SAĞLIKTA ADRES B A Ş K E N T SAYI 12 / YAZ 2013 Başkent Üniversitesi Hastanesi yayınıdır. Yaz Aylarının Korkulu Rüyası: GIDA ZEHİRLENMELERİ
TANI VE TEDAVİ BİRİMLERİ Acil Tıp Anestiziyoloji Ağrı Kliniği Aile Hekimliği Beyin ve Sinir Cerrahisi Çocuk Cerrahisi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Dermatoloji Aşırı Terleme Tedavisi Botox Uygulaması Fototerapi Diş Hekimliği Endokrinoloji Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon Gastroenteroloji Genel Cerrahi Yanık Polikliniği Göğüs Hastalıkları Sigara Bırakma Kliniği Uyku Laboratuarı Hematoloji Kalp Damar Cerrahisi Göz Hastalıkları Kadın Hastalıkları ve Doğum Tüp Bebek Kardiyoloji Kulak Burun Boğaz Hastalıkları Nefroloji Ayaş Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Merkezi Yapracık Geriatri ve Psikososyal Rehabilitasyon Merkezi Yenikent Diyaliz Nöroloji Nükleer Tıp Ortopedi ve Travmatoloji Patoloji Plastik ve Rekonsrüktif Cerrahisi Psikiyatri Romatoloji Radyodiagnostik Tıbbi Genetik Tıbbi Onkoloji Üroloji Taş Kırma Kliniği Ürodinami Laboratuarı
4 12 Başkent Üniversitesi Ankara Hastanesi Erişkin Kemik rektiğinde negatif basınca ne sahip odaların hepsi ge- İliği (Kök Hücre) Nakli Merkezi hizmet vermeye başlane sahiptır. Tüm odalar yo- dönüştürülebilme özelliğimıştır. Kadrosunu; bir profesör, bir doçent ve bir yardım olup tek merkezden yönetiğun bakım özelliğine sahip doçentten oluşan hematoloji len PAXİS sistemi ile çalışan uzmanları ile kemik iliği nakli sorumlu hemşiresi oluşturkezden yönetilen kemotera- hastane eczanesi, tek mermaktadır. Terapötik Aferez pi hazırlama ünitesi, Kemik Merkezinde ve Kök Hücre İliği nakli Polikliniği, HLA Doku Tiplendirme Laboratuva- İşleme Dondurma Saklama Ünitemizde sertifikalı, kök rı, akım sitometri, Tıbbi Genetik ve tüm destek bilim hücre dondurma konusunda deneyimli biyolog, teknisyen ve hemşireden oluşmakdavi verebilecek kapasiteye dalları ile en üst düzeyde tetadır. sahiptir. Erişkin nakil ünitesinde 7 Hasta odalarında hasta yataklarına bağlı hastaların ya- adet tek kişilik, pozitif basınçlı HEPA filtre sistemikınları ile sekreterlik deskin- Doç. Dr. Adnan Fuat BÜYÜKLÜ Başkent Üniversitesi Tıp Fakültesi KBB Hastalıkları Anabilim Dalı den görüntülü konuşma olanağı sağlayan ve aynı zamanda TV, internet vb özelliklerde sahip monitörler yer almakta olup, hasta odaları ile koridorlar arasında el yıkama bölümü olan bir geçiş alanı bulunmaktadır. Sekreterlik, doktor, hemşire odaları, konsey odası, hasta kayıtlarının bulunduğu arşiv odası, hasta yakını görüşme odalarından parmak okuma sistemi ile üç aşama geçildikten sonra nakil odalarına ulaşılacak şekilde bir yapılanma ile dışarıdan taşınabilecek infeksiyonların en aza indirilmesi hedeflenmiştir. Beynimiz vücut pozisyonunu ve hareketi algılarken; duğunuz bir durumda taşıt hareket etrek azalır. Örneğin, taşıtta otururken kitap okuşında en fazla olup yaşla birlikte gide- 1. İç kulak (labirent) dönme ya da ileri tiğinde, iç kulağımız ve derin duyu alıcılarımız hareketin ivmesini ve sarsın- - Hormonal faktörler: hamilelik, adet geri, yana ve aşağı yukarı yön gibi hareket verileri. dönemi ve doğum kontrol hapları yatkınlığı arttırmaktadır. tıları algılayıp beyne bir hareket verisi iletecek, buna rağmen görme sistemi beynimize bir hareket olmadığı- 2. Gözler vücudun içinde bulunduğu - İç kulaktaki denge sistemini ve görme sistemini etkileyen diğer bir hasta- ortamda ne durumda olduğunu (baş nı iletecektir. Böylece, beyinde yaşana durum ile ilgili bir çatışma söz ko- aşağı, sağ tarafta gibi) ve ayrıca oluşan hareketin yönünü gözlemleyerek lık varlığında yatkınlık artar. nusu olur. - Migreni olanlar hareket hastalığına elde ettiği verileri, daha yatkındırlar. Hareket hastalığının tam nedeni, neden bazı kişilerin daha hassas olduğu - Düşük frekanslı hareket ve hareket- 3. Ayaklar, kalça, deri, kas ve eklem duyu reseptörleri reseptörleri vücudun hangi kısmının aşağıda olduğunu aydınlatılabilmiş değildir. İç kulakta hareket algılama organları (labirent adı da ket hastalığı belirtisi oluşturduğu gösteki sert yönelimlerin daha fazla hare- ve yere dokunduğunu bildiren verileri verilir) olmadan hareket hastalığı oluşmaz. Ayrıca kör bireylerde de hareket - Sırt üstü yatmanın gemide şikâyetleri terilmiştir. analiz eder. hastalığı oluşabilmesi nedeni ile görme sisteminin bu problemde öneminin Hareket hastalığı görsel, azalttığı bildirilmiştir. Hareket hastalığı sık karşılaşılan formları; iç kulak (vestibüler) ve derin duyu (somatosensöri- - Araba tutması (görsel vestibüler (iç daha az iç kulağın ise çok daha önemli bir rol oynadığı düşünülmektedir. HH sıklığı bireyin duyarlılığına ve uyarının yel) sistemlerinin bir hareket uyaranı ile adapte olu- kulak) uyaran zıtlığı), yoğunluğuna göre değişir. Problemin karmaşık hareket türleri ile (birden fazla düzlemli hareketler) ortaya çıkması meyen kompleks lineer ve açısal hız- - Deniz tutması (düşük frekansın bilinnamayan duyusal - algısal daha olasıdır. lanmalar), uyumsuzluk sonucu ortaya çıkmaktadır. Bu algısal Hareket hastalığı için çeşitli risk faktörleri belirtilmiştir, Hareket hastalığı), - Araç simülatörü tutması (optokinetik - Cins: Hareket hastalığına kadınlar erkeklerden daha yatkındır. (yerçekimsiz ortamda başın aktif hare- - Uzay boşluğu hareket hastalığıdır zıtlık, duyarlılığı olan kişilerde hareket hastalığını - Yaş: İki yaşından daha küçüklerin hareket hastalığına daha dirençli olduğu re kanalları ve görsel sistemden çıkan ketleri sonucunda otolitler, yarım dai- ortaya çıkarmaktadır. saptanmıştır. Hastalığın sıklığı 12 ya- anormal uyarılar). 13 Uzm. Dr. Cihan FİDAN Başkent Üniversitesi Tıp Fakültesi Aile Hekimliği Anabilim Dalı Besinlerle bulaşan ve daha çok mide Gıda Zehirlenmelerinin Belirtileri saklama koşullarının sağlanamaması ve bağırsak sistem şikayetleri ile seyreden ani gelişen tablolar gıda zehirlen- olan mikroorganizmanın cinsine göre bunların toksinleri ile bulaş olur. Dola- Hastalığın şiddeti zehirlenmeye neden durumunda gıdalarda mikroplarla veya meleri olarak adlandırılır. Gıda zehirlenmesi genellikle hafi f geçirilmekle birlikte değişmektedir ve her bir gıda zehirlenmesi sebebinde kuluçka süreleri farkyısıyla iyi pişmemiş veya pişiren kişinin gıdayla temas etmeden önce ellerini yıkamadığı yiyecekleri tüketmeniz halin- ölümcül de olabilen, oldukça sık karşılaşılan önemli bir hastalıktır. Kişi baktelıdır. Bazı zehirlenmelerde belirtiler 30 dakika ile 1 saat içinde görülürken, gıda zehirlenmelerinin çoğunda belirti- Bakteriler ya çok sayıda oldukları için de gıda zehirlenmesi geçirebilirsiniz. riler veya toksinlerle bulaşmış yiyecek veya içecekleri tükettiğinde meydana ler 6-12 saat içinde meydana gelir. Diğer türlerde ise belirtilerin görünmesi ri toksinler nedeniyle gıda zehirlenme- ya da daha yaygın olarak ürettikle- gelir. Bir yiyecek veya içeceğin bakteriler veya toksinlerle bulaşmış olduğunu için birkaç gün ile bir haftaya kadar süre geçmesi gerekir. Gıda zehirlenmeğaldıklarında toksin üretirler ve pek çok sine neden olurlar. Bazı bakteriler ço- söylemek zordur çünkü görüntüsü, kokusu ve tadında herhangi bir değişiklik si genellikle 1-3 gün sürer ancak bakterinin türüne, enfeksiyonun şiddetine olguda bulaş olmuş yiyeceği yedikten meydana gelmemiş olabilir. sonra hastalanmanıza neden olanlar Gıda zehirlenmesi tek bir kişiyi veya aynı bulaş olan yiyecekten yemiş bir grup ve kişinin genel sağlık durumuna bağlı olarak bir haftaya kadar devam ede- Gıda zehirlenmesinin en yaygın bak- da bu toksinlerdir. insanı etkileyebilir. Ortak bir yemeğin bilir. Pek çok insan 1 hafta içinde tamamen iyileşir. En yaygın görülen beda, pastorize edilmemiş sütte, kırmızı teriyel nedeni çiğ kümes hayvanların- yenmesinden 6-24 saat sonra iki veya daha çok kişide benzer belirtilerin gözlenmesi gıda zehirlenmesini düşündürlirtiler mide ve bağırsak enfeksiyonundan kaynaklanan bulantı, kusma, karın terilerdir. Çok sık olmamakla birlikte gı- ette ve arıtılmamış suda bulunan bakmelidir. Hastalık aynı yerde bulunan ve ağrısı ve ishaldir. Sebebe bağlı olarak, da zehirlenmesine kimyasallardan gelen toksinler veya böcek ilaçları da ne- aynı gıdayı yiyen bir grup kişide görülebileceği gibi; aynı bulaş olan gıdayı belirtiler dâhilinde ateş ve üşüme, kanlı dışkılama, susuz kalma, kas ağrıları, den olabilir. Ağır metal zehirlenmesi, farklı yerlerden alan veya yiyen kişilerde de ortaya çıkabilir. Gıda zehirlenme- halsizlik ve bitkinlik de sayılabilir. Nadir mantar zehirlenmeleri bu grupta yer almaktadır. olgularda, gıda zehirlenmesi sinir sistemine zarar verecek kadar ciddi olabil- Gıdalarda Bulunabilecek Olası Palerinin çoğu bakterilerin ürettiği toksinlerden veya bakteri miktarından kaynaklanmaktadır. Bazı bakteriler gerekli mektedir. Daha ilerlemiş olgularda felce, hatta ölüme neden olabilir. tojenler Ve Yaygın Görüldüğü Gıdalar nem, beslenme, sıcaklık ve zaman koşulları oluştuğunda milyonlarca üreye- Gıda Zehirlenmelerinin Nedenleri Süt ve süt ürünleri, kremalı yiyecekler, mayonez: Staphylococcus aureus bilirler ve ne kadar çok bakteri varsa, Gıdaların hazırlanması ve sunumu aşamasında hijyen kurallarına uyulmaması nella Süt ve süt ürünleri, yumurta: Salmo- enfeksiyon ve hastalık riski de o kadar yüksektir. ve gıdaların hazırlandıktan sonra uygun Pirinç, tahıl, hububat: Bacillus cereus 20 21 28 36 Doç. Dr. Özlem KURT AZAP Başkent Üniversitesi Tıp Fakültesi Enfeksiyon Hastalıkları Anabilim Dalı Kene, çoğunlukla konakçı seçiciliği göstermeksizin mutlaka bir canlıya larla ilişkili olduğu uzun zamandır bida görülmüştür. Hastalığa Kırım Ka- Kenelerin hayvanlardaki bazı hastalık- yaz aylarında Sovyet askerleri arasın- tutunarak kan emmek zorunda olan linmesine rağmen insanlarda görülen namalı Ateşi adı verilmiştir. 1956 yılında Zaire de ateşli bir hastada Kon- bir dış parazittir. Ülkemizde kene halk hastalıklarla ilişkisi 1980 li yıllarda ortaya konmuştur. Kenelerin farklı türlego virüsü tespit edilmiştir. 1969 yılında arasında sakırga, yavsı, kerni gibi isimlerle de bilinmektedir. Türkiye, kene faunası yönünden çok zengin bir patojenleri bulaştırabilmektedir. Kenelenmiş ve Kırım Kongo Kanamalı Ateri insanlarda hastalık oluşturabilen bazı her iki virüsün aynı virüs olduğu belir- ülkedir. Dünyada bilinen yaklaşık 900 lerden insanlara bulaşan başlıca hastalıklar Kırım Kongo Kanamalı Ateşi landırılmıştır. şi (KKKA) olarak hastalık ye niden ad- kene türünün pek çoğuna ülkemizde rastlanmaktadır. Keneler sert keneler (KKKA), Lyme hastalığı, Q ateşi, Kene kaynaklı ensefalit, Akdeniz benekli ğu ve Balkanlar da endemiktir. Ülke- Halen Sahra altı Afrika, Asya, Ortado- (Ixodidae) ve yumuşak keneler (Argasidae) olarak iki gruba ayrılır. ateşi, Monositik erlihyoz, Granülositik mizde ilk kez 2002 yılında görülen ve Dünyanın her bölgesine yayılan keneler, larva, nimf ve erişkin olmak üzere Bu hastalıklardan KKKA ve Kene kay- ayları arasında görülmekte ve Haziran- erlihyoz, Babezyoz olarak sıralanabilir. tanımlanan hastalık, her yıl Nisan-Ekim yaşam döngülerini genelde birden fazla konakta tamamlamaktadır. yozda parazitler, Tularemi, Lyme Has- ulaşmaktadır. İlk kez Tokat yöresinde naklı ensefalitte etken virüsler, Babez- Temmuz aylarında en yüksek düzeye Kenelerin vücutları tek parçadan oluşur talığında bakteriler, Akdeniz Benekli görülen hastalık ağırlıklı olarak İç Anadolu Bölgesinin kuzeyi, Karadeniz Böl- ve ön tarafl arında ağız organelleri yer Ateşi ve Erlihyozda riketsiyalardır. Keneler bu hastalık etkenlerinin geçişingesinin güneyi ve Doğu Anadolu Böl- alır. Keneler konaklarına tutunup ağız organellerini deri içine sokarlar ve burada sabitlenip doyana kadar aynı yertörler, hastalığın bulaşmasına aracılık Yapılan araştırmalar, KKKA virüsünü de vektör olarak yer almaktadır. Vekgesinin kuzeyinde görülmektedir. den kan emerler. Bazı kene türleri çok eden bit, pire, kene ve sinek gibi canlılardırlomma marginatum dahil olmak üze- taşıyan başlıca kene türü olan Hya- kısa sürelerde çok miktarda kan emip doyarken, bazı kenelerin doyması için KKKA, kenelerle bulaşan viral hastalıklar içinde en geniş yayılma alanına sa- ülkemizde yaygın olarak bulunduğure, hastalık taşıyabilen kene türlerinin birkaç gün ile birkaç hafta arasında süre gerekmekte, bazıları bu süre içinde hip olup 30 dan fazla ülkeyi etkilemektedir. KKKA ilk kez 1944 ve 1945 yılları olarak Hyalomma cinsine ait kenelerin nu göstermiştir. KKKA insanlara esas dönem değiştirip gelişmektedir. 29 Dr. Dyt. İrem OLCAY EMİNSOY Başkent Üniversitesi Hastanesi Beslenme ve Diyet Ünitesi Düşük karbonhidrat yüksek proteinli diyetler yararlıdır, protein ve karbonlir. Proteinin çok tüketilip, karbonhid- bulgu elde edilememiştir. Ayrıca may- çalışmasında aksaklıklar meydana ge- çalışmalarda yağları erittiğine dair bir hidratı ayıralım, diyet ürünler şişmanlatmaz, Limonlu su yağları eritir, süt bir ruh hali yaşamanıza sebep olmakilerin idrar söktürücü veya laksatif etratın aşırı kısıtlanmasının sürekli kötü donoz, lahana, kiraz sapı gibi bazı bit- ne kadar çok kaynatılırsa o kadar çok sı yanında, uzun dönem etkileri çoktur. Karbonhidratlar yerine konulan et cutta su kaybı meydana gelir, oysa kileri söz konusudur. İdrar çıkışı ile vü- mikrop ölür, pastörize ve UHT süt yerine sokak sütü kullanın, çiğ yumurta ve peynir gibi yüksek proteinli ve doymuş yağlı yiyecekler kolesterolünüzü dokularından kayıpların meydana gel- ağırlık kaybetmek için vücuttaki yağ sese iyi gelir, dinçlik verir, hangi tuz daha iyi, tereyağı kullanın, salata zayıfl atır, yükseltip, kalp hastalıklarına yol açabilir. Proteinler vücuttan atılmak için kal- Diyet ürünlerin farklı özellikleri vardır. mesi gerekmektedir. karpuz- peynir kilo aldırmaz, siyuma ihtiyaç duyarlar, bu da kemiklerden kalsiyum çekilmesi ve uzun dö- Bu ve benzeri pek çok bilgi ile her gün Bazı ürünlerin yağı azaltılır, bazılarının içine şeker yerine farklı tatlandırıcı- karşılaşmaktayız, tüm yayım organlarında her gün diyet, beslenme, sağlıklar konulur, bazılarının da posa miktanemde kemik erimesine neden olabilmektedir. Zayıfl ayayım derken diğer la ilgili pek çok program yapılmakta ve rı artırılır. Posa miktarı artırılmış bir ekmek enerjisi azalmaz, ama posa içeri- hastalıklara davetiye çıkarmamak gerekir. Vücudun sıvı-elektrolit dengesi herkes farklı bir bakışı doğruyu savunmakta ama bunların hangileri ne kadar ği arttığı için daha tok tutar. Yağı azaltılmış ürenler, yağsız süt veya yoğurt gi- bozulur. Kalpte ritim bozuklukları gelişir. Böbreklere yük getirir. Konsantrasbi, daha az doymuş yağ alımı açısın- doğru ve bu bilgi kaynakları gerçekten güvenilir mi? İşte bu bilgi çağında yon bozuklukları, sinirlilik, yorgunluk, dan önemlidir. Şeker yerine kullanılan yaşanan en önemli sorun bu galiba bulantı, kusma, safra ve böbrek taşları, adet düzensizliği, kuru cilt, saç dö- grubu enerji verir, diğer grubu ise ver- iki tür tatlandırıcı vardır. Bunlardan bir Güvenilir bilgi hangisi? Neye, ne kadar güvenebiliriz? külmesi, mineral-elektrolit dengesizliğine neden olur. Günlük olarak sağlıklı ları önemlidir. Bu nedenle tüketilen dimez. Tatlandırıcıların ise kullanım doz- Hemen hemen herkes şu ya da bu sebeple hayatında bir defa diyet yapmıştır, bazen aldığı bir iki kilodan kurtulşam yemeği yemek ağırlık kazanımına malı, içeriğinin de neler olduğuna dik- ara öğünler ve yeterli ve dengeli bir akyet ürünlerinde mutlaka etiketi okunmak için bazen de kendilerini yapılacak olan farklı tahlil veya tetkikler için. mamıza yardımcıdır. neden olmaz. Aksine sağlığımızı korukat edilmelidir. Son dönemde pastörize edilmiş veya Genel edindiğimiz bilgilere bir bakalım, Uzun süreli açlık zayıfl amayı zorlaştırır. UHT yöntemi uygulanmış sütlerle ilgili bugüne kadar doğru sandığımız yanlışları beraber inceleyelim. lerde, vücut korunma sistemini çalış- bir işlem görmemiş sütlerin kullanılma- Uzun süre aç kalınarak yapılan diyet- pek çok haber görmekteyiz. Her hangi Besin ögeleri; proteinler, yağlar, karbonhidratlar, vitaminler ve mineraller- yağ olarak depolanması ile sonuçlanır. maktır. Pastörizasyon; Sütteki patojen tırır, bu da alınan yiyeceklerin vücutta sı bir anlamda hastalığa davetiye çıkarden oluşur. Bu besin ögelerinin sağlıklı olabilmemiz için beraber çalışma- artmasına neden oluruz. Çok kısıtlayının tamamının, diğer mikroorganizma- Kilo vermek isterken, yağ dokusunun mikroorganizmaların vejetatif formlarıları gerekmektedir. Bir tanesinin aşırı verilmesi veya kısıtlanması ile vücut Limonlu suyun şu ana kadar yapılan mek amacı ile yapılan, sütün raf ömrücı diyetler bunun en önemli nedenidir. ların büyük bir kısmının sayısını indir- 37 5 Prof. Dr. Birgül VARAN Başkent Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Hastalıkları A.D., Çocuk Kardiyolojsi B.D. Doğumsal kalp hastalığı kalpte veya kalbin büyük damarlarında doğumdan itibaren bulunan yapısal bozukluktur. Çok çeşitli kalp sorunları mevcuttur. Bunların çoğu kalpte veya büyük damarlarda kan akımını engelleyen veya kanın kalp içinde normal olmayan bir şekilde akışından kaynaklanan sorunlardır. Doğumsal kalp hastalıkları, gebeliğin ilk 8 haftası içinde ortaya çıkar. En sık görülen doğumsal anomalidir. Hastada hiçbir şikayete yol açmayan, kalp odaları arasındaki küçük deliklerden, kalbin odalarının ya da büyük damarların hiç gelişmemiş olması gibi, yaşamla bağdaşmayacak ölçüde karışık sorunlara kadar değişen boyutta olabilir. Kalp odacıkları arasındaki delikler, kalp kapakçıklarındaki bozukluklar, kalp damarlarındaki anomaliler ve bunların birkaçının bir arada olduğu problemler hesaba katıldığında yüzlerce çeşit doğumsal kalp hastalığından bahsedilebilir. Doğumsal Kalp Hastalıklarının ra kadar çıkabilir. Kardeşlerden birinde doğumsal kalp anomalisi varyum gibi), röntgen ışınlarına veya kıdantoin, amfetamin, trimetadion, lit- Nedenleri Hastalarda çoğu zaman hastalığın sebebi tespit edilemez. Ancak bazı duki 3-4 kat artmaktadır. İnsüline bağımlara maruz kalmış ise, doğumsal kalp sa, diğer kardeşlerde de görülme riszamıkçık, toxoplasma gibi infeksiyonrumlarda doğumsal kalp hastalığı görülme riski daha yüksektir. Annede de hastalık görülme riski 3-4 kat dalı diyabet hastası annelerin bebeklerin- hastalığı görülme riski artmaktadır. Doğumsal Kalp Hastalığı Belirtileri doğumsal kalp hastalığı varsa, bebekte hastalık görülme riski %10 latası içinde teratojen ilaçlara (alkol, hi- Çabuk yorulma, sık nefes alma, zor ha yüksektir. Anne gebeliğin ilk 8 haf- 8 9 Doç. Dr. Hayriye ÜNLÜ Başkent Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Hemşirelik ve Sağlık Hizmetleri Bölümü Hemşireliğin Tarihsel Gelişimi le, 19. yüzyılın ortalarında hemşireliğin Sağlık Meslek Liseleri Sağlık Yüksekokuluna dönüştürülmek üzere YÖK e Hemşireliğin bugün içinde bulunduğu durumu kavrayabilmek için tarihsel le, hemşireliğin statüsünü saygın bir iş devredilmiş, Sağlık Meslek Liselerine beklenen lideri olmuştur. Nightinga- gelişimini bilmek gerekir. Hemşireliğin düzeyine yükseltti. Hemşirelik bakımının niteliğini geliştirdi ve modern hem- 2001 yılında Sağlık Meslek Liselerine öğrenci alımı durdurulmuştur, ancak tarihi, kadının şifa verici rolü ile başlar. Yazılı tarihin başladığı günden beri kadınların bu görevi yaptıkları bilince Nightingale 12 Mayıs ta doğduğu Son yıllarda Özel Sağlık Meslek Liseleşirelik eğitimin kurucusu oldu. Floren- öğrenci alımı tekrar başlamıştır. mektedir. Bu nedenle hemşireliğin günümüzde de bir kadın mesleği olması, günü olmuştur. 1954 yılından bu yana ki hemşirelik bölümlerine de çok sayı- için Hemşirelik Haftası nın başlangıç ri hızla açılmaya başlamış ve ne yazık rastgele bir durum değildir. Ortaçağda hemşirelik hizmetleri oldukça ba- ülkemizde ise 1964 yılından bu yana versite düzeyinde hemşirelik eğitimine tüm dünyada hemşireler günü olarak, da öğrenci alınmıştır. Ülkemizde ünisit bir biçimde uygulanmaktaydı, ancak o dönemde hemşirelik, gücü dev- Dünya da 19. yüzyılın ikinci yarısı morelik Yüksekokulu ile başlanmıştır. Bu kutlanmaktadır. 1955 yılında Ege Üniversitesi Hemşiletlerin de üstünde olan katolik kilisesi bünyesinde ve koruması altındaydı. gınlaşması; 20.yüzyıl ise, hemşireler te düzeyinde açılan ilk hemşirelik okudern hemşirelik eğitimi anlayışının yay- okul aynı zamanda Avrupa da üniversi- Hemşirelik hizmetini verenler arasında için sosyal hareketlilik dönemi olmuş ludur. Ege Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulunu, 1961 yılında Ankara da rahipler bulunsa da kadınlar çoğunluktaydı. Hemşireler hasta bakımı yanın- mesleksel bilinçlenme hareketleri baş- Hacettepe, İstanbul da Floranca Nig- ve özellikle bu yüzyılının ortalarında da, hastaların ruhsal ve dinsel inançlarına da yardımcı olmaktaydılar. Bu kişi- Ülkemizde hemşirelik Cumhuriyet dömiştir. Bu okulların hemşirelik eğitiminin lamıştır. hingale Hemşirelik Yüksekokulları izlelerin bir kısmı hala azize ve aziz sıfatları ile anılmaktadır. Günümüzde bi- almış hanımların verdikleri bakımla sür- önemli katkıları olmuştur. 1982 yılında nemine kadar, hastabakıcılık kursları ve hemşirelik mesleğinin gelişmesine le bazen hemşirelik mesleği için kutsal, hemşireler için melek sıfatlarının tanesi içinde bir okul açılmıştır. Ülkemiri Hemşirelik Yüksekokulları açılmıştır. dürülmüş, 1920 yılında Amerikan has- Atatürk ve Cumhuriyet Üniversitele- kullanılmasının kökeni buralara dayanmaktadırnı zamanda hemşirelik eğitiminin ge- Hemşire yetiştirmek üzere Gülhane zin ilk ulusal hemşirelik okulu olan, ay- 1985 yılında Muvazzaf Askeri Yüksek 19. yüzyılda endüstriyel gelişimin hızlanması ve kentleşme; özgürlük, innin mezun olduğu, Kızılay Hemşirelik lik Yüksekokulu açılmıştır. Daha sonralişimine öncülük eden birçok eğitici- Askeri Tıp Akademisi (GATA) Hemşiresan ve kadın hakları adına gelişen fi kir Okulu 1925 yılında eğitime başlamıştır. Uzun yıllar hemşirelik eğitimi Sağ- Üniversiteleri Hemşirelik Yüksekokulki yıllarda Marmara, Dokuz Eylül, Gazi ve olaylar, savaşlar hemşireliğin doğuşuna temel olmuştur. Bu değişim ortamında yetişen Florence Nightingaselerinde sürdürülmüştür. 1996 yılında Başkent, Fatih ve Haliç Üniversitelelık Bakanlığına bağlı Sağlık Meslek Liları açılmıştır. Vakıf Üniversitelerinden 16 17 24 32 AKUPUNKTUR TEDAVİSİNİN ARDINDAN... Hülya BAYAM bize kendinizi tanıtır mısınız? Hayat bir oyun ve bizlerde oyuncuyuz. Bu oyunda bana verilen rolleri soruyorsunuz sanırım. Mühendis olarak halen bankada çalışan bir iş kadını, 2 çocuk sahibi bir anne, 52 yaşında bir eş, spor, müzik, dans ve kişisel gelişim aktivitelerine zaman ayırmaktan mutlu olan bir kadın rolüm var. Akupunktur merkezimizi kullanmış hastalarımızdan biri olarak, hangi konuda akupunktur tedavisine ihtiyaç duydunuz? Yolunuz akupunkturla nasıl çakıştı? Beden ve ruh sağlığı konusuna özen göstermeye çalışırım. Uzun süredir salon sporu yaparak kilomu kontrol altında tutmaya çalışıyorum. Bu arada yıllardır benimle yaşamaktan oldukça mutlu olan selülitlerimin bedenimi terk etmesini istiyordum. Bedenimde oluşan her türlü iyi ya da kötü duruma benim neden olduğunu bilmeme rağmen değişimini kolaylıkla sağlayamadım. Bir süredir yeniçağın konusu bio enerji, reiki enerjisi gibi konulara ilgi duydum. Beden, ruh ve zihin üçgeninin dengede olması konusunda daha dikkatli olmaya başladım. Bu arada özellikle yinyang dengesi için akupunkturun önemini araştırdım ve uygulamaya karar verdim. Yani akupunkturu selülit tedavisi için mi kullanmak istediniz? Aslında selülitlerimden kurtulmak için yola çıkmıştım ama şimdi, selülit tedavisi demeyelim. Kalan selülitlerimle barışık olma konusunda, ruhsal ve bedensel denge için demek daha doğru. Peki ne kadar süredir ve nasıl bir akupunktur tedavisi oldunuz? Nasıl bir sonuç elde ettiniz? Doktorum Mehmet Tuğrul Cabıoğlu selülit için bölgesel yaptığı çalışmanın ilk olduğunu belirtmişti. Tedaviye başladıktan iki ay sonra bölgesel incelmelerle birlikte beklemediğim halde 2-3 kilo kaybım olmuştu. Sonuç beni çok sevindirdi ama sonrasında ruhsal anlamda verdiği denge beni daha çok etkiledi. Tedavi ilerledikçe zihinsel yorgunluğumun minimuma indiğini, pozitifte kalma süremin oldukça uzun olduğunu, içsel huzurumun arttığını belirgin bir şekilde hissettim. Tedaviniz halen devam ediyor mu? Bir hasta olarak akupunktur uygulamış hatta beklentinizin ötesinde bir sonuç alıp etkilenmiş biri olarak söylemek istediğiniz bir şeyler var mı? İyi ki yolum burayla çakışmış ve akupunktur hayatıma girmiş diyorum. Tedavi süresince migren, siyatik, bel ağrısı, kilo gibi problemleri olan birçok insanla arkadaşlıklarım oldu. Herkes sonucundan, gördükleri ilgi ve sevgiden memnundu. 6-7 aylık bir uygulamadan sonra şimdi 2 ayda bir ayar yapmaya geliyorum. Herkese, akupunkturla sizde olacak dengelenmenin farkına varınız diyorum. Tuğrul hocama ve tedavi sırasında güler yüzüyle, tüm rahatlığımız için elinden geleni yap an Elif hanıma teşekkür ederiz. 40 Uzm. Dr. Aslıhan ABBASOĞLU Başkent Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları AD, Yenidoğan BD Normal bir gebelik süresi 40 haftadır. Erken Doğan Bebeğin Beslenmesi yüme ve gelişmelerinde belirleyici olur. Bebekler doğdukları gebelik haftasına Özellikle 1000 gramın altında doğan Emme-yutma-nefes alma uyumu her göre 3 gruba ayrılmaktadır: Term bebek: 38 ile 42 gebelik haftası arasın- barsaklarının hareketleri düzenli değilbilir. Bu uyumsuzluk bebeğin kilo alı- bebeklerin barsak kan dolaşımı ve bebekte aynı zamanda olgunlaşmayada doğan bebek, Preterm bebek: 38. dir. İlk günlerde ağızdan tüple midebarsak beslenmesi damla damla anne kikadan daha uzun süren beslenmeler mını da kötü yönde etkileyebilir. 30 da- gebelik haftasından (37 hafta + 6 gün) önce doğan bebek, Postterm bebek: sütü ile denenir. Bu alışma sürecinde damaryoluna takılan plastik incecik masına neden olabilir. bebeğin yorulmasına ve iyi kilo alama- 42 tamamlanmış gebelik haftasından geç doğan bebek olarak adlandırılır. borularla suni besleme yapmak gerekir. Serum gibi görünen bu çok özel Takvim yaşı (hafta-ay-yıl) =Doğumdan bugüne kadar geçen süre sıvılar doktoru tarafından bebeğin gereksinimlerine göre hesaplanır ve dik- Düzeltilmiş yaş (hafta-ay) =Takvim yaşı (40 hafta- gebelik yaşı) katle uygulanır. Damardan beslenme devam ederken mide-barsak yolu da Preterm bebeğin büyüme izlemi yapılırken boy, vücut ağırlığı ve baş çevre- devamlı yoklanır. Barsak hareketliliği toparladıkça damaryolu beslenmesi azaltılarak mide-barsak beslenmesi ölçümleri referans populasyona göre normal standart sapma aralığını yakaladığı zaman büyüme yakalanmış kasi artırılır. Bebeğiniz 33-34. haftadan sonra arama, emme refl eksinin güçlenmesiyle yutabilecek ve solunumubul edilir, buna yakalama büyümesi denir (Catch up Growth). Yakalama büyümesi genellikle ilk aylarda başlar. Taburnu ayarlayabilecek duruma gelince bir iki deneme ile başlayıp bebek güçlendikçe ağızdan deneme sayıları artırılır. culuk ile düzeltilmiş 2-3 ay arası süre yakalama büyümesinde kritik dönemdir. İlk 2 yıl içinde büyük ölçüde başarılır. Ağırlık, boy ve özellikle baş çevresin- Pretem bebeklerin taburcu olduktan Taburculuk sonrası beslenme de yakalama büyümesi nörogelişimsel sonra erken ve doğru beslenme desteği alması, uzun dönem normal bü- sonuç açısından çok önemlidir. 25 Uzm. Dr. Orçun ŞAHİN Başkent Üniversitesi Tıp Fakültesi Ortopedi ve Travmatoloji Anabilim Dalı Ayaklarımız, vücudumuzun hareketi Düz tabanlık nedir, kimlerde görülürda kendine özgü bazı yakınma ve işa- neden olmayacağı gibi bazı durumlar- açısından değerlendirildiğinde, dizlerimiz ve kalça eklemlerimiz gibi önemli anatomik yapıların içerisinde yer alır. yapılardan biri olan ve yukarıda ayrınsinde ayakta durma ile ağrı en sık dile Ayaklarda, yürümemiz için en temel retler de yaratabilir. Bu şikayetler içeri- Dik bir şekilde her iki ayağımız üstüne yük vererek yürümemiz için sağlıklı yışına düz tabanlık adı verilir. Bu kişi- oluşan bu ağrı genellikle diz, kalça ve tısı ile bahsedilen bu iç kavisin olma- getirilen yakınmadır. Ayakta durma ile ayaklara sahip olmamız şarttır. lerde ayaklar yere bastığında, ayak iç bele yansır. Baldır kaslarında sertlikler oluşabilir. Ayak bilek eklem hare- Ayağın en temel görevlerinden birisi kavsi, vücudun ağırlığını taşıyamayarak çöker ve ayağın düz bir hale gelketlerinde kısıtlamalar görülebilir. To- vücudun yük taşıma yeteneğine yardımcı olmak ve yürüme görevini yerine getirmektir. Ayaklar, her yere basruma düz tabanlık ismi verilmiştir. Bu meye bağlı oluşan bu kısıtlamalar nemesine neden olur. Bu nedenle bu dupuğa yapışan aşil tendonunda gerilema hareketi esnasında topuktan ayağın ön bölümüne doğru bir esneme rılması gereken yük düzgün bir şekilşabilir. Topuk kemiği dışa doğru yata- hastalarda topuktan öne doğru aktadeni ile ayak tabanlarında nasırlar olu- hareketi yaparlar. Bu şekilde vücudun de aktarılamadığı için ayak yere bastığında dengeli bir yük dağılımı ayak rak ayakkabı pençesinin iç kısımlarında ve topukta erken dönemde aşın- yaylanma mekanizmasına yardımcı olarak hem yükümüzü taşımamıza, tabanında oluşamaz ve hastalarda, özellikle uzun sureli yürüyüş, ağır malara neden olabilir. Ayrıca bütün bu hem de yürüyebilmemize olanak sağlarlar. Ayaklardaki bu yaylanma hare- yük taşıma, uzun sureli ayakta kal- bulgulara ek olarak, diğer bulgular yürüme ile artan ağrı, akşam saatlerinde ketini sağlayan, ağrısız ve uzun sureli ma ve sportif faaliyetler sonrası çeşitli ağrı, yanma, batma, uyuşukluk, ağ- oluşan ve özellikle gece yatarken olan yürüyebilmemize ve ayakta kalabilmemize olanak sağlayan en önemli bölrılı yanma ve uyuşukluğa eşlik eden kaval kemiği ağrısı, daha önce var olan ve zaman zaman ağrı şikâyetlerine yol ge, her iki ayağın da iç yanında bulunan ve ayağın yere bastığında çökme- Ayağımda düz tabanlık olup olma- batma gibi çok çeşitli sorunlar oluşur. açan bel problemlerinin tetiklenmesi, erken yorulma ve sportif faaliyet performansında azalmadır. Özet olarak: sini engelleyen bir kilit taşı görevi gören iç kavis (ark) tir. Bu iç kavis, hem Düz tabanlığa eşlik eden en sık buldığını nasıl anlayabilirim? Ayaklarınız çabuk yoruluyorsa ve ayağın iç yüzeyini destekleyen kemiklerden, hemde bu kemikleri bir arada uzun süreli ayakta kalmakla giderek gu kişinin yürürken içe basmadır. Ayağın yük taşıma yeteneğinin bozulma- artan oranda bacağınıza yayılan ağrılarınız oluyorsa, tutmaya yarayan bağlar ve kaslardan sı ayak yapısında iç tarafa yük binmesine ve bu sebeple ayakta içe basma Topuk etrafında ağrı gelişiyor, ve bal- oluşur. Dizde bulunan menisküsler gibi bu iç kavisde yük esnasında esneyerek ağırlığın yere düzgün ve dengeli bir ban çökmesi kimi durumda veya hasşuyorsa, sorunun oluşmasına yol açar. Bu tadır kaslarında sertlikler ve kasılma olu- biçimde dağılmasına yardımcı olur. talıklarda hiçbir belirtiye ve rahatsızlığa Ayaklarınızdaki ağrı sportif faaliyetle- 33 41 İÇİNDEKİLER 04 08 KEMİK İLİĞİ NAKİL MERKEZİMİZ AÇILDI DOĞUMSAL KALP HASTALIKLARI 12 18 HAREKET HASTALIĞI NEDİR? 20 24 GIDA ZEHİRLENMELERİ BAŞKENT ÜNİVERSİTESİ NDE HEMŞİRELİK EĞİTİMİ ve HEMŞİRELİĞİN TARİHSEL SÜRECİ ERKEN DOĞAN BEBEKLERİN İZLEMİ Katı gıdalara geçiş Katı gıdalara geçiş bebeğin düzeltilmiş yaşı 6 ay olunca denenmelidir. Bazen bu zamanlama bebeğin büyüme ve gelişmesine göre ayarlanabilir. Baş kontrolü iyi, kaşığa yönelen, diliyle itme veya öğürme refleksi kaybolmuş ve yemeğe ilgi gösteren bebeğe bu süreden daha erken verilebilir. 28 32 KENE İLE BULAŞAN HASTALIKLAR DÜZ TABANLIK 36 40 DİYET HAKKINDA DOĞRU BİLİNEN YANLIŞLAR HASTALARIMIZDAN MEKTUP VAR
EDİTÖRDEN Sahibi Başkent Üniversitesi Hastanesi Adına Başhekim Prof. Dr. Ali HABERAL Sorumlu Yazı İşleri Müdürü Melek ALKAN ÇAKMAK Tasarım Uygulama Can Matematik Yayınları Baskı Cem Veb Ofset Alınteri Bulvarı No: 29 Ostim / Ankara Tel: (0312) 385 37 27 Yayın Türü Yerel Süreli Yayın Baskı Tarihi 27.06.2013 İdare Adresi Mareşal Fevzi Çakmak Caddesi 10. Sokak, No: 45 Bahçelievler / ANKARA Tel: (0312) 212 68 68 Faks: (0312) 223 73 33 www.baskent-ank.edu.tr Merhaba sevgili okurlarımız, Sağlık en büyük nimet cümlesini en çok sağlığımızı kaybettiğimizde yineleriz. Daha doğrusu maalesef kaybetmeden pek de farkında olamadığımız bir zenginliktir... Bu yüzden, koruyucu sağlık hizmetleri, sağlık kurum ve kuruluşlarının en büyük sorumluluklarından biridir. Bulaşıcı ve salgın hastalıkların denetim altına alınabilmesi, aile planlaması ve ana çocuk sağlığı, sağlıklı beslenme ve halkın sağlık konularında eğitilmesi gibi temel bölümlerden oluşan koruyucu sağlık hizmetlerinin yanı sıra tedavi edici hizmetlerimizi en üst seviyeye taşımak için kendimizle yarış halindeyiz. Çeşitli semtlerde bulunan poliklinik binalarımız, her geçen gün bünyesine yeni branşlar eklenerek kapasitesini ve gücünü artırmaktadır. Tüm yoğun bakımlarımızın fiziki koşullarının ve teknik donanımlarının yenilenmesinin yanı sıra, hizmet ağımıza son olarak Erişkin Kemik İliği (Kök Hücre) Nakli Merkezi miz dahil olmuştur. Bir çok ölümcül hastalığın tedavisi için çok önemli bir tedavi modeli olan kemik iliği(kök hücre) nakli; Sağlık Bakanlığı normlarını taşıyacak şekilde, uzman kadrosuyla kısa süre içinde hastanemizde yapılmaya başlanacaktır. Bu yüzden dergimizde ilk konu olarak merkezin çalışma prensipleri ve kemik iliği hakkında bilinmesi gerekenlerle ilgili bir dosya hazırladık. İlerleyen sayılarımızda; bu tedaviyle şifa bulan hastalarımızın hikayelerini de sizlerle paylaşacağız. Ayrıca her sayımızda olduğu gibi, mevsime özgü hastalıkların yanısıra aktüel konularla hazırladığımız dergimizi keyifle okumanızı dileriz. Şimdi yılın kalan yarısı için biraz biraz enerji toplamak, kafamızı boşaltmak, biraz durmak ve hayatımızdaki koşuşturmacalara ara vermek zamanı. İster masmavi bir denizin kıyısına, ister uçsuz bucaksız çay bahçelerine, ister babaevine ziyarete gitme vakti. Ruhunuz ve bedeniniz nerede huzur bulacaksa Güz sayımızda görüşmek üzere, hepinize iyi tatiller. Melek ALKAN ÇAKMAK
KEMİK İLİĞİ NAKİL MERKEZİMİZ AÇILDI 4
Başkent Üniversitesi Ankara Hastanesi Erişkin Kemik İliği (Kök Hücre) Nakli Merkezi hizmet vermeye başlamıştır. Kadrosunu; bir profesör, bir doçent ve bir yardım doçentten oluşan hematoloji uzmanları ile kemik iliği nakli sorumlu hemşiresi oluşturmaktadır. Terapötik Aferez Merkezinde ve Kök Hücre İşleme Dondurma Saklama Ünitemizde sertifikalı, kök hücre dondurma konusunda deneyimli biyolog, teknisyen ve hemşireden oluşmaktadır. Erişkin nakil ünitesinde 7 adet tek kişilik, pozitif basınçlı HEPA filtre sistemine sahip odaların hepsi gerektiğinde negatif basınca dönüştürülebilme özelliğine sahiptır. Tüm odalar yoğun bakım özelliğine sahip olup tek merkezden yönetilen PYXİS sistemi ile çalışan hastane eczanesi, tek merkezden yönetilen kemoterapi hazırlama ünitesi, Kemik İliği nakli Polikliniği, HLA Doku Tiplendirme Laboratuvarı, akım sitometri, Tıbbi Genetik ve tüm destek bilim dalları ile en üst düzeyde tedavi verebilecek kapasiteye sahiptir. Hasta odalarında hasta yataklarına bağlı hastaların yakınları ile sekreterlik deskinden görüntülü konuşma olanağı sağlayan ve aynı zamanda TV, internet vb özelliklerde sahip monitörler yer almakta olup, hasta odaları ile koridorlar arasında el yıkama bölümü olan bir geçiş alanı bulunmaktadır. Sekreterlik, doktor, hemşire odaları, konsey odası, hasta kayıtlarının bulunduğu arşiv odası, hasta yakını görüşme odalarından parmak okuma sistemi ile üç aşama geçildikten sonra nakil odalarına ulaşılacak şekilde bir yapılanma ile dışarıdan taşınabilecek infeksiyonların en aza indirilmesi hedeflenmiştir. 5
Prof. Dr. Sema KARAKUŞ Başkent Üniversitesi Tıp Fakültesi İç Hastalıkları Anabilim Dalı, Hematoloji BD Kök hücre nakli bazı kötü ve iyi huylu kan hastalıklarının tedavisinde kullanılan yöntemlerinden birisidir. Nakil sırasında kullanılan kök hücreler kandan, kemik iliğinden veya göbek kordonundan elde edilirler. Kök hücreler kemik iliği ve kanda bulunan tüm hücreleri üretebilme yeteneğine sahiptir. Kök hücre nakli ilk yıllarda sadece kemik iliğinden alındığı için kemik iliği nakli adını almışsa da günümüzde daha sıklıkla kanda dolaşan kök hücreler kullanılarak nakiller yapıldığından hematopoetik (kan yapıcı) kök hücre nakli daha sık kullanılmaktadır. Kök hücre nakli ile tedavi edilebilen hastalıklar hangileridir? Kök hücre naklinin uygulandığı iyi huylu ve kötücül kan hastalıkları aşağıda sıralanmıştır; - Akut miyeloblastik ve akut lenfoblastik lösemiler - Kronik miyelositik lösemi - Hodgkin ve non-hodgkin lenfoma 6 - Multiple miyelom - Kemik iliği yetmezlik sendromları (miyelodisplastik sendrom, aplastik anemi) - Paroksismal nokturnal hemoglobinüri - Kalıtsal hastalıklar (talasemi, immün yetmezlik hastalıkları ) - Primer amiloidoz Kök hücre naklinde öncelikle hastanın kemik iliği yüksek doz kemoterapi verilerek boşaltılıp, yerine doku grubu uyumlu vericiden alınan kök hücreler verilerek alıcının iliğine yerleşip, çoğalması ve böylece hastanın altta yatan kan hastalığının düzelmesi sağlanır. Hastaya doku grubu uyumlu kardeşi, akraba veya akraba dışı sağlıklı kişinin kök hücreleri verilirse allojeneik kök hücre nakli, hastanın kök hücrelerinin alınıp tekrar kendine verilmesine otolog kök hücre nakli, hastanın tek yumurta ikiz kardeşinden alınan kök hücrelerin hasta kardeşe verilmesine sinjeneik kök hücre nakli adı verilmektedir. Yapılacak nakil türüne hastanın durumu ve altta yatan kan hastalığına göre karar verilir. Kök hücre nakli öncesi alıcı ve vericilere hangi tetkikler yapılır? Hastanın ve vericinin kalp, akciğer, karaciğer ile ilgili sorunlar açısından kan, idrar, sarılık, infeksiyon tetkikleri ve gerekli durumlarda görüntüleme testleri yapılır. Kök hücre nakline psikolojik açıdan uygun olup olmadığı değerlendirilir. Diş ile ilgili sorunları araştırılıp tedavisi yapılır. Alıcı ve verici kök hücre nakli konusunda bilgilendirilir ve kendi rızası ile olur formu doldurulur. Kök hücreler nasıl toplanır ve dondurulur? Kök hücreler günümüzde sıklıkla koldaki damarlardan veya boyun bölgesindeki damarlara takılabilen özel kateterlerden alınan kandan özel aferez cihazları kullanılarak elde edilir. Vericilere günde iki kez cilt altı uygulanan 4-5 gün süreyle kök hücrelerin çevre kana çıkmasını sağlayan bir ilaç ve-
rilir. Sonra verici kan bağışında bulunur gibi 2-4 saat süreyle aferez cihazına bağlanarak kök hücreler 1 veya 2 gün süreyle toplanır. Bu işlem sırasında vericinin uyutulmasına gerek yoktur. İşlem sırasında nadiren dudaklarda uyuşma, kollarda kramplar olabilir. Kök hücre vericisi olmanın kişiye bir riski yoktur. Kan bağışında bulunmaya da benzetebiliriz. Vericinin kök hücreleri çok kısa sürede yerine gelir. Toplanan kök hücreler sayılarak alıcıya ya hemen verilir veya verilene kadar dondurulur. Dondurma -80 santigrad derecede yapılır ve bu haliyle donmuş olan kök hücreler canlılıklarını devam ettirmektedirler. Kök hücreler -196 santigrad derecede uzun yıllar boyunca canlılıklarını koruyarak yaşayabilirler. Alıcıya verilecekleri zaman dondurulmuş olan kök hücreler çözündürülerek hazır hale gelen ürün kan torbası içinde hastaya damar yoluyla verilir. Kana verilen kök hücreler kan hücrelerini üretmek üzere kemik iliğine yerleşirler. Kan hücrelerinin üretimi nakilden yaklaşık 2-4 hafta sonra gerçekleşir. Bağışıklık sisteminin tamamen düzelmesi ise otolog nakillerde 2-3 ay, allojeneik nakillerde 1-2 yıl sürer. Otolog kök hücre nakli nasıl yapılır? Hastanın altta yatan kan hastalığını yok etmek için önce kemoterapi verilip ardından hastalık tekrarını önlemek için ilaçlar verilip hastanın kendi kök hücreleri toplanıp dondurulur. Bundan sonra hastaya yüksek dozda kemoterapi verilerek geride kalan tüm kötücül hücrelerin yok edilmesi hedeflenir. Yüksek doz tedavi sırasında bulantı, kusma, infeksiyonlar görülebilir. Bu tedavi ile kemik iliğinin toparlamasına yardımcı olmak üzere daha önce dondurulmuş olan kendi kök hücreleri hastaya verilir. Bu nakil işleminde kök hücreler hastanın kendine ait olduğundan daha iyi tolere edilir ve daha az sorun yaşanır. Allojeneik kök hücre nakli nasıl yapılır? Hastaya kök hücreler sağlıklı ve doku grubu uyumlu olan kardeşi, akrabası veya akraba dışı vericiden temin edilir. Allojeneik nakillerde öncellikle tam uyumlu (8/8), tam uyumlu verici yok ise tama yakın (7/8 veya 9/10) veya kısmi (yarı yarıya uyum=haploidentik) doku uyumlu vericilerden kök hücreler alınabilir. Göbek kordon kanından yapılan nakillerde bankalardaki kordon kanlarının hücre miktarı, saklanma yılı, HLA uyumu birlikte değerlendirilir ve uyum 6/6, 5/6 veya 4/6 düzeyinde olabilir. Öncelikle hastaya hastalığını yok etmek için bir süre tedavi verilir. Ardından kalan kötücül hücreleri yok etmek için daha yüksek dozda tedavi uygulanıp ardından uyumlu olan vericiden toplanmış olan kök hücreler hastanın damarından verilir. Bu nakil türünde sağlıklı vericinin kök hücreleri verildiğinden hastalığın tekrarlama riski düşüktür. Ancak allojeneik nakilin en önemli yan etkisi graft versus host hastalığı adı verilen vericinin bağışıklık hücrelerinin alıcı organlarını yabancı olarak görüp saldırması sonucunda cilt, karaciğer ve barsaklarda kendini gösteren ciddi bir tabloya neden olabilmesidir. 7
DOĞUMSAL KALP HASTALIKLARI 8
Prof. Dr. Birgül VARAN Başkent Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Hastalıkları A.D., Çocuk Kardiyolojsi B.D. Doğumsal kalp hastalığı kalpte veya kalbin büyük damarlarında doğumdan itibaren bulunan yapısal bozukluktur. Çok çeşitli kalp sorunları mevcuttur. Bunların çoğu kalpte veya büyük damarlarda kan akımını engelleyen veya kanın kalp içinde normal olmayan bir şekilde akışından kaynaklanan sorunlardır. Doğumsal kalp hastalıkları, gebeliğin ilk 8 haftası içinde ortaya çıkar. En sık görülen doğumsal anomalidir. Hastada hiçbir şikayete yol açmayan, kalp odaları arasındaki küçük deliklerden, kalbin odalarının ya da büyük damarların hiç gelişmemiş olması gibi, yaşamla bağdaşmayacak ölçüde karışık sorunlara kadar değişen boyutta olabilir. Kalp odacıkları arasındaki delikler, kalp kapakçıklarındaki bozukluklar, kalp damarlarındaki anomaliler ve bunların birkaçının bir arada olduğu problemler hesaba katıldığında yüzlerce çeşit doğumsal kalp hastalığından bahsedilebilir. Doğumsal Kalp Hastalıklarının Nedenleri Hastalarda çoğu zaman hastalığın sebebi tespit edilemez. Ancak bazı durumlarda doğumsal kalp hastalığı görülme riski daha yüksektir. Annede doğumsal kalp hastalığı varsa, bebekte hastalık görülme riski %10 lara kadar çıkabilir. Kardeşlerden birinde doğumsal kalp anomalisi varsa, diğer kardeşlerde de görülme riski 3-4 kat artmaktadır. İnsüline bağımlı diyabet hastası annelerin bebeklerinde hastalık görülme riski 3-4 kat daha yüksektir. Anne gebeliğin ilk 8 haftası içinde teratojen ilaçlara (alkol, hidantoin, amfetamin, trimetadion, lityum gibi), röntgen ışınlarına veya kızamıkçık, toxoplasma gibi infeksiyonlara maruz kalmış ise, doğumsal kalp hastalığı görülme riski artmaktadır. Doğumsal Kalp Hastalığı Belirtileri Çabuk yorulma, sık nefes alma, zor 9
nefes alma, morarma, büyüme geriliği, sık alt solunum yolu infeksiyonu, bayılma gibi belirtiler görülebilir. Doğumsal kalp hastalıkları, asiyanotik (morluk olmadan) ve siyanotik (morluk ile) olmak üzere ikiye ayrılır. Asiyanotik doğumsal kalp hastalıklarında kalbin iki bölümü arasında normalde bulunmayan bir kan akımı varsa (şant) (ASD, VSD, PDA, AVSD) ağırlıklı olarak soldan sağa doğrudur ve akciğer kan akımı, sistemik akımdan daha fazladır. Morarma olmayan bazı kalp hastalıklarında kalp kapaklarında veya büyük damarlarda darlık bulunabilir. Siyanotik doğumsal kalp hastalıklarında ise şant genellikle, sağdan sola doğrudur ve akciğere giden kan çoğunlukla azdır. En çok rastlanan siyanotik doğumsal kalp hastalığı (%5-7) Fallot tetralojisidir. Büyük arter transpozisyonu %3-5 görülürken diğer siyanotik doğumsal kalp hastalıkları (Triküspid Atrezisi, Pulmoner Atrezi, Trunkus Arteriosus, Total Anormal Pulmoner Venöz Dönüş ve Hipoplastik Sol Kalp) ise %1-3 arasında görülür. Sonuç asiyanotik doğumsal kalp hastalıklarında daha iyidir. Fallot Tetralojisi dışındaki siyanotik doğumsal kalp hastalıklı çocuklar, müdahale edilmezse nadiren bir yaşını geçer. Fallot Tetralojisinde tedavi edilmeyen hastaların sadece %10 u 20 yaşını geçebilir. Doğumsal kalp hastalığı olan kişilerde operasyon öncesi ve sonrası kapak enfeksiyonu (endokardit) riski vardır. Enfeksiyonu önlemek için başka operasyon veya müdahaleler (diş çekimi gibi) öncesi bir antibiyotik kullanılmalıdır. Ağız içi hijyeninin sağlanması da endokardit riskini azaltan önemli bir faktördür. Doğumsal Kalp Hastalıklarının Tanısı Doğumsal kalp hastalığından şüphelenilen hastaların ayrıntılı kardiyolojik muayeneden geçirilmesi gerekir. Kalbinde üfürüm, röntgeninde kalbinde büyüme, akciğer damarlanması ve vücut oksijen satürasyonu gibi temel değerlendirmelerin ardından kolay, güvenilir, zararsız ve detaylı bilgi veren bir tetkik olan ekokardiyografi yapılır. Bu tetkik ile, kalbin odacıkları, karıncıkları, kalpten çıkan ve kalbe gelen damarlar, bunların boyutları, basınçları ve fonksiyonları değerlendirilebilir. Artık hastaların çoğunda ekokardiyografi dışında ilave bir tetkike gerek olmaksızın tanı konulabilmekte ve hasta bu bulgularla ameliyata alınabilmektedir. Bazı hastalarda kalp kateterizasyonu dediğimiz invaziv bir tetkik gerekli olmaktadır. Bu tetkikte kasık damarlarından ilerletilen 10
liyatı ile tamamen düzeltilebilmektedir. Bebeğin gerektiğinde her türlü girişimin yapılabileceği bir merkezde doğması sağlanabilir. Çok ağır anomalilerde, gebeliğin sonlandırılması tartışılabilir. Son yıllarda araştırma safhasında olan bazı girişimlerle anne karnında da bazı müdahaleler yapılabilmektedir. Doğumsal Kalp Hastalıklarında Tedavi Bazı anomaliler kateter yöntemi dediğimiz, kalp kateterizasyonuna benzer bir işlem ile kasık damarından girilerek tedavi edilebilir. Ancak tedavi gerektiren anomalilerin büyük bir kısmı kalp ameliyatlarına ihtiyaç gösterir. bir kateter ile kalp odacıklarının basıncı ölçülmekte, kan örnekleri alınmakta ve kalp odacıkları içine kontrast madde verilerek görüntülenmesi sağlanmaktadır. Bunların dışında bilgisayarlı tomografi ve manyetik rezonans görüntüleme gibi görüntüleme yöntemleri de gün geçtikçe klinik uygulamalarda daha fazla yer bulmaktadır. Doğum Öncesinde Tanı: Fetal Ekokardiyografi Fetal ekokardiyografi denilen tetkikle doğum öncesinde kalp hastalığı teşhisi yapılabilir. Tetkikin zor ve kompleks olması, deneyim gerektirmesi nedeniyle bu konuda uzmanlaşmış merkezlerde yapılması gerekir. Bazı durumlarda fetusta (anne karnındaki bebek) doğumsal kalp hastalığı görülme riski daha yüksek olabilir. Bu durumlarda mutlaka fetal ekokardiyografi yapılmalıdır. Bu durumlar fetusa ait, anneye ait ve ailesel risk faktörleri olarak ayrılabilir. En iyi görüntüleme 20 24. haftada yapılabilmekle beraber, bazı ağır kalp anomalileri, 14. haftadan sonra teşhis edilebilmektedir. Doğum Öncesi Kalp Anomalisi Tespit Edilirse Neler Yapılabilir? Kalp anomalisi ile birlikte diğer sistemlerde de sorun olup olmadığına bakılmalıdır. Kromozom analizi yapılmalıdır. Kalp anomalilerinin çoğu, yapılacak bir kateter girişimi veya kalp ame- Kalbin odacıkları arasında delik olduğu zaman, bu deliğin yeri ve büyüklüğü uygun ise, akciğer veya aort atardamarındaki kapakta darlık olan hastalarda, normalde kapanması gereken duktus arteriozus denilen damarın açık kaldığı durumlarda, aort koarktasyonu dediğimiz, kalpten çıkan büyük damarın darlıklarında bazı hastalarda kateter yöntemi ile tedavi yapılabilir. Kalp delikleri şemsiye denilen özel bir cihaz kullanılarak kapatılabilmektedir. Damarların kapatılması için coil denilen küçük cihazlar kullanılmaktadır. Darlıkların giderilmesinde ise, balon ile genişletme yöntemi uygulanmaktadır. Ancak tüm bu işlemler her hasta için uygun değildir. 11
HAREKET HASTALIĞI NEDİR? 12
Doç. Dr. Adnan Fuat BÜYÜKLÜ Başkent Üniversitesi Tıp Fakültesi KBB Hastalıkları Anabilim Dalı Beynimiz vücut pozisyonunu ve hareketi algılarken; 1. İç kulak (labirent) dönme ya da ileri geri, yana ve aşağı yukarı yön gibi hareket verileri. 2. Gözler vücudun içinde bulunduğu ortamda ne durumda olduğunu (baş aşağı, sağ tarafta gibi) ve ayrıca oluşan hareketin yönünü gözlemleyerek elde ettiği verileri, 3. Ayaklar, kalça, deri, kas ve eklem duyu reseptörleri reseptörleri vücudun hangi kısmının aşağıda olduğunu ve yere dokunduğunu bildiren verileri analiz eder. Hareket hastalığı görsel, iç kulak (vestibüler) ve derin duyu (somatosensöriyel) sistemlerinin bir hareket uyaranı ile adapte olunamayan duyusal - algısal uyumsuzluk sonucu ortaya çıkmaktadır. Bu algısal zıtlık, duyarlılığı olan kişilerde hareket hastalığını ortaya çıkarmaktadır. Örneğin, taşıtta otururken kitap okuduğunuz bir durumda taşıt hareket ettiğinde, iç kulağımız ve derin duyu alıcılarımız hareketin ivmesini ve sarsıntıları algılayıp beyne bir hareket verisi iletecek, buna rağmen görme sistemi beynimize bir hareket olmadığını iletecektir. Böylece, beyinde yaşana durum ile ilgili bir çatışma söz konusu olur. Hareket hastalığının tam nedeni, neden bazı kişilerin daha hassas olduğu aydınlatılabilmiş değildir. İç kulakta hareket algılama organları (labirent adı da verilir) olmadan hareket hastalığı oluşmaz. Ayrıca kör bireylerde de hareket hastalığı oluşabilmesi nedeni ile görme sisteminin bu problemde öneminin daha az iç kulağın ise çok daha önemli bir rol oynadığı düşünülmektedir. HH sıklığı bireyin duyarlılığına ve uyarının yoğunluğuna göre değişir. Problemin karmaşık hareket türleri ile (birden fazla düzlemli hareketler) ortaya çıkması daha olasıdır. Hareket hastalığı için çeşitli risk faktörleri belirtilmiştir, - Cins: Hareket hastalığına kadınlar erkeklerden daha yatkındır. - Yaş: İki yaşından daha küçüklerin hareket hastalığına daha dirençli olduğu saptanmıştır. Hastalığın sıklığı 12 yaşında en fazla olup yaşla birlikte giderek azalır. - Hormonal faktörler: hamilelik, adet dönemi ve doğum kontrol hapları yatkınlığı arttırmaktadır. - İç kulaktaki denge sistemini ve görme sistemini etkileyen diğer bir hastalık varlığında yatkınlık artar. - Migreni olanlar hareket hastalığına daha yatkındırlar. - Düşük frekanslı hareket ve hareketteki sert yönelimlerin daha fazla hareket hastalığı belirtisi oluşturduğu gösterilmiştir. - Sırt üstü yatmanın gemide şikâyetleri azalttığı bildirilmiştir. Hareket hastalığı sık karşılaşılan formları; - Araba tutması (görsel vestibüler (iç kulak) uyaran zıtlığı), - Deniz tutması (düşük frekansın bilinmeyen kompleks lineer ve açısal hızlanmalar), - Araç simülatörü tutması (optokinetik Hareket hastalığı), - Uzay boşluğu hareket hastalığıdır (yerçekimsiz ortamda başın aktif hareketleri sonucunda otolitler, yarım daire kanalları ve görsel sistemden çıkan anormal uyarılar). 13
Bir algısal zıtlık nedeni ile duyarlılığı olan kişilerde oluşabilen hareket hastalığı belirtileri; - Bulantı, kusma, soğuk terleme, solgunluk gibi otonom sinir sistemi belirtileri, baş ağrısı, rehavet çökmesi, uyku hali, sersemlik, depresyon, bilişsel fonksiyonlarda azalmadır. Bu belirtiler genellikle hareket kesildiğinde sona erer. Ancak bazen uyaranlar ortadan kalksa da günler süren belirtiler olabilir. Taşıt ne olursa olsun yolculuk sırasında ağır ve yağlı yiyeceklerden kaçının. Her zaman vücudunuzun hareketinin iç kulağınız ve gözleriniz tarafından aynı şekilde algılanabileceği bir yerde oturun. Örnek olarak arabanın ön tarafında oturup uzak manzaralara bakabilirsiniz veya geminin güvertesine çıkıp ufuk çizgisine odaklanmak ya da uçakta cam kenarında oturmak gibi önlemler alınabilir. Yolculuk sırasında kendinizi kötü hissederseniz aşağıdaki önerilerimizi denemenizi tavsiye ederiz. Araba seyahatinde; - Gündüz yolculuk etmeyi tercih edin, - Ön koltukta oturun, - Temiz hava gelmesi için camları açın, - Seyahat esnasında kitap / gazete okumaktan kaçının, - Ferah kıyafetler giyin, - Otobüste iseniz teker üzeri koltuklar sizi daha fazla sarsacağından dolayı kaçının, - Seyahat yönüne ters olan koltukları tercih etmeyin. Gemi seyahatinde; - Gemi hareket halindeyken mümkünse güvertenin orta bölgelerinde bulunun, - Ufuk çizgisine bakın. Uçak seyahatinde; - Hareketin en az olduğu kanat üstüne denk gelen koltukları tercih edin. Beyinde etraf organlardan gelen veriler histamin, asetilkolin ve norepinefrin gibi sinir iletim maddeleri üzerinden işlev görmektedir. Hareket hastalığında kullanılan ilaçların çoğu beyindeki bu maddelerin seviyesine etki ederek çalışmaktadır. İlaçlar gelen sinyallerin işlendiği beyin bölgelerini baskılayarak veya bulantıyı kontrol altına alarak etki göstermektedir. Beynin verileri işlediği bölgeleri baskılayabilen ilaçlar; - Antihistaminik ilaçlar: Sedasyon, bulanık görme, ağız kuruluğu ve özellikle yaşlılarda bilinç bulanıklığı ve idrara çıkamama gibi yan etkileri vardır. Bu yan etkileri çok daha az olan ve sedasyon yapmayan antihistaminik ilaçlar hareket hastalığına etki edememektedir. Hareket hastalığı tedavisinde kullanılan antihistaminikler gebelerde de güvenle kullanılabilir. - Antikolinerjik ilaçlar: cilt üzerine yapıştırma yöntemi ile 3 günde bir uygulanabilen formları mevcuttur. Yan etkileri antihistaminik ilaçlar ile benzerdir. Ayrıca bu grup ilaçları kapalı açılı glokomu olanlarda kullanılması sakıncalıdır. - Benzodiazepin grubu ilaçlar, - Antidopaminerjik ilaçlar: sedasyon ve istemsiz kasılmalara neden olabilir. - Sempatomimetik ilaçlardır. Kafein alımının hareket hastalığı tedavisinde kullanılan ilaçların etkinliğini arttırdığı öne sürülmektedir. Zencefilin de hareket hastalığı tedavisinde kullanılabileceğini öne süren çalışmalar vardır. 14
12 MAYIS DÜNYA HEMŞİRELER GÜNÜNÜ KUTLADIK... Dünyada modern hemşireliğin kurucusu Florence Nightingale in doğum günü olması nedeniyle 12 Mayıs tüm Dünya da Hemşireler Günü olarak kutlanmaktadır. 1964 yılından itibaren ülkemizde de her yıl 12 Mayıs Hemşireler Günü, içinde bulunduğu hafta da Hemşirelik Haftası olarak kutlanmaktadır. Bu yılda 12 Mayıs Dünya Hemşireler Gününü hastanemizde, Başhekimimiz Prof. Dr. Sayın Ali Haberal, Sağlık Bilimleri Fakültesi Hemşirelik Bölümü Öğretim Elemanları ve tüm hemşire arkadaşlarımızla birlikte kutladık. Kutlamada Prof. Dr. Sayın Ali Haberal yaşadığımız zor günlere rağmen ekip olarak birlikte bu hizmeti sunuyor olmaktan duyduğu mutluluğu paylaştı. Biz hemşireler ise hastanemizin değişen ve gelişen hizmet sunumunda hastalarımızın tanı, tedavi ve bakım süreçlerindeki sorumluluklarımızı en iyi şekilde yerine getirmek için birlik ve beraberliğimizi devam ettireceğimiz mesajını paylaştık. Hastaların tedavi süreçlerinde hemşirelerin rolünün önemini ve ekip çalışmasında hemşireliğin vazgeçilmezliğini vurgulayan bu yılda aramızda bulunamayan Kurucu Rektörümüz Prof. Dr. Sayın Mehmet Haberal hocamıza Başkent Üniversitesi Hastanesi hemşireleri olarak sonsuz şükranlarımızı sunuyoruz. Bir sonraki hemşirelik günü kutlaması pastasını birlikte kesmeyi ümit ediyoruz. 15
BAŞKENT ÜNİVERSİTESİ NDE HEMŞİRELİK EĞİTİMİ 16 ve HEMŞİRELİĞİN TARİHSEL SÜRECİ
Doç. Dr. Hayriye ÜNLÜ Başkent Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Hemşirelik ve Sağlık Hizmetleri Bölümü Hemşireliğin Tarihsel Gelişimi Hemşireliğin bugün içinde bulunduğu durumu kavrayabilmek için tarihsel gelişimini bilmek gerekir. Hemşireliğin tarihi, kadının şifa verici rolü ile başlar. Yazılı tarihin başladığı günden beri kadınların bu görevi yaptıkları bilinmektedir. Bu nedenle hemşireliğin günümüzde de bir kadın mesleği olması, rastgele bir durum değildir. Ortaçağda hemşirelik hizmetleri oldukça basit bir biçimde uygulanmaktaydı, ancak o dönemde hemşirelik, gücü devletlerin de üstünde olan katolik kilisesi bünyesinde ve koruması altındaydı. Hemşirelik hizmetini verenler arasında rahipler bulunsa da kadınlar çoğunluktaydı. Hemşireler hasta bakımı yanında, hastaların ruhsal ve dinsel inançlarına da yardımcı olmaktaydılar. Bu kişilerin bir kısmı hala azize ve aziz sıfatları ile anılmaktadır. Günümüzde bile bazen hemşirelik mesleği için kutsal, hemşireler için melek sıfatlarının kullanılmasının kökeni buralara dayanmaktadır. 19. yüzyılda endüstriyel gelişimin hızlanması ve kentleşme; özgürlük, insan ve kadın hakları adına gelişen fikir ve olaylar, savaşlar hemşireliğin doğuşuna temel olmuştur. Bu değişim ortamında yetişen Florence Nightingale, 19. yüzyılın ortalarında hemşireliğin beklenen lideri olmuştur. Nightingale, hemşireliğin statüsünü saygın bir iş düzeyine yükseltti. Hemşirelik bakımının niteliğini geliştirdi ve modern hemşirelik eğitimin kurucusu oldu. Florence Nightingale 12 Mayıs ta doğduğu için Hemşirelik Haftası nın başlangıç günü olmuştur. 1954 yılından bu yana tüm dünyada hemşireler günü olarak, ülkemizde ise 1964 yılından bu yana kutlanmaktadır. Dünya da 19. yüzyılın ikinci yarısı modern hemşirelik eğitimi anlayışının yaygınlaşması; 20.yüzyıl ise, hemşireler için sosyal hareketlilik dönemi olmuş ve özellikle bu yüzyılının ortalarında mesleksel bilinçlenme hareketleri başlamıştır. Ülkemizde hemşirelik Cumhuriyet dönemine kadar, hastabakıcılık kursları almış hanımların verdikleri bakımla sürdürülmüş, 1920 yılında Amerikan hastanesi içinde bir okul açılmıştır. Ülkemizin ilk ulusal hemşirelik okulu olan, aynı zamanda hemşirelik eğitiminin gelişimine öncülük eden birçok eğiticinin mezun olduğu, Kızılay Hemşirelik Okulu 1925 yılında eğitime başlamıştır. Uzun yıllar hemşirelik eğitimi Sağlık Bakanlığına bağlı Sağlık Meslek Liselerinde sürdürülmüştür. 1996 yılında Sağlık Meslek Liseleri Sağlık Yüksekokuluna dönüştürülmek üzere YÖK e devredilmiş, Sağlık Meslek Liselerine öğrenci alımı durdurulmuştur, ancak 2001 yılında Sağlık Meslek Liselerine öğrenci alımı tekrar başlamıştır. Son yıllarda Özel Sağlık Meslek Liseleri hızla açılmaya başlamış ve ne yazık ki hemşirelik bölümlerine de çok sayıda öğrenci alınmıştır. Ülkemizde üniversite düzeyinde hemşirelik eğitimine 1955 yılında Ege Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu ile başlanmıştır. Bu okul aynı zamanda Avrupa da üniversite düzeyinde açılan ilk hemşirelik okuludur. Ege Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulunu, 1961 yılında Ankara da Hacettepe, İstanbul da Florence Nighingale Hemşirelik Yüksekokulları izlemiştir. Bu okulların hemşirelik eğitiminin ve hemşirelik mesleğinin gelişmesine önemli katkıları olmuştur. 1982 yılında Atatürk ve Cumhuriyet Üniversiteleri Hemşirelik Yüksekokulları açılmıştır. 1985 yılında Muvazzaf Askeri Yüksek Hemşire yetiştirmek üzere Gülhane Askeri Tıp Akademisi (GATA) Hemşirelik Yüksekokulu açılmıştır. Daha sonraki yıllarda Marmara, Dokuz Eylül, Gazi Üniversiteleri Hemşirelik Yüksekokulları açılmıştır. Vakıf Üniversitelerinden Başkent, Fatih ve Haliç Üniversitele- 17
rinde de Hemşirelik Yüksekokulları bulunmaktadır. Bu okullara Lise ve Sağlık Meslek Lisesi mezunları üniversite giriş sınavlarıyla (sayısal puanla) kabul edilmektedir. Eğitim süresi 4 yıl olup, mezunlarına Hemşirelikte Lisans diplomasi verilmektedir. Günümüzde hemşirelik eğitimi ortaokuldan sonra öğrenci alan Sağlık Meslek Liseleri ve lise sonrası üniversite sınavı ile öğrenci alan Sağlık Yüksekokulları, Sağlık Bilimleri Fakültesi, Hemşirelik Yüksekokulları ve Hemşirelik Fakültelerinde yürütülmektedir. Hemşireliğin Tanımı Hemşirelik bireyin, ailenin ve toplumun sağlığını ve esenliğini koruma, geliştirme ve hastalık halinde iyileştirme amacına yönelik hemşirelik hizmetlerinin 18 planlanması, örgütlenmesi ve değerlendirilmesinden; bu hizmetleri yerine getirecek bireylerin eğitiminden sorumlu bilim ve sanattan oluşan bir sağlık disiplinidir. Dünya Sağlık Örgütünün hemşirelerin işlevlerini 4 ana başlık altında toplamaktadır. Bu işlevler şunlardır; Hemşirenin birinci işlevi, koruyucu, tedavi edici ya da rehabilite edici amaçlarla bireye/hastaya, aileye ya da topluma hemşirelik bakım hizmetlerinin götürülmesi ve bu hizmetlerin yönetimidir. Hemşirenin ikinci işlevi hastalar ya da hizmet sunulan kişiler ile sağlık personelinin eğitimidir. Hemşirenin üçüncü işlemi, sağlık bakım ekibinin etkin bir üyesi olarak çalışmaktır. Hemşirenin dördüncü işlevi eleştirel düşünce ve araştırmalar yoluyla hemşirelik uygulamalarının geliştirilmesidir. Başkent Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Hemşirelik Bölümünde Eğitim Halen uygulanmakta olan hemşirelik lisans eğitim programları, yetmişli yıllardan bu yana genel çerçevesini korumakla birlikte, yüksekokullar, eğitim programlarında zaman içerisinde ders ve içerik düzenlemeleri yapmışlardır. Başkent Üniversitesi bünyesinde de hemşirelik eğitimi 1994 yılında Hemşirelik Yüksekokulu ile başlamış ve 1999-2000 eğitim-öğretim yılında Sağlık Bilimleri Fakültesi yapısı altında Hemşirelik ve Sağlık Hizmetleri Bölümü olarak yerini almış, 2006 yılında yüksek lisans eğitimine başlanmıştır.