1983 1983 SS A AY AY Y Y II Ş TA ŞT 1978 1978 1983 SA Y I Ş T AY 1978 KKTC SAYIŞTAY BAŞKANLIĞI DENETİM RAPORU MD 6/2015 23 Eylül, 2015 Genel Tarım S gortası Fonu 2011 Mal Yılı Kes n Hesap Denet m Raporu
Bu rapor, 18/1978 sayılı Sayıştay Yasası'nın 3. maddesi uyarınca hazırlanmıştır. 23 Eylül, 2015 Raporu Hazırlayan Denetçiler Mustafa Türkkal Refet Çağın Bu rapora Sayıştay Başkanlığının www.sayistay.gov.ct.tr adresinden ulaşılabilir.
KKTC Sayıştay ı, kamu kaynaklarını denetleyip sonucu bir raporla Cumhuriyet Meclisine ve Bakanlar Kuruluna bildiren Anayasal bir organdır. Sayıştay Başkanı Osman Korahan, Sayıştay ın en üst amiri olup 1 üye, 32 denetçi, 21 diğer personelden ve kurumun genel çalışmasından sorumludur. Sayıştay, 18/1978 sayılı Sayıştay Yasası uyarınca, mali denetim yapmaya yetkili olduğu alanlarda hesap verme sorumluluğu çerçevesinde kamu kaynaklarının verimli, etkin ve tutumlu kullanılıp kullanılmadığını denetlemekte ve sonucu bir raporla Cumhuriyet Meclisine sunmaktadır.
İçindekiler 1. Giriş... 1 2. Genel Tarım Sigortası Fonu ve 2011 Mali Yılı Kesin Hesapları Hakkında Genel Durum Analizi... 2 2.1 Genel Tarım Sigortası Fonunun Kuruluş Amacı ve Faaliyetleri... 2 2.2 Finansal Raporlama ve Muhasebe Çerçevesi... 2 2.3 2011 Mali Yılı Kesin Hesapları Genel Durum Analizi... 2 2.4 İç Kontrol... 4 3. Genel Tarım Sigortası Fonu Yönetim Kurulunun Sorumluluğu... 4 4.Sayıştay Başkanlığı nın Sorumluluğu... 4 5.Mali Tabloların Denetim Kapsamı... 4 6.Denetim Görüşü... 5 6.1 Yasallıkla İlgili Görüş... 5 6.2 Mali Tablolarla ilgili Görüş... 5 6.3 Diğer Hususlar... 5 6.4 Rapora Konu Bulgular... 5 7. Denetimde Tespit Edilen Bulgular... 6 7.1 Yüksek Riskli Bulgular... 6 7.1.1. Yasa Hilafına İç Denetim Kurallarının Saptanmaması... 6 7.2 Orta Riskli Bulgular... 6 7.2.1 Mali Tablolara Bankalar Mevcudunun Eksik Yansıtılması... 6 7.2.2 Tahsil Edilemeyen Hayvan Kesim Primleri... 7 8. Öneriler... 9
1. Giriş 1.1 Sayıştay Başkanlığı nın tarafımıza tevdi etmiş olduğu görev doğrultusunda Genel Tarım Sigortası Fonu nun hazırlamış olduğu 31.12.2011 tarihli bilançosu, gelir tablosu ve bütçe uygulama sonuçları tablosu, tarafımıza sunulan kayıt, bilgi ve belgeler ışığında risk odaklı örnekleme yöntemi kullanılarak, 18/1978 sayılı Sayıştay Yasası, Genel Tarım Sigortası Fonu 2011 Mali Yılı Bütçe Yasası, 40/1982 sayılı Genel Tarım Sigortası Yasası ile bu yasa tahtında çıkarılan tüzükler çerçevesinde denetlenmiştir. Denetimimiz 01.01.2011 ile 31.12.2011 tarihleri arasındaki dönemi kapsamaktadır. 1.2 Bu rapor, Genel Tarım Sigortası Fonu nun 2011 yılına ait mali tablolarıyla ilgili yapmış olduğumuz denetimden elde ettiğimiz başlıca hususları özetlemektedir. Genel Tarım Sigortası Fonu Yönetim Kurulu bu raporu görüşmek üzere toplanmalı ve raporda belirtilmiş olan bulguları ve önerileri inceleyerek gerekli adımları atmalıdır. 1
2. Genel Tarım Sigortası Fonu ve 2011 Mali Yılı Kesin Hesapları Hakkında Genel Durum Analizi 2.1 Genel Tarım Sigortası Fonunun Kuruluş Amacı ve Faaliyetleri Genel Tarım Sigortası Fonu 40/1982 sayılı Genel Tarım Sigortası Yasası ile kurulmuştur. Değiştirilmiş ve birleştirilmiş şekliyle 40/1982 sayılı yasanın amacı üreticilerin bitki ve bitkisel ürününü, irat hayvanlarını ve bunların tesis ve barınaklarını güvence altına almak, zarar ve kayıplarını karşılamak olarak belirtilmiştir. Genel Tarım Sigortası Fon Yönetim Kurulu, değiştirilmiş ve birleştirilmiş şekliyle 40/1982 sayılı yasanın 6. maddesi uyarınca 9 üyeden oluşmaktadır. Üyelerin görev süresi 2 yıldır. Fonun Yönetimi, Genel Tarım Sigortası Yasası nın 8. maddesi uyarınca, Fon Yönetim Kurulunun önerisi ve Bakanlar Kurulunun onayı ile atanacak Müdür tarafından sağlanır. Fonun organizasyonu, Fon Yönetimi ve personel atanmasına ilişkin kurallar Fon Yönetim Kurulunca çıkarılan Genel Tarım Sigortası Fonu Personel Tüzüğü nde belirtilmektedir. 2.2 Finansal Raporlama ve Muhasebe Çerçevesi Fonun mali işlemleri Genel Tarım Sigortası Fonu Mali İşler Tüzüğü ilkeleri çerçevesinde yürütülmektedir. Genel Tarım Sigortası Fonu yıllık faaliyetleri Mali İşler Tüzüğü nün 9 ncu maddesi gereği Bakanlar Kurulu ve Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Meclisi tarafından onaylanmış bütçe ve bütçe ilkeleri doğrultusunda yürütülmektedir. Genel Tarım Sigortası Fonu 2011 Mali Yılı Bütçe Yasası, 40/1982 sayılı Genel Tarım Sigortası Yasası ve bu yasa altında çıkarılan tüzük, yönetmelik ve yönetim kurulu kararlarına istinaden müdür tarafından uygulanır. 2.3 2011 Mali Yılı Kesin Hesapları Genel Durum Analizi Genel Tarım Sigortası Fonu 2011 yılında toplamda 9,928,972.43 TL gelir elde ederken 4,133,475.81 TL harcama yapmıştır. Bu bağlamda Genel Tarım Sigortası Fonu nun 2011 mali yılında gelirleri giderlerini karşılamaktadır. 2
Giderler Aşağıdaki tabloda Genel Tarım Sigortası Fonu 2011 mali yılında bütçe ödenekleri ve gerçekleşen giderler aktarılmıştır. Tablo-1 Genel Tarım Sigortası Fonu 2011 Mali Yılı Bütçe Giderleri Ödeneğin Adı 2011 Yılı Öngörülen Gider (TL) 2011 Yılı Gerçekleşen Gider (TL) Yaklaşık Bütçe Gerçekleşme Oranı (%) Aylık Özlük Hakları 1,887,776.00 1,366,094.99 72.37 Diğer Cari Giderler 654,500.00 158,284.82 24.18 Bitkisel Üretim Sigortası Tazminatı 5,822,724.00 0,00 0,00 Hayvancılık Sigortası Tazminatları 2,975,000.00 2,359,096.00 79.30 Yatırımlar 250,000.00 250,000.00 100.00 Giderler Toplamı 11,590,000.00 4,133,475.81 35.66 Tablodan da görülebileceği üzere Genel Tarım Sigortası Fonu 2011 mali yılı bütçesinde 11,590,000.00 TL bütçe ödeneği ayrılmış olup toplam 4,133,475.81 TL gider gerçekleşmiştir. Bu bağlamda 2011 yılındaki bütçe ödeneği gerçekleşme oranı yaklaşık % 35.66 olmuştur. 2011 mali yılında gerçekleşen 4,133,475.81 TL bütçe giderleri içerisinde Hayvan Sigortası Tazminatları 2,359,096.00 TL olup bu tutarın toplam giderler içerisindeki payı yaklaşık % 57.07 olmuştur. Gelirler Aşağıdaki tabloda Genel Tarım Sigortası Fonu 2011 mali yılı bütçe yasasında öngörülen bütçe gelirleri ve gerçekleşme oranları gösterilmektedir. Tablo-2 Genel Tarım Sigortası Fonu 2011 Mali Yılı Bütçe Gelirleri Gelir Nevi 2011 Yılı Öngörülen Gelir (TL) 2011 Yılı Gerçekleşen Gelir (TL) Yaklaşık Bütçe Gerçekleşme Oranı (%) Bitkisel Üretim Sigorta Primleri 7,200,000.00 6,500,043.36 90.28 Hayvancılık Primleri 3,790,000.00 2,601,362.38 68.64 Diğer Gelirler 600,000.00 827,566.69 137.93 Gelirler Toplamı 11,590,000.00 9,928,972.43 85.67 Tablodan da görülebileceği üzere Genel Tarım Sigortası Fonu 2011 mali yılı bütçesinde 11,590,000.00 TL bütçe geliri öngörülmüş olup toplam 9,928,972.43 TL gelir elde edilmiştir. Bu bağlamda 2011 yılındaki bütçe gelirleri gerçekleşme oranı yaklaşık % 85.67 olmuştur. 2011 mali yılında gerçekleşen 9,928,972.43 TL bütçe gelirleri içerisinde Bitkisel Üretim Sigorta Primleri 6,500,043.36 TL olup bu tutarın toplam gelirler içerisindeki payı yaklaşık % 65.47 olmuştur. 3
2.4 İç Kontrol İç kontrol ile iç denetim birbirini tamamlayan iki unsur olarak değerlendirilmelidir. İç kontrol mekanizması tek başına hataların ortaya çıkarılması ve önlenmesi bakımından yüzde yüz güvence sağlamaz. Bu nedenle, yönetimin iç denetimler vasıtasıyla iç kontrol yapısının etkinliğini düzenli bir biçimde izlemesi ve gözden geçirmesi gerekir. İç denetim iç kontrollerle ilgili olarak yönetime bilgiler sağlar, değerlendirmeler yapar ve önerilerde bulunur. Bu sayede iç denetim, etkin bir iç kontrol ortamının yaratılmasına yardımcı olur. Genel Tarım Sigortası Fonu iç kontrolü her birimin amiri ve müdür tarafından yapılmaktadır. Ayrıca Mali İşler Amiri tarafından aritmetik kontrol ve uygunluk kontrolü yapılmaktadır. Ancak bu kontrollerin bazı alanlarda zayıf olması nedeniyle fon yönetimi, hataları ortaya çıkmadan tespit etme ve engelleme konusunda yetersiz kalabilmektedir. 3. Genel Tarım Sigortası Fonu Yönetim Kurulunun Sorumluluğu Genel Tarım Sigortası Fonu Yönetim Kurulu; mali tabloların fonun tabi olduğu muhasebe standart ve ilkelerine uygun olarak doğru ve güvenilir bilgi içerecek şekilde hazırlanmasından, mali tabloların fonun faaliyet ve işlemlerinin sonucunu tüm önemli yönleriyle doğru ve güvenilir olarak yansıtmasından, mali tabloların ister hata, isterse yolsuzluktan kaynaklansın önemli hata veya yanlış beyanlar içermemesinden, fonun gelir, gider ve malları ile bunlara ilişkin hesap ve işlemlerinin yasalara ve diğer hukuki düzenlemelere uygunluğundan, mali yönetim ve iç kontrol sistemlerinin amacına uygun olarak oluşturulmasından, etkin olarak işletilmesinden ve izlenmesinden, mali tabloların dayanağını oluşturan bilgi ve belgelerin denetime hazır hale getirilmesinden ve Sayıştay a sunulmasından sorumludur. 4.Sayıştay Başkanlığı nın Sorumluluğu Sayıştay Başkanlığının sorumluluğu, 18/1978 sayılı Sayıştay Yasası uyarınca fonun gelir, gider ve malları ile bunlara ilişkin hesap ve işlemlerinin yasalara ve diğer hukuki düzenlemelere uygunluğunu uluslararası denetim standartlarını dikkate alarak denetlemek ve raporlandırmaktır. 5.Mali Tabloların Denetim Kapsamı Denetim, fonun 2011 yılı mali tablolarında yer alan miktar ve açıklamalarda hata ve/veya hile kaynaklı önemli yanlışlıkların var olup olmadığına yetecek kadar kanıt elde etmeyi amaçlamaktadır. Bunu yaparken; fonun muhasebe politikasının uygunluğu, tutarlı ve yeteri kadar açık bir şekilde belirtilmiş olup olmadığı, gelir ve 4
gider işlemlerinin mevzuata, fon amaçlarına ve Genel Tarım Sigortası Fonu 2011 Mali Yılı Bütçe Yasası na uygun olarak gerçekleştirildiğine dair makul güvence verecek yeterli kanıtlar elde edilmeye çalışılmıştır. 6.Denetim Görüşü 6.1 Yasallıkla İlgili Görüş Yasallık ile ilgili görüşümüz; Yasa Hilafına İç Denetim Kurallarının Saptanmaması (Bkz. Yüksek Riskli Bulgular 7.1.1, sayfa 6 ) Tahsil Edilemeyen Hayvan Kesim Primleri(Bkz.Orta Riskli Bulgular 7.2.2,sayfa 7) hariç, önemli olan tüm alanlarda giderler ve gelirlerle ilgili uygulamaların yasanın öngörmüş olduğu amaçlara ve uymakla yükümlü oldukları yasa ve tüzüklere uygun olarak yapıldığı kanaatine varılmıştır. 6.2 Mali Tablolarla ilgili Görüş Ek-1 de verilen Mali Tablolar ile ilgili görüşümüz, Mali Tablolara Bankalar Mevcudunun Eksik Yansıtılması (Bkz. Orta Riskli Bulgular 7.2.1, sayfa 6) hariç, önemli olan tüm alanlarda, mali tabloların 31 Aralık 2011 de son bulan yıl için fonun işlemlerini ve bakiyelerini, Mali İşler Tüzüğü ne, Genel Tarım Sigortası Fonu 2011 Mali Yılı Bütçesine uygun olarak düzgün bir biçimde yansıttığı kanaatine varılmıştır. 6.3 Diğer Hususlar Denetim görüşümüze bir etkisi olmaksızın aşağıdaki hususu belirtmek istiyoruz: Genel Tarım Sigortası Fonunun bankalarda bulunan hesaplarından dolayı vergi (BSİV) ve banka masrafları ile banka faiz giderleri düşülerek faiz gelirinin net olarak hesaplara işlendiği tespit edilmiştir. Bu uygulamanın da fonun bütçe ödenekleri içerisinde banka masrafları ve banka faiz giderleri ödeneklerinin olmamasından kaynaklandığı anlaşılmıştır. 6.4 Rapora Konu Bulgular Tespit edilen bulgular ve gözlemlerimiz raporun 6-9 sayfalarında yer almaktadır. 5
7. Denetimde Tespit Edilen Bulgular Denetimde tespit edilen bulguların fon için riskleri aşağıda belirtilmiştir. Her bir maddede bulgularla ilişkili olası riskin büyüklüğünün kolaylıkla değerlendirilebilmesi için bulgular öncelik sırasına konulmuştur. 7.1 Yüksek Riskli Bulgular 7.1.1. Yasa Hilafına İç Denetim Kurallarının Saptanmaması Bulgu : 40/1982 sayılı Genel Tarım Sigortası Yasası nın 14. maddesinin 2. fıkrasında belirtilen ve Genel Tarım Sigortası Fon Yönetim Kurulu nun görev ve sorumluğunda olan iç denetim kuralları ile ilgili tüzüğün yürürlüğe konmadığı tespit edilmiştir. Konu ile ilgili olarak 26 Aralık 2014 tarih ve SAY.0.00-B.7.23.104-14/725 sayılı yazı ile Genel Tarım Sigortası Müdürü Sayın Hasan Burancan ın bilgisine başvurulmuştur (Ek 2). Genel Tarım Sigortası Müdürü Sayın Hasan Burancan, 07.01.2015 tarih ve 27/2-2015/5 sayılı cevap yazısında, kendisinin 2000 yılında müdür olarak atanmasından sonra iç denetim biriminin oluşturulması için Personel Tüzüğü nün yeniden düzenlenmesi ile ilgili tüzük değişikliği tasarısı hazırladığını belirtmiştir. Ancak dönemin Tarım Bakanlarının söz konusu tüzük değişikliği tasarısını Bakanlar Kurulu na götürmediğini, kendilerine gerekçe olarak ise Genel Tarım Sigortası Fonu nun Avrupa Birliği ne uyum çalışmaları gereğince yeni baştan düzenlenerek ödeme ajansı şeklinde görev yapacağı söylendiğini belirtmiş olup, Genel Tarım Sigortası Fonu nun ödeme ajansına dönüştürülme çalışmalarının halen devam ettiğini vurgulamıştır (Ek 3). Fon İçin Risk: İç denetim mekanizmasının oluşturulmaması fonda oluşabilecek önemli hataların önlenememesi riskini taşımaktadır. 7.2 Orta Riskli Bulgular 7.2.1 Mali Tablolara Bankalar Mevcudunun Eksik Yansıtılması Bulgu: 31.12.2011 tarihli Genel Tarım Sigortası Fonu bilançosunda Bankadaki Paralar tutarı açılımı Ek 4 te görüldüğü üzere 7,675,512.50 TL olarak yer almıştır. Bu tutarın döviz hesaplarının 31.12.2011 tarihindeki kur yerine hesapların açılış tarihindeki kurların dikkate alınarak hesaplanması nedeniyle hatalı olduğu tespit edilmiştir. 2011 yılı dönem sonu TL banka hesapları mevcutları ve döviz hesaplarının olması gereken mevcutları KKTC Merkez Bankası 31.12.2011 tarihli efektif alış kurları dikkate alındığında bilançoya yansıması gereken tutar Ek 5 teki tablodan da görüleceği üzere 7,709,498.91 TL olarak hesaplanmıştır. Bu nedenlerle Bankadaki Paralar tutarının Bilançoya toplam 33,986.41 TL eksik yansıtıldığı saptanmıştır. 6
Fon İçin Risk: Döviz hesaplarında kur gelirlerinin hatalı hesaplanması ve bilançodaki aktifler toplamının gerçeği yansıtmamasına neden olmaktadır. Bu durum ise hatalı ve/veya yanıltıcı mali tabloların oluşması riskini taşımaktadır. 7.2.2 Tahsil Edilemeyen Hayvan Kesim Primleri Bulgu: 2000 Genel Tarım Sigortası Fonu, Hayvancılık Zorunlu Sigorta Tüzüğü nün 6. maddesi 3. fıkrasında belirtilen belediyelerin hayvan kesimlerinden topladıkları ve fona yatırmaları gereken 2011 yılına ait primleri sadece Geçitkale Belediyesi nin yatırdığı diğer Belediyelerin ve hayvan kesimi yapan kuruluşların yatırmadığı tespit edilmiştir. 2000 Genel Tarım Sigortası Fonu, Hayvancılık Zorunlu Sigorta Tüzüğü nün Sigorta Primleri ve Primlerin Tahsilatı yan başlıklı 6. maddesi; Üçüncü fıkrası, Belediyeler ve/veya hayvan kesimlerinden sorumlu kuruluş tarafından, kesimhanelerde hayvan kesimi yaptıran özel veya tüzel kişilerden, her koyun, keçi ve sığır cinsinden hayvan karkası için Belediyelerin alacağı Damga Resmi nin yarısı kadar bir miktarı Fon adına tahsil edilir ve Fon a aktarılarak gelir kaydedilir Beşinci fıkrası, Fon a aktarılması her ayın hitamından en geç 15 gün içerisinde tamamlanır ve tahsil edilen ve aktarılan miktarlar bir döküm ile Fon Müdürlüğü ne bildirilir. Altıncı fıkrası, Belirtilen süreler içerisinde topladıkları primleri Fon a yatırmayan özel ve tüzel kişiler hakkında değiştirilmiş şekli ile Kamu Alacakları Tahsil Usulü Yasası hükümleri çerçevesinde işlem yapılır. şeklindedir. Konu ile ilgili olarak Genel Tarım Sigortası Müdürü Sayın Hasan Burancan a 26 Aralık 2014 tarih ve SAY.0.00-B.7.23.104-14/725 sayılı yazı ile belediyelerin ve hayvan kesimi yapan kuruluşların hayvan kesimlerinden topladıkları ve fona yatırmaları gereken primleri yatırmalarının neden sağlanmadığı ve ayrıca Kamu Alacakları Tahsil Usulü Yasası hükümleri çerçevesinde neden işlem yapılmadığı hakkındaki izahı sorulmuştur (Ek 2). Genel Tarım Sigortası Müdürü Sayın Hasan Burancan, 07.01.2015 tarih ve 27/2-2015/5 sayılı cevap yazısında, kendisinin 2000 yılında müdür olarak atanmasından sonra belediyelere ve kuruluşlara yazı yazarak hayvan kesimlerden topladıkları ve fona yatırmaları gereken primleri talep ettiğini ayrıca fona yatırım yapmayan tüm belediyeler için yasal işlem başlatması için 06.12.2000 tarihinde Hukuk Dairesi ne yazı 7
yazdığını belirtmiştir. Hukuk Dairesi nin ise 22 Ocak 2001 tarih ve TOB/2001 sayılı yazısı ile Kamu Alacakları Tahsil Usulü altında işlem başlatması için konunun Ekonomi ve Maliye Bakanlığı na aktarılması görüşü verdiğini, ancak Gelir ve Vergi Dairesi nin konuyla ilgili bugüne kadar herhangi bir girişimde bulunmadığını ifade etmiştir (Ek 3). Fon İçin Risk: Fonun, Hayvan Kesim Primlerini Belediyelerden ve hayvan kesimi yapan kuruluşlardan tahsil edememesi önemli bir gelir kaynağından faydalanamaması riskini taşımaktadır. 8
8. Öneriler Yapılan denetim sonucunda elde edilen bulgular ışığında, Genel Tarım Sigortası Fonu nun ödeme ajansına dönüştürülmesi sürecinin devam etmesi, ilgili yasada belirtilen iç denetim kurallarının saptanmasına engel teşkil etmediği dolayısıyla fon tarafından ilgili yasada belirtilen iç denetim kuralları ile ilgili tüzük hazırlanarak Bakanlar Kurulu na sunulup yürürlüğe konması ve iç denetimin etkin hale getirilmesinin sağlanması, 2002 yılından sonra belediyelerin ve hayvan kesimi yapan kuruluşların hayvan kesimlerinden topladıkları ve fona ödemeleri gereken primlerin Genel Tarım Sigortası Fonu tarafından hesaplanmadığı, dolayısıyla Genel Tarım Sigortası Fon İdaresinin, bu yönde çalışma yaparak belediyeler ve kuruluşlar tarafından fona ödenmesi gereken miktarı saptaması ve saptanan bu alacaklarının tahsili için ilgili daireden Kamu Alacakları Tahsili Usulü Yasası altında işlem başlatmasını tekrardan istemeli ve Sayıştay Başkanlığı na alınacak sonuçla ilgili bilgi iletilmesi, Fonun bütçe ödenekleri içerisinde alınan banka faizlerinden kaynaklanan vergi (BSİV) ve banka masrafları ile fonun banka hesaplarının eksi bakiyeye düşmesi halinde ödenen borçlanma banka faiz giderlerini gösterebileceği ödenekler olmaması nedeniyle fonun banka masrafları, vergi (BSİV) ve banka faiz giderlerinin kaydedebileceği bütçeye uygun ödenekler ile Sayıştay denetim ücreti ödeneği ekleyerek bütçe hazırlaması, önerilmektedir. Bilginize saygıyla arz olunur. 9