iii 14. ULUSAL TURİZM KONGRESİ BİLDİRİLER KİTABI 05-08 Aralık 2013, KAYSERİ

iii 14. ULUSAL TURİZM KONGRESİ BİLDİRİLER KİTABI 05-08 Aralık 2013, KAYSERİ Kayseri, 2013

iv Erciyes Üniversitesi Turizm Fakültesi Yayınları No: 1 1. Baskı : Kasım 2013 ISBN : 978-605-5216-74-0 Matbaa Sertifika No : 13268 Erciyes Üniversitesi Turizm Fakültesi 38039 KAYSERİ Tel: + 90 352 437 45 97 Faks: +90 352 437 84 11 E-posta: turizm@erciyes.edu.tr Copyright Erciyes Üniversitesi Turizm Fakültesi Tüm hakları Erciyes Üniversitesi Turizm Fakültesi ne aittir. Her hakkı saklıdır. İzin almaksızın kitabın herhangi bir bölümü veya tamamı, elektronik veya mekanik yöntemlerle (fotokopi dâhil) hiçbir şekilde basılamaz ve çoğaltılamaz. İktibaslarda kaynak gösterilmesi zorunludur. Dizgi Kapak Tasarım Baskı ve Cilt : Detay Yayıncılık : Detay Yayıncılık : Sözkesen Matbaacılık İvedik OSB. 1518 Sokak Mat-Sit İş Mrk. No: 2/40 Yenimahelle-Ankara KİTAP YAPIM DETAY ANATOLIA AKADEMİK YAYINCILIK LTD. ŞTİ. Adakale Sokak No: 14/1 Kızılay/ANKARA Tel : (0.312) 434 09 49 Faks: (0.312) 434 31 42 Web: www.detayyayin.com.tr e-posta: detayyay@gmail.com

v Editör Prof. Dr. Kurtuluş KARAMUSTAFA Editör Yardımcıları Doç. Dr. Ömer ŞANLIOĞLU Yrd. Doç. Dr. Kenan GÜLLÜ Yayına Hazırlayanlar Arş. Gör. Reha KILIÇHAN Arş. Gör. Mehmet UMUR Arş. Gör. Emre ERBAŞ Arş. Gör. Harun ÇALHAN Uzm. Tuncay ÇANAKÇI Arş. Gör. Dr. Ayşe ÇELİK Bu kitap 14. Ulusal Turizm Kongresi kapsamında yayınlanmıştır. Bu kitapta yeralan bildiriler yazar(lar)ın kendi düşüncelerini yansıtmaktadır.

xviii 14. ULUSAL TURİZM KONGRESİ KURULLARI Ünvanı, Adı ve Soyadı Ömer ÇELİK Orhan DÜZGÜN Prof. Dr. M. Metin HÜLAGÜ Mehmet ÖZHASEKİ Prof. Dr. H. Fahrettin KELEŞTEMUR Prof. Dr. Hasan OLALI Türkan HASÇALIK Tuncer HASÇALIK ONUR KURULU Kurumu Kültür ve Turizm Bakanı Kayseri Valisi Türk Tarih Kurumu Başkanı Kayseri Büyükşehir Belediye Başkanı Erciyes Üniversitesi Rektörü Emekli Öğretim Üyesi Erciyes Üniversitesi Turizm Fakültesi Hayırseverleri Ünvanı, Adı ve Soyadı Prof. Dr. Alp TİMUR DANIŞMA KURULU* Danışma Kurulu Dönemsel Bşk. Kurumu Dokuz Eylül Üniv. Prof. Dr. Ahmet AKTAŞ Üye Okan Üniv. Prof. Dr. Orhan BATMAN Üye Sakarya Üniv. Prof. Dr. A.Celil ÇAKICI Üye Mersin Üniv. Prof. Dr. Füsun İstanbullu DİNÇER Üye İstanbul Üniv. Prof. Dr. Necdet HACIOĞLU Üye Balıkesir Üniv. Prof. Dr. Azize Tunç HASSAN Üye Gazi Üniv. Prof. Dr. Orhan İÇÖZ Üye Yaşar Üniv. Prof. Dr. Nüzhet KAHRAMAN Üye İstanbul Ticaret Üniv. Prof. Dr. Kurtuluş KARAMUSTAFA Üye Erciyes Üniv. Prof. Dr. Meryem AKOĞLAN KOZAK Üye Anadolu Üniv. Prof. Dr. Salih KUŞLUVAN Üye İstanbul Medeniyet Üniv. Prof. Dr. Bahattin RIZAOĞLU Üye Adnan Menderes Üniv. Prof. Dr. Turgut VAR Üye İzmir Ekonomi Üniv. Prof. Dr. Atilla YÜKSEL Üye ADÜ (STAD) Doç. Dr. İzzet KILINÇ Üye Düzce Üniv. (SOİD) *Alfabetik Olarak Soyada Göre Düzenlenmiştir.

xix BİLİM KURULU* Ünvanı, Adı ve Soyadı Kurumu Prof. Dr. Bahattin Rızaoğlu Adnan Menderes Üniv. Prof. Dr. Atilla Yüksel Adnan Menderes Üniv. Doç. Dr. Şenol Çavuş Adnan Menderes Üniv. Doç. Dr. Osman Eralp Çolakoğlu Adnan Menderes Üniv. Doç. Dr. Abduallah Tanrısevdi Adnan Menderes Üniv. Prof. Dr. Şuayip Özdemir Afyon Kocatepe Üniv. Doç. Dr. Fisun Yüksel Adnan Menderes Üniv. Prof. Dr. Ahmet Akın Aksu Akdeniz Üniv. Prof. Dr. Nilüfer Tetik Akdeniz Üniv. Doç. Dr. Beykan Çizel Akdeniz Üniv. Doç. Dr. Rüya Ehtiyar Akdeniz Üniv. Doç. Dr. Bahattin Özdemir Akdeniz Üniv. Prof. Dr. Mustafa Koyuncu Aksaray Üniv. Prof. Dr. Bayram Zafer Erdoğan Anadolu Üniv. Prof. Dr. Meryem Akoğlan Kozak Anadolu Üniv. Prof. Dr. Nazmi Kozak Anadolu Üniv. Doç. Dr. Dündar Denizer Anadolu Üniv. Doç. Dr. Oktay Emir Anadolu Üniv. Doç. Dr. Medet Yolal Anadolu Üniv. Prof. Dr. Cevdet Avcıkurt Balıkesir Üniv. Prof. Dr. Necdet Hacıoğlu Balıkesir Üniv. Doç. Dr. M. Oğuzhan İlban Balıkesir Üniv. Doç. Dr. Düriye Bozok Balıkesir Üniv. Doç. Dr. Murat Doğdubay Balıkesir Üniv. Prof. Dr. Doğan Yaşar Ayhan Başkent Üniv. Prof. Dr. Doğan Tuncer Başkent Üniv. Prof. Dr. Özcan Yağcı Başkent Üniv. Prof. Dr. Z. Sevgin Akış Roney Boğaziçi Üniv. Prof. Dr. Faruk Andaç Çağ Üniv. Doç. Dr. Dilek Dönmez Polat Çanakkale Onsekiz Mart Üniv. Prof. Dr. Mahir Nakip Çankaya Üniv. Prof. Dr. Mustafa Tepeci Celal Bayar Üniv. Prof. Dr. Fevzi Okumuş Central Florida Üniv. Doç. Dr. Fatma Nur İplik Çukurova Üniv. Doç. Dr. Mehmet Cihan Yavuz Çukurova Üniv. Prof. Dr. Metin Kozak Dokuz Eylül Üniv. Prof. Dr. Saime Oral Dokuz Eylül Üniv.

xx BİLİM KURULU* (devam) Ünvanı, Adı ve Soyadı Kurumu Prof. Dr. Alp Timur Dokuz Eylül Üniv. Prof. Dr. Özkan Tütüncü Dokuz Eylül Üniv. Prof. Dr. Öcal Usta Dokuz Eylül Üniv. Doç. Dr. Ebru Günlü Dokuz Eylül Üniv. Doç. Dr. İzzet Kılınç Düzce Üniv. Prof. Dr. Adnan Türksoy Ege Üniv. Prof. Dr. A. Asuman Akdoğan Erciyes Üniv. Prof. Dr. M. Şükrü Akdoğan Erciyes Üniv. Prof. Dr. Kurtuluş Karamustafa Erciyes Üniv. Prof. Dr. Süleyman Yazar Erciyes Üniv. Prof. Dr. Rıfat Yıldız Erciyes Üniv. Doç. Dr. Şakir Batmaz Erciyes Üniv. Doç. Dr. Derviş Boztosun Erciyes Üniv. Doç. Dr. Ömer Şanlıoğlu Erciyes Üniv. Doç. Dr. Yaşar Sarı Eskişehir Osman Gazi Üniv. Prof. Dr. Azize Tunç Hassan Gazi Üniv. Prof. Dr. Yüksel Öztürk Gazi Üniv. Prof. Dr. Cevat Tosun Gazi Üniv. Prof. Dr. Kurban Ünlüönen Gazi Üniv. Prof. Dr. Mehmet Yeşiltaş Gazi Üniv. Doç. Dr. Yasin Boylu Gazi Üniv. Doç. Dr. Arzu Kılıçlar Gazi Üniv. Doç. Dr. Ramazan Pars Şahbaz Gazi Üniv. Doç. Dr. Ahmet Tayfun Gazi Üniv. Doç. Dr. Selma Meydan Uygur Gazi Üniv. Doç. Dr. Ali Yaylı Gazi Üniv. Prof. Dr. Seyfettin Erdoğan İstanbul Medeniyet Üniv. Prof. Dr. Salih Kuşluvan İstanbul Medeniyet Üniv. Doç. Dr. Metin Teberler İstanbul Teknik Üniv. Prof. Dr. Nüzhet Kahraman İstanbul Ticaret Üniv. Doç. Dr. Asım Saldamlı İstanbul Ticaret Üniv. Prof. Dr. Füsun İstanbullu Dinçer İstanbul Üniv. Prof. Dr. Mithat Zeki Dinçer İstanbul Üniv. Prof. Dr. İsmail Kızılırmak İstanbul Üniv. Prof. Dr. Turgut Var İzmir Ekonomi Üniv. Prof. Dr. Cengiz Demir İzmir Katip Çelebi Üniv. Doç. Dr. İlhan Bölükoğlu İzmir Katip Çelebi Üniv.

xxi Ünvanı, Adı ve Soyadı Doç. Dr. Zafer Öter Prof. Dr. Ömer Torlak Prof. Dr. A.Celil Çakıcı Prof. Dr. Bahar Taner Doç. Dr. Kemal Birdir Doç. Dr. Kamil Unur Doç. Dr. Göknil Nur Sever Doç. Dr. Umut Avcı Doç. Dr. Ercan Baldemir Doç. Dr. Burhan Kılıç Doç. Dr. Cafer Topaloğlu Doç. Dr. Halil Demirer Prof. Dr. Şeyhmus Baloğlu Prof. Dr. Zeynep Aslan Doç. Dr. İbrahim Yılmaz Prof. Dr. Ahmet Aktaş Prof. Dr. Levent Altınay Prof. Dr. Yüksel Ekinci Prof.Dr. Orhan Batman Prof. Dr. Muhsin Halis Doç. Dr. Mehmet Sarıışık Doç. Dr. Oğuz Türkay Doç. Dr. Mahmut Demir Prof. Dr. Derman Küçükaltan Doç. Dr. Teoman Duman Prof. Dr. Muzaffer Uysal Prof. Dr. Doğan Gürsoy Prof. Dr. Orhan İçöz Prof. Dr. İge Pırnar Doç. Dr. Gökçe Özdemir BİLİM KURULU* (devam) Kurumu İzmir Katip Çelebi Üniv. Karatay Üniv. Mersin Üniv. Mersin Üniv. Mersin Üniv. Mersin Üniv. Mersin Üniv. Muğla Üniv. Muğla Üniv. Muğla Üniv. Muğla Üniv. Mustafa Kemal Üniv. Nevada Üniv. Nevşehir Üniv. Nevşehir Üniv. Okan Üniv. Oxford Brookes Üniv. Oxford Brookes Üniv. Sakarya Üniv. Sakarya Üniv. Sakarya Üniv. Sakarya Üniv. Süleyman Demirel Üniv. Trakya Üniv. Uluslararası Antalya Üniv. Virginia Polytechnic Inst. and State Üniv. Washington State Üniv. Yaşar Üniv. Yaşar Üniv. Yaşar Üniv. *Alfabetik Olarak Önce Çalışılan Kuruma, Daha Sonra Unvana ve Soyada Göre Düzenlenmiştir.

xxiii İÇİNDEKİLER ÖNSÖZLER 1 Kayseri Valisi Sayın Orhan DÜZGÜN ün Önsözü 2 Türk Tarih Kurumu Başkanı Sayın Prof. Dr. M. Metin HÜLAGÜ nün Önsözü 3 Kayseri Büyükşehir Belediye Başkanı Sayın Av. Mehmet ÖZHASEKİ nin Önsözü 4 Erciyes Üniversitesi Rektörü Sayın Prof. Dr. H. Fahrettin KELEŞTEMUR un Önsözü 5 Sunuş Sayın Prof. Dr. Kurtuluş KARAMUSTAFA Sayfa vii viii ix x xi 1 2 3 4 5 6 7 BİLDİRİLER Sayfa Global İnovasyon Endeksi: Akdeniz Çanağındaki Destinasyonlara Yönelik Karşılaştırmalı Bir Analiz Prof. Dr. Yüksel ÖZTÜRK, Arş. Gör. Ahmet UŞAKLI 1-19 Konaklama İşletmelerinde Yeşil İnovasyon Uygulamaları: Bursa Örneği Öğr. Gör. Gencay SAATCI, Öğr. Gör. Özge GÜDÜ DEMİRBULAT, Prof. Dr. Cevdet AVCIKURT 20-38 Turizm İşletmelerinde Yeşil İş Modeli İnovasyonu ve Yönetim Aracı Olarak Yeşil İnovasyon Radarı Yrd. Doç. Dr. Ramazan GÖRAL, Yrd. Doç. Dr. Erkan AKGÖZ, Öğr. Gör. Çetin TOPUZ 39-54 İnovasyon Örneği Olarak Moleküler Mutfağın İstanbul daki Restoran İşletmelerinde Uygulanmasına Yönelik Bir Araştırma Prof. Dr. İsmail KIZILIRMAK, Yrd. Doç. Dr. Aslı ALBAYRAK 55-72 Turistik Ürün Geliştirme ve Yenilik Kapsamında Niğde, Nevşehir ve Kayseri Yöresinde Bağ ve Bahçe Turizmi ve Bu Alternatif Turizm Çeşidinin Yaygınlaştırılması Öğr. Gör. Ruhan İRİ 73-87 Lüks Şehir Otellerinin Müşteri Ağırlama Sürecindeki Yeni Uygulamalar Üzerine Bir Araştırma Arş. Gör. Seçkin KODAL, Öğr. Gör. Ahmet TOKMAK, Arş. Gör. Hülya YEŞİLYURT 88-98 Dünya Turizminde Yükselen Trend Marka Kentler: Yeni Bir Destinasyon Olarak Marka Kent Edirne Yrd. Doç. Dr. Ebru Z. BOYACIOĞLU 99-120

xxiv 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 BİLDİRİLER (devam) Sayfa Öğrenme Odaklılığın ve İşin Özelliklerinin Yenilikçi Davranışlar Üzerindeki Etkisi Yrd. Doç. Dr. Murat YEŞİLTAŞ, Yrd. Doç. Dr. Pelin KANTEN, Doç. Dr. Selahattin KANTEN, Yrd. Doç. Dr. Hüseyin ÇEKEN, Arş. Gör. Özcan ZORLU 121-143 Kış Turizmi Turistlerinin Seyahat Motivasyonları Yrd. Doç. Dr. Aslı ALBAYRAK 144-164 Kış Turizmi Girişimciliğinin Ekonomik ve Çevresel Etkileri Seydi Ahmet ÇETİN 165-177 Küresel Isınmanın Türkiye deki Başlıca Kayak Merkezlerine Etkisi: Geleceğe Yönelik Bir Analog Olarak 2010 Sezonu Anomalisi ve Uyum Süreci Osman Cenk Demiroğlu, Doç. Dr. Linda Lundmark 178-195 Kızılcahamam da Turizm ve Yerel Kalkınma Müşerref KÜÇÜK, Yrd. Doç. Dr. Gül GÜNEŞ 196-215 Sağlık Turizmi Temelli Destinasyon Pazarlamasında Türkiye nin Rekabet Üstünlüğü Öğr. Gör. Mehmet Emin BAYNAZOĞLU, Öğr. Gör. Gülçin SERCE 216-235 Alternatif Tatilden Alternatif Tedaviye Termal Turizmde İnnovasyon Süreci: Afyonkarahisar Örneği Yrd. Doç. Dr. Mustafa SANDIKÇI, Yrd. Doç. Dr. Sabri ÇELİK, Yrd. Doç. Dr. Hümeyra TÖRE BAŞAT, Arş. Gör. Önder YAYLA 236-248 Otel İşletmeleri Facebook Sayfalarının Pazarlama İletişimi Açısından Değerlendirilmesi: Antalya Örneği Doç. Dr. R. Pars ŞAHBAZ, Öğr. Gör. Ali Turan BAYRAM 249-265 Turizm Pazarlamasında Sosyal Medya, Turizm İşletmeleri Üzerine Bir Araştırma: Muğla Örneği Makbule CİVELEK, Öğr. Gör. Taner DALGIN 266-282 Otel İşletmelerinde Sosyal Medya Kullanımı: İstanbul daki Otel İşletmelerinde Bir Araştırma Mustafa BAŞ, Yrd. Doç. Dr. Arif GÜNGÖR, Yrd. Doç. Dr. Emrah ÖZKUL, Ali TUNCEL 283-302 Erzurum İli Turizm İşletmeleri Web Sitelerinin Değerlendirilmesi Doç. Dr. Bekir ELMAS, Arş. Gör. Gülizar CENGİZ, Arş. Gör. Çetin AKKUŞ 303-322

xxv 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 BİLDİRİLER (devam) Sayfa Web Sitelerinin Tanıtım Amaçlı Kullanımı: Turizm Eğitimi Veren Bölümler Üzerine Bir Araştırma Öğr. Gör. Dilek KEKEÇ MORKOÇ, Öğr. Gör. Mustafa DOĞAN 323-342 Etkinlik Yönetiminde E-Tanıtım Uygulamaları Eskişehir Türk Dünyası Kültür Başkenti Web Sitesi Örneği Yrd. Doç. Dr. Cihan SEÇİLMİŞ, Doç. Dr. Yaşar SARI 343-355 Tatil Deneyimlerinin Sosyal Medyada Paylaşımı ve Psikolojik Taciz (Mobbing) Öğr. Gör. Ercan TUTAN, Yrd. Doç. Dr. Serdar TARAKÇIOĞLU 356-369 Kurumsal Sosyal Sorumluluk: Yiyecek İçecek İşletmelerinde Bir Uygulama Bilge BALTALI, Arş. Gör. Bülent AYDIN, Merve Özgür GÖDE 370-386 Elektronik Tüketici Yorumlarının Nitel Çözümlenmesi ve Pazarlama Bilgi Aracı Olarak Kullanımı: Tatil Otellerine Yönelik Bir Uygulama Yrd. Doç. Dr. Yasin BİLİM, Arş. Gör. Alaattin BAŞODA, Yrd. Doç. Dr. Özgür ÖZER 387-407 Profesyonel Turist Rehberlerinin (PTR) Yetkinliklerinin Mesleki Yeterlilikler Çerçevesinde Değerlendirilmesi Prof. Dr. Meryem AKOĞLAN KOZAK, Öğr. Gör. Duygu YETGİN 408-428 Bağımsız Seyahat Eden Yerli Gezginlerin Seyahat Alışkanlıkları ve Seyahat Güzergahları Üzerine Bir Araştırma Yrd. Doç. Dr. Serhat HARMAN, Arş. Gör. Dr. Erol DURAN, Arş. Gör. Dr. Ozan KAYA 429-448 Turistlerin Milliyet Bazında Davranış Kalıplarının ve Karakteristik Özelliklerinin Belirlenmesi: Turist Rehberlerine Yönelik Bir Araştırma Öğr. Gör. Dr. F. Özlem GÜZEL, Yrd. Doç. Dr. Özlem KÖROĞLU 449-473 Turist Rehberliği Meslek Kanunu ve Turist Rehberi Eğitiminde Yeni Bir Paradoks Yrd. Doç. Dr. S. Pınar TEMİZKAN, Yrd. Doç. Dr. Rahman TEMİZKAN, Simge TOKAY 474-486 Turizm Öğrencilerinin Genel Öğrenme Stratejilerini Kullanma Düzeylerini Belirlemeye Yönelik Bir Araştırma Yrd. Doç. Dr. Muammer MESCİ 487-505

xxvi 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 BİLDİRİLER (devam) Sayfa Öğrencilerin Turizm Ders Kitaplarından Beklentileri ve Ders Kitaplarının Hazırlanmasında Kullanılabilecek İnovasyonel Uygulamalar Yrd. Doç. Dr. İbrahim GİRİTLİOĞLU, Arş. Gör. Serkan TÜRKMEN, Prof. Dr. Cevdet AVCIKURT 506-520 Hareket Temelli İşlemler Teknolojisinin Turizm Eğitiminde Kullanımı: Microsoft Kinect ile Yiyecek İçecek Servisi Dersi Uygulama Örneği Okt. İbrahim Akın ÖZEN, Yrd. Doç. Dr. Duygu EREN 521-538 Türkiye'deki Turizm Eğitiminde Son Rakamsal Gelişmeler Doç. Dr. Yasin BOYLU, Arş. Gör. Emin ARSLAN 539-556 Turizm Eğitimi Alan Ön Lisans ve Lisans Öğrencilerinin Turizm Endüstrisine Bağlılık Düzeylerini Belirlemeye Yönelik Bir Araştırma Arş. Gör. Seyit Ahmet SOLMAZ, Arş. Gör. Çağrı ERDOĞAN 557-573 Ön Lisans Düzeyinde Eğitim Alan Aşçılık Programı Öğrencilerinin Mesleki Tutumlarının Belirlenmesi Öğr. Gör. Alper KURNAZ, Öğr. Gör. Hande AKYURT KURNAZ, Doç. Dr. Burhan KILIÇ 574-594 Lisans Düzeyinde Turizm Eğitimi Alan Öğrencilerin Sektörde Çalışmaya Yönelik Bakış Açıları Öğr. Gör. Dr. S. Banu YILDIZ 595-614 Mutfak Şeflerinin Mesleki Eğitim Düzeyleri ve Yaşadıkları Eğitim Problemlerinin Tespitine Yönelik Bir Çalışma Doç. Dr. Kemal BİRDİR, Arş. Gör. Reha KILIÇHAN 615-635 Yemek Turizmine Katılma Niyeti: Planlı Davranış Teorisi Kapsamında Bir Uygulama Yrd. Doç. Dr. Gülşah AKKUŞ, Prof. Dr. Orhan ERDEM 636-654 Üniversite Personelinin Yemekhane Hizmetlerinden Memnuniyet Düzeylerinin Belirlenmesi: Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Modeli Arş. Gör. Barış DEMİRCİ, Öğr. Gör. Duran CANKÜL, Yrd. Doç. Dr. Rahman TEMİZKAN 655-668 Yiyecek Deneyimiyle İlgili Bireysel Eğilimlerin Sosyo-Demografik Özellikler Açısından Değerlendirilmesi: Kuşadası na Gelen Yabancı Turistler Örneği Prof. Dr. Bahattin RIZAOĞLU, Öğr. Gör. Reyhan A. AYAZLAR, Kansu GENÇER 669-687

xxvii 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 BİLDİRİLER (devam) Sayfa Restoran Müşterilerinin Şikâyet Davranışlarının Planlı Davranış Kuramı Çerçevesinde İncelenmesi Üzerine Bir Pilot Çalışma Doç. Dr. Bahattin ÖZDEMİR, Arş. Gör. Gökhan YILMAZ, Öğr. Gör. Dr. Osman ÇALIŞKAN 688-709 Faydacı Tüketim Eğilimi, Destinasyon İmajı ve Davranışsal Niyetler: Edremit Körfezi Örneği Doç. Dr. M. Emin AKKILIÇ, Yrd. Doç. Dr. Fatih KOÇ, Hayal ONAR, Yrd. Doç. Dr. Volkan ÖZBEK 710-732 Türkiye yi Ziyaret Eden Turistlerin Estetik Deneyimleri Üzerine Bir Araştırma Prof. Dr. Saime ORAL, Arş. Gör. Dr. Ayşe ÇELİK 733-754 İşletmelerde İtibar Yönetimi Faaliyetleri ve Turizm İşletmelerinde Kurumsal İtibar: Müşteri Otel Tercihleri Üzerine Bir Araştırma Yrd. Doç. Dr. Bayram ŞAHİN, Hülya KAHVECİ, Burçin SÖNMEZ 755-774 Turistlerin Kırsal Turizme Katılma Nedenleri: Kapadokya ya Gelen Turistlere Yönelik Bir Araştırma Arş. Gör. Dr. Seda ŞAHİN 775-797 Seferihisar Halkının Yavaş (Sakin) Şehir Hareketi Uygulamalarına İlişkin Tutumları ve Algıları İle Yaşam Doyumları Üzerine Bir Araştırma Prof. Dr. A. Celil ÇAKICI, Yrd. Doç. Dr. Uysal YENİPINAR, Arş. Gör. Sercan BENLİ 798-814 Potansiyel Kırsal Turistleri Kırsal Turizme Yönlendiren Motive Edici Faktörler ve Kırsal Turistlerin Kırsal Turizmden Beklentileri Yrd. Doç. Dr. Yusuf AYMANKUY, Nazife ÇETİNKAYA, Veli Ulaş ASMADİLİ, Merve KALYONCU 815-838 Kadın Tüketicilerin Turistik Ürün Satın Alma Davranışlarını Etkileyen Faktörler Öğr. Gör. Abdullah ÜLKÜ, Öğr. Gör. Günay EROL, Yrd. Doç. Dr. Ahmet KÖROĞLU 839-857 Konaklama İşletmelerinin Seçiminde Biyolojik Cinsiyete ve Cinsiyet Kimliğine Dayalı Reklam Etkisi Yrd. Doç. Dr. Evren GÜÇER, Arş. Gör. Özgür YAYLA, Arş. Gör. Burcu KOÇ 858-869 Futbol Seyircileri Üzerine Bir Araştırma: XVII. Akdeniz Oyunları Örneği Doç. Dr. Medet YOLAL, Yrd. Doç. Dr. Sevda SAHİLLİ BİRDİR, Arş. Gör. Sıla KARACAOĞLU, Doç. Dr. Kemal BİRDİR 870-890

xxviii 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 BİLDİRİLER (devam) Sayfa Otel İşletmelerinde Örgütsel Güven ile İşten Ayrılma Niyeti Arasındaki İlişkinin İncelenmesi Arş. Gör. Tuba GEZEN, Öğr. Gör. Hakan BOZ 891-907 Turizm İşletmelerinde Duygusal Emek ve Duygusal Zekânın İş Tatminine Etkisi: Alanya Örneği Arş. Gör. Volkan GENÇ, Prof. Dr. Murat GÜMÜŞ, Öğr. Gör. Bahattin HAMARAT 908-927 Gençlerin Turistik Tercihlerinin Belirlenmesi: Eskişehir de Yaşayan Gençler Örneği Doç. Dr. Mehmet KAŞLI, Arş. Gör. Ebru ARSLANER, Arş. Gör. Barış DEMİRCİ, Arş. Gör. Orhan Can YILMAZDOĞAN 928-940 Beş Yıldızlı Otel İşletmelerinde Çalışanların İşlemsel ve Dağıtımsal Adalet Algılarının Örgütsel Güvenlerine Etkisi Yrd. Doç. Dr. Tülay GÜZEL, Yrd. Doç. Dr. Yılmaz AKGÜNDÜZ 941-958 Ulusal Bir Otel Zincirinde Ekip Kültürü ve Bilgi Paylaşımının Hizmet Yeniliği Performansına Etkisi Prof. Dr. Mustafa TEPECİ, Arş. Gör. A. Ozan ONAĞ 959-979 Otel Mutfaklarında Çalışan İş Görenlerin Sorunları Doç. Dr. Kemal BİRDİR, Seda DERİNALP, Uzm. Tuncay ÇANAKÇI 980-997 Yiyecek-İçecek Çalışanlarının Mesleki Beklentilerinin Analizi: İstanbul Örneği Doç. Dr. Oğuz TÜRKAY, Muhammet Caner KAYA, Şevin BİRER 998-1015 Krizlerin Konaklama İşletmelerine Etkileri: Antalya da Bir Araştırma Süleyman AKKAŞOĞLU, Doç. Dr. Önder MET 1016-1030 Ülkelerin Gelişmişlik Düzeylerine Göre 2008 Küresel Krizinin Turizm Sektörü Üzerindeki Etkilerinin Belirlenmesi Doç. Dr. M. Oğuzhan İLBAN, Öğr. Gör. Muammer BEZİRGAN, Öğr. Gör. Hasan Hüseyin YILDIRIM 1031-1055 Sistematik Riskin Belirleyicileri: Borsa İstanbul Turizm Şirketleri Üzerinde Bir Araştırma Yrd. Doç. Dr. Erdinç KARADENİZ, Doç. Dr. Serkan Yılmaz KANDIR, Doç. Dr. Ömer İSKENDEROĞLU 1056-1073 Konaklama İşletmelerinde Kalite Maliyetleri: Bir Otel İşletmesinde Uygulama Arş. Gör. Hülya TAŞTAN, Yrd. Doç. Dr. Elif Nursun DEMİRCİOĞLU 1074-1087

xxix 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 BİLDİRİLER (devam) Sayfa Konaklama ve Yiyecek Hizmetleri Alt Sektörünün DuPont Finansal Analiz Yöntemi İle Analizi Yrd. Doç. Dr. Levent KOŞAN, Yrd. Doç. Dr. Erdinç KARADENİZ 1088-1104 Konaklama İşletmeleri Fiyatlarının Değerlendirilmesi: Denizli Örneği Öğr. Gör. Ümmühan BAYRAM, Öğr. Gör. Murat BAYRAM, Yrd. Doç. Dr. Serkan BERTAN, Yrd. Doç. Dr. Onur GÖRKEM 1105-1119 Menü Fiyatlamayı Etkileyen Faktörlerin ve Menü Fiyatlama Yöntemlerinin Belirlenmesine Yönelik Bir Çalışma Arş. Gör. Reha KILIÇHAN, Doç. Dr. Göknil Nur KOÇAK 1120-1135 Turizm Sektöründe İş Kazaları ve Meslek Hastalıklarına Yönelik Tespitler ve Tedbirler Yrd. Doç. Dr. Selda UCA ÖZER, Arş. Gör. Demet TÜZÜNKAN, Arş. Gör. Bilge ÇAVUŞGİL KÖSE 1136-1149 Turizm Personeli Meslek Yasası Girişimi: TİYADER Örneği Prof. Dr. Ali ERBAŞ, Öğr. Gör. Duran CANKÜL, Yrd. Doç. Dr. Rahman TEMİZKAN 1150-1162 Yerel Halkın Bakış Açısıyla Burhaniye de Turizmin Gelişimini Etkileyen Sorunlar Doç. Dr. M. Oğuzhan İLBAN, Öğr. Gör. Muammer BEZİRGAN, Öğr. Gör. Hasan Hüseyin YILDIRIM 1163-1180 Orta Öğretim Öğrencilerinin Yabancı Turistlere Olan Tutumları Üzerine Bir Araştırma Prof. Dr. Yüksel ÖZTÜRK, Öğr. Gör. Yasin ÖZASLAN 1181-1198 Turizm Akademisyenlerinin Bakış Açısı İle Türk Turizminin Sorunları Öğr. Gör. Gül ERKOL, Yrd. Doç. Dr. Burhanettin ZENGİN, Prof. Dr. Orhan BATMAN 1199-1219 Yeni Gelişmekte Olan Destinasyonlarda Turizme İlişkin Yerel Halkın Görüşleri: Sinop İl Merkezinde Bir Araştırma Prof. Dr. Yüksel ÖZTÜRK, Arş. Gör. Ömer Emre ARSLAN 1220-1237 Konaklama İşletmeleri ve Çevre Duyarlı Uygulamalar Müşerref KÜÇÜK 1238-1257 Nükleer Santraller Turizm İçin Hayati Bir Sorun Mudur? Doç. Dr. Kamil UNUR, Öğr. Gör. Gülser YAVUZ 1258-1275

xxx 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 BİLDİRİLER (devam) Sayfa Sürdürülebilir Turizm Gelişimi Açısından Turizmin Gelecek Nesil Üzerindeki Etkilerinin Paydaşlarca Algılanması Arş. Gör. Caner ÇALIŞKAN, Prof. Dr. Cevat TOSUN 1276-1287 Türk Turizm Pazarında Çevreye Duyarlı Bir Eğilim: Yeşil Yıldız Uygulaması ve Yeşil Yıldız Sahibi Otel İşletmeleri Üzerine Bir Değerlendirme Doç. Dr. Burcu Selin YILMAZ, Arş. Gör. Yurdanur YUMUK 1288-1300 Bölgelerin Turizm Potansiyelinin Belirlenmesinde SWOT Analizi: Akçakoca Örneği Yrd. Doç. Dr. Öznur BOZKURT, Yusuf ALTUNDAŞ 1301-1316 Sakarya İli Turizm Sektörünün Rekabetçilik Analizi Doç. Dr. Mehmet SARIIŞIK, Yrd. Doç. Dr. Şevki ULAMA, Arş. Gör. Serkan POLAT 1317-1335 Turistik Bölgelerde Markalaşma Sürecini Etkileyen Faktörler ve Çeşme Örneği Arş. Gör. Onur İÇÖZ 1336-1354 Destinasyon Pazarlamasında Mutfak Kültürünün Rolü: Sakarya Örneği Öğr. Gör. Züleyhan BARAN, Prof. Dr. Orhan BATMAN 1355-1367 Otel Yöneticilerinin İlişkisel Pazarlamaya Bakış Açıları: Zonguldak, Karabük ve Bartın İllerinde Bir Uygulama Öğr. Gör. Emine GENÇ, Yrd. Doç. Dr. Evrim ERDOĞAN 1368-1384 Mersin 2013 17. Akdeniz Oyunları Oyunlar Köyü Konaklama Operasyon Süreci Öğr. Gör. Alper DURAN, Okt. Murat AKIN, Yrd. Doç. Dr. Gürkan AKDAĞ, Arş. Gör. Beril DÖNMEZ, Arş. Gör. Ozan GÜLER, Arş. Gör. Sercan BENLİ 1385-1404 Otel İşletmelerinde Değere Dayalı Pazarlama Uygulamalarının Belirlenmesi: Laleli Örneği Doç. Dr. M. Oğuzhan İLBAN, Ezgi TÜRKMEN 1405-1428 Ulusal Turizm Kongreleri Bildirilerinin Bibliyometrik Profili Prof. Dr. A. Celil ÇAKICI, Oya YILDIRIM, Arş. Gör. Sıla KARACAOĞLU 1429-1447 Turizmde Veri Madenciliği Alanında Yapılan Akademik Çalışmaların İncelenmesi: Türkiye ve Dünya Karşılaştırması Yrd. Doç. Dr. Murat ÇUHADAR 1448-1466

TURİZM PERSONELİ MESLEK YASASI GİRİŞİMİ: TİYADER ÖRNEĞİ Ali ERBAŞ Prof. Dr., Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Turizm Fakültesi aerbas@ogu.edu.tr Duran CANKÜL Öğr. Gör., Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Turizm Fakültesi dcankul@ogu.edu.tr Rahman TEMİZKAN Yrd. Doç. Dr., Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Turizm Fakültesi rahmantemizkan@hotmail.com ÖZET Sürdürülebilir turizm açısından işletmelerin insan kaynaklarının güçlendirilmesi büyük önem arz etmektedir. Yapılan literatür taramasında turizm sektöründe çalışan personelin çok az kısmının turizm alanında diplomaya sahip olduğu,turizm eğitimi almamış ve mezunların büyük bir bölümünün, bu sektörde çalışmayıp, diğer sektörlerde çalışmayı tercih ettiği saptanmıştır. Bu durumsektörün büyük sorunu olan nitelikli personel sıkıntısını doğurmakta, ayrıca turizm alanında yetişen insan kaynaklarının da heba olmasına yol açmaktadır. Turistik İşletme Yöneticileri ve Avrupa Birliği Turizm Personeli ile İlişkiler Derneği (TİYADER), Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Turizm Fakültesi öğrenci, mezunlar ve öğretim elemanlarından oluşan bir grubun girişimi olarak yola çıkmış ve turizm çalışanlarının meslek haklarını korumayı amaç edinmiştir. Türkiye çapında yayılmış olan kalkınma ajansları ile aynı coğrafi paylaşımı izleyerek her kalkınma ajansına ait bölgede şube açmaya devam etmektedir. Gelecekte turizm meslek odası hüviyeti ile turizm personelinin yasal temsilcisi olma yolunda ilerlemektedir. Bu bağlamda, sektörün insan kaynakları sorununa çözüm getirmek üzere turizmin meslek haline getirilme koşulları araştırılmakta, bu alanda zaman içinde izlenecek çeşitli yollarla stratejilerin belirlenmesi hedeflenmektedir. Tespit edilen personel sorununu ortadan kaldırmak üzere turizm alanının meslek haline getirilmesi için turizm sektöründe çalışan tüm personeli kapsayacak Turizm Personeli Meslek Yasası (TPMY) nın parlamentodan geçirilerek, Turizm Personeli Meslek OdalarıBirliği nin kurulmasıkonusunda bilimsel tartışma ortamını başlatmak araştırmanın temel amacını oluşturmuştur. Anahtar Kelimeler: Turizm, turizm personeli meslek yasası, insan kaynakları. GİRİŞ 2030 a doğru modern turizmin anahtarı, yol göstericisi turizm gelirleri ve turist varışlarının yanı sıra turistlerin gitmiş oldukları ülkelerde yoğun olarak ilgi gösterdikleri turizm türleri, ortalama kalış süreleri ve ortalama harcama miktarları da ülkelerin turizm performanslarını gösteren kilit noktalar olduğunu söylemek mümkündür. Dünya turizm örgütünü verile-

1151 rine göre uluslararası turist varışlarındaki ilk 10 sıralamasında Türkiye 2011 yılında ağırladığı 29 milyon turistle, Birleşik Krallık ı geride bırakıp bir basamak yükselerek uluslararası turist varışlarında 6. sıraya yerleşmesine rağmen, turizm gelirlerinde 12. sırada yer almıştır (WTO, 2013). Türkiye sahip olduğu büyük turizm potansiyeline rağmen, uluslararası turizm pazarında hak ettiği yerde değildir. Turizm alanındaki fiziksel ve teknolojik altyapı yatırımları, nitelik ve nicelik açısından ne kadar yeterli olursa olsun turizm eğitimi almış insan kaynakları ile desteklenmedikçe fayda sağlamamakta ve önem arz etmemektedir. Turizm endüstrisinin dünyada olduğu gibi Türkiye de de büyümesi, sektörde istihdam edilecek personelin turizm eğitimi almış olmasına bağlıdır. Turizmin en önemli özelliklerinden biri emek-yoğun bir sektör olmasıdır. Dolayısıyla turizmde sağlanan hizmetlerin kalitesi, doğrudan insanla ilgilidir ve öznesini insan oluşturmaktadır. Bu süreçte turizm eğitimi almış personel büyük önem taşımaktadır. Eğitilmiş ve üstün nitelik kazanmış bir personelin, her sektörde olduğu gibi turizmde de hizmet kalitesinin yükselmesinde, iş hacminin büyümesinde, zaman, malzeme, para ve iş gücü tasarrufunda, verimliliğin yükselmesinde, işletme değerinin artmasında önemli faydalar sağladığı bir gerçektir (Ehtiyar ve Üngüren, 2008: 174). Eğitimli işgücünün oluşturduğu turizm sektörü, sürdürülebilir turizme sağladığı katkılarla, hem gelecek kuşakların turizmden yararlanmasını sağlamakta, hem de ülkenin uluslararası pazarda rekabet gücünü yükseltmektedir (Tuyluoğlu, 2003:10). Bu çalışmanın amacı, sürdürülebilir turizm açısından işletmelerin insan kaynakları yönünün güçlendirilmesini sağlamak üzere, diğer alanlarda olduğu gibi turizm alanında da yıllarca verilen emek sonucunda sağlanan diplomaların sertifikalarla ikame edilmesi alışkanlıklarının önlenmesi, ülkede çalışan tüm turizm personelini kapsayan Turizm Personeli Meslek Yasası(TPMY) nın çıkarılarak yasa doğrultusunda Turizm Personeli Meslek Odaları Birliği nin kurulması, bu odalara mevcut tüm turizm personelinin kaydının yapılması ve bu personelin intibak işlemleri yapıldıktan sonra turizm sektörüne girecek bütün turizm personelinin sadece turizm lisesi, turizm ön lisans, lisans ve lisansüstü mezunlarından sağlanması, odanın açacağı teorik ve uygulama bölümlerinden oluşacak sınav sonuçlarına göre turizm tesislerinde çalışacak personelin yönetici belgelerinin verilerek sadece bu belgelere sahip olanların sektörde çalışmalarının sağlanması konusunda bilimsel tartışma ortamını başlatmaktır.

1152 SORUNUN TANIMI VE MİSYON Türkiye de, turizm işletmelerinin Dünya turizm pastasından hak ettikleri payı alamadıkları sürekli olarak tartışılmakta ve araştırılmaktadır. Türkiye iklim ve turizm varlıkları yönünden zengin olmasına rağmen, istenilen başarıyı elde edilememektedir. İstanbul Aydın Üniversitesi Türkiye Araştırmaları Merkezi 2010-2011 Turizm Eğitim Analizi Raporu na göre; Türkiye de 417 iki yıllık yüksek okulda, 92 dört yıllık yüksek okulda, dört yıllık fakültelerin 52 sinde turizm eğitimi verilmekte olup, bu yüksek öğretim kurumlarında turizm eğitimi gören toplam 63.886 öğrencinin 46.256 sı meslek yüksek okullarında, 17.630 u lisans düzeyinde öğrenim görmektedir. Bu bölümlerde okuyanların, mezunların ve çalışanlarınyani turizm eğitimi almış kişilerin,herhangi bir yasa ile korunmaması sonucu zamanla sektörden uzaklaşmasına ve eğitimsiz sektörle ilişkisi olmayan kişilerin sektöre girmesine neden olabilmektedir. Mısırlı (2002: 41) Türkiye de turizm eğitiminin ve sektörün personel ve istihdam sorunlarının önemli bir bölümü turizm ile ilgili mesleklerin ve meslekte çalışan eğitilmiş işgörenlerin yasal himaye altına alınmamış olmasından kaynaklandığını belirtmiş, turizm meslekleri, bu mesleklerin değişik kademelerinde çalışma hakkı, unvan kullanma, kanuni bir düzenleme ile himaye altına alınmadıkça, haksız rekabet şartlarında istihdam önlenmedikçe ne çok yetenekli insanları bu sektörün değişik kademelerine çekmek, ne de yeteneklileri meslekte sürekli olarak tutmanın mümkün olmadığını, nitelikli ve bilgili insanları mesleğe çekmenin ve meslekte kalmalarını sağlamanın yolunun ise ilgili meslek için gerekli eğitimi almış, bunu diploma ile belgelendiren kişilere yasal bir hak olarak verecek hukuki düzenleme ile gerçekleştirilmesinin mümkün olacağını dile getirmiştir. Bu görüşü destekleyen belli zaman dilimlerinde yapılan araştırmalarda, Purcell ve Quinn (1996) turizm endüstrisinde çalışanların eğitim durumları diğer sektörlerde çalışanlara göre düşük kaldığını, Tuylüoğlu (2003) turizm sektörünün işgücü ihtiyacınımeslekî düzeyde eğitim veren okullar yerine, turizm eğitimi almamış işgücünü istihdam ederek karşılama yoluna gittiğini ve mezunların büyük bir bölümünün, bu sektörde çalışmayıp, diğer sektörlerde çalışmayı tercih ettiğini, Yanardağ ve Avcı (2012) turizm sektöründe çalışanların çoğunun turizm eğitimi almamış olduğunu tespit etmişlerdir.

1153 Ayrıca hizmet üreten turizm sektörü, terör olaylarından olumsuz yönde etkilenen sektörlerin başında yer almaktadır (Yeşiltaş ve diğerleri, 2008). Turizm eğitimi almamış personelin işletmeye, önemli sorunlardan olan terörizm, hırsızlık, dolandırıcılık veya başka bir surette zarar verme riski bulunmakta olup (Mansfeld ve Pizam, 2006), son zamanlarda Türkiye nin Akdeniz ve Ege bölgelerindeki otellerde yaşanan toplu zehirlenmelerbaşta Avrupa ve Rusya olmak üzere Türkiye ye turist gönderen ülkeler tarafından mercek altına alınmasına sebep olmuştur (ABHABER, 2013). Yapılan araştırmalar ışığında elde edilen veriler mevcut görüşleri desteklemekte ve sorunun büyüyerek devam ettiğini göstermektedir. Herhangi bir sektörde sağlıklı ve karlı yatırım yapmak veya mevcut yatırımların karlı hale getirilmesi, ilgili alanlarda meslek yasalarının olması ve tam olarak yerleşmesi ile mümkündür. Meslek, Belli bir eğitim ile kazanılan sistemli bilgi ve becerilere dayalı, insanlara yararlı mal üretmek, hizmet vermek ve karşılığında para kazanmak için yapılan, kuralları belirlenmiş iş (TDK, 2013) olarak tanımlanmaktadır. Bu tanıma göre turizm alanındaki sistemli bilgi ve beceri esas olarak turizm eğitimi veren, turizm liseleri, turizm ön lisans ve turizm fakülte ve yüksek okullarında kazandırılmakta ve bu okullardan mezun olanlara hak ettikleri turizm diplomaları verilmektedir. Üyesi olunan Bologna sürecinin temel amaçlarından biri çeşitli alanlarda verilen eğitimin kalite güvencesinin sağlanarak diplomaların toplum için daha yararlı hale getirilmesidir. Dünya da ve Türkiye de, sosyal bilimler enstitüleri tarafından turizm alanında yüksek lisans ve doktora eğitimleri verilmekte ve turizm alanında doçent ve profesörler yetişmektedir. Üniversitelerde yoğun bilimsel araştırmalar yapılmaktadır. Konuya bu açıdan bakıldığında Dünya da ve Türkiye de, turizmin bilimsel alt yapısının güçlü olduğu ve giderek daha güçlü hale geldiği görülmektedir. Bütün bu gelişmelere rağmen, Türkiye ye bakıldığında turizm eğitimi son derece hafife alınmaktadır. Örneğin, Türkiye İş Kurumu (İŞKUR) un turizm alanında birçok bölgede istihdamı geliştirme adına iş garantili kurslar düzenlemektedir. İŞKUR söz konusu turizm eğitimleri ihale usulü vermekte ve bu ihaleleri alan kar amaçlı kuruluşlar sertifikalar üretmeye devam ederek turizm alanında önemli tahribatlar yapmaktadır. Ayrıca sertifikanın alınması halinde hangi düzeyde olursa olsun turizm diplomaların geçerli olmayacağı gibi son derece garip iddia, tehdit ve uygulamalarla karşılaşılmaktadır (Turizm Güncel, 2013). Bunun dışında çok çeşitli der-

1154 nekler vakıflar, turizm eğitimi vermeye çalışmaktadır. Milli Eğitim Bakanlığı bir taraftan Turizm Liseleri ile formel turizm eğitimi verirken, diğer taraftan çeşitli otellerle anlaşarak turizm liselerinin ve üniversite turizm diplomalarını ikame eden sertifikalar vermesi toplumda fırsat eşitsizliğine ve hukuksuzluğa sebep olmaktadır. Çünkü yıllarca süren pek çok meşakkatli sınav ve süreçlerden geçerek liselerde ve üniversitelerde turizm eğitimi alanlar maalesef kısa süreli kurs alarak sektöre katılanlara göre dezavantajlı durumlara düşürülmektedir. Bunun doğal sonucu olarak da turizm alanında diploma sahibi olmayanlar çoğunluğu oluşturduğundan turizm alanındaki sızlanmaların önü kesilememekte ve turizmin hemen her alanında kaos ortamı devam etmektedir. Meslek tanımı dikkate alındığında Ülkemizde turizmin maalesef meslek olmadığı ancak meslekmiş gibi takdim edildiği görülmektedir. Herhangi bir iş veya faaliyetin meslek olabilmesi için kurallarının belirlenmiş olması gerekmektedir. Turizm alanında bu kuralların Turizm Personeli Meslek Yasası na göre kurulacak Turizm Personeli Meslek Odaları Birliği tarafından sürekli olarak saptanarak turizm sektöründeki uygulamaların izlenmesi gerekmektedir. Turizm alanındaki Seyahat Acenteleri Yasası ile Turist Rehberleri Yasası, Turizm Personeli Meslek Yasası ve buna bağlı olarak Turizm Personeli Meslek Odalar Birliği mevcut olmadığından turizm ile ilgili olmayan mezunların turizm sektöründe çalışmasına olanak sağlamaktadır. Turist rehberi olarak çalışanların büyük bir kısmının turizm dışındaki alanlardan mezuniyetlerinin olduğu bilinmektedir. Burada ön planda tutulan yabancı dil olmaktadır. Halbuki yabancı dil sadece turistin dil ihtiyacına yöneliktir. Oysa turist rehberliği ile amaçlanan turiste rehberliktir. Sadece yabancı dil bilmek işin sadece bir yönü olup, güçlü bir turizm eğitimi ile edinilebilecek olan turizm bilgisine ve felsefesine de sahip olunması gerekmektedir. Bu nedenle turist rehberliği bölümleri yabancı dil eğitimi veren fakültelerde değil de Turizm fakültelerinde oluşunun turist rehberi olacak olanların turizm fakülte ve yüksekokullarından gelmelerinin gerektiğinin herkesçe kabul edilen açık bir delilidir. Turist Rehberleri Odası, üniversitelerin Seyahat acenteleri bölümleri ile turist rehberliği bölümlerinden mezun olanları ise da az çalıştırmayı tercih etmekte bu durum ise her iki yasadan beklenen yararın sağlanamamasına neden olmaktadır.

1155 Seyahat acenteleri turizm işletmeleri kapsamına girdiğinden, çıkarılması gereken Turizm Personeli Meslek Yasası na göre Turizm Personeli Meslek Odaları na kayıtlı eleman çalıştırmak mecburiyetinde bırakılmaları gerekmektedir. Çünkü konaklama, yiyecek-içecek ve seyahat işletmeleri turizm alanında yıllarını vererek yasalara göre kendilerine sunulan kriterleri, sınavları ve süreçleri yıllarca süren bir eğitimden sonra aşarak elde edilebilen diplomalara sahip olan kesimden almak yerine yasal boşluk sebebiyle kaynağı belli olmayan eğitimsiz veya turizm ile ilgisi olmayan alanlardan almayı tercih etmeleri sonucu niteliksiz eleman çalıştırılması hat safhada olmaktadır. Batı Ülkelerinde işletme sahipleri işletmelerini profesyonel yönetimlere teslim ederken Türkiye deki varlıklı aileler kurdukları turizm tesislerini kendi çocukları ve akrabaları için istihdam alanı görmektedir. Tüm turizm personelinin meslek odalarına kayıtlı elemanlardan sağlanmak suretiyle işletme faaliyetleri nitelikli insan kaynakları ile başarılarak verilen hizmetlerin kalitesi ve sürekliliği garanti edilmelidir. İşletme faaliyetlerinin, ucuz işgücü çalıştırılması nedeniyle sürekli olarak değişen eğitimsiz insanlar tarafından icra edildiği araştırmacılar ve uygulamacılar tarafından da sık sık dile getirilmektedir. Hâlbuki Türkiye, çok sayıda turizm lisesi, meslek yüksekokulu turizm programı ve dört yıllık turizm fakülte ve yüksekokullarını açmakla, turizmin personel yönünü güçlendirmek konusunda önemli bir irade ortaya koymuş bulunmakta, ancak turizmin meslek statüsünün olmaması sebebiyle yetiştirilen insanların sektöre kazandırılmaları mümkün olamamaktadır. Böylece, sektördeki sendromları sürekli olarak gözlemlenen müzmin hale gelmiş olan bu sorun, meslekleşme öncesi hemen bütün meslek dallarında görüldüğü üzere açıkça karşımızda durmaktadır. Sorunun Aşılmasında Üniversite Öğrencilerinin Rol Alma Sorumluluğu Üniversitelerde turizm alanında öğrenim gören çok sayıdaki öğrencinin geleneksel anlayışın aksine Bologna kriterlerinin ruhuna uygun olarak modern anlayışa göre gerek öğrenim süreci içinde etkili rol alma, gerekse de meslek haklarının alınması üzere Turizm Personeli Meslek Yasasının (TPMY) çıkarılması konusunda lokomotif gücü sergilemeleri turizm yatırımcıları yanında en çok zarar gören muhatap kesim olarak zorunluluk

1156 göstermektedir. Bu amaçla Türkiye genelinde üniversite öğrencileri söz konusu sorumluluklarının bilinciyle dinamik bir yaklaşım sergileyerek Turistik İşletme Yöneticileri, Personeli ve Avrupa Birliği Turizm Personeli ile İlişkiler Derneği (TİYADER) in Türkiye de kalkınma ajanslarındaki şubelerinin yönetim kurulları tamamını turizm ön lisans, lisans, yüksek lisans ve doktora öğrencilerinden oluşturarak güçlendirmek amacıyla, başta turizm alanındaki öğrencileri, lise ve üniversite mezunlarını, akademik personeli, otel genel müdürlerini, genel müdür yardımcılarını ve personelini üye kaydetmek suretiyle büyük bir sivil toplum kuruluşu oluşturma yolunda mücadele sürecine girmiş bulunmaktadır. Bu süreçte öncelikle turizm sektöründe faaliyet gösteren çeşitli düzeylerdeki bütün yöneticilerin ve personelin aşağıda Turizm Personeli Meslek Yasası Teorik çalışmasında öngörülen şekilde modelleri ortaya konmuştur. Tablo 1:Öngörülen Yönetici Belgesi Kriterleri KRİTERLER Eğitim Seviyesi Sektörde İş Tecrübesi Sınav Unvan A TİPİ ÜST DÜZEY YÖNETİCİ BELGESİ Turizm-Lisans 3 Yıl Meslek odası tarafından teorik ve uygulama sınavı 5 yıldızlı otellerde üst düzey yönetici Kaynak: TİYADER (2013). B TİPİ ORTA DÜZEY YÖNETİCİ BELGESİ Turizm-Lisans Turizm-Önlisans Lisans-2 Yıl Ön Lisans-4 Yıl Meslek odası tarafından teorik ve uygulama sınavı 5 yıldızlı otellerde orta düzey yönetici, 4 yıldızlı otellerde üst düzey yönetici C TİPİ ALT DÜZEY YÖNETİCİ BELGESİ Turizm-Lisans Turizm-Önlisans Turizm-Lise Lisans-6 Ay Ön Lisans-2 Yıl Lise-4 Yıl Meslek odası tarafından teorik ve uygulama sınavı 5 yıldızlı otellerde alt düzey yönetici, 3 yıldızlı otellerde üst düzey yönetici

1157 Şekil 1 :Öngörülen Yönetici Belgeleri Piramidi Kaynak: TİYADER (2013). Öngörülen uygulama süreci; Yönetici adayları, öngörülen şemada her üç yönetim düzeyinde Yönetici Belgesiile meslek unvanlarını alabilmek için bağlı oldukları Turizm Personeli Meslek Odası na Oda nın belirleyeceği kriterlere göre gerekli belgelerle başvururlar. Başvurularda Turizm Personeli Meslek Odası nın arayacağı kriterler; (a) turizm alanında diploma, (b) (B ve C Yönetici Belgesi için) bir önceki Yönetici Belgesi (c) iş tecrübesi belgesidir. Odanın belirli tarihlerde açacağı yönetici belgesi sınavları, Teori ve Uygulama olmak üzere iki bölümden oluşacaktır. Sınavı başarı ile geçenlere ilgili Yönetici Belgesi verilecektir. C, B ve A yönetici belgelerinden C tipi Yönetici Belgesi, beş yıldızlı otellerde alt kademe yöneticiliği veya üçyıldızlı otellerde genel müdür olma hakkını verirken, B Tipi yönetici belgesi beş-yıldızlı otellerde orta kademe yöneticiliği yani, Gn. Müdür Yardımcılığı veya 4 yıldızlı otellerde Gn. Müdür düzeyine kader yükselebilme hakkını vermektedir. A Tipi yönetici Belgesi beş yıldızlı otellerde genel müdür olma hakkını sağlamakta olup, en üst yönetici belgesidir.

1158 Turizm Fakülteleri Dekanları, Yüksekokul Müdürleri ve bu kurumlardaki Bölüm Başkanları ve Akademik Personel ile Turizm Meslek Lisesi ve İlgili Liselerin Müdürleri ve Öğretmenlerinin Verdikleri Mezunlarla İlgili Sorumlulukları Bologna süreci ile amaçlanan lise ve üniversitelerin yaptıkları eğitim ve öğretimin sürekli olarak daha mükemmel hale getirilerek mezunlara verilen diplomaların daha nitelikli olmasını temin etmek suretiyle topluma ve işletmelere daha yüksek katkıların sağlanmasıdır. Ancak, mevcut haliyle, turizm insan kaynakları alanında görülen uygulama Bologna kriterleri ile güçlendirilmeye çalışılan diploma uygulamalarının tam aksine, ilgili ilgisiz kişi ve kuruluşların turizmin her alanında sertifikalar dağıtılarak alaylı personelin eleman yetiştirme adı altında niteliksiz elemanların turizm sektörüne yerleştirilerek diplomalı turizm personelinin sektörde çalışmasını önleyecek şekilde hareket edilmektedir. Bu bakımdan turizm diplomalarını veren ilgili yönetici ve akademik personelle turizm lisesi öğretmenlerinin çalıştıkları kurumların verdiği diplomaların hukukunu korumaları konusunda üzerlerine düşen sorumlulukları yerine getirmeleri büyük önem taşımaktadır. Turizm Alanındaki İş Adamları, İşletme Yönetimleri ve Hükümetin Sorumlulukları Türkiye nin turizm gelirleri; çok zengin turizm varlıklarına ve önemli turizm yatırımlarına sahip olmasına rağmen dünya sıralamasında 12. sıradadır (WTO, 2013). Sorunun aşılması için iş adamları ve kuruluşları, işletme yönetimleri ve Hükümet harekete geçerek 2023 yılı hedeflerine varmak üzere Türkiye yi 12 ay turizm ülkesi konumuna sokacak, Turizm Personeli Meslek Yasasının çıkarılması ve bu yasa doğrultusunda meydana getirilecek olan Turizm Personeli Meslek Odaları Birliği nin kurulmasında önemli katkı yapmaları gerekmektedir. Herhangi bir sektörde, sağlıklı ve karlı yatırım yapmak veya mevcut yatırımları daha karlı yapmanın ön koşulu, ilgili alanlarda meslek yasalarının çıkarılmış olması ve/veya varsa tam olarak yerleştirilmiş olması ile mümkündür. Örneğin, iş adamları sağlık sektöründe yatırım yapacaksa, günümüzde olduğu gibi mutlaka Sağlık Personeli Meslek Yasalarının ve/veya Meslek Odalarının mevcut olması gerekmektedir. Eğer eğitim alanında yatırım yapılacaksa, eğitim alanında meslek yasalarının olması gerekir. Şu halde Turizm alanında Turizm Per-

1159 soneli Meslek Yasası nın ve buna bağlı olarak Turizm Personeli Meslek Odalar Birliğinin kurulması ile turizm alanındaki mevcut yatırımların çok daha karlı olması sağlanarak, iş adamlarının ve yatırımcıların başarısının önündeki en büyük engel olarak duran nitelikli eleman meselesi, çözüme kavuşturulmalıdır. Uygulamanın sonucu olarak Turizm Personeli Meslek Yasası nın çıkarılarak turizmin meslek haline getirilmesinin işletmelere ve ekonomiye sağlayacağı temel yararlar şu şekilde sıralanabilir (Erbaş, 2013); a) Turizm meslek standartlarının belirlenmesi b) Turizm hukuku alanında turizm diploma hukukunun çiğnenmesinin önlenmesi c) Turizm işletmeleri insan kaynaklarının güçlendirilmesi d) Uzun vadeli sağlam turizm politikalarının belirlenmesi e) Turizm işletmelerinin kurumsallaştırılması koşullarının yaratılması f) Turizm varlıklarının ve çevrenin planlanarak korunmasında ve Türk turizminin yönlendirilmesinde meslek mensuplarına etkin rol kazandırılması g) Turizm alanında danışmanlık hizmetlerinin sağlam bir temele dayandırılması h) Turizm alanında eğitim ve öğrenim gören personelin turizm sektörüne kazandırılması i) Turizm işletmelerinde güvenlik ortamımın sağlanmasına katkısı j) Turizm sektöründe çalışan mevcut personelin intibakının sağlanması Ulaşılmak istenen hedeflere varmak için, Turistik İşletme Yöneticileri ve Avrupa Birliği Turizm Personeli ile İlişkiler Derneği (TİYADER), Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Turizm Fakültesi öğrenci, mezunlar ve öğretim elemanlarından oluşan bir grubun girişimi olarak yola çıkmış ve turizm çalışanlarının meslek haklarını korumayı amaç edinmiştir. Türkiye çapında yayılmış olan kalkınma ajansları ile aynı coğrafi paylaşımı izleyerek her kalkınma ajansına ait bölgede bir şube açmaya devam etmektedir. Gelecekte turizm meslek odası hüviyeti ile turizm personelinin yasal temsilcisi olma yolunda ilerlemektedir (TİYADER, 2013). Ulusal Meslek Standartları Hazırlama Çalışmaları ve Turizm Mesleklerinin Durumu 2006 yılında 5544 Nolu Kanunla kurulan Mesleki Yeterlilik Kurumu (MYK), Kanunun 1. Maddesinde belirtildiği gibi ulusal ve uluslararası

1160 meslek standartlarını temel alarak, teknik ve meslekî alanlarda ulusal yeterliliklerin esaslarını belirlemek; denetim, ölçme ve değerlendirme, belgelendirme ve sertifikalandırmaya ilişkin faaliyetleri yürütmek için gerekli ulusal yeterlilik sistemini kurmak ve işletmektir. Ancak, yine aynı maddede belirtildiği gibi mesleğe giriş şartları meslek kanunuyla belirlenmiş olan meslekler bu kanun kapsamı dışındadır. Örneğin; Tabiplik, diş hekimliği, hemşirelik, ebelik, eczacılık, veterinerlik, mühendislik ve mimarlık meslekleri ile en az lisans düzeyinde öğrenimi gerektiren mesleklerin sertifikasyon programları ile verilen sertifikalarla icra edilmesi mümkün değildir. Aynı kanunun, 22. Maddesi kişilerin meslekî yeterlilik düzeylerinin, MYK tarafından yetkilendirilmiş personel belgelendirme kurum ve kuruluşları tarafından yapılacak sınavla belirleneceğini ifade etmektedir. Bu durum orta öğretim, önlisans, lisans ve lisans üstü düzeylerdeki turizm eğitimine paralel bir belgelendirme ile diploma hakkının tecavüze uğraması anlamına gelmektedir. Kanunun bu maddesine göre MYK herhangi bir sivil toplum kuruluşunu veya meslek erbaplarının kurmuş olduğu dernekleri, özel eğitim kurumlarını turizm meslekleriyle ilgili eğitim ve sertifika vermek üzere görevlendirebilir (MYK1, 2006). Hazırlanmış olan meslek standartları mesleğin gerektirdiği yeterliliklere göre 8 seviyede sınıflandırılmıştır. Bu seviyeler mesleği yapacak olan kişinin eğitim düzeyini ifade etmesine rağmen bu eğitimin mesleki eğitim olmasıyla ilgili bir zorunluluk yoktur (MYK2, 2006). Bu durum turizmci olmak için turizm meslek liselerinden turizm işletmeciliği anabilim dalıdoktora programlarına kadar alınacak eğitimin ve diplomaların sağladığı hakların herhangi bir alanda eğitim alanlara eğitim kurumu bile olmayan kurumlar tarafından verilecek birkaç aylık sertifika programı ile de sağlanabileceği anlamına gelmektedir. Mesleğe giriş şartları bir turizm meslek kanunu ile belirlenmediği sürece hangi seviyede olursa olsun turizm alanında verilen eğitimin sertifika programları ile boş ve anlamsız hale getirilmesinin önü her zaman açık olacağı görülmektedir. Bu durumda, MYK tarafından hazırlanmış olan turizm meslekleriyle ilgili meslek standartlarını söz konusu meslekleri yapacak olan kişilerin sahip olması gereken nitelikleri ve meslekte yapılacak işleri gösteren iş tanımı formlarına benzetmek mümkündür.

SONUÇ VE ÖNERİLER 1161 Yapılan literatür taraması neticesinde turizm sektöründe çalışan personelin çok az kısmının turizm alanında diplomaya sahip olduğu, Ülkede üniversite düzeyinde çok sayıda turizm bölümü ve öğrencisinin bulunmasına rağmen, mezunların sektörde çalışma fırsatı bulamadıkları, sektöre entegre olamadıkları tespit edilmiştir. Sektörün kronik olarak nitelikli eleman sıkıntısı çektiği, çalıştırdığı elemanların yeterli etik standartlara sahip olmadığı ve sonuç olarak en önemli sorunun insan kaynakları olduğu belirlenmiştir. Bu durum bacasız endüstri diye vasıflandırılan ve ekonominin büyük beklentisi ve lokomotif gücü olarak kabul edilen Türk turizm sektörünün insan kaynakları açısından zayıf ve güdük kalmasına yol açmakta, Ülkemizin Dünya turizm pazarından hak ettiği payı alamamasına neden olmaktadır. Bu noktadan hareketle şu öneriler geliştirilebilir: a) Turizm personeli meslek yasası için öngörülen yönetici belgesi kriterleri modeli kariyer planlaması aşamalarından geçirilen yöneticiler için turizm işletmelerinin gerektirdiği üstün bilgi ve becerilerle ile donanmasına ve sektörün gelişmesine büyük katkılar sağlayabilir. b) Hükümet, sektörde yer alan iş adamları ve kuruluşlar Türkiye yi gelecekteki hedefleri doğrultusunda sürekli turizm ülkesi haline getirecek turizm personeli meslek yasasının çıkarılması bağlamında girişimlere katkı sağlayarak süreci başlatabilirler. c) Turizm ile ilgili lise, ön lisans, lisans, lisansüstü öğrenci mezun eden ilgili yöneticiler, akademik personel ve öğretmenlerin çalıştıkları kurumların verdiği diplomaların hukukunu korumaları konusunda üzerlerine düşen sorumlulukları yerine getirmeleri büyük önem taşımaktadır. d) Turizm alanında eğitim alan öğrencilerin Bologna kriterlerinin anlayışı içerisinde öğrenim süreci içinde aktif rol alma ve meslek haklarının alınması üzere Turizm Personeli Meslek Yasasının (TPMY) çıkarılması konusunda etkin bir şekilde rol almalı ve çaba göstermelidir. Sonuç olarak turizm çalışanlarına meslek statüsünün kazandırılması, turizm personelinin sektörün ihtiyaçlarına göre devamlı olarak yetiştirilmesi ve meslek disiplininin kazandırılması, işletmelerin karlı ve başarılı şekilde faaliyetlerini sürdürebilmeleri açısından büyük bir zorunluluk göstermektedir.

1162 KAYNAKÇA Dünya Turizm Örgütü (WTO) (2013), TourismHighlights,[URL:http://dtxtq4w60xqpw.cloudfront.net/sites/all/files/pdf/unwto_highlights13_en_lr.pdf], (Erişim 10 Mayıs 2013). Erbaş, A. (2013), Sürdürülebilir Turizm Açısından Turistik Tesislerdeki İnsan Kaynaklarının Geliştirilmesine Yönelik Yasal Alt Yapının Araştırılması Tpmy Önerisi Uluslararası İktisat, Finans ve Bankacılık Kongresi, Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi, 26-28 Haziran, Bişkek, Kırgızistan. Ehtiyar, R. ve Üngüren, E. (2008), Turizm Eğitimi Alan Öğrencilerin Umutsuzluk ve Kaygı Seviyeleri İle Eğitime Yönelik Tutumları Arasındaki İlişkinin Belirlenmesine Yönelik Bir Araştırma,Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 4(1): 161-181. Mansfeld, Y. and Pizam, A. (2006), Tourism Security and Safety, Library of Congress Catalogingin-Publication Data, Oxford, U.K. Mesleki Yeterlilik Kurumu (MYK) (2013), Mesleki Yeterlilik Kurumum Kanunu,[URL:http://www.myk.gov.tr/index.php/tr/mesleki-yeterllk-kurumu-kanunu](Erişim 15 Eylül 2013). Mesleki Yeterlilik Kurumu (MYK2) (2013), Avrupa Yeterlilik Çerçevesi Referans Seviyeleri,[URL:http://www.myk.gov.tr/index.php/ums/218-avrupa-yeterllk-cerceves-ayc-referanssevyeler#_ftn1](Erişim 15 Eylül 2013). Mısırlı, İ. (2002), Turizm Sektöründe Meslek Standartları ve Mesleki Belgelendirme Sistemi (Sertifikasyon),Anatolia Turizm AraştırmaDergisi, 13(1): 39-55. Purcell, K.,and Quinn, J. (1996), Exploring the Edication Employment Equation in Hospitality Management. Acomparision of Graduates and HNS,International Journal of Hospitality Management, 15(1), 51-68. Tiyader (2013), Turistik İşletme Yöneticileri ve Avrupa Birliği Turizm Personeli ile İlişkiler Derneği,[URL:http://www.tiyader.org/], (Erişim 26 Temmuz 2013). Turizm Araştırmaları Derneği (TURAD) (2013), Turizm Eğitim Raporu, [URL:http://www.turad.org/uploads/AUTAM_TURAD_Turizm_Egitim_Raporu.ppt] (Erişim 25 Mayıs 2013). Tüylüoğlu, T.(2003), Türkiye de Turizm Eğitiminin Niteliği, Yayınlanmamış Yüksek lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Türk Dil Kurumu (TDK) (2013),[URL:http://www.tdk.gov.tr], (Erişim 25 Mayıs 2013). Yanardağ, M.Ö, ve Avcı, M. (2012), Turizm Sektöründe İstihdam Sorunları: Marmaris, Fethiye, Bodrum İlçeleri Üzerine Ampirik Bir İnceleme, Ege Stratejik Araştırmalar Dergisi, 3(2): 39-62. [URL:http://www.abhaber.com/index.php?option=com_content&view=article&id=51518:t%C3% BCrkiye%E2%80%99deki-toplu-zehirlenmeler-t%C3%BCrk-turizm sekt%c3%b6r%c3%bcmercek-alt%c4%b1nda&catid=214&itemid=915], (Erişim 25 Mayıs 2013). [URL:http://www.turizmguncel.com/haber/turofedden-sektorun-kalifiye-eleman-sorununaakademik-cozum-h14575.html] (Erişim 10 Mayıs 2013). Yeşiltaş, M., Öztürk, İ. ve Türkmen, F. (2008), Terör Faaliyetlerinin Turizm Sektörüne Etkilerinin Çözüm Önerileri Perspektifinde Değerlendirilmesi, Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, X(1): 176-189