Hepatit B. HASTALIK Hepatit B nin etkeni nedir? Hepatit B hepatit B virüsü (HBV) ile meydana getirilen bir hastal kt r.

Transkript

1 Hepatit B HASTALIK Hepatit B nin etkeni nedir? Hepatit B hepatit B virüsü (HBV) ile meydana getirilen bir hastal kt r. HBV nas l yay l r? Hepatit B, hepatit B li kiflilerin kan veya vücut s v lar yoluyla bulafl r. HBV en yo un olarak kanda ve yaralardaki s v larda bulunur. Yine vajinal s v da ve spermde de HBV virüsü orta yo unlukta bulunur. HBV hava yolu, yiyecek veya su ile bulaflmaz. HBV nin esas bulaflma yollar aras nda cinsel iliflki ile, do umda hepatit B li anneden bebe ine ve ilaç ba ml lar aras nda bulaflma bulunmaktad r. Do um s ras nda hepatit B tafl yan annenin kan ve vücut s v lar ile temas eden bebe e hastal k bulaflmaktad r. HBV emzirme ile bulaflmamaktad r. Çocuklukta hepatit B nin bulaflmas mümkündür. Erken çocukluk dönemindeki hepatit B evde kronik tafl y c bulunmas durumunda bulaflabilmektedir. Krefl ve okullarda da bulafl olmaktad r. Erken çocukluk dönemindeki bulaflma hepatit B li kiflilerin kan ve vücut s v lar yoluyla (örne i herhangi bir yaralanma durumunda veya ciltte bir yara olmas durumunda) temas ile oluflur. HBV yiyeceklerin a zda çi nenerek bebeklere verilmesiyle ve hepatit B virüsünü tafl yan kiflilerin özel eflyalar n n ortak kullan lmas yla (jilet, difl f rças gibi) bulafl r. Hepatit B virüsü vücut d fl nda en az 7 gün boyunca canl l n devam ettirir ve görüntüde kan olmasa bile virüs bulaflt nesnelerin üzerinde canl l n sürdürür. Hepatit B nin bulaflma riski, HIV virüsünün bulaflma riskinden kat daha fazlad r. Hepatit B bulaflan kiflilerin yaklafl k yar s na yak n nda yukar da say lan bulaflma yollar ndan birisi bulunmamaktad r ve hepatit B nin nas l bulaflt tespit edilememektedir. Hepatit B virüsü bulaflt ktan ne kadar süre sonra belirtileri ortaya ç kar? Hepatit B nin kuluçka dönemi 6 hafta ile 6 ay aras nda de iflmektedir. 124 Hepatit B nin belirtileri nelerdir? Hepatit B geçiren eriflkinlerin en az %50 sinde belirti görülmez. Hepatit B geçiren 5 yafl n alt ndaki çocuklar nadiren belirti gösterirler. Hepatit geçirmekte olan kiflilerde bulant,

2 ifltahs zl k, yorgunluk, kas, eklem veya mide a r s, atefl, ishal veya kusma, bafl a r s, koyu renk idrar, aç k renkli d flk ve ciltte ve gözlerin beyaz k sm nda sar ms renk görülebilir. Hepatit B ne kadar ciddi bir hastal kt r? Hepatit B çok ciddi bir hastal kt r. Akut hepatit bulgular olan bir kifli genellikle oldukça hasta hisseder ve hastaneye yat r lmas gerekebilir. Eriflkinlerin %90-95 i hastal ktan sonra iyileflirler ancak yorgunluk ve genel durumun zay fl aylarca devam edebilir. Ek olarak hepatit B ile enfekte olan küçük bebeklerin %90, çocuklar n %30-60 ve eriflkinlerin %5 i hepatit B enfeksiyonunu yenemez ve virüsü vücutlar ndan uzaklaflt ramazlar. Bu kiflilerde hepatit B enfeksiyonu kronik olarak devam eder ve tafl y c olarak adland r l rlar. Kronik hepatit B enfeksiyonuna sahip olmak ne demektir? Kronik hepatit B tafl y c s olan kifliler hastal baflkalar na bulaflt rabilirler. Bu kiflilerin büyük k sm kendilerini hasta hissetmedikleri için hepatit B virüsünü ald klar ndan ve tafl d klar ndan haberleri olmaz. Bu kifliler ileride siroz, karaci er yetmezli i ve karaci er kanseri gibi hastal klar n geliflmesi aç s ndan da risk alt ndad rlar. Kronik hepatit B enfeksiyonunun komplikasyonlar nelerdir? Kronik hepatit B enfeksiyonu geçirenlerin yaklafl k %15-25 inde sonuçta ciddi karaci er hastal geliflir. Kronik hepatit B hastal hepatit B ye ba l kronik hastal k, siroz, karaci er yetmezli i ve karaci er kanseri gibi hastal klardan ve ölümlerden sorumludur. Kifliler genç yaflta hepatit B ye yakalan rlarsa bu tarz bir karaci er hastal genellikle orta yafla kadar ortaya ç kmaz. Kronik hepatit B enfeksiyonu dünyada ne kadar ciddi bir problemdir? Kronik hepatit B enfeksiyonu sonucunda oluflan hastal klar tüm dünyada büyük bir problemdir. Tüm dünyada yaklafl k 350 milyon kifli kronik hepatit B hastas d r ve her y l bu kiflilerin i karaci er yetmezli i veya karaci er kanseri nedeniyle hayat n kaybetmektedir. 125 Hepatit B Hepatit B enfeksiyonunuz olup olmad n nas l anlars n z? Hepatit B tan s kesin olarak sadece kan testi ile konabilir. Kan testi kiflinin hepatit B enfeksiyonunun yeni mi yoksa eski mi oldu unu da gösterir. Test e er kiflinin geçmiflte enfekte oldu unu (eski bir enfeksiyon) gösteriyorsa, ayn zamanda bu hastal a karfl koruyucu antikorlar gelifltirip gelifltirmedi ini (hastal yenip ba fl kl k cevab oluflturup oluflturmad n ) veya vücutlar nda virüsü hala tafl y p tafl mad klar n ve kronik enfeksiyonlar olup olmad n gösterir.

3 Hepatit B nin tedavisi var m d r? Akut hepatit B hastal n n tedavisi yoktur. Kronik hepatit B enfeksiyonunda kullan labilen ve faydal olabilen üç tedavi yöntemi (interferon, lamivudine ve adefovir) vard r. Ancak bu tedavi yöntemleri herkese uygulanamamaktad r. Hepatit B geçiren bir kifli ne kadar süreyle hastal bulaflt rabilir? Akut veya kronik hepatit B geçirmekte olan bir kifli kan nda hepatit B virüsü bulundu u sürece hastal bulaflt rabilir. Bir kiflinin kan nda virüs bulunup bulunmad ise sadece kan testi ile anlafl labilir. Hepatit B virüsünü tafl d klar n bilen kifliler virüsü baflkalar na bulaflt rmamak için çok dikkatli olmal d rlar. Bu kiflilerin aileleri, ayn evde yaflayan kifliler ve cinsel partnerleri mutlaka hepatit B ye karfl afl lanmal d rlar. Hepatit B virüsünü tafl yan kifliler kan vermemeli, difl f rças, jilet ve di er kiflisel bak m ürünlerini baflkalar ile paylaflmamal d rlar. Hepatit B virüsünü vücutlar nda tafl yan anneler ve di er kifliler bebeklere a zlar nda çi nedikleri yiyecekleri vermemelidirler. Hepatit B hapfl rma, sar lma, öksürme, yiyecek ve su, çatal, b çak, tabak veya bardak vs. paylafl m ile bulaflmaz. Kronik hepatit B enfeksiyonu olan kifliler iflten, okuldan, kreflten uzak kalmak zorunda de ildirler. Hepatit B virüsü ile bulafl flüphesi oldu unda ne yapmal s n z? Hemen doktorunuza ulafl n z. E er hepatit B afl s yapt rmam fl bir kifli hepatit B virüsünü tafl yan bir kiflinin kan veya di er vücut s v lar ile temas ederse, en k sa zamanda hepatit B afl s n n ilk dozunu ve hepatit B immünglobulini (hepatit B virüsüne karfl koruyucu antikorlar içeren kan ürünü) almal d r. Bu ilk uygulamay takiben di er hepatit B afl s dozlar n da tamamlamal d r. Hepatit B birden fazla kez geçirilebilir mi? Hay r. E er akut hepatit B enfeksiyonu geçirdiyseniz ve kan n zda hepatit B virüsüne karfl koruyucu antikorlar olufltuysa bu sizin hastal a karfl ba fl kl k kazanm fl oldu unuzu gösterir ve tekrar hepatit B enfeksiyonu geçirmenizi engeller. 126 Hepatit B Hepatit B nin hepatit A ve C den fark nedir? Hepatit A, B ve C hastal klar n n üçü de karaci ere sald ran ve hasar veren virüsler taraf ndan meydana gelmektedir. Hepatit A hastal geçiren kiflilerin d flk s ile yayd hepatit A virüsünün bulaflt yiyecek ve içeceklerin a z yoluyla al nmas ile bulafl r. Daha az s kl kla olmak üzere hasta olan kifli ile yak n temas (cinsel iliflki, ayn evde yaflamak) ile de bulaflabilmektedir.

4 Hepatit C, hepatit B nin bulaflma flekline benzer yollarla (kan ve vücut s v lar yoluyla) yay l r. Hepatit A kronikleflmezken, hepatit C hayat boyu sürebilecek karaci er problemine yol açar. Hepatit A ve B için afl olmas na ra men hepatit C için yoktur. Bu hastal klardan birisini geçirmifl olmak di er ikisine karfl korunma sa lamaz. HEPAT T B AfiISI Hepatit B afl s ne tip bir afl d r? Hepatit B afl s inaktive (ölü) bir afl d r. Hepatit B afl s nas l uygulanmal d r? Hepatit B afl s eriflkinlerde deltoid kas na (kolun omuz k sm na), çocuklarda ise baca n uyluk k sm na kas içine uygulan r. Kimler hepatit B afl s olmal d r? Hepatit B afl s n n ilk dozuna bebek do du unda bafllamak üzere toplam üç doz (0,1. ay n sonu, 6. ay n sonu) olarak uygulanmas önerilmektedir. Hepatit B afl s olmam fl daha büyük tüm çocuklar en k sa zaman içinde üç doz hepatit B afl lar n tamamlamal d rlar. Eriflkinler için gereken hepatit B afl dozu çocuklardaki gibi üç dozdur. Acil Hepatit B ba fl klamas na ihtiyaç duyulan durumlarda, örne in seyahat evlilik vb, h zland r lm fl flema denilen 0, 7, ve günlerde yap lacak, 3 doz fleklindeki, flema uygulanabilir. E er bu flema uygulan r ise, uzun dönem haf zay sa layabilmek için, ilk dozdan en az 6 ay sonra bir 4. doz (pekifltirme dozu)uygulanmal d r. Hepatit B enfeksiyonu bulaflma riski tafl yan eriflkinler kimlerdir? Sa l k personeli ve kan ve kan ürünleri ile sürekli temas eden kifliler Birden fazla say da cinsel partneri olanlar Son zamanlarda cinsel yolla bulaflan bir hastal olan kifliler laç ba ml lar Uzun süreli bak m ünitelerinde kalanlar Hemodiyaliz hastalar ve erken dönem böbrek yetmezli i olan kifliler Kan ürünü almas gereken kifliler (örne in hemofili) Kronik hepatit B hastalar n n eflleri ve bu kiflilerle ayn evi paylaflanlar Hepatit B nin orta veya yüksek düzeyde görüldü ü ülkelere yolculuk yapan kifliler 127 Hepatit B Hepatit B afl s ne kadar güvenilirdir? Hepatit B afl s çok güvenilir bir afl d r. Tüm dünyada bir milyardan fazla doz hepatit B afl s uygulanm flt r. Hepatit B afl s olan çocuklar n çok büyük bir k sm nda hiçbir yan etki görülmez. Ciddi reaksiyonlar nadirdir.

5 Hepatit B afl s na ba l olarak bildirilen yan etkiler nelerdir? Hepatit B afl s na karfl yan etki geliflen çocuklar n ço unlu unda afl yerinde a r gibi (%3-9) veya düflük derecede atefl gibi hafif yan etkiler geliflmifltir. Eriflkinlerde bu tarz hafif reaksiyonlar n görülme ihtimali hafifçe daha fazlad r. Hepatit B enfeksiyonuna karfl ciddi alerjik reaksiyon geliflmesi nadirdir. Hepatit B afl s ne kadar etkindir? Uygun bir flekilde uygulanm fl hepatit B afl s ndan sonra sa l kl eriflkinlerin en az %90 nda ve bebekler, çocuklar ve gençlerin %95 inden fazlas nda koruyucu antikorlar geliflir ve hepatit B enfeksiyonuna karfl ba fl kl k kazan rlar. Hepatit B afl s n n belki de y llar boyunca hepatit B ile karfl laflmayacak olan bebeklere uygulanmas neden önerilmektedir? Hepatit B afl s n n tüm bebeklere uygulanmas n n önerilmesinin üç ana temeli vard r. Birincisi, bebekler ve küçük çocuklar e er hepatit B virüsü ile karfl lafl rlarsa hepatit B enfeksiyonunun kronikleflme (uzun süreli devam etmesi) ihtimali çok yüksektir. Hepatit B enfeksiyonuna ba l ciddi sonuçlar n ço u (örne in, karaci er kanseri ve siroz gibi) kronik hepatit B enfeksiyonu geçiren kiflilerde ortaya ç kmaktad r ve bu kiflilerin hepatit B yi di er insanlara bulaflt rma ihtimali daha fazlad r. kincisi, erken dönemde enfeksiyon görülebilmesidir. Hepatit B afl s bebeklerde rutin olarak uygulanmaya bafllamadan önce her y l Amerika da 10 yafl n alt nda yaklafl k çocuk hepatit B enfeksiyonuna yakalanmaktayd. Bu enfeksiyonlar n ço unlu u annelerinde hepatit B enfeksiyonu olmayan bebeklerdir. Erken çocukluk döneminde hepatit B enfeksiyonu genellikle ayn evde hepatit B enfeksiyonunu tafl y c olarak bulunduran bir bireyin varl nda gerçekleflir ancak krefller ve okullarda da bulafl oldu u tespit edilmifltir. Çocuklar aras nda hepatit B enfeksiyonu bulafl için en muhtemel yollar, hepatit B enfeksiyonuna sahip bir çocu un s rmas ile oldu u gibi cilt bütünlü ünün bozulmas, yine bu çocu un vücut s v lar n n, sa lam çocuklar n mukozalar ile (örne in göz, a z gibi) veya s yr k, kesik gibi cilt bütünlü ünün bozulmufl oldu u bölgelerle temas ile olabilmektedir. Hepatit B virüsü vücut d fl nda en az bir hafta süreyle canl kalabilmektedir ve difl f rças gibi canl olmayan nesnelerin ortak kullan lmas arac l ile de bulaflabilmektedir. 128 Hepatit B Üçüncüsü, bebeklerin afl lanmas ile elde edilen koruma onlarca y l sürmektedir ve sonuç olarak her yafl grubunda oluflabilecek enfeksiyona karfl koruyucu olmaktad r.

6 Bebe iniz hiçbir zaman ilaç ba ml s veya cinsel olarak risk alt nda olmayacaksa neden hepatit B ye karfl afl lanmal? Hepatit B enfeksiyonu cinsel temas ve ilaç kullan m d fl nda pek çok baflka yolla da yay lmaktad r. Hepatit B nin bulaflmas aç s ndan risk tafl yan koflullardan uzak durmak ile bulaflma ihtimali azalt labilir ancak hiçbir zaman s f ra indirilemez. Çocu unuzun hayat n n ileri dönemlerinde tekrar doz hepatit B afl s na ihtiyac olacak m? fiu anda ba fl kl k sistemi normal olan kiflilere rutin tekrar doz önerilmemektedir. Afl lanan kiflilerin kan nda bulunan koruyucu antikorlar n düzeyi zamanla azalmakla birlikte, ba fl kl k sisteminin oluflturmufl oldu u haf za cevab kald için, e er kifli hepatit B virüsü ile karfl lafl rsa, ba fl kl k sistemi virüsü hat rlar ve gerekli korumay sa lar. Daha önce hepatit B enfeksiyonu geçirip geçirmedi imi ve ba fl k olup olmad m anlamak için hepatit B afl lamas öncesinde test yapt rmal m y m? Bebekler ve çocuklar n afl lanmas ndan önce kan testi yap lmas önerilmemektedir. Birden fazla cinsel partneri olanlar, ilaç ba ml lar, kronik hepatit B enfeksiyonu olan kiflilerle ayn evde yaflayanlar ve hepatit B nin yo un görüldü ü ülkelerde yaflayan kifliler gibi hepatit B hastal n n bulaflmas aç s ndan yüksek risk alt nda olan kifliler için hepatit B afl s uygulanmadan önce test uygulanmas dikkate al nmal d r. E er kifli hepatit B virüsü ile enfekte olmuflsa veya hepatit B ye karfl ba fl kl k kazanm flsa hepatit B afl s olmak ne yarar sa lar, ne de zarar verir. Yüksek risk alt ndaki kiflilerin test yapt rmas n n esas nedeni bu kiflilerin hepatit B enfeksiyonunu al p almad n anlamakt r. E er bu kifliler hepatit B enfeksiyonunu ald larsa, kronik hepatit B enfeksiyonunun t bbi aç dan takibi için konunun uzman bir hekime dan flmalar gerekmektedir. Hepatit B afl s n n tüm dozlar n yapt rd ktan sonra ba fl kl k geliflip geliflmedi i test edilmeli midir? Bebekler, çocuklar, gençler ve eriflkinlerin ço unun hepatit B afl lar n n sonras nda rutin test yapt r p kontrol etmeleri gerekmemektedir. Hepatit B afl lar ndan sonra test yapt r p kontrol etmesi gereken baz gruplar vard r: Hepatit B tafl y c annelerden do an bebekler, dializ hastalar ve ba fl kl k sistemi zay f olan kifliler, kanla sürekli temas eden sa l k çal flanlar ve kronik hepatit B enfeksiyonu olan kiflilerin eflleri. 129 Hepatit B

7 E er bir kifli hepatit B afl lar n n ilk iki dozunu yapt r p üçüncü dozunu unuttuysa ne yapmal d r? Hepatit B afl s dozlar na yeniden mi bafllamak gerekir? Hay r. Afl lar n önerilen sürelerden daha uzun zaman geçmesi durumunda afl lama serisine bafltan bafllamaya gerek yoktur. Kimler hepatit B afl s olmamal d r? lk doz hepatit B afl s na karfl ciddi alerjik reaksiyon gelifltiren kifliler di er doz afl lar olmamal d r. Orta veya a r ciddiyette hastal k geçirmekte olan kifliler ise hastal klar düzelene kadar afl lar n ertelemelidirler. Hamileyken hepatit B afl s olabilir miyim? Evet. Hamileli in ilk 3 ay nda genellikle hiçbir afl veya ilaç uygulanmas önerilmemektedir. Hamilelikte Hepatit B afl s n n uygulanmas na hekim karar vermelidir. 130 Hepatit B