu SILAYDIN AYDIN 67 den 81 e yükseltilmitir. Bu saysal art, ayn zamanda snr deiikliklerine iaret etmektedir. l snrlarnn deiimi, ülkemizde, bir ilçenin il ilan edilmesi ve kendisine birkaç ilçenin balanmas eklinde yaanmtr. Kendisinden ayrlan ilçeler ise, il snrnn deimesine neden olmutur. lçelere il statüsü kazandrlmasnn arkasnda politik bir takm çkarlarn varolduu bilinen bir gerçektir. Bu gerçeklik, ayn zamanda, ülkemizde il snrlarnn kolayca deitirilebildiinin de göstergesidir. Özetle: mevcut il snrlarnn belirli kriterlere göre çizilmemi olmas, il merkezlerinin/snrlarnn Osmanl Dönemi sancak sisteminde köken bulmas, istendiinde genelde politik nedenlerle bu snrlarn deitirilebilmesi ve bir idari birimin mali kaynaklarnn nüfusuyla orantl saptanmas ve bunun da snrdan çok merkezler için balayc bir unsur oluturmas, il snrlarnn deiebilirliini ortaya koymaktadr. Bu dorultuda, bir sonraki bölümde havza snrlarna temelli yeni il snrlar önerisi gelitirilmektedir. Havza Temelli l Snrlar Önerisi l snrlarn, akarsu snrlarna uyumlatrmak amacyla öncelikle ayn ölçekli il ve ilçe snrlarn merkezleriyle beraber gösteren Türkiye Siyasi Haritas ile 26 akarsu havzasn gösteren harita çaktrlmtr. Yukarda da deinildii gibi il snrlar havza snrlaryla örtümemi ve ayn durum pek çok ilçede de gözlenmitir. Bu noktada hangi ilçenin hangi il snr içinde braklmas gerektii önem kazanmaktadr. Bu durumda, ilçenin merkezi temel alnm ve o ilçenin merkezi hangi havzann snr içinde kalyorsa, ilçe, merkezi yine ayn havzann içinde kalan en yakn ile balanmtr. Merkeze göre karar verilmesinin iki nedeni bulunmaktadr: 1. Snr önerisi mevcut idari yaplanmay deitirmeden onu doayla uyumlu hale getirecektir. 2. Merkezler, nüfusun younlat alanlardr. Merkeze göre karar verileceinin belirlenmesinin ardndan, tam, merkez ve az eklinde üçlü bir nitelendirme yaplmtr. tam: ilçe snrlarnn tamamen, merkez: ilçe snrnn tamamnn deil, merkezinin, az: ise, ilçe snrnn merkez hariç bölümünün havzaya girdiini tanmlamaktadr. Tam ile nitelendirilen ilçeler bulunduklar havzada ve dahil olduklar illerde braklmtr. Ancak, merkez ve az olarak nitelendirilen ilçeler için u yöntem izlenmitir: Merkezleri ayn havzada olan bir il ve ilçesi için karar verilirken, bu ilçenin merkezinin dndaki alan kendisine en yakn bir baka ilçeye dahil edilmitir. Buna ek olarak ilin kendisi ile ilçesi ayr havzalarda yer alyorsa, bu ilçe kendisine en yakn ile yeni ilçe olarak dahil edilmitir. Yöntemin, Gediz Havzas için durumu aadaki Tablo 3 te verilmitir. Ardndan havzalara dayal olarak yaplan kabullere göre, Gediz Havzas ndaki sadece Manisa ilinin kald ve yeni ilçe merkezlerine sahip olduu görülmütür. Durum, mevcut ve öneriyle birlikte Tablo 4 te verilmitir. ekil 2, ayn yöntem izlenerek Türkiye için oluturulan yeni il snrlar önerisini göstermektedir. Öneri, il ve ilçe snrlarnn havza snrna uyumlatrlmasnda Samsun un Kurtulu Sava Tarihi ndeki öneminin farknda olup uygulamalarda gözetilmesi gerektiinin altn çizmektedir. EGE CORAFYA DERGS
dari Snrlara Dayal Planlamann Deitirilebilirlii ve Havza Temelli l Snrlar Önerisi Changeability of Planning Based on Administrative Boundaries and Proposal of Provincial Boundaries Based on Basin 79 Tablo 2a. Sancak ve l Snrlarnn Karlatrlmas (The Comparison Between The Sancak and Province Boundaries) Osmanl mparatorluu Türkiye Cumhuriyeti Vilayet Sancak Bugünkü Durum Snr Deiiklii %50+ %50-25 %25- zmir l + Manisa l + Aydn Aydn l + Denizli l + Mula l + Midilli Snr d Konya l Antalya l Konya Burdur l Hamid l (Isparta) Nide l Brusa l (Bursa) + Karesi l (Balikesir) + Hüdavendigar Bilecik l + Kütahya l + Karahisar l (Afyon) + zmit stanbul l + zmit l + Edirne l + Krkkilise l (Krklareli) + Edirne Tekfurda l (Tekirda) + Dedeaaç Snrd Gümülcene Snrd Gelibolu lçe(çanakkale) Biga Biga lçe(çanakkale) Ankara l + Ankara Krehri l (Krehir) + Yozgat l + Kayseriye l (Kayseri) + Trabzon l + Trabzon Samsun l + Gümühane l + Rize l + EGE CORAFYA DERGS
80 Mercan EFE - Burcu SILAYDIN AYDIN Tablo 2b. Sancak ve l Snrlarnn Karlatrlmas (The Comparison Between The Sancak and Province Boundaries) Osmanl mparatorluu Türkiye Cumhuriyeti Vilayet Sancak Bugünkü Durum Snr Deiiklii %50+ %50-25 %25- Erzurum l + Erzincan l + Erzurum lçe Dou Bayazt Beyazt (Ar) Bitlis l + Bitlis Mu l + Siirt l + Çapakçur l (Bingöl) + Diyarbekir l (Diyarbakr) + Diyar- Bekir Ergani lçe(diyarbakr) Mardin l + Harput l (Elaz) M. Aziz Malatya l + Hozat lçe (Tunceli) + Sivas l + Amasya l + Sivas Tokat l + lçe- Karahisar- Sarki ebinkarahisar (Giresun) Adana l + Silifke lçe (Mersin) Adana Cebeli - Bereket - Sis - Halep Snr d Urfa l + Halep l (Kahraman Mara + Mara) Van Van l + Çölemerik l (Hakkari) + Kastamoni l (Kastamonu) + Kastamoni Bolu l + Sinop l + Kengiri l (Çankr) + EGE CORAFYA DERGS
dari Snrlara Dayal Planlamann Deitirilebilirlii ve Havza Temelli l Snrlar Önerisi Changeability of Planning Based on Administrative Boundaries and Proposal of Provincial Boundaries Based on Basin 81 Tablo 3. Gediz Havzas na Göre l ve lçelerin Durumu (The Condition of Provinces and Districts in River Basin of Gediz) Havza Ad l Ad lçeler Tam Merkez Az Balkesir Sndrg Denizli Buldan Güney Menemen Foça Merkez zmir Kemalpaa Kiraz Ödemi Alaehir Merkez Gördes Akhisar 5-Gediz Gölmarmara Saruhanl Manisa Köprüba Turgutlu Kula Demirci Selendi Salihli Sargöl Kütahya Pazarlar aphane Simav Gediz Merkez Eme Uak Ulubey Banaz Tablo 4. Gediz Havzas nn Öneri li ve lçeleri (The Proposed Provinces and Districts of River Basin of Gediz) Havza Ad l Ad 5- Gediz Manisa lçeler Mevcut Ahmetli Akhisar Alaehir Demirci Gölmarmara Gördes Krkaaç Köprüba Kula Merkez Salihli Saruhanl Selendi Soma Turgutlu Sargöl Öneri Ahmetli Akhisar Alaehir Demirci Gölmarmara Gördes Çanakkale ye baland. Köprüba Kula Merkez Salihli Saruhanl Selendi Çanakkale ye baland. Turgutlu Sargöl Pazarlar (Kütahya) aphane (Kütahya) Gediz (Kütahya) Menemen (zmir) Foça (zmir) Sndrg (Balkesir) EGE CORAFYA DERGS
dari Snrlara Dayal Planlamann Deitirilebilirlii ve Havza Temelli l Snrlar Önerisi Changeability of Planning Based on Administrative Boundaries and Proposal of Provincial Boundaries Based on Basin 83 EGE CORAFYA DERGS
84 Mercan EFE - Burcu SILAYDIN AYDIN Sonuç Bu çalmann en önemli eksiklii, yeni il snrlarnn belirlenmesine yönelik tarafmzdan oluturularak izlenen yöntemde, sadece doal bir verinin (akarsu havzalar) dikkate alnarak, sosyoekonomik verilerin kullanlmam olmasdr. Bu nedenle çalma, havza snrlarna dayal yeni bir il örgütlenmesi çabasnn ilk aamas olarak düünülmelidir. zlenen yöntemde, tamamen doal veriler ve corafi yaknlk kriter olarak kullanlmtr. Çalmann daha güçlü bir hale gelmesi, temelde yine akarsu havzalarn kullanan ve sosyo-ekonomik verilerle desteklenen yeni çalmalarla mümkün olacaktr. Çalmaya, Türkiye nin il snrlarn belirlemeye yönelik hiçbir kriter yoktur varsaymndan hareketle balanmamtr. Aksine çalmaya, böyle kriterlerin olduu düünülerek bu kriterlerin neler olduunu belirlemek için yaplan literatür aratrmasyla balanmtr. Ancak, ne ilgili disiplinlerin (tarih, corafya, ehir planlama gibi) literatürlerinde ne yasal-yönetsel mevzuatta ne de kurumsal aratrmalarda böyle bir bilgiye ulalmtr. Bu nedenle, çalmada böyle bir bilgiyi aramaya yönelik Osmanl dan günümüze deiim incelenmitir. Havza temelli planlama, doal kaynaklarn korunmasna yönelik planlama anlaynn önemli bir aamas/bölümüdür. Henüz Devlet Planlama Tekilat (DPT) tarafndan hazrlanan Kalknma Plann da bir yer tutmasa bile, havza temelli planlama anlay, verilen plann alt çalma komisyonlarndan biri olan Bölgesel Gelime Komisyon unun üzerinde önemli durduu bir konudur. Ayrca, su kaynaklarnn korunmasna yönelik Avrupa Birlii (AB) Su Çerçeve Direktifi de havza temelli planlama anlaynn önemini vurgulamaktadr. Öte yandan, bu anlayn uygulamada ilerlik kazanabilmesi, ilgili örgütsel yapnn uygun zemini salamas ile olanakl olacaktr. Öte yandan, NUTS snrlarnn il snrlarna dayanmas, l Özel daresi Kanunu ile valiliklere il çevre düzeni plan yapma yetkisinin verilmesi ve 1/100 000 ölçekli Çevre Düzeni Planlarnn da il snrlarna dayal hazrlanyor olmas, havza temelli il snrlarnn önemini artrmaktadr. Sonuçta, il snrlarnn havza snrlar belirleyiciliinde yeniden tanmlanmas önem kazanmaktadr; çünkü böyle bir deiim, sadece planlama alannda deil ayn zamanda ülke kalknma programlarnda da havzaya dayal önerilerin gelitirilmesini idari örgütlenme balamnda olanakl klacaktr Referanslar ller daresi Genel Müdürlüü Resmi Web Sitesi. (2008a). l Kurulmas Çalmalar. (Alntlama tarihi Eylül 2009). Eriim adresi: http://www.illeridaresi.gov.tr/default_b0.aspx?content=121. ller daresi Genel Müdürlüü Resmi Web Sitesi. (2008b). Osmanldan Günümüze ller daresi Genel Müdürlüü. (Alntlama tarihi Mart 2009). Eriim adresi: http://www.illeridaresi.gov.tr/default_b0.aspx?content=62. Ortayl,. (1979). Türkiye dare Tarihi. Türkiye ve Ortadou Amme daresi Enstitüsü Yaynlar, No: 180, Ankara. Peker, U. A., (1984). Osmanl mparatorluu dari Taksimat ve Posta ubeleri Hicri 1306 Miladi 1890. Kurtulu Ofset Basmevi, Ankara. EGE CORAFYA DERGS