Kars Sağlık Yüksekokulu Öğrencilerinin Okuldaki Akademik Danışmanlık Hizmeti İle İlgili Görüş Ve Beklentilerinin İncelenmesi Nilüfer KIRANŞAL*, Necla BİÇER*, Hicran ALKAN*, Duygu AKÇA* ÖZET Amaç: Yükseköğrenimde öğretim üyesi ile öğrenci arasında ilişki yürütülürken birçok rehberlik ve danışma fırsatları ortaya çıkmaktadır. Bu sebeple, akademik danışmanlık, üniversite öğrencilerinin kişilik gelişimleri üzerinde çok önemli ve etkili bir noktada bulunmaktadır. Bu araştırma, Kars Sağlık Yüksekokulu öğrencilerinin okulda var olan akademik danışmanlık hizmetleri ile ilgili görüş ve beklentilerini saptamak amacıyla yapılmıştır. Yöntem: Bu araştırma 2006-2007 eğitim öğretim döneminde ulaşılabilen 300 öğrenciye yapılmıştır. Araştırmada veri toplama aracı olarak araştırmacılar tarafından 18 sorudan oluşan anket formu uygulanmıştır. Verilerin analizinde yüzdelik hesaplamalar kullanılmıştır. Bulgular: Bu çalışmada öğrencilerin % 66.7 sinin hemşirelik, %33.3 ünün sağlık memurluğunda okuduğu, yaş ortalamasının 21.48 ±1,48 olduğu saptanmıştır. Öğrencilerin %37 sinin problemlerini kendileri çözdükleri, %73 ünün öğretim elemanları ile ilişkilerinden memnun oldukları ancak %44.7 sinin okuldaki akademik danışmanlık hizmetlerinden memnun olmadıkları, %78.7 sinin danışmanlık hizmetinden bireysel olarak yararlanmak istedikleri,%42.4 ünün yardım almak istedikleri öncelikli konunun eğitim olduğu, %37.3 ünün ise rehberlik ve psikolojik hizmetler olduğu saptanmıştır. Sonuç: Üniversite öğrencilerinin ihtiyaçları, problemleri, kimlik gelişimleri, mesleki gelişimleri, psikolojik hizmetlerden faydalanma imkânları düşünülerek, üniversite psikolojik hizmetler servisinin daha kapsamlı olarak incelenmesi ve sonuçlarının üniversiteye yönelik öğrenci kişilik hizmetleri açısından daha iyi yapılandırılması gerekmektedir. Anahtar Sözcükler: Akademik danışmanlık, rehberlik, sağlık yüksekokulu öğrencileri ABSTRACT The Research Of Viewpoint And Expectations Of Kars Health College Students About The Academic Advisory At School Objectıves: While continuing the relationship between student and the academician, many guidance and advisory opportunities appear. For this reason, academic consultancy is at the very important and effective point in the college student identity service structure.this research is done so as to determine the ideas and expectations of the students of the Kars Health College Methods: This research was based on 300 students who educated during 2006-2007 season. In obtaining data, researchers perform a poll which consists of 18 questions. While evaluating datas, percentage calculators were used. Results: It was determined that 66.7% of the students were educated in nursing and 33.3% of them were educated in medical officer training. The age average of the students is 21.48 ±1.48 and It was determined that 37% of the students solved their problems by themselves, 73% of them had good relations *Kafkas Üniversitesi Kars Sağlık Yüksek Okulu
14 Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi, Cilt:1,Sayı:2.2008 with the lecturers, 44.7% of them was not pleased with the consultancy services, 78.7% of them want to benefit from consultancy services individually, 42.3% of them want to be helped for the education first priority, 37.3% of them want to be assisted for the Guidance and Psychological Services. Conclusıon: When the need, problems, identity developments, professional attitude attempts, opportunity benefiting from psychological services of the students were considered, college psychological services should be examined in detail and results of examining should be constructed according to student identity services. Key Words: Academic consultancy,guidance, Health College Students GİRİŞ VE AMAÇ Yüksek öğrenim gençliği, insan hayatında ergenlik çağının son dönemini yaşamakta veya aşmakta olan bir popülasyondur. Bu dönemin ihtiyaç ve problemleri de tabiatıyla, önceki gelişme çağlarının ihtiyaç ve problemlerinden farklıdır. Yüksek öğrenim gençliği, ev ve aile nüfuzundan çıkmakta, kendi başına karar verme ve sonuçlarının sorumluluğunu yüklenme durumundadır. Öğrenim süresince barınma, beslenme, akademik başarı, kız erkek ve arkadaş ilişkileri, flört ve aile kurma, mâlî destek, sağlık gibi birçok sorunları halletme, şahsiyet bütünlüğü ve kimlik kazanma, kendini girdiği bir meslek için yetiştirme gibi sorunları en uygun tarzda çözümleme ile yükümlüdür (Alparslan ve ark.2006; Ertem ve Yazıcı 2006). Bu dönemde öğrenci kimliğini bulmaya çalışmaktadır. Orta öğrenimde çocuk için bir meslek seçimi problemi varken yüksek öğrenimde genç, meslek seçme durumundan ziyade, girmiş olduğu öğrenim programının hedeflediği meslekte yetişme ve mezuniyette iş bulma sorunlarıyla doludur. Bütün bu ve benzeri sorunların çözüm karar ve plânlarında asıl yetkili ve sorumlu olan gencin kendisidir. Bu yetki ve sorumluluklarda gencin desteğe ihtiyacı vardır (Ertem ve Yazıcı 2006); Tan 2000). Evlerinden eğitim amaçlı ayrılan gençlerimiz, üniversite ortamında değişik problemlerle karşılaştıklarında, çoğu zaman bu problemi yenmede yetersiz kalabilmektedirler (Tan 2000). Danışmanlık herhangi bir konuda başvuran bir kişiye güvenilir bilgi ve becerisi olan kişiler tarafından, bilgi ve beceri kazandırılması, kişinin bilinçlendirilerek kendi düşünce, seçim ve kararını oluşturabilmesine yardımcı olunmasıdır (Üstün, Akgün, Partlak 2005). Akademik danışmanlık, esas itibariyle öğrencinin girdiği akademik programı aksatmadan, yönetmelik gereklerine uygun tarzda ve başarıyla yürütmesinin denetlenip gözetlenmesi için kurulmuş bir müessesedir (Tan 2000). Gençlerin kişisel-psiko-sosyal problemleriyle uğraşmaya ne vakitleri vardır, ne de düzen ona göre kurulmuştur (Tan 2000). Özellikle hemşirelik gibi stres verici bir mesleğe aday olan öğrenci hemşirelerin, bu sorunlara ek olarak edinmekte oldukları mesleğin güçlüklerinin, öğrenciliklerinden itibaren onların ruhsal sağlıklarını nasıl etkilediği yapılan araştırmalarla ortaya konmuştur (Alparslan ve ark.2006; Fadıloğlu 1986). Sorunları olan genç öğrencilere ulaşabilmek ve gerekli olan psikolojik yardım hizmetlerini götürmek için çaba harcamak bir zorunluluktur (Fadıloğlu 1989). Üniversitelerimiz, öğrencilerin psikososyal sorun ve ihtiyaçlarına cevap verebilmek için üniversite bünyelerinde bir mediko - sosyal merkeze yer vermişlerdir (Tan 2000). Bu konu 3 Şubat 1984 te yayınlanan bir yönetmelikle, her üniversitede kurulan Mediko- Sosyal, Sağlık, Kültür ve Spor İşleri Dairesi tarafından öğrencilere psikolojik danışma ve rehberlik alanında gereken hizmetlerin sağlanması şeklinde ele alınarak bir karara bağlanmıştır (Fadıloğlu 1989). Bundan amaç, yüksek öğrenim gençliğinin ihtiyaç duyduğu öğrenci kişilik hizmetlerini verebilmektir (Tan 2000).
Kars Sağlık Yüksekokulu Öğrencilerinin Okuldaki Akademik.15 Akademik danışmanlık, yüksek öğrenimin amaçlarına uygun olarak yönetime hizmet etmektedir. Ama öbür taraftan da öğretim üyesi ile öğrenci arasında bu ilişki yürütülürken birçok rehberlik ve danışma fırsatları ortaya çıkmaktadır. Bu sebeple, akademik danışmanlık, üniversite öğrenci kişilik hizmetleri bünyesinde çok önemli ve etkili bir noktada bulunmaktadır (Tan 2000). Bütün bu görüşler doğrultusunda bu çalışma Kars Sağlık Yüksekokulu öğrencilerinin danışmanlık hizmetlerinin işleyişi ve bu hizmetlerden yararlanma konusundaki görüş ve beklentilerini saptamak amacı ile yapılmıştır. YÖNTEM Tanımlayıcı olarak planlanan bu araştırma Kars Sağlık Yüksekokulu 2006-2007 eğitim öğretim döneminde ulaşılabilen 300 öğrenciye yapılmıştır. Veri toplamada 18 sorudan oluşan bir anket formu uygulanmıştır. Araştırmada elde edilen verilerin analizinde yüzdelik hesaplamalar kullanılmıştır. BULGULAR VE TARTIŞMA Tablo-1 Öğrencilerin Sosyo-Demografik Özellikleri Sosyo-Demografik Özellikler Toplam N % N % Cinsiyet Kadın 200 66,7 Erkek 100 33,3 Sınıf 1.Sınıf 75 25 2.Sınıf 74 24,7 3.Sınıf 76 25,3 4. Sınıf 75 25 Ailenin Yerleşim Yeri Köy 59 19,7 Kasaba 44 14,7 Kent 197 65,6 Aile Tipiniz Çekirdek 236 78,7 Geniş 53 17,7 Parçalanmış 11 3,7
16 Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi, Cilt:1,Sayı:2.2008 Annenin-Eğitim Durumu Okur- Yazar 90 30 İlkokul Mezunu 145 48,3 Orta Der. Okul Mezunu 50 16,7 Fak/ Yük. Ok. Mezunu 15 5 Babanın-Eğitim Durumu Okur Yazar 28 9.3 İlkokul Mezunu 117 39.0 Orta Der. Okul Mezunu 125 41.7 Fak/ Yük. Ok. Mezunu 30 10.0 Babanın Mesleği İşçi 59 19,7 Memur 44 14,7 Emekli 85 28,3 Diğer 112 37,3 Ailenin Ortalama Gelir Durumu 0-500 YTL 111 37,0 500-1.000 YTL 135 45,0 1000 YTLve üzeri 54 18,0 Şu anda kaldığı yer Evde ailem ile 22 7,3 Yurtta 124 41,3 Evde arkadaşlarım ile 136 45,4 Evde akrabalarım ile 2 0.7 Diğer 16 5,3 Öğrencilerin yaşları 17-28 arasında olup, yaş ortalaması 21.48 ±1,48 dir. Araştırmaya katılan öğrencilerin % 66.7 si hemşirelik ve % 33.3 ü sağlık memurluğu bölümünde eğitim görmektedir. Öğrencilerin %25 i birinci sınıf, % 24,7 si ikinci sınıf, % 25.3 ü üçüncü sınıf ve % 25 i ise dördüncü sınıf öğrencisidir.
Kars Sağlık Yüksekokulu Öğrencilerinin Okuldaki Akademik.17 Öğrencilerin % 65,6 sı kent kökenlidir ve % 78.7 si çekirdek aile yapısına sahiptir. Öğrencilerin annelerinin % 48.3 ü ilkokul mezunu babalarının ise % 41.7 si orta dereceli okul mezunudur. Öğrencilerin sosyo demografik özelliklerini yansıtan bu bulgular Erol ve ark (2004) öğrenci hemşirelerle yaptığı araştırma ile paralellik göstermektedir. Öğrencilerin, %45 i ailelerinin gelir düzeylerinin 500-1000 YTL arası olduğunu belirtmişlerdir. Sertbaş ve Şahin in (1996) yaptığı çalışmada sağlık yüksekokulunu tercih eden öğrencilerin ailelerinin sosyal, ekonomik ve kültürel yönden orta düzeyde ailelerden geldikleri belirlenmiştir. Bizim çalışmamızda hemşirelik ve sağlık memurluğunda öğrenim gören öğrenciler üzerinde yapılan bu araştırma sonuçları ile paralellik göstermektedir. Araştırma kapsamına giren öğrencilerin % 41.3 ü yurtta, %45.4 ü ise evde arkadaşları ile kalmaktadır. Tablo-2 Öğrencilerin Danışmanlık Hizmetlerinden Memnun Olma Durumları Danışmanlık Hizmetlerinden Memnuniyet N % Toplam N % Danışmanını Tanıma Tanıyan Tanımayan 273 27 91 9 Danışmanın Danışmanlık Saatinin Olup Olmadığı Evet 13 4.3 Hayır 147 49 Fikrim Yok 140 46.7 Problemi Olduğunda Kimden Yardım Alıyor Aile ve Yakınlarımdan 96 32 Kendim çözerim 111 37 Arkadaşlarımdan 83 27.7 Öğretim Elemanlarından 4 1.3 Uzman Kişiden 6 2 Arkadaş İlişkilerinden Memnuniyet Çok iyi 85 28.3 İyi 208 69.4 Kötü 6 2 Çok Kötü 1 0.3
18 Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi, Cilt:1,Sayı:2.2008 Öğretim Elemanı İlişkisinden Memnuniyet Çok iyi 21 7 İyi 219 73 Kötü 46 15.3 Çok Kötü 14 4.7 Okuldaki Danışmanlık Hizmetleri İle İlgili Düşünceleri Çok iyi İyi Kötü Çok Kötü 6 119 134 41 2 39.6 44.7 13.7 Danışmanın Sorunlara Objektif Yaklaşımı Evet 102 34 Hayır 79 26.3 Fikrim Yok 119 39.7 Rehberlik Ve Psikolojik Danışmanlık Hizmetinden Bireysel Olarak Yararlanma İsteği Evet Hayır Fikrim yok 236 42 22 78.7 14 7.3 Rehberlik ve danışmanlık hizmetinden yararlanmak istenilen öncelikli konu Eğitim Ekonomik Sağlık Psikolojik Hizmet Diğer 127 17 19 112 25 42.4 5.7 6.3 37.3 8.3 Araştırmaya katılan öğrencilerin % 91 i danışmanını tanıdığı ancak %49 u danışmanlarının danışmanlıksaatinin olmadığını, % 46.7 si ise fikrinin olmadığını belirtmişlerdir. Bu sonuçlar okulda verilen danışmanlık hizmetlerinin yeterli olmadığını düşündürmüştür. Öğrencilerin %37 si problemi
Kars Sağlık Yüksekokulu Öğrencilerinin Okuldaki Akademik.19 olduklarında kendilerinin çözdüklerini, % 32. 2 sinin ailesinden,% 27.7 sinin ise arkadaşlarından yardım aldığı saptanmıştır. Sonuçlar değerlendirildiğinde danışman öğretim elemanı ve uzman kişi yardım talebinin oldukça yetersiz boyutlarda olduğu oldukça düşündürücüdür. Karaaslan nın (1994) araştırmasında da sorunların çözümünde % 30.9 unun problemini kendi başına halletmeye çalıştığı yanıtı verilmiştir. Bu bizim araştırma bulgumuzu desteklemektedir. Sonuçlar değerlendirildiğinde akademik danışman başına düşen öğrenci sayısının fazla olması, öğrenci danışmanlık saatinin bulunmaması ve öğrencilerin danışmanlık taleplerinin istenilen düzeyde olmaması akademik danışmanlık hizmetlerinin yetersiz olmasına neden olarak gösterilebilir. Araştırmaya katılan öğrencilerin % 69.4 ü arkadaş ilişkilerinden memnun olduklarını belirtmişlerdir. Bu bulgular yapılan araştırmalarla paralellik göstermektedir (Karaaslan 1994).Akademik danışman, hiç değilse her eğitim öğretim dönemi başında öğrenci ile karşı karşıya gelmekte; onunla yüz yüze konuşarak onun fikir ve duygularını, ilgi ve ihtiyaçlarını, sorun ve sebeplerini dinleme, anlama, yol gösterme durumundadır. Kaldı ki öğrenci isterse kayıt zamanı dışında da danışmanı ile kendi durumunu görüşmek, onun fikir ve yardımını almak imkânına sahiptir ( Tan 2000). Tablo 2 de öğrencilerin öğretim elemanları olan ilişkilerinden memnuniyet durumu ise % 73 olarak değerlendirilmiş ancak okuldaki danışmanlık hizmetlerinden memnuniyet durumu ise % 44.7 oranında kötü olarak değerlendirilmiştir. Bu durum öğrencilere verilen danışmanlık hizmetlerinin yetersiz olduğunu düşündürmektedir. Benzer olarak Fadıloğlu ve ark. ( 1986) yaptığı, Koç, Avşaroğlu, Sezer in yaptığı (2004) araştırmalarda da, öğrencilerin önemli eğitim sorunlarından biri olarak öğretim elemanı- öğrenci kopukluğunu göstermişlerdir. Araştırmaya katılan öğrencilerin % 78.7 inin rehberlik ve psikolojik danışmanlık hizmetlerinden yararlanmak istediği, % 42.4 ünün yararlanmak istediği öncelikli konunun eğitim olduğunu belirtmiştir. Sonuçlar değerlendirildiğinde öğrencilerin eğitim ve mesleki eğitim konularında daha çok rehberlik gereksinimine ihtiyaç duyduğu saptanmıştır. Karaaslan ın (1994) araştırmasında da öğrencilerin %86.7 sinin daha yeterli bir rehberlik ve danışmanlık hizmetinden bireysel olarak yararlanmak üzere başvurabileceklerini ve bu konuların başında % 52.6 sı eğitim olarak belirtmişlerdir. Bu bizim araştırma bulgumuzu desteklemektedir. Öğrencilerin bu taleplerinin nedeni olarak ders başarı durumlarını artırmak, mesleki bilgi düzeyini geliştirmek, teorik dersler ve pratik uygulamalarla ilgili daha çok bilgi sahibi olmak ve farklı mesleki kaynaklara ulaşma çabası olarak gösterilebilir. YAZARIN YORUMU VE KULLANIM ALANI Araştırmamızdan elde ettiğimiz veriler doğrultusunda; öğrencilerin % 37 sinin problemlerini kendileri çözdükleri, % 73 ünün öğretim elemanları ile ilişkilerinden memnun oldukları, % 44.7 sinin okuldaki danışmanlık hizmetlerinden memnuniyet durumunu kötü olarak değerlendirdiği, % 78.7 sinin rehberlik hizmetlerinden bireysel olarak yararlanmak istedikleri, % 42.4 ünün yardım almak istediği öncelikli konunun eğitim olduğu, % 37.3 ünün ise rehberlik ve psikolojik hizmetler olduğu saptanmıştır. Bu sonuçlar doğrultusunda; Modern üniversite eğitim anlayışı; rehberlik ve danışman faliyetlerini, eğitim faaliyetlerinin ayrılmaz parçası haline getirmektedir. Bu hizmetler üniversite öğrencisinin bedensel, zihinsel ve sosyal yetenekleri geliştirmesine, kendine uygun mesleki deneyimlere sahip olmasına, okul başarısını yükseltmesine, etrafı ile olumlu ve etkili ilişkiler içerisinde olan iyi bir sosyal varlık ve vatandaş olmasına çalışır. Üniversite öğrencilerinin ihtiyaçları, problemleri, kimlik gelişimleri, mesleki tutum girişimleri, psikolojik hizmetlerden faydalanma imkânları ve tutumları düşünülerek, üniversite psikolojik hizmetler servisinin daha kapsamlı olarak incelenmesi ve sonuçlarının üniversiteye yönelik öğrenci kişilik hizmetleri açısından daha iyi yapılandırılması gerekmektedir. Bizim çalışmamızda 2006-2007 eğitim ve öğretim döneminde okulumuzun öğrenci sayısı 554 ve akademik danışmanlık hizmeti veren öğretim elemanı sayısı ise 11 dir. Bu veriler doğrultusunda bir akademik danışman başına ortalama olarak 50 öğrenci düşmektedir. Öğrenci sayısının fazla olması,
20 Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi, Cilt:1,Sayı:2.2008 öğretim elemanının haftalık ders yükünün yoğun olması, bir rehberlik ve danışmanlık uzmanı olmayan yalnız akademik danışmanlık yapan öğretim elemanının işini zorlaştırmakta ve verilen hizmetin kalitesini olumsuz yönde etkilemektedir. Öğretim elemanı öğrenciyi yeterli düzeyde tanıyamamakta, öğrencinin talep ve isteklerini karşılayamamaktadır. Akademik danışman olan üniversite öğretim elemanı bir rehberlik ve danışma uzmanı değildir. Ancak akademik danışmanlığın bu yönetim ve psikolojik hizmetler fonksiyonunda etkili ve başarılı olabilmesi için; akademik birimdeki bütün öğretim elemanlarının (asistandan profesöre kadar) akademik danışmanlık yükünü paylaşması; akademik danışmanlara belli sayının üstünde öğrenci verilmemesi (meselâ her danışman için 15 öğrenciden fazla olmaması); akademik danışmanların elinde her öğrenciye ait bir akademik dosya bulunması ve üniversite bünyesinde her okulda yaygınlaştırılabilen uzman kişilerden oluşan bir rehberlik ve danışmanlık hizmet birimlerinin oluşturulması önerilmektedir. KAYNAKLAR Alparslan N, Dereli E, Yaşar S, Turan N, Çapa D, Gülen F, Mutlu S, Aygün S ( 2006) Trakya Üniversitesi Kırklareli Sağlık Yüksekokulu öğrencilerinin stresten zarar görme durumlarının incelenmesi. Hemşirelik Forumu, Ocak-Şubat 2006, Mart Nisan Birleştirilmiş sayı, 114-118. Erol Ö, Turan FN, Bilge N ve ark. (2004) T.Ü. Edirne Sağlık Yüksekokulu ve T.Ü.Edirne Sağlık Hizmetleri Yüksekokulu öğrencilerinde depresyon görülme sıklığı ve etkileyen etmenler. IV. Ulusal Hemşirelik Öğrencileri Kongresi (Kongre Özet Kitabı) Edirne, 125. Ertem Ü, Yazıcı S, (2006). Ergenlik döneminde psikososyal sorunlar ve depresyon.aile ve Toplum Dergisi, 3-8. Fadıloğlu Ç, (1989) Psikolojik danışmanlık ve rehberlik. Ege Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, İzmir, 5(1) : 61-68. Fadıloğlu Ç, ve Ark.,(1986). Ege üniversitesi hemşirelik yüksekokulu öğrencilerinin eğitim sorunları ve mesleksel beklentilerinin saptanması. 1. Ulusal Hemşirelik Eğitimi Sempozyumu (Kongre Kitabı). İstanbul 11-12 Eylül 1986,110-116. Karaslan A., Gürkan A.(1994) Hemşirelik yüksekokulu öğrencilerinin okuldaki danışmanlık hizmeti ile ilgili görüş ve beklentilerinin incelenmesi. Ege Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 10(1) :31-44. Koç M., Avşaroğlu S, Sezer A.,(2004) Üniversite Öğrencilerinin Akademik Başarıları İle Problem Alanları Arasındaki İlişki. Erişim 25.06.2007,http:// www.sosyalbil.selçuk.edu.tr/sos_mak/makaleler.2004 Sertbaş G, Şahin N (1996) Gaziantep üniversitesi sağlık yüksekokulu öğrencilerinin sosyo-demografik özellikleri ve okulu tercih nedenlerinin incelenmesi. Türk Hemşireler Dergisi 48 (6): 23-26. Tan H (2000). Psikolojik Danışma ve Rehberli. Milli Eğitim Bakanlığı, İstanbul, 304-307. Üstün B, Akgün E, Partlak N (2005). Hemşirelikte İletişim Becerileri Öğretimi, Okullar Yayınevi, İzmir, 162 İletişim adresi: Öğr. Gör. Nilüfer KIRANŞAL Kafkas Üniversitesi Kars sağlık Yüksekokulu 36100/ Kars E-mail: nunu36 mynet.com Tlf: 04742128534, 04742127567, Cep: 0 505 357 33 04