Hastaneye Baflvuran ve Risk Faktörü Olmayan Asemptomatik Adolesanlarda Anti-HCV Pozitifli i ve Eriflkin Kan Donörleri ile Karfl laflt r lmas E. Mahir GÜLCAN 1, Nuran SA LIK 2, Rengin fi RANEC 2, Haydar ÖZTÜRK 2, Altan YALÇINER 3, Önder ULUCAKLI 4 1 SSK Bak rköy Do umevi Kad n ve Çocuk Hastal klar E itim Hastanesi, Çocuk Klini i, Pediatrik Gastroenteroloji Ünitesi, 2 SSK Bak rköy Do umevi Kad n ve Çocuk Hastal klar E itim Hastanesi, Çocuk Klini i, 3 stanbul Düzen Laboratuvar, 4 SSK Bak rköy Do umevi Kad n ve Çocuk Hastal klar E itim Hastanesi, Mikrobiyoloji Laboratuvar -Kan Bankas, STANBUL ÖZET Hepatit C virüsü (HCV), parenteral geçen ve %75 oran nda kronikleflen hepatotropik bir virüstür. Posttransfüzyon hepatitlerinin en s k nedenidir. Dünyada ve ülkemizde de iflik bölgelerde, farkl gruplardaki kiflilerde HCV seroepidemiyolojisine yönelik çal flmalar oldukça fazla say da yap lmas na ra men çocukluk yafl grubunda bu tür araflt rmalar n say s oldukça azd r. Hastanemiz çocuk polikliniklerine kontrol amac yla baflvuran sa l kl 11-14 yafl aras ndaki 198 adolesan yafl grubu çocukta anti-hcv seroprevalans araflt r ld ve hastanemiz kan bankas na baflvuran 1116 kan donöründen elde edilen sonuçlar ile karfl laflt r ld. Serumda anti-hcv tayini bir üçüncü kuflak anti-hcv (Organon UBI HCV EIA 4.0) kullan larak ELISA yöntemi ile yap ld. Çocukluk yafl grubunda bulunan %0 l k oran ile eriflkin kan donörlerindeki %1.52 lik oran aras nda ileri derecede anlaml fark saptand (p< 0.001). stanbul daki 11-14 yafl grubunda çocuklarda HCV infeksiyonunun bir tehlike oluflturmad ancak yafl ile birlikte infeksiyon riskinin belirgin olarak artt sonucuna var ld. Anahtar Kelimeler: Anti-HCV antikoru, seroprevalans, çocuk. SUMMARY Anti-HCV Positivity in Asymptomatic Adolescents with No Risk Factors Who Admitted to the Hospital and Comparison with Adult Blood Donors Hepatitis C virus (HCV) is a hepatotropic virus which is transmitted parentally and shows a chronic course in 75% of cases. It is the most common cause of posttransfusion hepatitis. Although there have been many studies on the seroepidemiology of HCV conducted in both our country and the world, few have been contucted in the pediatric age group. Anti-HCV seroprevalence was evaluated in 198 healthy adolescent children aged between 11-14 years who had applied for controls to the pediatric outpatient of our hospital. The results were compared with those of the 1116 blood donors who had applied to the blood bank of our hospital. Anti-HCV screening was made by a third generation ELISA test (organon UBI HCV EIA 4.0). There was a significant difference between the seroprevalence Viral Hepatit Dergisi 2003; 8(1): 51-55 51
Gülcan EM ve ark. in the pediatric age group which was found to be 0% and the seroprevalence in adult blood donors which was found to be 1.52% (p< 0.001). Our results indicate that HCV is not an important health problem in 11-14 years old group living in Istanbul but the risk of infection increases with the increasing age. Key Words: Anti-HVC antibody, seroprevalence, children. G R fi Hepatit B virüsü (HBV) nün tan mlanmas ndan sonra parenteral yolla bulaflabilen baflka hepatit virüsleri ile ilgili araflt rmalar h z kazanm fl ve 1989 y l nda Choo ve arkadafllar, infekte serumlardan hepatit C virüsü (HCV) nün nükleik asit yap s n ortaya ç karm fllar, Kuo ve arkadafllar ise HCV ye spesifik antikorlar n (anti-hcv) araflt r lmas amac ile bir ELISA testi gelifltirmifllerdir (1-3). Bu geliflmelerden sonra kan donörlerinde, çeflitli karaci er hastal olanlarda ve HCV infeksiyonu aç s ndan yüksek risk tafl yan gruplarda anti-hcv antikoru araflt r lmas na yönelik birçok epidemiyolojik çal flma yap lmas na ra men çocukluk yafl grubunda anti-hcv pozitifli ini araflt ran çal flmalar çok azd r (4). Bu çal flman n amac, adolesan yafl grubundaki çocuklarda anti-hcv pozitifli ini saptamak ve eriflkin kan donörlerindeki sonuçlar ile karfl laflt - rarak yafl ile anti-hcv pozitifli i aras ndaki iliflkiyi araflt rmakt r. MATERYAL ve METOD Çal flma grubunu hastanemiz çocuk polikliniklerine kontrol amac yla baflvuran, HCV aç s ndan risk faktörü olmayan asemptomatik 11-14 yafl aras ndaki sa l kl 198 adolesan yafl grubu çocuk (104 erkek, 94 k z) oluflturdu (grup 1). Bu grubun verileri kan bankas na baflvuran 18-55 yafl aras ndaki 1116 kan donörü (974 erkek, 142 kad n) ile (grup 2) karfl laflt r ld (5). Yafl ortalamalar grup 1 in 11 ± 1.15 y l, grup 2 nin ise 30.94 ± 8.02 y l idi. Her iki grupta viral hepatit, kan transfüzyonu ve operasyon anamnezi verenler ile ilaç ve uyuflturucu al flkanl olanlar çal flmaya al nmad. Tüm çocuklardan periferik bir venden steril koflullarda al nan kan örnekleri, serumlar ayr larak çal fl laca güne kadar -20 C de sakland. Anti- HCV tayini HCV genomunun kor, NS3, NS4 ve NS5 bölgelerine ait sentetik peptidlerin antijen olarak kullan ld bir üçüncü kuflak anti-hcv kiti (Organon UBI HCV EIA 4.0) kullan larak ELISA yöntemi ile yap ld. Gruplar aras ndaki fark n tespiti için kullan lan istatistiksel analiz, Ki-kare testi ile yap ld. p< 0.05 olmas anlaml kabul edildi. BULGULAR Grup 1 i oluflturan 11-14 yafl grubu 198 çocu un hiçbirinde anti-hcv pozitifli i saptanmad. Grup 2 de ise 1116 kan donöründen 17 (%1.52) sinde anti-hcv pozitifli i bulundu. Bu gruptaki seropozitif olgular 13 (%1.16) erkek, 4 (%0.36) kad n fleklinde da l m göstermekte olup, yafllar 19-47 y l aras nda (ortalama 30.94 ± 7.04) idi. Grup 1 deki %0 ile grup 2 deki %1.52 lik anti-hcv seropozitiflik oranlar aras nda ileri derecede anlaml fark saptand (p< 0.001). TARTIfiMA Eriflkinde kan yolu ile bulaflma C hepatitlerinin ancak %10-15 inden sorumlu iken, çocuklara infeksiyonun bulaflmas genellikle kan yolu ile olur. HCV ile infekte çocuklar n en az %60 nda, özellikle yenido an döneminde, bir transfüzyon öyküsü vard r (6). Çocuk yafl grubunda C hepatiti genellikle asemptomatiktir. Bundan dolay pediatrik gruptaki sa l kl çocuklarda HCV epidemiyolojisi çok iyi bilinmemekte ve genellikle HCV infeksiyonu kan ürünleri alm fl olan gruplarda tespit edilmektedir (7). Eriflkinlerde anti-hcv pozitiflik oran, sa l kl kan vericilerinde yap lan taramalarda dünyada %0.01 ile %8 aras nda de iflirken, ülkemizde yap lan çeflitli çal flmalarda bu oran %0.2 ile %3.2 olarak bildirilmifltir (6,8-20). Çal flmam zda kan donörlerinde saptanan %1.52 lik anti-hcv pozitifli i bu sonuçlarla uyumludur. Çocuklardaki s kl k ise çok iyi bilinmemektedir. S - n rl say daki çal flmalarda sa l kl çocuklardaki anti-hcv prevalans %0 ile %14 aras nda bulunmufl ve yaflla birlikte bu oran n artt tespit edilmifltir (5,6,21-26). Yemen ve M s r da çocukluk yafl grubunda, Tayvan da okul çocuklar ve genç adolesanlarda, Japonya da 6-15 yafl grubu çocuklarda yap lan çal flmalarda anti-hcv pozitifli i saptan- 52 Viral Hepatit Dergisi 2003; 8(1): 51-55
Hastaneye Baflvuran ve Risk Faktörü Olmayan Asemptomatik Adolesanlarda Anti-HCV Pozitifli i ve Eriflkin Kan Donörleri ile Karfl laflt r lmas mam fl, Suudi Arabistan da 1-10 yafl grubunda bu oran %0.9 olarak bulunmufltur (5,21,22,27,28). Brezilya da 9-12 yafl grubu çocuklarda seropozitiflik saptanmazken bu oran n 17-20 yafl grubunda %6.9 a, talya da da benzer flekilde çocuklardaki %0.36 l k anti-hcv pozitifli inin 18-19 yafl grubunda %0.8 e yükseldi i bildirilmifltir (23,24). Ngatchu ve arkadafllar, HCV infeksiyonu aç s ndan endemik bölge olarak kabul edilen Kamerun da 4-14 yafl aras çocuklarda ortalama %14.5 olan seropozitiflik oran n n yaflla artarak 11-14 yafl grubunda %17.5 oldu unu saptam fllard r (25). Ülkemizde sa l kl çocuklarda anti-hcv seroprevalans n araflt ran çal flma say s çok azd r. Thomas ve arkadafllar ülkemizde hepatit C epidemiyolojisini araflt rd klar çal flmalar nda, iki yafl alt çocuklarda seropozitiflik oran n %0.9, iki yafl üstü çocuklarda ise %3.1 olarak bildirmifllerdir (26). Kavakl ve arkadafllar çocukluk ça ndaki sa l kl 72 çocu un hiçbirinde seropozitiflik saptamam fllard r (29). Çal flmam zda da benzer flekilde 11-14 yafl grubu çocuklar n hiçbirinde anti-hcv pozitifli i saptanmam flt r. Tanaka ve arkadafllar, Japon çocuklar nda 6-15 yafl grubunda anti-hcv prevalans n %0, 50-65 yafl aras kan donörlerinde ise %1.14 olarak bulmufllar ve bu oranlar aras nda istatistiksel olarak ileri derecede anlaml fark (p< 0.001) tespit etmifllerdir (4). Hastanemiz kan bankas na baflvuran 18-55 yafl aras ndaki sa l kl kan donörlerinde anti-hcv s kl %1.52 bulunmufl olup benzer flekilde, bu oran ile 11-14 yafl grubundaki çocuklarda bulunan %0 l k oran aras nda da istatistiksel olarak önemli derecede anlaml bir fark saptanm flt r (p< 0.001). Pediatrik yafl grubunda HCV infeksiyonuna s kl kla devaml kan ve kan ürünleri alanlarda (hemofili, lösemi ve organ transplantasyonu gibi), diyaliz hastalar nda ve yo un bak m ünitelerindeki çocuklarda rastlanmaktad r (30). HCV prevalans talasemili çocuklarda %60-90, hemofilililerde %95-98, hemodiyaliz uygulanan çocuklarda %15-20, solid tümör veya lösemi nedeniyle tedavi görenlerde %35-43, hipo veya agammaglobulinemik çocuklarda %36, transplantasyon uygulananlarda %5.1-47, yenido an döneminde kan transfüzyonu uygulananlarda %4 oldu u ve hiç transfüzyon yap lmam fl veya s cakta inaktive edilmifl faktör konsantreleri verilen çocuklarda anti-hcv pozitifli inin tespit edilmedi i bildirilmifltir (6,31). Ülkemizde bu konuda yap lan çeflitli çal flmalarda da benzer sonuçlar elde edilmifl ve tümörlü çocuklarda %2.6, talasemililerde %13.8, hemofilililerde %18.4 oran nda anti-hcv pozitifli i saptam fl, çok kan transfüzyonu alan çeflitli hematolojik hastal klarda genel olarak bu oran %8.6 olarak bildirilmifltir (26,29,32,33). Perinatal (vertikal) bulaflma çocukluk yafl grubunda bir di er bulaflma yoludur. HCV nin direkt kontak ile bulaflabilirli i ortaya at lm flsa da henüz kan tlanm fl de ildir (6,7,30,31). Anti-HCV pozitif anneleri taraf ndan infekte edilen çocuklar n oran %6 olarak tespit edilmifl olup, bu oran HCV RNA pozitif annelerden do an çocuklarda %11 e yükselmekte ve HCV RNA negatif annelerin hiçbirinin çocu u infekte olmamaktad r (34). Anne sütü ile beslenmenin HCV nin anneden çocu a bulaflmas ndaki rolü araflt r lm fl ve anne sütü alan ve almayanlar aras nda HCV bulaflmas aç s ndan anlaml bir farkl l k gözlenmemifltir (6,7). Aile içi bulaflman n da HCV nin yay l m nda rol oynad kabul edilirse de önemi tart flmal d r. Anti-HCV pozitif karaci er hastal olan bir bireyin yaflad - ailelerde anti-hcv s kl daha fazlad r (6). HCV infeksiyonuna ba l kronik karaci er hastal nedeniyle izlenen olgular n çocuklar nda %4.3, tüm aile bireylerinde ise %4.9 oran nda anti-hcv pozitifli i saptanm flt r (35). Sonuç olarak; 11-14 yafl grubu çocuklarda HCV infeksiyonu flu an için bölgemizde tehlike oluflturmamakla birlikte eriflkin yafl grubunda anti-hcv pozitiflik oran n n anlaml derecede yüksek bulunmas, henüz afl s olmad göz önüne al nd - nda HCV bulaflmas n n çocuklarda engellenmesi için, s k kan ve kan ürünü alan olgularda HCV oran n n sa l kl çocuklara oranla belirgin olarak yüksek oldu u da dikkate al narak, öncelikle transfüzyon say s n n ve vericilerin iyi bir flekilde kontrolü ile transfüzyonla bulaflma riskinin azalt lmas, anti-hcv pozitif olgular tespit edildi inde aile içi bulaflma ve vertikal bulaflma aç s ndan dikkat edilmesi ile flu an için endemik bölgeler d - fl nda dünyada ve ülkemizde eriflkinlere göre yok denecek kadar az olan çocukluk yafl grubundaki HCV infeksiyonunun art fl önemli ölçüde engellenecektir. Viral Hepatit Dergisi 2003; 8(1): 51-55 53
Gülcan EM ve ark. KAYNAKLAR 1. Aktaş F. Hepatitis C virus (HCV) infeksiyonlar. T Klin Pediatri 1995; 4: 34-5. 2. Choo QL, Kuo G, Weiner AJ, et al. Isolation of a cdna clone derived from a blood-borne non-a, non-b viral hepatitis genome. Science 1989; 244: 359-61. 3. Kuo G, Choo QL, After HJ, et al. An assay for circulating antibodies to a major etiologic virus of human non-a, non-b hepatitis. Science 1989; 244: 362-4. 4. Tanaka E, Kiyosawa K, Sodeyama T, et al. Prevalence of antibody to hepatitis C virus in Japanese schoolchildren: Comparison with adult blood donors. Am J Trop Med Hyg 1992; 46: 460-4. 5. Gülcan EM, Ethemoğlu İ, At lbaz Y, Öztürk H, Ulucakl Ö. Kan donörlerinde bir üçüncü kuşak ELISA testi ile anti-hcv s kl ğ n n araşt r lmas. Viral Hepatit Dergisi 1999; 5: 51-3. 6. Maggiore G. Çocukluk çağ nda C hepatiti. 32. Türk Pediatri Kongresi: Pediatride Enfeksiyon Kongre Kitab. İstanbul, 1996: 29. 7. Çullu F. Çocuklarda viral hepatitler. Aktüel T p Dergisi 1997; 2: 169-79. 8. Canoruç F, Mualla S, Yenice N, Değertekin H, Göral V, Canoruç N. Gönüllü kan donörlerinde anti-hcv s kl ğ. T Klin Gastroenterohepatoloji 1993; 4: 130-2. 9. Yenice N, Çolakoğlu E, Gül K, Canoruç F. Diyarbak r da kan donörlerinde hepatit C antikoru prevalans. T Klin Gastroenterohepatoloji 1993; 4: 41-2. 10. Cengiz T, Akdenizli A, Bingöl N, K yan M. Kan donörlerinde anti-hcv antikorlar n n ELISA ile araşt r lmas. Mikrobiyol Bült 1994; 28: 313-21. 11. Özdemir R, Kestellioğlu F, Kurultay N, Sürücüoğlu S, Kaftan O, Türker M. İzmir Atatürk Devlet Hastanesi Kan Merkezi ne başvuran 192 vericinin anti-hepatitis C antikorlar (anti-hcv) yönünden araşt r lmas. İnfeksiyon Dergisi 1995; 9: 183-4. 12. Badur S. Hepatit C virüsü infeksiyonunun serolojik tan s. Klimik Dergisi 1990; 3: 58-62. 13. Bal k İ, Onul M, Kandilci S, Tekeli E, Tunçbilek S. Çeşitli gruplarda hepatit C virus antikorlar n n prevalans. T Klin Gastroenterohepatoloji 1990; 1: 55-8. 14. Doğanay M, Pat roğlu T, Utaş C ve ark. Değişik gruplarda HBsAg, anti-hcv ve anti-hdv pozitifliğinin karş laşt r lmas. Mikrobiyol Bült 1993; 27: 107-12. 15. Yayl G, Benzonana NA, Çamursoy N, Dereli Y, Ünel N, Özer S. Kartal Eğitim ve Araşt rma Hastanesi çal şanlar nda HBV, HCV, HIV serolojik göstergeleri. Klimik Dergisi 1994; 7: 82-4. 16. Dökmetaş İ, Yalç n AN, Bak r M, Poyraz Ö, Elald N, Yalman N. Sağl k personelinde hepatit B ve C seroprevalans. Mikrobiyol Bült 1995; 29: 278-83. 17. Poyraz Ö, Sümer H, Öztop Y, Sayg G, Sümer Z. Sivas yöresinde genel toplumda hepatit A, B ve C virüs belirleyicilerin araşt r lmas. İnfeksiyon Dergisi 1995; 9: 175-7. 18. Seyrek A, Y lmaz M. Elaz ğ yöresinde kan donörlerinde hepatit C virusu (HCV) araşt rmas. Ankara: II. Ulusal Viral Hepatit Sempozyumu Kongre Kitab. Ankara, 1994: 136. 19. Elçi S, Gül K, Akpolat NÖ, An k H, Değertekin H. Diyarbak r da hastane personeli, öğrenci ve donörlerde anti-hcv pozitifliği. Viral Hepatit Dergisi 1996; 1: 50-2. 20. K l ç NB, Dündar İH. Çukurova bölgesindeki kan donörlerinde HBsAg ve anti-hcv testlerinin sonuçlar. Viral Hepatit Dergisi 1996; 2: 119-22. 21. Lee SD, Chan CY, Wang YJ, et al. Seroepidemiology of hepatitis C virus infection in Taiwan. Hepatology 1991; 13: 830-3. 22. al-faleh FZ, Ayoola EA, al-jeffry M, et al. Prevalence of antibody to hepatitis C virus among Saudi Arabian children: A community-based study. Hepatology 1991; 14: 215-8. 23. Martins RM, Porto SO, Vanderborght BO, et al. Short report: Prevalence of hepatitis C viral antibody among Brazilian children, adolescents and street youths. Am J Trop Med Hyg 1995; 53: 654-5. 24. Romano L, Azara A, Chiaramonte M, et al. Low prevalence of anti-hcv antibody among Italian children. Infection 1994; 22: 350-2. 25. Ngatchu T, Stroffolini T, Rapicetta M, Chionne P, Lantum D, Chiaramonte M. Seroprevalence of anti-hcv in an urban child population: A pilot survey in a developing area, Cameroon. J Trop Med Hyg 1992; 95: 57-61. 26. Thomas DL, Mahley RW, Badur S, Palaoğlu E, Quinn TC. The epidemiology of hepatitis C Turkey. Infection 1994; 22: 411-4. 27. Scott DA, Constantine NT, Callahan J, et al. The epidemiology of hepatitis C virus antibody in Yemen. Am J Trop Med Hyg 1992; 46: 63-8. 28. Khalifa AS, Mitchell BS, Watts DM, et al. Prevalence of hepatitis C viral antibody in transfused and nontransfused Egyptian children. Am J Trop Med Hyg 1993; 49: 316-21. 29. Kavakl K, Öztop S, Çetingül N, Nişli G, Özacar T, Bilgiç A. Tümörlü, talasemili ve hemofilik çocuklarda hepatit C virusu seroprevalans. II. Ulusal Viral Hepatit Sempozyumu Kongre Kitab. Ankara, 1994: 137. 30. Kalayc AG, Leblebicioğlu H, Gürses N. Hepatit C. MN Klinik Bilimler Pediatride Yönelişler Dergisi 1995; 1: 67-71. 54 Viral Hepatit Dergisi 2003; 8(1): 51-55
Hastaneye Baflvuran ve Risk Faktörü Olmayan Asemptomatik Adolesanlarda Anti-HCV Pozitifli i ve Eriflkin Kan Donörleri ile Karfl laflt r lmas 31. Fishman LN, Jonas MM, Lavine JE. Update on viral hepatitis in children. Pediatr Clin North Am 1996; 43: 57-74. 32. Ratip S, Alpdoğan TB, Özer A ve ark. Çok kan transfüzyonu alm ş hematoloji hastalar nda viral hepatit s kl ğ. XXIV. Ulusal Hematoloji Kongresi Kongre Kitab. İstanbul, 1996: 18. 33. Kemahl S, Uysal Z, Akar N ve ark. Bir grup hemofilili çocukta hepatit A, B, C. HIV ve CMV seropozitivitesi. XXIV. Ulusal Hematoloji Kongresi Kongre Kitab. İstanbul, 1996: 60. 34. Ohto H, Terazawa S, Sasaki N, et al. Transmission of hepatitis C virus from mother to infants. N Engl J Med 1994; 330: 774-80. 35. Ertem S, Özütemiz Ö, İşler M, Ertem E, Batur Y. Hepatitis C virus enfeksiyonunun aile içi bulaşmas. Gastroenteroloji 1994; 5: 149-53. YAZIfiMA ADRES Dr. E. Mahir GÜLCAN Ertem Sokak No: 4/6 80280, Gayrettepe, STANBUL e-mail: mahirgulcan@superonline.com Viral Hepatit Dergisi 2003; 8(1): 51-55 55