SAF MADDE: Aynı cins atom ya da moleküllerden oluşmuş maddelere, saf medde ÖR. Elementler saf maddelerdir. Çünkü; hepsi aynı cins atomlardan oluşmuşlardır. Bileşikler saf maddelerdir. Çünkü; hepsi aynı cins moleküllerden oluşmuşlardır. ELEMENT Aynı tür atomlardan oluşmuş saf maddelere element ELEMENTLERİN ÖZELLİKLERİ 1. Aynı tür atomlardan oluşurlar. 2. Saf ve homojendirler. 3. Belli erime ve kaynama noktaları vardır. 4. Fiziksel ve kimyasal yöntemlerle daha basit maddelere ayrıştırılmazlar. 5. Belli koşullarda belli öz kütleye sahiptirler. 6. Meteler, ametaller, yarı metaller ve soy gazlar olmak üzere 4 ana bölümde incelenirler. 7. Sembollerle gösterilirler. BİLEŞLİK: İki yada daha fazla maddenin belli oranda, kimyasal olarak birleşmesi sonucu oluşturduğu yeni, saf maddeye bileşik SAF MADDELERİN ÖZELLİKLERİ 1. Saftırlar. 2. Aynı tür taneciklerden oluşurlar. 3. Belli erime ve kaynama noktaları vardır. 4. Homojendir. 5. Fiziksel ve kimyasal yöntemlerle daha basit maddelere ayrıştırılmazlar. 6.Belli koşullarda belli öz kütleye sahiptirler. BİLEŞİKLERİN ÖZELLİKLERİ 1.Yapılarında iki yada daha fazla madde bulundururlar. 2. Belli oranda birleşirler. 3. Kimyasal olarak birleşirler. 4.Kendini oluşturan elementlerin özelliklerini taşımazlar. 5.Kendini oluşturan maddelere ancak kimyasal yöntemlerle ayrıştırıla bilirler.
6. Saf ve homojendirler. 7. Belli erime ve kaynama noktaları vardır. 8. Kendi özelliğini taşıyan en küçük birimleri MOLEKÜLLER KOLLOİDAL KARIŞIMLAR: Çıplak özle bakıldığında heterojen olduğu anlaşılmayan katı-sıvı karışımlara ÖR: Duman, Boya, süt, krema. dir. AERESOLLER : Katı-gaz yada Sıvı-gaz heterojen karışımlara KARIŞIM: İki yada daha fazla maddenin istenilen oranda fiziksel olarak bir araya getirilmesi sonucu oluşturdukları maddeler topluluğuna denir ÖR: Duman, Sis, Spreyli parfümler, Spreyli böcek ilaçları gibi. KARIŞIMLARIN ÖZELLİKLERİ 1.Yapılarında iki yada daha fazla madde bulundururlar. 2. İstenilen oranda karıştırılırlar. 3. Fiziksel olarak karışırlar. 4.Kendini oluşturan maddelerin özelliklerini taşırlar. 5.Kendini oluşturan maddelere fiziksel yöntemlerle ayrıştırıla bilirler. 6. Saf değildirler. 7. Belli erime ve kaynama noktaları yoktur. 8.yapı taşları element yada moleküllerdir. 9. Belli bir formülleri yoktur. HOMOJEN KARIŞIM: Özellikleri kütlesinin her yerinde aynı olan karışımlara ÖR: Çözeltiler homojen karışımlardır. Oluştururlar ADİ KARIŞIMLAR: Süspansiyon ve emülsiyon özelliği göstermeyen karışımlara ÖR: Salata, Kuru fasulye gibi. ÇÖZÜNME:Bir maddenin bir çözücü (su) içersinde en küçük birimlerine ayrışacak şekilde dağılması işlemine çözünme İyonik yapılı maddeler suda çözündüklerinde iyonlarına kadar ayrışırlar. NaCl Na + + Cl - CaCl 2 Ca +2 + 2Cl - AlCl 3 Al +3 + 3Cl - Kovalent yapılı maddeler suda çözündüklerinde moleküllerine kadar ayrışırlar. ÇÖZELTİ: Çözücü ve çözünenin oluşturduğu homojen karışımlara çözelti C 6 H 12 O 6 C 6 H 12 O 6 1 mol N tane HETEROJEN KARIŞIM: Özellikleri kütlesinin her yerinde aynı olmayan karışımlara ÖR: Süspansiyon, Emülsiyon, Aeresoller, Kolloit karışımlar, adi karışımlar. ÇÖZÜNME HIZINA ETKİ EDEN FAKTÖRLER: 1.Çözücü Çözünenin Cinsi: Genel olarak benzer maddeler bir biri içinde daha iyi çözünürler. 2.Temas Yüzeyi: Temas yüzeyinin artırılması çözünme hızını artırır. SÜSPANSİYON: Katı-Sıvı heterojen karışımlara ÖR: Tebeşir tozu- su, Su-talaş, Ayran 3.Karıştırmak: Çözeltinin karıştırılması artırır. çözünme hızını EMÜLSİYON:Sıvı-Sıvı heterojen karışımlara ÖR: Zeytinyağı - su 4.Sıcaklık: Çözeltinin sıcaklığının artırılması çözünme hızını artırır. 5.Basınç: Çözeltinin basıncının artırılması gazların hem çözünme hızını hem de çözünürlüğünü artırır.
ÇÖZELTİ: Çözücü ve çözünenin oluşturduğu homojen karışımlara ÇÖZELTİ Maddelerin katı gaz halleri hariç diğer tüm halleri homojen ÇÖZÜCÜ ÇÖZÜNEN ÇÖZELTİ SIVI KATI TUZLUSU SIVI SIVI ALKO-SU SIVI GAZ GAZOZ KATI KATI ALAŞIMLAR KATI SIVI AMALGAM KATI GAZ YOK GAZ KATI YOK GAZ SIVI NEM GAZ GAZ TEM. HAVA ÇÖZELTİ TİPLERİ: A.DOYGUNLUĞA GÖRE ÇÖZELTİ TİPLERİ: 1.Doymuş Çözeltiler: Belli şartlarda, bir çözücüde çözüne bilen kadar madde çözünmüş ise, bu tip çözeltilere Doymuş Çözeltiler 2.Doymamış Çözeltiler: Belli şartlarda, bir çözücüde, çözüne bilenden daha az madde çözünmüş ise bu tip çözeltilere Doymamış Çözeltiler 3.Aşırı Doymuş Çözeltiler: Şartlar değiştirilerek, bir çözücüde çözüne bilenden daha fazla madde çözünmüş ise bu tip çözeltilere Aşırı Doymuş Çözeltiler Aşırı doygunluk hali kararsız hal olup çözeltiyi aşırı doygun hale getiren faktörler ortadan kaldırılırsa, (fazla madde çöker yada uçar) çözelti tekrar doygun hale döner. olarak karışarak çözeltileri oluştururlar. B.DERİŞİME GÖRE ÇÖZELTİ TİPLERİ: 1.Seyreltik Çözeltiler: Çözüneni çok az, çözücüsü fazla olan çözeltilere 2.Derişik Çözeltiler: Çözüneni fazla, çözücüsü az olan çözeltilere C.İLETKENLİĞE GÖRE ÇÖZELTİ TİPLERİ: 1.Elektrolit Çözeltiler: Elektrik akımını ileten çözeltilere Elektrolit Çözeltiler denir. Elektrik akımını iyi iletenlere Kuvvetli Elektrolitler, kötü iletenlere Zayıf Elektrolitler ÖRNEK:Kuvvetli asitler ve bazlar suda çözündüklerinde % 100 iyonlaşırlar. Bu sebeple Kuvvetli asit ve baz çözeltileri kuvvetli elektrolittir. Zayıf asit ve bazlar suda çözündüklerinde % 100 iyonlaşmazlar. Bu sebeple zayıf asit ve baz çözeltileri zayıf elektrolittir. 2. Elektrolit olmayan Çözeltiler: Elektrik akımını iletmeyen çözeltilere Elektrolit Olmayan Çözeltiler ÖRNEK:Şeker suda çözündüğünde moleküler olarak çözünür. Bu sebeple moleküler çözeltiler elektrik akımını iletmezler.bu tür çözeltilere elektrolit olmayan çözeltiler NOT: Sıvı - Sıvı çözeltileri:bizler çözelti denilince genelde katıların sulu çözeltilerini anlarız. Ancak bir çok sıvı bir çok sıvıda çözünerek çözelti oluştururlar. Mesela; Alkol-Su, Yağlı boya-tiner gibi. NOT: Gaz - Sıvı çözeltileri: Eğer gazlar suda çözünmeseydi, suda yaşayan canlıların yaşamlarını sürdürmeleri imkansızdı. Gazların sudaki çözünürlüğü, basınçla artar sıcaklıkla azalır.
UYGULAMA 1 Aşağıda verilen maddelerin ait olduğu, madde sınıfını işaretleyiniz? MADDE ELEMENT BİLEŞİK KARIŞIM Yemek tuzu Naftalin Lehim Kalay Tuzlu su Kurşun Ham petrol Sirke Kolonya Şeker Zeytinyağlı su Çelik Limonata Nemli hava Nişasta Gümüş Alkol Sulu benzin Katı iyot Sıvı NaCl Şerbet Asetik asit Gazoz Benzen Eter UYGULAMA 2 Aşağıda verilen maddeleri homojen veya heterojen olarak işaretleyiniz? MADDE HOMOJEN HETEROJEN Yemek tuzu Naftalin Lehim Kalay Tuzlu su Kurşun Ham petrol Sirke Kolonya Şeker Zeytinyağlı su Nişasta su karışımı Limonata Nemli hava Su mazot karışımı Kum su karışımı Alkol - su karışımı Sulu benzin Katı iyot Sıvı NaCl Talaş su karışımı Asetik asit Gazoz Demir tozu kükürt karışımı Eter Sis bulutu
UYGULAMA 3 Aşağıda verilen karışımların ait olduğu türü işaretleyiniz? MADDE ÇÖZELTİ SÜSPANSİYON EMÜLSİYON ADİ KARIŞIM KOLLOİT KARIŞIM Yemek tuzu Su Naftalin Su Çay Mürekkep Tebeşir tozu Su Süt Ham petrol Ayran Kolonya Şeker Su Zeytinyağlı su Nişasta su Limonata Nemli hava Su mazot Kum su Serum Sulu benzin Kan Deniz suyu Talaş su Asetik asit - Su Gazoz Demir tozu kükürt tozu Rakı Su karışımı
ÇÖZÜNÜRLÜK Belli şartlarda 100 gram çözücüde çözüne bilen maksimum madde miktarına Ç=g/100 g-su Çözünürlüğe Etki eden Faktörler 1.Çözücü ve Çözünenin cinsi: Genel olarak benzer maddeler bir biri içinde iyi çözünür. Polar-Polarda iyi çözünür. A polar-apolarda iyi çözünür. ÖRNEK: Tuz, suda iyi çözünür. Çünkü her ikisi de polardır. Alkol, suda iyi çözünür. Çünkü iki molekül bir biriyle hidrojen bağı oluşturur. Naftalin suda iyi çözünmez. Çünkü iki molekül arasında bir benzerlik yoktur. 2. Sıcaklık Katı ve sıvıların sudaki çözünürlükleri sıcaklıkla genellikle artar. Gazların sudaki çözünürlükleri ise sıcaklıkla azalır. 3.Basınç Katı ve sıvıların sudaki çözünürlükleri basınçla değişmez. Gazların sudaki çözünürlükleri ise basınçla artar. 4. Ortak İyon Ortak iyon çözünürlüğü azaltır.
UYGULAMA 4 Çözünürlüğe sıcaklık etkisi ile ilgili aşağıda verilen problemleri çözünüz? Ç (g X/100 g su) 40 Ç (g X/100 g su) 60 30 40 10 T ( o C) 10 15 20 Aşağıdaki 4 soruyu grafiğe göre cevaplandırınız. 30 5 15 35 T ( o C) Aşağıdaki 4 soruyu grafiğe göre cevaplandırınız. 1. 20 ºC de 250 gram su ile hazırlanan doymuş çözelti 10 ºC ye soğutulduğunda kaç gram madde çöker? A) 25 B) 30 C) 50 D) 60 E) 75 5. 35 ºC de 400 gram su ile hazırlanan doymuş çözeltinin sıcaklığı 5 ºC ye düşürüldüğünde çökme olmaması için kaç gram su eklenmelidir? A) 200 B) 300 C) 400 D) 500 E) 600 2. 15 ºC de 50 gram su ile hazırlanan doymuş çözeltinin sıcaklığı 20 ºC ye çıkarıldığında doymuş olabilmesi için kaç gram madde eklenmelidir? A) 5 B) 7,5 C) 10 D) 15 E) 20 6. 5 ºC de 50 gram su ile hazırlanan doymuş çözeltinin sıcaklığı 15 ºC ye çıkarıldığında doygun olabilmesi için kaç gram Su buharlaştırılmalıdır? 3. 10 ºC de 400 gram su ile hazırlanan doymuş çözeltinin sıcaklığı 20 ºC ye çıkarıldığında doygun olabilmesi için kaç gram su buharlaştırılmalıdır? A) 100 B) 150 C) 200 D) 250 E) 300 A) 12,5 B) 10 C) 7,5 D) 5 E) 2,5 7. 15 ºC de 300 gram su ile hazırlanan doygun çözeltinin sıcaklığı 5 ºC ye düşürüldüğünde çökme olmaması için kaç g. su eklenmelidir? A) 400 B) 300 C) 200 D) 100 E) 50 4. 20 ºC de 600 gram su ile hazırlanan doygun çözeltinin sıcaklığı 15 ºC ye düşürüldüğünde çökme olmaması için kaç gram su eklenmelidir? 8. 5 ºC de 600 gram su ile hazırlanan doygun çözeltinin sıcaklığı 35 ºC ye çıkarıldığında doygun olabilmesi için kaç gram su buharlaştırılmalıdır? A) 100 B) 200 C) 300 D) 400 E) 500 A) 400 B) 300 C) 200 D) 100 E) 50
UYGULAMA 5 Çözünürlüğe sıcaklık etkisi ile ilgili aşağıda verilen problemleri çözünüz. Ç (g X/100 g su) Ç (g X/100 g su) 40 50 20 10 5 10 15 T ( o C) Aşağıdaki 4 soruyu grafiğe göre 25 10 10 15 25 T ( o C) Aşağıdaki 4 soruyu grafiğe göre cevaplayınız. cevaplayınız. 5. 15 ºC de 250 gram su ile hazırlanan doygun çözeltinin sıcaklığı 10 ºC ye düşürüldüğünde çökme olmaması için kaç g. Su eklenmelidir? 1. 10 ºC de 250 gram su ile hazırlanan doygun çözeltinin sıcaklığı 25 ºC ye çıkarıldığında doymuş olabilmesi için kaç gram su buharlaştırılmalıdır? A) 250 B) 200 C) 150 D) 100 E) 50 A) 200 B) 150 C) 100 D) 50 E) 25 6. 15 ºC de hazırlanan 350 gram doymuş çözeltinin sıcaklığı 5 ºC ye düşürülürse kaç gram madde çöker? 2. 15 ºC de 625 gram doygun çözelti içerisinde kaç gram çözünmüş halde madde vardır? A) 100 B) 75 C) 50 D) 25 E) 10 A) 125 B) 100 C) 75 D) 50 E) 25 7. 5 ºC de hazırlanan 660 gram doymuş çözeltinin sıcaklığı 15 ºC ye çıkarıldığında doymuş olabilmesi için kaç gram madde eklenmelidir? 3. 15 ºC de 500 gram su ile hazırlanan doygun çözeltinin sıcaklığı 10 ºC ye düşürüldüğünde çökme olmaması için kaç g. Su eklenmelidir? A) 300 B) 240 C) 180 D) 120 E) 60 A) 750 B) 500 C) 250 D) 125 E) 75 8. 10 ºC de hazırlanan 240 gram doymuş çözeltinin sıcaklığı 5 ºC ye düşürüldüğünde çökme olmaması için kaç g. Su eklenmelidir? 4. 25 ºC de hazırlanan 600 gram doygun çözeltinin sıcaklığı 10 ºC ye düşürüldüğünde kaç gram madde çöker? A) 400 B) 200 C) 100 D) 50 E) 40 A) 200 B) 160 C) 120 D) 80 E) 40