İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ YASASI Kadri KABAK Çalışma ve İş Kurumu İzmir İl Müdürü kadri.kabak@iskur.gov.tr
Sunum İçeriği Mevcut mevzuat yapısı İstatistiki veriler Kanun neler getiriyor Plânlanan öncelikler
Mevcut mevzuat yapısı
İSG Tarihi 3008 sayılı İş Kanunu, 1936 31 yıl Yürürlükte kalmıştır 931 sayılı İş Kanunu, 1967 39 ay Yürürlükte kalmıştır 1475 sayılı İş Kanunu, 1971 32 yılı yürürlükte kalmıştır 4857 sayılı İş Kanunu, 2003
Mevcut Mevzuat Yapısı 4857 sayılı İş Kanunu 5. Bölüm 31 Yönetmelik 18 i AB Uyumlu 13 ü özgün 1 Tebliğ 2 Radyasyon Yön. (TAEK) Büyük Endüstriyel Kazaların Ön. Yön. (Çevre ve Şehr. Bak.) Geçici 2 Madde 4 Tüzük 6 Yönetmelik ILO Sözleşmeleri
Mevcut Mevzuat Tespit bazlı, Sonuç odaklı (reaktif). Sınırlı Çalışan katılımı İşçilerle Sınırlı Kapsam Yönetimde Katılım Önceliksiz Koruma anlayışı
İstatistiki Veriler
İŞYERİ BÜYÜKLÜĞÜ İşyeri Sayısı % İşçi Sayısı % 1 Kişi 540.743 35,5 540.743 4,6 2-3 Kişi 417.945 27,4 990.902 8,4 4-6 Kişi 235.188 15,4 1.125.860 9,6 7-9 Kişi 104.021 6,8 817.817 7,0 10-19 Kişi 123.791 8,1 1.647.129 14,0 20-29 Kişi 39.745 2,6 945.746 8,1 30-49 Kişi 32.056 2,1 1.214.429 10,3 50,+ Kişi 29.647 1,9 4.461.280 38,0 TOPLAM 1.523.156 100,0 11.743.906 100,0 Tablo : 4/a Kapsamındaki İşyeri ve İşçi Sayılarının İşyeri Büyüklüğüne Göre Dağılımı (Kaynak: www.sgk.gov.tr Aylık İstatistik Bilgileri Ekim 2012)
İŞYERİ BÜYÜKLÜĞÜ İşyeri Sayısı % İşçi Sayısı % 1-9 1.297.897 85,21 3.475. 322 29,59 10-49 195.592 12,84 3.807.304 32,42 50,+ 29.647 1.95 4.461.280 37,99 TOPLAM 1.523.156 100,0 11.743.906 100,0 (Kaynak: www.sgk.gov.tr Aylık İstatistik Bilgileri - Ekim 2012)
4/a KAPSAMINDAKİ SİGORTALI SAYILARI (KAPSAM İÇİ) İşçi sayısı AKTİF SİGORTALILAR 12.349.306 Zorunlu 11.743.906 Çırak 309.683 Tarım (4/a) 107.318 Kısmi Süreli Çalışan Sigortalılar 153.044 4/c KAPSAMINDAKİ SİGORTALI SAYILARI (KAPSAM DIŞI) KAMU PERSONELİ SAYISI 2.688.851 AKTİF ZORUNLU SİGORTALILAR TOPLAM : 15.038.157 Tablo 1: 4/a ve 4/c Kapsamındaki Sigortalı Sayıları(Kaynak: www.sgk.gov.tr (Ekim 2012)
GENEL BAKIŞ Nüfus: 73.871 15+ Nüfus: 55.001 İstihdam: 25.509 İşgücü: 28.051 İstihdam Oranı %: 46.4 İşgücüne katılma oranı%:51 İşsizlik oranı %:9.1 Bin kişi / TÜİK İstatistik Bülteni Ekim 2012
Kanun Neler Getiriyor
Hedeflenen mevzuat yapısı Risk bazlı, Önleyici yaklaşım (proaktif) Her konuda geniş çaplı çalışan katılımı Nitelikli uzman desteği ve sertifikasyon Haberdar etme ve diğer kişileri kapsama Programlı, nitelikli eğitim ve belgeleme Kısaca: Önleyici ve koruyucu anlayışa dayalı kültürün benimsenmesi
İSG Kanunu Tasarısına Genel Bakış 1) İşveren ve Çalışan yükümlülükleri 2) Denetim (İç ve Dış) 3) Eğitim, Bilgilendirme, Danışma ve Katılım 4) İSG Organizasyonu ve Koordinasyon 5) İdari ve Mali Yaptırımlar
Kapsam a) Fabrika, bakım merkezi, dikimevi ve benzeri işyerlerindekiler hariç Türk Silahlı Kuvvetleri, genel kolluk kuvvetleri ve Milli İstihbarat Teşkilatı Müsteşarlığının faaliyetleri. b) Afet ve acil durum birimlerinin müdahale faaliyetleri. c) Ev hizmetleri. ç) Çalışan istihdam etmeksizin kendi nam ve hesabına mal ve hizmet üretimi yapanlar. d) Hükümlü ve tutuklulara yönelik infaz hizmetleri sırasında, iyileştirme kapsamında yapılan işyurdu, eğitim, güvenlik ve meslek edindirme faaliyetleri. Kapsam :Kamu ve özel bütün işyerleri, (Memur, işçi, gazeteci, gemi adamı Vb.)= çalışan
İşveren Yükümlülükleri İşveren, çalışanların işle ilgili sağlık ve güvenliğini sağlamakla yükümlüdür. Bu çerçevede; - Mesleki risklerin önlenmesi, - Eğitim ve bilgi verilmesi dâhil her türlü tedbirin alınması, - Organizasyonun yapılması, - Gerekli araç ve gereçlerin sağlanması, - Sağlık ve güvenlik tedbirlerinin değişen şartlara uygun hale getirilmesi, - Mevcut durumun iyileştirilmesi için çalışmalar yapar. İş sağlığı ve güvenliği tedbirlerine uyulup uyulmadığını izler, denetler ve uygunsuzlukların giderilmesini sağlar. İşyeri dışındaki uzman kişi ve kuruluşlardan hizmet alınması, işverenin sorumluluklarını ortadan kaldırmaz. Çalışanların iş sağlığı ve güvenliği alanındaki yükümlülükleri, işverenin sorumluluklarını etkilemez. İşveren, iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerinin maliyetini çalışanlara yansıtamaz.
İSG Hizmetleri İşyeri İçinden Öncelik işyerinden olmak üzere İş Güvenliği Uzmanı, İşyeri Hekimi ve Diğer Sağlık Personeli Görevlendirilmesi İSG birimi kurulması (Tam gün İGU ve İH nin çalışması gereken işyerlerinde) İşverenin kendisinin üstlenmesi (Tam süreli işyeri hekimi görevlendirilen işyerlerinde, diğer sağlık personeli görevlendirilmesi zorunlu değildir.) İşyeri Dışından OSGB Kamu için Sağlık Bakanlığı Bakanlığa, iş güvenliği uzmanlarının ve işyeri hekimlerinin görevlendirilmesi konusunda sektörel alanda özel düzenleme yapabilme yetkisi.
1-9 Arası Çalışanların Bulunduğu İşyerleri İçin Düzenleme İSG Hizmetlerinde Kamu hariç 10 dan az çalışanı bulunan işyerlerine yönelik özel düzenleme - Tehlikeli ve Çok tehlikeli işyerleri (Devlet tarafından karşılanacak.) - Az tehlikeli için ise Bakanlar Kurulu kararı ile.
Mesleki Bağımsızlık İşyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanlarının için etik ilkeler ve mesleki bağımsızlık İşverene yazılı olarak bildirim Hayati tehlike arz eden durumların işveren tarafından bertaraf edilmemesi halinde, Bakanlığa bildirim İhmallerinden dolayı, hizmet sundukları işverene karşı sorumluluk Kamuda ikinci görevde ilave ödeme Çalışanın ölümü veya maluliyetiyle sonuçlanacak şekilde vücut bütünlüğünün bozulmasına neden olan iş kazası veya meslek hastalığının meydana gelmesinde ihmali tespit edilen işyeri hekimi veya iş güvenliği uzmanının yetki belgesi askıya alınır.
Tehlike Sınıfları İşyerleri; Az tehlikeli Tehlikeli Çok tehlikeli İşyeri tehlike sınıflarının tespitinde o işyerinde yapılan asıl iş dikkate alınır.
Risk Değerlendirmesi Bütün işyerlerine risk değerlendirmesi yapılma zorunluluğu getirmektedir. Risk değerlendirmesi sistematik bir incelemedir Yaralanmaya ya da zarar görmeye neler neden olur? Kim nasıl etkilenir? Riskler ortadan kaldırılabilir mi, kaldırılamıyorsa azaltılabilir mi? Riskleri kontrol etmek için ne tür önleyici ve koruyucu önlemler alınmalıdır? Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği
Acil durum, Tahliye ve Yangın Acil durumların olumsuz etkilerinden korunmak üzere gerekli ölçüm ve değerlendirmelerin yapılması ve acil durum planlarının hazırlanması Acil durumlarla mücadelede görevlendirilenlerin yeterli sayıda olmaları, araç ve gereçlerinin sağlanması, Özel eğitim ve tatbikatların yaptırılması Ciddi, yakın ve önlenemeyen tehlikenin meydana gelmesi durumunda; Güvenli yer tespiti ( toplanma yeri) ve önceden duyurulması Destek elemanlarının dışındaki çalışanlardan işlerine devam etmelerini isteyememe Bazı durumlarda çalışanların müdahale edebilmelerine imkân sağlama, bunların ihmal veya dikkatsiz davranışları olmadıkça yaptıkları müdahaleden dolayı sorumlu tutulmaması
Çalışmaktan Kaçınma Hakkı Ciddi ve yakın tehlike ile karşı karşıya kalan çalışanlar gerekli tedbirlerin alınmasına karar verilmesini talep edebilir. İSG Kurulu acilen veya işveren derhâl kararını verir ve karar, çalışana ve çalışan temsilcisine yazılı olarak bildirilir. Talep yönünde karar verilmesi hâlinde çalışan, gerekli tedbirler alınıncaya kadar çalışmaktan kaçınabilir. Çalışanların çalışmaktan kaçındığı dönemdeki ücreti ile kanunlardan ve iş sözleşmesinden doğan diğer hakları saklıdır. Çalışanlar ciddi ve yakın tehlikenin önlenemez olduğu durumlarda yukarıdaki usule uymak zorunda olmaksızın işyerini veya tehlikeli bölgeyi terk ederek belirlenen güvenli yere gider. Çalışanların bu hareketlerinden dolayı hakları kısıtlanamaz. İş sözleşmesiyle çalışanlar, talep etmelerine rağmen gerekli tedbirlerin alınmadığı durumlarda, tabi oldukları kanun hükümlerine göre iş sözleşmelerini feshedebilir. Toplu sözleşme veya toplu iş sözleşmesi ile çalışan kamu personeli, bu maddeye göre çalışmadığı dönemde fiilen çalışmış sayılır.
İş Kazası ve Meslek Hastalığı/ Sağlık Gözetimi İşveren, iş kazalarını ve tespiti yapılarak kendisine bildirilen meslek hastalıklarının bildirir. Sağlık hizmeti sunucuları kendilerine intikal eden iş kazalarını, yetkilendirilen sağlık hizmeti sunucuları ise meslek hastalığı tanısı koydukları vakaları en geç on gün içinde Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirir. Çalışanlara sağlık gözetimi zorunluluğu (sağlık muayenelerinin yapılmasını) İşe girişlerinde. İş değişikliğinde. İş kazası, meslek hastalığı veya sağlık nedeniyle işten uzaklaşmalarından sonra işe dönüşlerinde talep etmeleri hâlinde. Tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde çalışacaklar, yapacakları işe uygun olduklarını belirten sağlık raporu olmadan işe başlatılamaz. Sağlık raporları, işyeri sağlık ve güvenlik biriminde veya hizmet alınan ortak sağlık ve güvenlik biriminde görevli olan işyeri hekiminden alınır.
Bilgilendirme ve Eğitim İşveren, çalışanları ve çalışan temsilcilerini işyerinin özelliklerini de dikkate alarak aşağıdaki konularda bilgilendirir: Sağlık ve güvenlik riskleri, koruyucu ve önleyici tedbirler. Kendileri ile ilgili yasal hak ve sorumluluklar. İlk yardım, olağan dışı durumlar, afetler ve yangınla mücadele ve tahliye işleri konusunda görevlendirilen özel olarak eğitilir. Başka işyerlerinden çalışmak üzere kendi işyerine gelen çalışanların yukarıda belirtilen bilgileri almalarını sağlamak üzere, söz konusu çalışanların işverenlerine gerekli bilgiler verilir. İşveren, - işe başlamadan önce, - çalışma yeri veya iş değişikliğinde, - iş ekipmanının değişmesi hâlinde veya yeni teknoloji uygulanması hâlinde çalışanların iş sağlığı ve güvenliği eğitimlerini almasını sağlar. Gerektiğinde ve düzenli aralıklarla bu hususlar tekrarlanır. Mesleki eğitim alma zorunluluğu bulunan tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta yer alan işlerde, yapacağı işle ilgili mesleki eğitim aldığını belgeleyemeyenler çalıştırılamaz.
Görüşlerin alınması ve katılım Varsa işyeri yetkili sendika temsilcilerine yoksa çalışan temsilcilerine işveren aşağıdaki imkânları sağlar: İSG konularda görüşlerinin alınması, teklif getirme hakkının tanınması ve bu konulardaki görüşmelerde yer alma ve katılımlarının sağlanması. Yeni teknolojilerin uygulanması, seçilecek iş ekipmanı, çalışma ortamı ve şartlarının çalışanların sağlık ve güvenliğine etkisi konularında görüşlerinin alınması. Destek elemanları ile çalışan temsilcilerinin aşağıdaki konularda işveren önceden görüşlerinin alınmasını sağlar: Görevlendirilecek veya işyeri dışından hizmet alınacak işyeri hekimi, iş güvenliği uzmanı ve diğer personel ile ilk yardım, yangınla mücadele ve tahliye işleri için kişilerin görevlendirilmesi. Risk değerlendirmesi yapılarak, alınması gereken koruyucu ve önleyici tedbirlerin ve kullanılması gereken koruyucu donanım ve ekipmanın belirlenmesi. Sağlık ve güvenlik risklerinin önlenmesi ve koruyucu hizmetlerin yürütülmesi. Çalışanların bilgilendirilmesi. Çalışanlara verilecek eğitimin planlanması.
Çalışanların yükümlülükleri Çalışanlar, Kendilerinin ve hareketlerinden veya yaptıkları işten etkilenen diğer çalışanların sağlık ve güvenliklerini tehlikeye düşürmemekle, Araçları kurallara uygun şekilde kullanmakla, Güvenlik donanımlarını doğru olarak kullanmak, keyfi olarak çıkarmamak ve değiştirmemekle KKD doğru kullanmak ve korumakla. Ciddi ve yakın bir tehlike ile karşılaştıklarında ve koruma tedbirlerinde bir eksiklik gördüklerinde, işverene veya çalışan temsilcisine derhal haber vermekle, Kendi görev alanında, iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması için işveren ve çalışan temsilcisi ile işbirliği yapmakla yükümlüdürler.
Çalışan temsilcisi İşveren: 2 ila 50 1 51 ila 100 2 101 İla 500 3 501 ila 1000 4 1001 ila 2000 5 2000+ 6 kişiyi çalışanlar arasında yapılacak seçim veya seçimle belirlenemediği durumda atama yoluyla, çalışan temsilcisi olarak görevlendirir. Çalışan temsilcisi; tehlike kaynağının yok edilmesi veya tehlikeden kaynaklanan riskin azaltılması için, işverene öneride bulunma ve işverenden gerekli tedbirlerin alınmasını isteme hakkına sahiptir. İşyeri sendika temsilcileri çalışan temsilcisi olarak da görev yapar.
Ulusal Konsey Ülke genelinde iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili politika ve stratejilerin belirlenmesi için tavsiyelerde bulunmak üzere: Kamu Kurumları Temsilcileri Çalışan ve Özel Sektör İşveren Temsilcileri STK dan oluşan Ulusal İSG Konseyi kurulmuştur. ( 14 + 14 + 2 = 30 üyeli) Salt çoğunluğu ile karar verir. Oyların eşitliği hâlinde başkanın oyu kararı belirler. Çekimser oy kullanılamaz. Konsey yılda iki defa olağan toplanır. Başkanın veya üyelerin üçte birinin teklifi ile olağanüstü olarak da toplanabilir.
İSG Kurulu İSG kurulu 50 ve daha fazla çalışanın bulunduğu, Altı aydan fazla süren sürekli işlerin yapıldığı işyerlerinde oluşturulur. İşveren, iş sağlığı ve güvenliği mevzuatına uygun kurul kararlarını uygular. As. İşv. 50 +, Alt İşv. 50+ ise = koord. As işveren As. İşv. 50 +, Alt İşv. 49 ise = Alt İşv. Temsilci atar As. İşv. 49 -, Alt İşv. 50 + ise = Asıl İşv. Temsilci atar As. İşv. 49 -, Alt.İşv. 49 - ise = Top 50+ ise = Koordinasyon As.İşv. Sağlanır
Toplu İşyerlerinde Koordinasyon Aynı çalışma alanını birden fazla işverenin paylaşması durumunda işverenler; iş hijyeni ile iş sağlığı ve güvenliği önlemlerinin uygulanmasında işbirliği yapar. Mesleki risklerin önlenmesi ve bu risklerden korunulması çalışmalarını koordinasyon içinde yapar, birbirlerini ve çalışan temsilcilerini bu riskler konusunda bilgilendirir. Birden fazla işyerinin bulunduğu iş merkezleri, iş hanları, sanayi bölgeleri veya siteleri gibi yerlerde, iş sağlığı ve güvenliği konusundaki koordinasyon yönetim tarafından sağlanır. Yönetim, işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği yönünden diğer işyerlerini etkileyecek tehlikeler hususunda gerekli tedbirleri almaları için işverenleri uyarır. Bu uyarılara uymayan işverenleri Bakanlığa bildirir.
İşin Durdurulması Çalışanlar için hayati tehlike oluşturan bir husus tespit edildiğinde; bu tehlike giderilinceye kadar; İşyerinin bir bölümünde veya tamamında iş durdurulur. Bazı sektörlerde «maden, metal, yapı işleri, teh.kimyasallar ve büyük End. Kaz.olabileceği yerler» risk değerlendirmesi yapılmaması işin durdurulma sebebi sayılmaktadır. İşsiz kalan çalışanlara ücretlerini ödemekle veya ücretlerinde bir düşüklük olmamak üzere meslek veya durumlarına göre başka bir iş vermekle yükümlüdür.
İdari Para Cezaları İşverenin genel yükümlülüğü - 2.000 TL., İş sağlığı ve güvenliği hizmetleri - İH ve İGU 5.000.TL. DSP 2.500. TL.Her Ay Risk değerlendirmesi 3.000.TL. Devamı 4.500.TL. İş kazası ve meslek hastalıklarının kayıt ve bildirimi 1.500 TL.2.000.TL. Sağlık Kuruluşları 2.000.TL. Çalışanların eğitimi, Mesleki Eğitim 1.000.TL. Her kişi İş sağlığı ve güvenliği kurulu 2.000. TL. İşin durdurulması 10.000.TL. Büyük kaza önleme politika belgesi veya güvenlik raporu 50.000TL.,80.000TL. Yönetmelik hükümlerine aykırılık - her hüküm için tespit edildiği tarihten itibaren aylık olarak 1.000. TL.
TEŞEKKÜRLER