Bern Kantonuna Hoş Geldiniz Kantonumuza yeni yerleşenler için yararlı bilgiler Gesundheits- und Fürsorgedirektion des Kantons Bern Sozialamt Fachstelle für Integration
Sevgili yeni yerleşenler; Son derece çekici özelliklere sahip olan, zengin çeşitliliği ile dikkatleri çeken Bern Kantonumuza hoş geldiniz! Bizim aramızda yaşamaya karar vermenizden ötürü mutluluk duymaktayız. Bern Kantonu birkaç kentsel merkezin yanı sıra birçok da kırsal bölgeye sahip bir idare bölgesidir (kanton). 1 Ocak 2008 tarihinde yapılan nüfus sayımına göre kantomuzda %12,45 i yabancı uyruklu olmak üzere 962.982 kişi yaşıyor. Bern Kantonu nüfusunun büyük bir kısmı Bern, Biel, Burgdorf ve Thun kentlerinde yerleşiktir. Bern Kantonunun Almanca ve Fransızca olmak üzere iki resmi dili vardır. İki dili birden konuşan beldeler de bulunmakla birlikte belde düzeyinde resmi dil çoğu zaman ya Almanca ya da Fransızcadır. Yaşamak için tercih ettiğiniz kantonumuzda kendinizi iyi hissetmenizi, kısa sürede buraya alışabilmenizi temenni ediyoruz. Fakat entegrasyon, yani uyum sağlama, daima karşılıklı bir süreçtir. Bunun için sizin çaba göstermeniz gerektiği kadar yerel halk da anlayışlı olmak zorundadır. Bu broşürde Bern Kantonunda yapacağınız yeni başlangıcı kolaylaştıracak program ve hizmetler kısaca tanıtılmaktadır. Bunlardan yararlanmanızı tavsiye ediyoruz! Bunun dışında beldelerimizin çoğu kendi uyum programlarını sunmaktadır. Daha ayrıntılı bilgi için doğrudan ikamet ettiğiniz belde idaresine danışmanız yeterli olacaktır. 2
İçindekiler 1. Oturma / Aile birleşimi 5 2. Almanca, Fransızca ve entegrasyon kursları / Göçmenlik / Entegrasyon konularında danışmanlık hizmetleri 8 3. Çalışma 10 4. İkamet 12 5. Çocuk yetiştirme / Çocuk bakımı / Eğitim ve öğretim 13 6. Sağlık / Sosyal güvenlik 17 7. Vergiler 20 8. Ulaşım 22 3
1. Oturma / Aile birleşimi Oturma veya yerleşme iznim hakkında nereden bilgi alabilirim? Oturma veya yerleşme izninizi düzenli olarak uzattırmanız gerekmektedir. Size sığınma ya da yabancılar hukukuna ilişkin verilen iznin türüne göre (L, B, C, G, N, F) farklı hak ve yükümlülüklere sahipsiniz. Almış olduğunuz iznin uzatılması için hangi süreler geçerlidir? Yabancılar hukukuna ilişkin sahip olduğunuz statü beraberinde hangi hak ve yükümlülükleri getirmektedir? Oturma izninizi hangi şekilde yerleşme iznine dönüştürebilirsiniz? İsviçre vatandaşlığına başvurmak istediğinizde nasıl hareket etmeniz gerekir? Tüm bu soruların cevaplarını Bern Kantonunun Göçmenlik Müdürlüğü ya da şayet Biel, Thun veya Bern kentlerinden birinde yaşıyorsanız ilgili Belediye Nüfus Müdürlüğünden alabilirsiniz. Migrationsdienst des Kantons Bern (Bern Kantonu Göçmenlik Müdürlüğü) Eigerstrasse 73, 3011 Bern Tel. 031 633 53 15 (Pzt. Cuma 09:00 11:30 ve 13:30 16:00 saatleri arası) Faks 031 633 42 40 E-posta ea.midi@pom.be.ch www.pom.be.ch (> Amt für Migration und Personenstand > Migrationsdienst des Kantons Bern) Bern Belediyesi: Einwohnerdienste, Migration und Fremdenpolizei (Nüfus Müdürlüğü, Göçmenlik ve Yabancılar Polisi) Predigergasse 5, 3000 Bern 7 Tel. 031 321 53 00 (Pzt. Cuma 08:00 11:30 ve 14:00 16:00 saatleri arası) Faks 031 321 53 03 E-posta einwohnerdienste@bern.ch www.bern.ch (> Einwohnerdienste) Biel Belediyesi: Bevölkerung (Dienststelle Ausländerinnen und Ausländer) [Nüfus Müdürlüğü (Yabancılar Bürosu)] Neuengasse 28, Postfach 1520, 2501 Biel Tel. 032 326 12 25 Faks 032 326 12 91 E-posta bevoelkerung@biel-bienne.ch www.biel-bienne.ch (>Verwaltung / Online Services > Behördenwegweiser > Sicherheitsdirektion > Abteilung öffentliche Sicherheit und Bevölkerung > Bevölkerung) Thun Belediyesi: Einwohnerdienste der Stadt Thun (Thun Belediyesi Nüfus Müdürlüğü) Hofstettenstrasse 14, Postfach 145, 3602 Thun Tel. 033 225 82 49 Faks 033 225 82 44 E-posta einwohnerdienste@thun.ch www.thun.ch/stadtverwaltung (> Einwohnerdienste) 5
Ailemi İsviçre ye getirmek istiyorum. Nasıl hareket etmeliyim ve bana bu konuda kim bilgi verebilir? Aile birleşimi ile ilgili gereken tüm formları, Bern, Biel ve Thun Belediyelerinin Nüfus Müdürlüklerinden ya da Bern Kantonu Göçmenlik Müdürlüğünden isteyebilirsiniz (adresleri 5 sayfada belirtilmiştir). Ayrıca, aşağıda belirtilen çeşitli danışma merkezleri de size desteklerini sunmaktadır: frabina Kadınlar ve Farklı Uluslardan Çiftler İçin Danışma Merkezi Laupenstrasse 2, 3008 Bern Tel. 031 381 27 01 E-posta info@frabina.ch www.frabina.ch Ve ayrıca: Bern Kantonu Kompetenzzentren Integration (Entegrasyon Yetkinlik Merkezleri) Bern Belediyesi: ISA Yabancıların Sorunları İle İlgili Bilgi Edinme Merkezi Bollwerk 39, 3011 Bern Tel. 031 310 12 70 E-posta isa@isabern.ch www.isabern.ch ISA 2010 yılında BAFFAM (Göçmen Kökenli Kadınlar ve Aileler İçin Danışma Merkezi) ile birleştirilmiş olup bu merkezin programını devam ettirmektedir. Burgdorf: Kompetenzzentrum Integration (Entegrasyon Yetkinlik Merkezi) Bahnhof Steinhof, Bernstrasse 65, 3400 Burgdorf Tel. 034 422 78 69 E-posta burgdorf@isabern.ch www.isabern.ch Langenthal: interunido Thunstettenstrasse 40, 4900 Langenthal Tel. 062 922 38 30 E-posta sek@interunido.ch www.interunido.ch Biel: MULTIMONDO Kompetenzzentrum Integration (Entegrasyon Yetkinlik Merkezi) oberer Quai 22, 2503 Biel/Bienne Tel. 032 322 50 20 E-posta info@multimondo.ch www.multimondo.ch Thun: KIO Kompetenzzentrum Integration (Entegrasyon Yetkinlik Merkezi) Schubertstrasse 10, 3600 Thun Tel. 033 225 89 65 E-posta lilian.bodmer@thun.ch www.thun.ch Söz konusu kuruluşlar size oturma izni ile ilgili konularda da bilgi verebilir. Bern Kantonunda oturma izni hakkındaki düzenlemeler ve aile birleşimi ile ilgili diğer danışmanlık programlarını burada bulabilirsiniz: www.integration-be.ch 6
İsviçre ye evlenerek geldim. Neler bilmem gerekiyor? Şayet İsviçre de evlendiyseniz ya da evlenerek İsviçre ye yerleştiyseniz, İsviçre Evlilik Hukukuna tabi olursunuz. İsviçre de erkek ve kadın için evlilik dışında da her zaman eşitlik ilkesi geçerlidir. Bu da, her iki tarafın aynı hak ve yükümlülüklere sahip olduğu ve ortak yaşamlarını ilgilendiren her alanda alınacak kararları birlikte aldıkları anlamına gelmektedir. İsviçre de evlilik içerisinde fiziksel şiddete başvurmak, adli takibi şikayete bağlı olmayan bir suçtur. Bu ise, işlenen suçun kovuşturmasının mağdurun isteğine karşı dahi yapılmak zorunda olduğu anlamına gelmektedir. İsviçre Evlilik Hukukunun öngördüğü başlıca hak ve yükümlülükleri 15 farklı dilde açıklayan bir bilgi broşürü şu adreste bulunmaktadır: www.bj.admin.ch (> Themen > Gesellschaft > Zivilstand > Merkblätter) İsviçre Evlilik Hukuku ile ilgili sorularınız mı var? Bir İsviçre vatandaşı veya İsviçre de oturma hakkına sahip bir şahısla evlenmeniz sayesinde kazanacağınız yabancı statüsü hakkında sorularınız mı var? Yoksa farklı uluslardan çiftlerin evliliği ya da göçmen kökenli çiftlerin birlikteliği hakkında genel bilgi mi edinmek istiyorsunuz? Danışmanlık merkezlerimiz size bu konularda yardım ve destek vermeye hazırdır (adreslerini 6. sayfada belirtilmiştir). Daha başka programlara yönelik bilgiler şu sitede hazırlanmıştır: www.integration-be.ch Farklı uluslardan olan çiftlerin evliliği ile ilgili çeşitli konular hakkındaki bilgiler için şu adresi ziyaret ediniz: www.binational.ch 7
2. Almanca, Fransızca ve entegrasyon kursları / Göçmenlik / Entegrasyon konularında danışmanlık hizmetleri Almancayı veya Fransızcayı nerede öğrenebilirim? Bern Kantonunda çoğunlukla Almanca, bazı bölgelerinde de Fransızca konuşulur. Almanca konuşulan bölgelerde bulunan okullarda Alman yazı dili geçerli olduğu halde günlük yaşamda buranın lehçesi olan İsviçre Almancası konuşulmaktadır. İş dünyasında ve günlük yaşamda yolunuzu rahatça bulmanız için, yaşamaya başladığınız ülkenin lisanını anlamanız ve konuşmanız önemlidir. Bu sayede İsviçrelilerle daha kolay iletişime geçebilir ve daha çabuk iş bulabilirsiniz. Bern Kantonunda çok sayıda dil kursu sunulmaktadır. Bazıları size günlük yaşamla ilgili dil bilgileri sunacaktır. İsviçre deki yaşam hakkında genel bilgiler de bir kısmı entegrasyon kursu olarak anılan bu dil kurslarının konuları arasında yer almaktadır. Bu kurslara katıldığınız esnada bazı durumlarda profesyonel çocuk bakım hizmetinden de yararlanabilirsiniz. Bern Kantonunda bölgesel dil ve entegrasyon kursu sunan kurumların bir listesini burada bulabilirsiniz: www.erz.be.ch/weiterbildung (> Informationen zum Weiterbildungsangebot > Zielgruppen Migrantinnen und Migranten > Bildungsanbieter im Bereich Migration) veya www.integration-be.ch Erziehungsdirektion des Kantons Bern, Abteilung Weiterbildung (Bern Kantonu Eğitim Müdürlüğü, İleri Eğitim Departmanı) Kasernenstrasse 27 / Postfach, 3000 Bern 22 Tel. 031 633 83 42 Faks 031 633 83 55 E-posta weiterbildung@erz.be.ch www.erz.be.ch Bern şehrinde düzenlenen tüm Almanca kurslarını burada bulabilirsiniz: www.bern.ch/deutschkurse Değişik programlara genel bir bakış için, bulunduğunuz bölgenin yetkili Entegrasyon Yetkinlik Merkezine de başvurabilirsiniz (adreslerini 6. sayfada bulabilirsiniz). Bunlardan bazıları dil ve entegrasyon kursu da sunmaktadır. İsviçre deki yaşamla ilgili genel sorularım var ve belirli bir konu hakkında daha detaylı bilgi edinmek istiyorum. Nereye başvurabilirim? Entegrasyon Yetkinlik Merkezleri ve frabina (adreslerini 6. sayfada bulabilirsiniz) her zaman rahatlıkla başvuracağınız yerlerdir. Dille ilgili sormak istediğiniz bir şey mi var? Evlilikle, beraberlikle ve aileyle ilgili mi? Aile içi şiddetle mi? Okul veya meslekle ilgili mi? Yoksa finans, hukuk ve sağlık konularında mı? Resmi dairelere nasıl yaklaşmak gerektiği hakkında mı? Göçmenlik ve yaş, ayrımcılık ve ırkçılık hakkında mı? Danışma merkezleri sizi gerekirse bu konularla uğraşan uzman kuruluşlara da yönlendirebilir. Göçmenlik ve entegrasyon alanının programları ve danışma merkezleri hakkında genel bir bakış için bu siteye gidiniz: www. integration-be.ch Kültürlerarası çalışan tercümanlar, farklı kökenlere sahip insanlar arasında en uygun iletişimi mümkün kılmaktadır. Çünkü onlar tercümanlık yaparken, görüşmeye katılanların sosyal ve kültürel kökenlerini de dikkate alır ve çoğunlukla 8
sağlık, eğitim ve sosyal alanlarda da görev almaktadır. Şayet böyle bir uzmana ihtiyaç duyarsanız, Bern Kantonunda nitelikli kültürler arası tercümeler için comprendi? ye başvurun. Comprendi? Länggassstrasse 23, Postfach 623, 3000 Bern 9 Tel. 031 378 60 20 Faks 031 378 60 01 E-posta vermittlung@comprendi.ch www.comprendi.ch Ayrımcılığa ve ırkçılığa maruz kalıyorsam nereden destek alabilirim? Bern Kantonunda bu tür durumlar için iki başvuru ve danışma bürosu bulunmaktadır. Bern (Şehir) ve Burgdorf Bölgesi: gggfon gemeinsam gegen Gewalt und Rassismus (Şiddete ve Irkçılığa Karşı El Ele) Şiddet ve Irkçılık Konusuna İlişkin Bilgi ve Başvuru Bürosu Tel. 031 333 33 40 E-posta melde@gggfon.ch www.gggfon.ch Biel Bölgesi: Irkçılıkla Mücadele için Başvuru Bürosu MULTIMONDO Kompetenzzentrum Integration (Entegrasyon Yetkinlik Merkezi) oberes Quai 22, 2503 Biel Tel. 032 322 50 20 E-posta sos.rassismus@multimondo.ch www.multimondo.ch Tüm İsviçre: Eidgenössische Kommission gegen Rassismus EKR (Irkçılığa Karşı Federal Komisyon EKR) Schwanengasse 2, 3003 Bern Tel. 031 324 12 93 Faks 031 322 44 37 E-posta ekr-cfr@gs-edi.admin.ch www.ekr.admin.ch Ayrımcılık ve ırkçılıkla mücadele konusunda daha detaylı bilgiler için bu siteye bakınız: www. integration-be.ch Federal Irkçılıkla Mücadele Biriminin web sayfasında da ilgi çekici birçok bilgi bulabilirsiniz: Broşürler ve hukuki bilgi kapsayan kitapçıklar, konuyla ilgili danışmanlık bürolarının isim ve adreslerini içeren elektronik bir adres rehberi ve ırkçılığa karşı ve insan hakları ile ilgili projeler için finansal destek programları: www.edi. admin.ch/frb 9
3. Çalışma Bern Kantonunda çalışmak istiyorum. Nasıl hareket etmem gerekiyor? Üzerinde Kazanç getiren bir işte çalışma hakkına sahiptir notu bulunmayan geçerli bir yabancı kimlik kartına mı sahipsiniz? O zaman işe başlamadan önce, yaşadığınız belediyenin nüfus kontrolü birimine başvurmalısınız. İşyerinizi değiştirdiğiniz zaman da o birime bilgi vermeniz gerekir. Şayet geçerli bir yabancı kimlik kartına sahip değilseniz ya da sadece turist vizesine sahipseniz çalışmanız yasaktır. İş piyasasına erişim ve yürürlükte bulunan maaş ve çalışma düzenlemeleri ile ilgili bilgiler için aşağıdaki organizasyon birimlerine başvurabilirsiniz. beco Berner Wirtschaft (Bern Ekonomi Dairesi) Ausländische Erwerbstätige (Yabancı Çalışanlar Bölümü) Laupenstrasse 22, 3011 Bern Tel. 031 633 57 50 Faks 031 633 57 59 E-posta info.beco@vol.be.ch www.vol.be.ch/beco Nasıl iş ararım? İş ilanlarını günlük gazetelerde, bölgesel veya yerel ilan gazetelerinde ve internette bulabilirsiniz (örneğin www.publijob.ch). Başvuru belgelerinizi ayrıca bölgenizde bulunan değişik özel istihdam bürolarına da verebilirsiniz. Bu bürolar yalnızca geçici değil sürekli işlerin de aracılığını yapmaktadır. Ayrıca, iş aradığınızı tüm arkadaş, tanıdık, akraba ve komşularınıza da anlatmanızda fayda vardır. Çünkü birçok kişinin eş, dost ve ahbapların yardımıyla iş bulduğu bilinmektedir. Bazı kuruluşlar göçmen kökenli kişiler için özel kılavuzluk programları, işe ve mesleğe giriş kolaylığı sunmayı amaçlayan projeler ve ileri eğitim programları hazırlamaktadır. Çeşitli programlara genel bir bakış için şu siteye uğrayınız: www.integration-be.ch Bern Kantonu Göçmenlik Müdürlüğü Eigerstrasse 73, 3011 Bern Tel. 031 633 53 15 Faks 031 633 42 40 E-posta mip.info@pom.be.ch www.pom.be.ch/mip Çalışma izni konusunda faaliyet gösteren çeşitli danışmanlık büroları şu sitede belirtilmiştir: www.integration-be.ch 10
İş ararken nereden destek alabilirim? Bu konuda Bölgesel İş ve İşçi Bulma Merkezlerine (RAV) danışabilirsiniz. Bern Kantonunda bulunan toplam 19 merkezin adresleri burada belirtilmiştir: www.vol.be.ch/beco TriiO derneği randevu üzerine, iş ve işsizlik hakkında kişisel danışmanlık hizmeti sunmaktadır. Dernekte ücretsiz olarak iş ilanı imkanından, internetten ve bilgisayardan yararlanabilirsiniz. Burada size ayrıca başvuru belgelerinizi yazarken ve düzenlerken de destek verilebilir. TRiiO Spitalgasse 33, 3011 Bern Tel. 031 311 91 55 Faks 031 311 91 60 E-posta info@triio.ch www.triio.ch Yurtdışından aldığım diploma İsviçre de tanınacak mı? Yurtdışından alınan bazı diplomalar İsviçre de tanınmıyor. Diplomanızla ilgili sorularınız için lütfen aşağıdaki adrese başvurunuz: Bundesamt für Berufsbildung und Technologie (BBT) (Federal Meslekî Eğitim ve Teknoloji Dairesi BBT) Kontaktstelle Diplomanerkennung (Diploma Tanıma İrtibat Bürosu) Effingerstrasse 27, 3003 Bern Tel. 031 322 21 29 Faks 031 324 96 15 E-posta kontaktstelle@bbt.admin.ch www.bbt.admin.ch Kendime meslekî olarak yeni bir yön tayin etmek istiyorum. Bu konuda bana önerilerde bulunacak bir yer var mı? Bern Kantonunun Meslekî, Üniversite Eğitimi ve Kariyer Danışmanlık Birimi sizi memnuniyetle meslekî eğitim ve ileri eğitimler hakkında bilgilendirebilir. Bu birim size ayrıca ilgi alanlarınızı ve yeteneklerinizi aydınlatmanıza da yardımcı olur. Doğrudan bölgenizdeki Berufsberatungszentrum (BIZ) (Meslekî Danışmanlık Merkezi BIZ)'ye başvurmanız yeterli olacaktır. Daha detaylı bilgiler ve iletişim adresleri için bakınız: www.be.ch/berufsberatung 11
4. İkamet Ev arıyorum. Neler yapmam gerekiyor? Ev ilanlarını da yine günlük gazetelerde, bölgenizin ilan gazetelerinde ve internette bulabilirsiniz (örneğin www.immoscout.ch veya www. anzeiger.ch). Ev arayışı ile ilgili internet arama motorlarının bir listesi, taşınma ve ikamet kaydı ile ilgili ipuçları ve boş zamanlarınızı değerlendirmeniz konusundaki önerilerin yer aldığı bir site şudur: www. vol.be.ch/site/wkb Wohnen im Kanton Bern (Bern Kantonunda Oturmak) Münsterplatz 3, 3011 Bern Tel. 031 633 45 00 www.vol.be.ch/site/wkb Yararlı linklerin bulunduğu bir listeyi ve İsviçre de ev kiralamayla ilgili geçerli olan başlıca kural ve haklara ilişkin 11 dilde hazırlanmış bilgi broşürü için bakınız: www.bwo.admin.ch (> Dokumentation > Publikationen > Infoblatt Wohnen) Kira hukukuna ilişkin bilgiler nerede bulunabilir? Kanton Kiracılar Birliği, bu konuda iletişime geçilecek ilk adrestir. Bu birlik, üyelerine kira hukukuna ilişkin tüm sorunlarda ücretsiz hukuk danışmanlığı ve diğer hizmetler sunmaktadır. Yıllık üyelik aidatı 75,00 CHF dir. Mietverband Kanton Bern (Bern Kantonu Kiracılar Birliği) Monbijoustrasse 61, 3007 Bern Yazışma adresi: Postfach, 3000 Bern 23 Tel. 0848 844 844 Faks 031 / 378 21 22 E-posta mv@mvbern.ch www.mieterverband.ch Federal Konut İşleri Dairesinin yukarıda belirtilen link listesinde ayrıca kira hukuku konularında hizmet veren danışmanlık bürolarına da yer verilmiştir. Bundesamt für Wohnungswesen BWO (Federal Konut İşleri Dairesi BWO) Storchengasse 6, 2540 Grenchen Tel.: 032 654 91 31 E-posta: felix.koenig@bwo.admin.ch www.bwo.admin.ch 12
5. Çocuk yetiştirme / Çocuk Bakımı / Eğitim ve öğretim Bir çocuğum oldu. Bebeğime nasıl bakacağıma ilişkin sorularım var. Nereye başvurabilirim? Aile Danışmanlık Hizmeti tüm anne ve babalara, anne ve baba olma hususunda oryantasyon, güçlendirme ve güvenlik amaçlı ücretsiz hizmet sunmaktadır. Anne ve babaların çocuklarının bulunduğu yaş ve gelişme aşamasına göre değişik soruları vardır. Aile Danışmanlık Hizmeti, yakında anne ve baba olacak insanlara, doğumdan sonraki dönem ve ilk yaşından çocuk yuvasına kadar geçen süre için sunduğu özel programlarla her türlü ihtiyaçlara cevap verebilmektedir. Bern Kantonunun hemen hemen tüm beldelerinde bulunan danışma bürolarının adres ve mevkilerini şu sitede bulabilirsiniz: www.mvb-be.ch Bern Kantonunda hangi okul sistemi uygulanmakta? Yaşı dört ile beş arası olan çocuklar, okula hazırlık amacıyla bir iki yıl kadar çocuk yuvasına giderler. Her çocuk en az bir yıl çocuk yuvasına gitme hakkına sahiptir. Çocuğun yuvaya gitmesi isteğe bağlı olduğu halde neredeyse tüm çocuklar yuvaya giderler. Yuva ücretsizdir. Zorunlu eğitim süresi dokuz yıldır. Dersler ve ders gereçleri ücretsizdir. 1 Mayıs tarihinden önce altı yaşını dolduran her çocuk, aynı yılın 1 Ağustos unda ilkokula başlar. Okul ve çocuk yuvası hakkında birçok dilde hazırlanmış bilgiler için şu siteye bakınız: www. erz.be.ch/elterninfo Erziehungsdirektion des Kantons Bern (Bern Kantonu Eğitim Müdürlüğü) Sulgeneckstrasse 70, 3005 Bern Tel. 031 633 85 11 Faks 031633 83 55 E-posta gs@erz.be.ch www.erz.be.ch Zorunlu eğitim süresi tamamlandıktan sonra önünüzde birçok seçenek bulunmaktadır. En iyisi Bern Kantonunun Meslek, Üniversite Eğitimi ve Kariyer Danışmanlık Biriminden (www. erz.be.ch/berufsberatung) çeşitli ortaöğrenim programları hakkında bilgi edininiz. Kişinin ilgi alanlarına ve yeteneklerine göre, meslekî mezuniyet sınavlı ya da mezuniyet sınavsız olan bir meslekî eğitime başlanabilir ya da liseye, teknik ortaokula veya ticari bir ortaokula gidilebilir. İsviçre ikili bir eğitim sistemine sahiptir. Bu sisteme göre meslekî eğitim, ilgili işletmede düzenlenen pratik eğitimden ve meslek okulunda verilen teorik derslerden oluşmaktadır. Eğitim süreci esnasında meslekî mezuniyet sınavına katılmak mümkündür. Bu sınav size meslek yüksekokullarında ve üniversitelerin bazı fakültelerinde yükseköğrenim yapma hakkını kazandırır. Dolayısıyla, meslekî eğitim üzerinden gidilen yol liseye eşdeğerdir. Üstelik bu eğitim, çoğu zaman daha iyi kariyer olanaklarına imkan verir. Çeşitli eğitim kariyerlerine ilişkin bilgiler şu adreste toplanmıştır: www.erz.be.ch (> berufsbildung oder > mittelschule) Yurtdışından Bern Kantonunda bulunan bir liseye geçişle ilgili olan, beş dilde hazırlanmış bilgi broşürü için şu siteye uğrayınız: www.erz.be.ch/aufnahmegym 13
Yabancı Anadilli Ebeveynler ve Eğitim Derneği, eğitim ve öğretim sistemi konusunda her yıl 15 ayrı dilde bilgi toplantıları düzenlemektedir. Verein für fremdsprachige Eltern und Bildung (Yabancı Anadilli Ebeveynler ve Eğitim Derneği) Tel. 031 331 50 63 Faks 031 348 51 06 E-posta fremdsprachige_eltern@yahoo.de Çocuklarımı okula nasıl kaydettirebilirim? Çocuğunuzun okul kaydını ya yerel belediyeye ya da doğrudan oturduğunuz yerdeki okulun müdürlüğüne yaptırabilirsiniz. Okulda sorun yaşadığımız zaman ne yaparım? Öğretmenlerle konuşun. Ayrıca Bern Kantonunun Eğitim Rehberlik Birimine de başvurabilirsiniz. Bu birime bağlı 13 bölgesel büronun yerlerini, açık adreslerini ve telefon numaralarını burada bulabilirsiniz: www.erz.be.ch/erziehungsberatung Bunun dışında bazı belediyeler, çocukların ve gençlerin sosyal veya kişisel sorunlarında rehberlik şeklinde okul içi sosyal çalışmalar sunmaktadır. Bazen okulun kendisi de okul başarısını etkileyen sosyal sorunların erken teşhis edilmesinde ve gereken tedbirlerin alınmasında yardımcı olmaktadır. Oturduğunuz beldedeki okulun müdürlüğünden bilgi almanızda fayda olacaktır. Çocuklarıma baktırmak istiyorum. Hangi imkanlara sahibim? Bern Kantonunda çeşitli aile dışı bakım programlarından yararlanabilirsiniz. Ücretler hakkında detaylı bilgiler ve sizin için uygun olan programı bulma yardımından faydalanmak için şu adrese bakmanızı tavsiye ederiz: www.gef. be.ch (> Familie > Kindertagesstätten und Tageseltern) Gesundheits- und Fürsorgedirektion des Kantons Bern (Bern Kantonu Sağlık ve Bakım Müdürlüğü) Sozialamt (Sosyal İşler Dairesi) Rathausgasse 1, 3011 Bern Tel. 031 633 78 11 Faks 031 633 87 92 E-posta info.soa@gef.be.ch www.gef.be.ch Ayrıca gündüz okulu programları da mevcuttur. Beldelerdeki farklı talebe göre, çocuklarınıza okul saatinden önce, öğle paydosunda ve de okuldan sonra baktırabilirsiniz. Bu bakım hizmeti genellikle ilkokula entegre edilmiş olup okulun kendi mekanlarında sağlanmaktadır. Gündüz okulları için ödenecek ücretler, ailenin gelirine, sahip olduğu malvarlığına ve büyüklüğüne göre ve kantonda geçerli bulunan ücret tarifesine göre bireysel olarak hesaplanmaktadır. Halihazırda gündüz okulu programlarına sahip Bern Kantonu beldeleri hakkındaki bilgiler ve buna benzer açıklamalar burada yer almaktadır: www.erz.be.ch (> Kindergarten und Volksschule > Tagesschulen) 14
Bern şehrinde yaşayanlar aşağıdaki merkeze başvurabilirler: Zentrale Vermittlung für Kita-Plätze in der Stadt Bern (Bern Şehri Gündüz Okulları İçin Merkezî Aracılık Hizmetleri) Postfach 6862, 3001 Bern Tel. 031 321 51 15 Faks 031 321 72 65 E-posta zentrale.vermittlung@bern.ch www.bern.ch (> Leben in Bern > Persönliches und Familie > Familie, Erziehung und Kinderbetreuung) Kendimi meslekî açıdan nasıl geliştirebilirim? Şu sitenin kullanışlı ileri eğitim veri bankasında ilgi alanınızla ilgili programlar arayabilirsiniz: www.berufsberatung.ch Ayrıca bölgenizde bulunan Berufsberatungszentrum (BIZ) [Meslek Danışmanlığı Merkezinde (BIZ)] çeşitli ileri eğitim programları hakkında kapsamlı bilgi edinmek amacıyla bir görüşme için başvuruda bulunabilirsiniz. Bölgesel BIZ lerin iletişim bilgileri şu adreste belirtilmiştir: www.be.ch/berufsberatung Birçok kuruluş özellikle göçmen kökenli kişiler için ileri eğitim programları sunmaktadır. Mevcut programlara genel bir bakış için şu siteyi gözden geçiriniz: www.integration-be.ch 15
6. Sağlık / Sosyal güvenlik Hastayım. Hangi doktora başvurmam gerekiyor? Hangi doktora gideceğinize hür iradenizle karar verebilirsiniz. Ancak kısıtlı doktor seçimine sahip sağlık sigortası modelleri de mevcuttur. Telefon rehberinde çok sayıda doktorun adreslerini bulabilirsiniz. Dil bilgisi, uzmanlık alanı ve bölgeye göre uygun bir doktor bulmak için buradan arama yapabilirsiniz: www.doctorfmh. ch En iyisi güvenebileceğiniz bir aile doktoru bulun. İsviçre de hastalık durumunda başvurulacak ilk kişi aile doktorudur. Bu doktorlar çoğu zaman eve bile gelir ve acil durumlarda kendilerine geceleri ve hafta sonlarında dahi ulaşabilirsiniz. Gerektiği zaman aile doktorları tarafından uzman hekimlere veya hastaneye sevk edilirsiniz. Bu nedenle, hastanelerin acil polikliniklerine sadece hayati tehlike içeren durumlarda başvurmanızı rica ederiz. Bern şehrinde acil tıbbi durumlar için CITY NOTFALL (ŞEHİR ACİL DURUM HATTI) da hizmetinizdedir. CITY NOTFALL AG (ŞEHİR ACİL DURUM HATTI) (Her gün saat 7:00 22:00 arası) Bubenbergplatz 10, 3011 Bern Tel. 031 326 20 00 Faks 031 326 20 01 E-posta info@citynotfall.ch www.citynotfall.ch İsviçre nin sağlık sistemi veya belirli bir konu hakkında daha fazla bilgi istiyorum. Nereye başvurabilirim? Beslenme ve spor hakkında sorularınız mı var? Çocuk ve sağlık hakkında mı? Aşk ve cinsellik hakkında mı? Ya da genel olarak İsviçre nin sağlık hizmetleri sistemi hakkında mı? O zaman değişik dillerde hazırlanmış broşürleri şu adresten indirebilir veya ücretsiz olarak sipariş edebilirsiniz: www.migesplus.ch Sağlık sigortasını nasıl seçerim? İsviçre de sağlık sigortası yaptırmak zorunludur. İsviçre ye yerleşen herkes, en geç üç ay içerisinde bir sağlık sigortası kurumunda genel bir sigorta yaptırmak zorundadır. Daha detaylı bilgi için şu adrese uğrayınız: www.be.ch/asvs İsviçre de zorunlu olarak yaptırılması gereken hasta bakım sigortası hakkındaki bilgi broşürünü şu adresten ücretsiz olarak sipariş edebilirsiniz: www.be.ch/publikatonen (Thema Krankenversicherung) Ülkemizde birçok farklı sağlık sigortası kurumu bulunmaktadır. Hangisinde sigorta olmak istediğinize kendiniz karar verebilirsiniz. Bu kurumlardan her biri, sizi genel sağlık sigortasına kabul etmekle yükümlüdür. Genel sağlık sigortası üzerinden Bern Kantonunda doktorlarda ve hastanelerde meydana gelen muayene ve tedavi masrafları karşılanmaktadır. Ancak doktor veya hastane faturasının bir kısmını her defasında siz ödemek zorundasınız. Bu sizin masraflara katılım payınızdır. 17
Diş doktorları tarafından yapılan muayene ve tedaviler sağlık sigortası tarafından üstlenilmemektedir. Hangi sağlık sigortası kurumunun sizin için en ucuzu olacağını şu sitede karşılaştırabilirsiniz: www.comparis.ch Çeşitli sağlık sigortası kurumlarıyla ilgili program ve primlere ilişkin detaylı bilgiler şu sitede hazırlanmıştır: www.bag.admin.ch Şayet kazancınız çok düşükse size bir prim indirimi tanınır. Bu da, federal hükümetin ve kantonun primlerinizin bir kısmını ödeyeceği anlamına gelmektedir. Prim indiriminden yararlanma hakkı genellikle vergi beyanını maliyeye sunma esasında otomatik olarak incelenir. B, L, N veya F tipi oturma iznine sahip kişiler, Sosyal Sigortalar ve Vakıf Denetim Dairesine prim indiriminden yararlanma hakkı için başvuruda bulunmak zorundadırlar. Oradan daha detaylı bilgi isteyebilir ve gereken formları alabilirsiniz. Amt für Sozialversicherung und Stiftungsaufsicht (ASVS) (Sosyal Sigortalar ve Vakıf Denetim Dairesi) Abteilung Prämienverbilligung und Obligatorium (Prim İndirimi ve Zorunlu Sigorta Departmanı) Forelstrasse 1, 3072 Ostermundigen Tel. Danışma (Yardım Hattı): 0844 800 884 Faks 031 633 77 11 E-posta asvs.pvo@jgk.be.ch www.be.ch/asvs AHV / IV nedir? Alters- und Hinterlassenenversicherung (AHV) [Yaşlılık, Dul ve Yetimlik Sigortası (AHV)] ve Invalidenversicherung (IV) [Malullük Sigortası (IV)] İsviçre de zorunludur. AHV, İsviçre nin emeklilik sigortasıdır. Kadınlara 64 yaşını ve erkeklere 65 yaşını doldurduktan sonra emekli maaşı ödenir. Malullük sigortası, şayet bir kaza gibi bir olaydan dolayı iş görebilme yeteneğinizi kısmen ya da tümüyle yitirmiş veya sağlık sorunları nedeniyle doğuştan işgöremez durumda iseniz temel geçiminizi sağlayacak olan kaynaktır. 20 yaşından itibaren herkes AHV/IV primleri ödemek zorundadır. Bunlar otomatik olarak çalışanların maaşından kesilir. Şayet çalışmıyor veya serbest meslek sahibi iseniz, bu primleri bizzat doğrudan sigortaya ödemek zorundasınız. Ausgleichskasse des Kantons Bern (Bern Kantonu Sosyal Sigortalar Kurumu) Chutzenstrasse 10, 3007 Bern Tel. 031 379 79 79 Faks 031 379 79 00 www.akbern.ch AHV/IV ile ilgili detaylı bilgiler ve tüm formlar şu sitede yer almaktadır: www.ahv-iv.ch Zorunlu olmasalar dahi başka hangi 18
sigortaları yaptırmam gerekir? Aşağıdaki sigortalar önemle tavsiye edilir. İsviçre de yaşayanlar arasında hemen hemen herkes bu sigortaları yaptırmıştır. Kaza sigortası: Şayet çalışıyorsanız, kaza durumunda işvereniniz üzerinden sigortalısınız. Aynı işverende haftada sekiz saatten daha fazla çalışıyorsanız, işvereniniz üzerinden işletme dışı kazalara karşı da sigortalısınız. Şayet çalışmıyor ya da haftada sekiz saatten daha az bir süre çalışıyorsanız, örneğin sağlık sigortası kurumunuz üzerinden bir kaza sigortası yaptırabilirsiniz. Mali sorumluluk: Şayet başka birine zarar verirseniz sorumlu duruma düşersiniz. Bu demektir ki, meydana getirdiğiniz hasarın bedelini bizzat ödemek zorundasınız. Özel mali sorumluluk sigortası sizi bu tür zararların olumsuz maddi sonuçlarından korur. Çoğu zaman düşük primlerle dahi yüksek hasar meblağları sigortalanabilir. İsviçre deki mali sorumluluk sigortası kurumlarının sigorta paketlerine genel bir bakış için bakınız: www.comparis.ch Ev eşyası: Ev eşyası sigortasının amacı, eviniz içinde meydana gelen hasarları ve evdeki eşyanız üzerinde yangın, su, öngörülemeyen doğal afetler (örneğin fırtına veya su baskını), hırsızlık ve cam kırılması nedeniyle oluşan hasarları tazmin etmektir. Kiralamak istediğiniz evin sahipleri çoğu zaman sizden ev eşyası sigortası yaptırmanızı talep edecektir. Ev eşyası sigortası sıkça mali sorumluluk sigortası ile birlikte sunulmaktadır. Piyasadaki sigorta paketleri ve primler hakkında detaylı bilgiler şu adreste yer almaktadır: www.comparis.ch 19
7. Vergiler Vergilerin oluşturduğu devlet geliriyle, İsviçre de yaşayan tüm insanların refahı için devletin eğitim, sosyal destek, sağlık veya trafik gibi önemli görevleri finanse edilmektedir. Bern Kantonunda nasıl vergi öderim? Eğer ne siz ne de eşiniz C tipi bir yerleşme iznine sahipseniz vergiler doğrudan maaşınızdan kesilir (stopaj vergisi). Yerleşme iznine sahip kişiler ve İsviçre vatandaşları ve bunların yabancı eşleri, her yıl bizzat vergi beyanı doldurup vergi idaresine vermek zorundadır. Vergilerle ilgili konularda işvereninize ya da kantonun vergi idaresine başvurunuz. İdarenin internet sitesinde birçok yararlı tavsiye ve bilgi bulabileceksiniz. Steuerverwaltung des Kantons Bern (Bern Kantonu Vergi İdaresi) Brünnenstrasse 66, 3018 Bern-Bümpliz Posta adresi: Postfach 8334, 3001 Bern Tel. 031 633 60 01 Faks 031 633 60 60 www.be.ch/steuern Radyo ve televizyon vergisi ödemek zorunda mıyım? İsviçre de radyo ve televizyon kullanımı ücrete tabidir. Söz konusu ücretler Billag AG tarafından tahsil edilir. Şayet bir televizyona veya radyoya ya da radyo/televizyon programlarını izlettirmeye elverişli bir cihaza (örneğin bilgisayar veya cep telefonu) sahipseniz onları bu şirkette kaydettirmek zorundasınız. Her hane ayrı olarak vergiye tabidir. Billag AG, schweizerische Erhebungsstelle für Radio- und Fernsehgebühren (İsviçre de radyo televizyon ücretlerini tahsil etmekle yetkili şirket) Contact Center Postfach, 1701 Freiburg Tel. 0844 834 834 Faks 026 414 92 34 E-posta suisa@billag.com www.billag.ch 20