İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ... III İÇİNDEKİLER... V 1. BÖLÜM DIŞ TİCARET TEORİSİ 1.Dış Ticaretin Nedenleri... 1 2.Klasik Dış Ticaret Teorileri... 3 a)mutlak Üstünlükler Teorisi... 4 b)karşılaştırmalı Üstünlükler Teorisi... 5 c)fırsat Maliyetleri... 7 d)faktör Oranları Teorisi... 7 -Heckscher-Ohlin Faktör Donatımı Teorisi... 8 -Faktör Fiyat Eşitliği Teorisi... 9 -Stolper-Samuelson Gelir Dağılımı Teorisi... 10 -Rybczynski Teorisi... 11 3.Dış Ticareti Açıklayan Alternatif Teoriler... 12 a)varlık Teorisi... 12 b)teknolojik Açık Teorisi... 12 c)yeni Mal Geliştirme Teorisi... 13 d)yetişkin İşgücü Teorisi... 13 e)tercihlerde Benzerlik Teorisi... 14 f)ölçek Ekonomileri Teorisi... 14 g)monopollü Rekabet Teorisi... 15 V
2. BÖLÜM DIŞ TİCARET POLİTİKASI 1.Dış Ticaret Politikasının Amaçları... 17 2.Dış Ticaret Politikasının Araçları... 18 a)gümrük Tarifeleri... 18 b)ithalat Kotaları... 20 c)ithalat Yasakları... 21 d)kambiyo Kontrolü... 22 e)ithalat Teminatları... 22 f)çoklu Kur Uygulamaları... 23 g)fark Giderici Vergiler... 23 h)yurtiçi Sübvansiyonlar... 24 ı)ihracat Vergileri... 25 i)ihracat Sübvansiyonları... 26 j)damping... 26 k)görünmez Engeller... 27 l)gönüllü İhracat Kısıtlamaları... 28 m)ihracatın Teşvik Edilmesi... 29 -Gümrük Tarifeleri... 29 -İhracatta Prim Sistemi... 29 -İhracatta Vergi İadesi ve Vergi İndirimi... 31 -Girdi Teşvikleri... 32 -Devlet Yardımları... 32 n)türkiye'de İhracata Yönelik Devlet Yardımları... 32 -Araştırma Geliştirme Teşvikleri... 33 -Çevre Maliyetlerinin Desteklenmesi... 33 -Pazar Araştırması Desteği... 34 -Yurt Dışı Ofis-Mağaza Açma Desteği... 34 -Yurt Dışı Fuar ve Sergi Desteği... 35 -Uluslararası Nitelikteki Yurtiçi İhtisas Fuarlarının Desteklenmesi... 36 -İhracatta Tarım Destekleri... 36 -İstihdam Desteği... 36 -Eğitim Desteği... 37 -Ürünlerin Dış Pazarlarda Markalaşması, Tanıtımı ve Tutundurulması ve İmajının Yerleşmesi Faaliyetleri Desteği... 37 -Patent, Faydalı Model Belgesi İle Endüstriyel Tasarım Desteği... 38 VI
3.Karşılıklı Ticaret Sistemleri... 38 a)takas... 38 b)kliring... 40 c)karşılıklı Satın Alma (Bağlı Muamele)... 41 d)aktarma Ticareti (Switch)... 42 e)değiş Tokuş (Swap)... 43 f)geri Satın Alma (Buy-Back)... 43 g)fason İmalat... 44 h)yap-işlet-devret... 45 i)dengeleme Anlaşmaları (Offset)... 45 j)satın Al-Sat (Buy-Sell)... 46 3. BÖLÜM DÖVİZ PİYASASI 1.Döviz Piyasasının Tanımı... 47 2.Döviz Piyasasının Fonksiyonları... 48 3.Döviz Kurunun Oluşumu... 49 4.Döviz Talebi... 50 5.Döviz Arzı... 51 6.Döviz Piyasasında Denge ve Döviz Kuru... 52 7.Döviz Kuru Sistemleri... 53 a)sabit Kur Sistemi... 54 b)dalgalı Kur Sistemi... 55 8.Döviz Arbitrajı... 56 9.Döviz Spekülasyonu... 57 10.Konvertibilite... 57 4. BÖLÜM ÖDEMELER BİLANÇOSU 1.Ödemeler Bilançosunun Tanımı... 59 2.Ödemeler Bilançosunun Hesap Gurupları... 60 a)cari İşlemler Dengesi... 60 b)sermaye Hareketleri... 61 c)net Hata ve Noksan... 62 d)rezerv Hareketleri... 62 3.Ödemeler Bilançosu Açıklarının Nedenleri... 63 VII
a)yapısal Nedenler... 63 b)iktisadi Dalgalanmalar... 64 c)arızi Nedenler... 64 d)istikrar Bozucu Spekülasyon... 64 4.Ödemeler Bilançosu Açıklarını Önlemeye Yönelik Politikalar... 65 5.BÖLÜM İHRACAT VE İTHALAT İŞLEMLERİ 1.İhracat İşlemleri... 67 a)özellik Arz Etmeyen İhracat... 68 b)kayda Bağlı İhracat... 69 c)özelliği Olan İhracat... 69 -Kredili İhracat... 69 -Konsiye İhracat... 69 -Transit Ticaret... 70 -Ticari Kiralama Yoluyla Yapılacak İhracat... 70 -Bağlı Muamele veya Takas Kapsamında Yapılacak İhracat... 71 -Bedelsiz İhracat... 71 -Yurtdışı Müteahhitlik Hizmetleri Kapsamında Yapılacak İhracat... 72 2.İthalat İşlemleri... 73 6.BÖLÜM DIŞ TİCARETTE KULLANILAN BELGELER 1.Ticari Belgeler... 76 a)proforma Fatura... 76 b)ticari Fatura... 76 c)navlun Faturası... 77 d)konsolosluk Faturası... 77 2.Taşıma Belgeleri... 78 a)konşimento ve Çeşitleri... 78 -Nama Yazılı Konşimento... 79 -Emre Yazılı Konşimento... 79 -Hamiline Yazılı Konşimento... 79 -Tesellüm Konşimento... 79 -Yükleme Konşimento... 80 -Temiz Konşimento... 80 VIII
-Kirli Konşimento... 80 -Bayat Konşimento... 80 b)taşıma Senetleri... 80 -Karayolu Taşıma Senedi (CMR)... 80 -Havayolu Taşıma Senedi (AWB)... 81 -Demiryolu Hamule Senedi (CIM)... 82 -Nakliyeci Makbuzları... 82 -FIATA Belgeleri... 82 -Posta Makbuzu... 82 -TIR Karnesi... 82 3.Diğer Belgeler... 84 a)kontrol Belgesi... 84 b)bitki Sağlık Sertifikası... 85 c)veteriner Sertifikası... 86 d)borsa Tescil Beyannamesi... 86 e)menşe Şahadetnamesi... 86 f)form A... 87 g)dolaşım Belgeleri... 88 -ATR Dolaşım Sertifikası... 88 -EUR.1 Dolaşım Belgesi... 89 h)çeki Listesi... 89 ı)koli Listesi... 90 i)ekspertiz Raporu... 90 j)gözetim Belgesi... 90 k)helal Belgesi... 91 l)koşer Sertifikası... 91 m)sigorta Poliçesi... 91 7.BÖLÜM DIŞ TİCARETTE TESLİM ŞEKİLLERİ 1.İşyerinde Teslim(EXW)... 95 2.Taşıyıcıya Teslim(FCA)... 95 3.Gemi Yanında Teslim(FAS)... 95 4.Gemi Bordasında Teslim(FOB)... 96 5.Mal Bedeli ve Navlun(CFR)... 96 6.Mal Bedeli, Sigorta ve Navlun(CIF)... 96 IX
7.Taşıma Ücreti Ödenmiş Olarak Teslim (CPT)... 97 8.Taşıma ve Sigorta Bedeli Ödenmiş Olarak Teslim(CIP)... 97 9.Sınırda Teslim(DAF)... 97 10.Gemide Teslim(DES)... 97 11.Rıhtımda Teslim(DEQ)... 98 12.Gümrük Resmi Ödenmeksizin Teslim(DDU)... 98 13.Gümrük Resmi Ödenmiş Teslim(DDP)... 98 8.BÖLÜM DIŞ TİCARETTE ÖDEME ŞEKİLLERİ 1.Peşin Ödeme... 102 a)nakit Ödeme... 102 b)havale İle Ödeme... 103 c)prefinansman... 104 2.Mal Mukabili Ödeme... 104 3.Vesaik Mukabili Ödeme... 105 4.Kabul Kredili Ödeme... 107 5.Akreditifli Ödeme... 110 a)akreditifli Ödemede Yeralan Taraflar... 110 -Akreditif Amiri(İthalatçı)... 111 -Amir Banka (İthalatçının Bankası)... 111 -Lehdar (İhracatçı)... 111 -Muhabir Banka (İhracatçının Bankası)... 111 b)akreditifte Süreler... 113 -Akreditif Vadesi... 113 -Yükleme Vadesi... 113 -İbraz Vadesi... 113 c)akreditif Çeşitleri... 113 -Akreditiften Dönme Hakkına Göre Akreditif Çeşitleri)... 113 Dönülebilir(Kabili Rücu) Akreditif... 113 Dönülemez(Gayri Kabili Rücu) Akreditif... 113 -Teyit Durumuna Göre Akreditif Çeşitleri... 114 Teyitli Akreditif... 114 Teyitsiz Akreditif... 114 -Süreklilik Durumuna Göre Akreditif Çeşitleri... 114 Adi Akreditif... 114 X
Rotatif(Döner) Akreditif... 115 -Ödeme Zamanına Göre Akreditif Çeşitleri... 116 Görüldüğünde Ödemeli Akreditif... 116 Vadeli Akreditif... 116 Kabul Kredili Akreditif... 116 -Özellikli Akreditif Çeşitleri... 117 Karşılıklı Akreditif... 117 Devredilebilir Akreditif... 117 Kırmızı Şartlı(Red Clause) Akreditif... 117 Yeşil Şartlı(Green Clause) Akreditif... 118 9.BÖLÜM KAMBİYO MEVZUATI 1.İhracata İlişkin Hükümler... 120 a)ihracat Bedellerinin Tahsil Süreleri... 120 b)mücbir Sebep Halleri... 121 c)ihracatçıların Serbest Tasarrufuna Bırakılan Dövizler... 122 d)ihracat Hesabının Kapatılması... 122 e)terkin... 122 2.İthalata İlişkin Hükümler... 123 a)ithalat Bedellerinin Ödenmesi ve İthalat Hesabının Kapatılması... 123 b)terkin... 123 c)ithalatın Yapılmaması... 124 10.BÖLÜM GÜMRÜKLER VE GÜMRÜK TARİFELERİ 1.Gümrüklerle İlgili Temel Kavramlar... 125 2.Gümrük Mevzuatını Oluşturan Temel Kaynaklar... 128 3.Gümrük Teşkilatının Yapısı... 129 4.Gümrüklerde Temsil Yöntemleri... 130 a)dolaylı Temsil Yöntemi... 130 -Gümrük Müşaviri... 131 -Gümrük Müşavirlerinin Yükümlülükleri... 131 -Gümrük Müşavir Yardımcıları... 132 b)doğrudan Temsil Yöntemi... 133 5.Gümrük Tarifeleri ve Türkiye Gümrük Tarife Giriş Cetveli... 134 XI
a)gümrük Tarifeleri... 134 -Spesifik Tarifeler... 134 -Advalorem Tarifeler... 134 -Karma Tarifeler... 135 b)türkiye Gümrük Giriş Tarife Cetveli... 135 c)bağlayıcı Tarife Bilgisi... 138 -Bağlayıcı Tarife Bilgisi Başvuruları... 139 -Bağlayıcı Tarife Bilgisinin Verilmesi... 140 -Bağlayıcı Tarife Bilgisi Uygulamasının Amaçları... 141 6.Gümrük Vergilerinin Hesaplanması... 142 a)gümrük Vergilerinin Hesaplanması... 143 b)katme Değer Vergilerinin Hesaplanması... 144 c)kaynak Kullanımı ve Destekleme Fonu (KKDF) Hesaplaması... 145 d)gümrük Vergisinden Muafiyetler... 145 11.BÖLÜM EŞYANIN MENŞEİ VE GÜMRÜK KIYMETİ 1.Eşyanın Menşei... 149 a)eşyanın Tercihli Olmayan Menşei... 150 b)eşyanın Tercihli Menşei... 150 2.Temel Menşe Kuralları... 151 a)tümüyle Bir Ülkede Elde Edilen veya Üretilen Eşyalar... 151 b)iki veya Daha Fazla Ülkede Üretilen Eşyalar... 152 c)menşe Kazandırmayan İşlemler... 152 3.Menşe Tespit Belgeleri... 153 4.Bağlayıcı Menşe Bilgisi... 153 a)bağlayıcı Menşe Bilgisi Başvurusu... 154 b)bağlayıcı Menşe Bilgisinin Verilmesi... 154 5.Eşyanın Gümrük Kıymeti... 155 a)kıymet Tespit Yöntemleri... 156 -Satış Bedeli Yöntemi... 156 -Aynı Eşyanın Satış Bedeli Yöntemi... 157 -Benzer Eşyanın Satış Bedeli Yöntemi... 158 -İndirgeme Yöntemi... 158 -Hesaplanmış Kıymet Yöntemi... 159 -Son Yöntem... 160 XII
b)alıcı İle Satıcı Arasındaki İlişkinin Belirlenmesi... 160 c)kıymetin Tespitinde Kullanılacak Döviz Kuru... 161 d)eşyanın Gümrük Kıymetinin Kontrolü... 161 12.BÖLÜM EŞYANIN GÜMRÜĞE SUNULMASI 1.Özet Beyan ve Eşyanın Boşaltılması... 164 a)özet Beyan... 164 b)özet Beyan Verilmesi... 164 c)eşyanın Boşaltılması... 165 d)özet Beyan İle Boşaltma Listesinin Karşılaştırılması... 166 2.Eşyanın Geçici Depolanması... 167 a)geçici Depolanan Eşya... 167 b)geçici Depolama Yerleri... 167 c)geçici Depolama Yerlerine Alınmayacak Eşya... 168 d)süresi İçerisinde Alınmayan Eşya... 169 e)kesin Çıkış İşlemleri... 169 f)geçici Depolama Yerinde Yapılabilecek Elleçleme Faaliyetleri... 169 3.Gümrükçe Onaylanmış İşlem... 170 a)eşyanın Bir Gümrük Rejimine Tabi Tutulması... 171 b)eşyanın Serbest Bölgeye Girmesi... 171 c)eşyanın Türkiye Gümrük Bölgesi Dışına Yeniden İhracı... 172 d)eşyanın İmhası... 172 e)eşyanın Gümrüğe Terk Edilmesi... 172 13.BÖLÜM GÜMRÜK BEYANI 1.Beyan Yöntemleri... 173 a)yazılı Beyan Yöntemi... 174 b)sözlü Beyan Yöntemi... 175 -Serbest Dolaşıma Girişte Sözlü Beyan Edilecek Eşyalar... 175 -İhracatta Sözlü Beyan Edilecek Eşya... 176 c)bilgisayar Veri İşleme Tekniği Yoluyla Beyan Yöntemi... 177 d)başka Bir Tasarruf Yoluyla Beyan Yöntemi... 177 2.BİLGE Sistemi: Bilgisayarlı Gümrük Etkinlikleri... 178 3.Beyanname Doldurulması, Tescili ve Onayı... 179 XIII
a)geçici Tescil İşlemi... 180 b)tescil İşlemi... 181 c)beyannamede Düzeltme... 182 4.Beyannameye Eklenecek Belgeler... 183 5.Eşyanın Muayenesi... 184 a)belge Kontrolü... 185 b)fiziki Muayene... 185 c)muayene Edilmeyecek Eşyalar... 186 d)gümrük Beyanı İle Eşyanın Muayenesi Arasında Fark Çıkması... 187 -Beyan İle Muayene Arasında Cins, Nev'i Veya Nitelik Farkı... 187 -Beyan İle Muayene Arasında Miktar Farkı... 188 -Beyan İle Muayene Arasında Kıymet Farkı... 189 e)beyannamenin Gümrük İdaresince Re'sen Düzeltilmesi... 190 f)beyannamelerin İptali... 190 g)takip Edilmeyen Beyannameler... 191 6.Eşyanın Tahlili... 191 7.Eşyanın Teslimi... 193 14.BÖLÜM GÜMRÜK REJİMLERİ 1.Serbest Dolaşıma Giriş Rejimi... 195 a)serbest Dolaşıma Giriş Beyanı... 195 b)ticari Nitelikli Eşyanın İthalinde Aranabilecek Belgeler... 196 c)vergi Oranları... 197 d)ithalatta Gümrük Yükümlülüğünün Başlaması ve Sona Ermesi... 198 e)serbest Dolaşıma Giriş Rejiminde Yasaklamalar ve Kısıtlamalar... 198 -Türkiye'ye Sokulması Yasak Olan Eşya... 198 -İthali Belli Kurum ve Kuruluşlara Bırakılan Eşya... 198 -İthalinde Belli Merciin İzni Aranılacak Eşya... 199 f)ayrıca Kontrol ve Muayenesi Gereken Eşyalar... 199 -Hayvan ve Hayvansal Maddelerin Muayenesi... 199 -Bitki ve Parçalarının Muayenesi... 199 -Gıda Maddelerinin Muayenesi... 200 -Ölçü ve Tartı Aletlerinin Muayenesi... 200 2.İhracat Rejimi... 200 a)ihracat Rejim Beyanı... 200 XIV
b)fiili İhracat... 200 c)ihracat İşlemlerinde Aranabilecek Belgeler... 201 d)ihracat Yasakları ve Kısıtlamaları... 201 e)ihracata İlişkin Özel Düzenlemeler... 201 3.Transit Rejimi... 202 a)transitte Kullanılacak Belgeler... 202 b)transit Rejiminde Vergi Muafiyeti... 203 c)transite İlişkin Yükümlülük... 203 d)transit Rejimi Beyanı... 203 e)giriş Veya Hareket Gümrük İdaresinde Muayene... 204 f)mühür Takılması... 205 g)memur Refakati... 205 h)transit Süresi... 206 ı)varış Veya Çıkış Gümrük İdaresinde Muayene... 207 i)teyit İşlemleri... 208 j)transit Rejimi ve Geçici Depolama Yerleri... 208 k)teminat... 209 4.Ekonomik Etkili Gümrük Rejimleri... 210 A)Gümrük Antrepo Rejimi... 210 a)gümrük Antrepo Tipleri... 211 b)antrepo Açma İzni... 212 c)antrepoya Konulabilecek Eşyalar... 212 d)antrepo İşleticileri Tarafından Uyulması Zorunlu Hususlar... 213 e)antrepo İşleticileri ve Kullanıcılarının Gümrüğe Karşı Sorumluluğu214 f)antrepolarda Aranacak Şart ve Nitelikler... 215 g)gümrük Antrepo Rejim Beyanı... 216 h)elleçleme... 217 ı)eşyanın Antrepoda Kalabileceği Süre... 217 j)antrepolara Girebilecek Kişiler... 218 B)Gümrük Kontrolü Altında İşleme Rejimi... 218 a)gümrük Kontrolü Altında İşleme İzni Alma... 218 b)gümrük Kontrolü Altında İşleme Kayıtları... 219 c)iznin Geçerlilik Süresi... 220 d)rejime Giriş Beyanı... 220 e)rejimin Sona Erdirilmesi... 220 C)Geçici İthalat Rejimi... 221 XV
a)kısmi Muafiyet Suretiyle Geçici İthalat... 221 -Aranacak Belgeler... 221 -Vergi ve Teminat... 222 -Kısmi Muafiyet Suretiyle Geçici İthaline İzin Verilmeyecek Eşya... 223 b)tam Muafiyet Suretiyle Geçici İthalat... 224 -Mesleki Techizat Eşyaları... 224 -Sergi, Fuar, Toplantı ve Benzeri Etkinliklerde Gösterime yada Kullanıma Sunulan Eşyalar... 224 -Pedagojik Materyal ve Bilimsel Malzemeler... 225 -Tıbbi ve Cerrahi Teçhizat ile Laboratuar Teçhizatı Eşyaları... 225 -Doğal Afetlerde Gönderilen Yardım Malzeme Eşyaları... 226 -Ambalajlar... 226 -Özel Nitelikte Eşya ve Numuneler... 226 -Üretim Araçlarının Parçaları... 227 -Sanat Eşyası, Antika Eşya ve Mücevherat... 227 -Ticari Nitelikte Olmayan Sinema Filmleri... 227 -Sportif Amaçlarla İthal Edilen Kişisel Eşya ve Spor Malzemesi... 228 -Turistik Tanıtım Materyali... 228 -Canlı Hayvanlar ve Bunlara Ait Teçhizat... 228 -Deniz Adamlarının İhtiyaç Malzemeleri... 228 -Sınır Bölgelerinin Alt Yapı İnşaatında Kullanılan Teçhizatlar... 228 -Ekonomik Etkisi Olmayan Özel Bir Durumda Getirilen Eşyalar... 228 c)geçici İthalat Rejim Beyanı... 229 d)ata Karnesi İle Geçici İthalat... 229 -Türkiye'nin Dahil Olduğu Sözleşmeler... 230 -Süreler... 230 -Rejim İşleyişi ve Şartları... 231 e)tam Muafiyet Suretiyle Giriş Yapacak Taşıtlar... 232 -Kara Taşıtları... 232 -Diğer Taşıtlar... 232 f)rejimin Kapatılması... 233 g)rejim Şartlarının İthali Ve Ceza İşlemleri... 234 D)Dahilde İşleme Rejimi... 235 E)Hariçte İşleme Rejimi... 236 YARARLANILAN KAYNAKLAR... 239 EKLER... 245 XVI