mali ÇÖZÜM 171 GEL R VERG S NDE TEVK F YOLUYLA KES LEN VERG LER LE GEÇ C VERG N N MAHSUP VE ADES fiibli GÜNEfi * I- G R fi G elir Vergisi Kanununun 121 maddesinde; beyannamede gösterilen gelire dahil kazanç ve iratlardan Gelir Vergisi Kanununa göre kesilmifl bulunan vergilerin, beyanname üzerinden hesaplanan gelir vergisine mahsup edilece i, mahsubu yap lan miktar n gelir vergisinden fazla olmas halinde aradaki fark n vergi dairesince mükellefe bildirilece i ve mükellefin tebli tarihinden itibaren bir y l içinde müracaat üzerine kendisine red ve iade olunaca belirtilmifltir. adesi gereken vergiler ile ilgili olarak düzenleme yapma konusunda 5035 say l Kanunla Maliye Bakanl na yetki verilmifl olup, bu çerçevede yay mlanan 252 seri numaral Gelir Vergisi Genel Tebli inde 1 de konuya iliflkin aç klamalar yap lm flt r. II- BEYANNAME ÜZER NDEN HESAPLANAN VERG YE MAHSUP VE KALAN KISMIN ADES Y ll k beyanname ile beyan edilen gelir vergisi üzerinden hesaplanan vergiden y l içinde tevkif yoluyla kesilen vergiler mahsup edilir. Mahsup iflleminin yap labilmesi için, tevkif yoluyla kesilen verginin beyannameye dahil edilen gelir veya kazanca iliflkin olmas gerekmektedir. Bu durumda gelir veya kazanç türünün bir önemi bulunmamakta olup, mükelleflerin kendilerinden yap lan vergi tevkifat ile ilgili olarak kesintiyi yapan vergi sorumlular n n ad -soyad * Vergi Denetmeni 1 06.04.2004 tarih ve 25425 say l Resmi Gazetede yay mlanm flt r.
172 mali ÇÖZÜM veya unvan n, ba l oldu u vergi dairesini ve vergi kimlik numaralar n, kesintiye esas al nan brüt tutarlar, kesilen vergileri ve kesinti yap lan dönemleri gösteren bir tabloyu y ll k beyannamelerine eklemeleri yeterli olacakt r. A) Mahsuben ade Tevkif yoluyla kesilen vergilerin y ll k beyannamedeki mahsuplar sonunda kalan k sm n n di er vergi borçlar na mahsup talebi; ß tutar na bak lmaks z n, ß inceleme raporu ve teminat aran lmadan yerine getirilir. Mahsup talebinin dilekçe ile yap lmas ve y l içinde yap lan tevkifatlara iliflkin listenin dilekçe ekinde yer almas gerekmektedir. Ortaklar, orta olduklar adi ortakl k veya kollektif flirketlerin müteselsilen sorumlu olduklar vergi borçlar na da mahsuben iade talebinde bulunabilirler. Mahsuben iade ifllemi, aranan tüm belgelerin tamamlanmas kofluluyla, y ll k gelir vergisi beyannamesinin verildi i tarih itibariyle yap lacakt r. Bu tarihten itibaren mükelleflerin mahsubunu talep ettikleri vergi borçlar için gecikme zamm uygulanmaz. Mükellefin muaccel hale gelmifl vergi borcunun bulunmamas halinde, iade alaca n n sonraki dönemlerde muaccel hale gelecek vergi borçlar na mahsubu mümkündür. Mahsup taleplerinin yerine getirilmesinde, zamanafl m hükümleri (VUK madde 114 ve 126) göz önünde bulundurulur. B) Nakden ade Nakden iade taleplerinin dilekçe ile yap lmas flartt r. Tevkif yoluyla kesilen vergilere iliflkin nakden iade edilecek tutar n 10.000 YTL yi geçmemesi halinde iade talebi, y l içinde yap - lan tevkifatlara iliflkin tablo ile birlikte; ß Ücret ve gayrimenkul sermaye irad na iliflkin olmas halinde ücretlere iliflkin olarak iflveren taraf ndan verilen ve kesintinin yap ld n gösteren yaz n n, gayrimenkul sermaye irad na iliflkin olarak kira kontrat n n, ß Menkul sermaye irad na iliflkin olarak kesintiyi yapan bankalar, özel finans kurumlar, arac kurumlar ve di- er kurumlar taraf ndan düzenlenen ve vergi kesintisinin yap ld n gösteren belgenin, ß Serbest meslek kazanc na iliflkin olarak vergilerin sorumlu ad na tahakkuk etti ini gösteren ilgili saymanl k yaz s n n, ß Ticari kazançlar ve zirai kazançlara iliflkin olarak tevkif yoluyla kesilen vergilerin vergi sorumlusu taraf ndan ilgili vergi dairesine ödenmifl oldu una iliflkin belgenin
mali ÇÖZÜM 173 ilgili kurumca onaylanan bir örne inin dilekçeye eklenmesi kofluluyla inceleme raporu ve teminat aranmaks - z n yerine getirilir. Nakden yap lacak iade taleplerinin 10.000 YTL yi aflmas halinde, 10.000 YTL yi aflan k s m vergi inceleme raporuna göre iade edilir. 10.000 YTL ye kadar olan k s m ise, teminat aranmaks z n ve inceleme raporu beklenmeksizin iade edilir.(dilekçe ve eki belgelerin verilmesi kofluluyla). Teminat gösterilmesi halinde inceleme sonucu beklenmeksizin iade yap - l r. Nakden iade talebinin 100.000 YTL ye kadar olan k sm, yeminli mali müflavirce düzenlenecek tam tasdik raporu uyar nca iade edilir. ade talebinin 100.000 YTL yi aflan k sm n n iadesi her halükarda vergi inceleme raporu sonucuna göre yerine getirilir. Genel ve katma bütçeli idarelere, il özel idarelerine, belediyelere, köylere ve sermayelerinin en az %51 veya daha fazlas bu kurumlara ait iflletmelere yap lacak iadeler, gerekli belgelerin ibraz üzerine miktara bak lmaks z n inceleme raporu ve teminat aran lmadan yerine getirilir. Nakden iade edilebilir aflamaya gelen alaca n üçüncü flah slar n vergi borçlar na mahsubu talep edilebilir. III-TEVK F YOLUYLA KES LEN VERG LER N GEÇ C VERG YE MAHSUBU lgili dönemler halinde hesaplanan geçici vergiden varsa o hesap dönemi ile ilgili olarak daha önce ödenmifl geçici vergi ve geçici vergiye tabi kazançlarla ilgili olarak tevkif edilmifl vergiler mahsup edilmekte, mahsuptan sonra kalan tutar o dönem için ödenmesi gereken geçici vergi olmaktad r. Y ll k beyannamenin vergi bildirimi tablosunda yer alan geçici vergiye iliflkin sat rda, beyannamenin ilgili oldu u geçici vergi dönemlerinde ödenen geçici vergi tutar (ilgili geçici vergi beyannamelerinin ödenecek geçici vergi sat r nda yer alan tutarlar toplam ) gösterilir. Y ll k beyannamenin vergi bildirimi tablosunun kesinti yoluyla ödenen vergiler sat r nda ise, o y l içinde tevkif yoluyla kesilen vergilerin tamam (geçici vergiden mahsubu yap lan tevkifat tutarlar dahil) gösterilir. Y ll k beyanname üzerinden hesaplanan vergiden, yukar da sözü edilen geçici vergi tutar ile y l içinde tevkif yoluyla kesilen vergilerin tamam mahsup edilir, kalan tutar tevkif yoluyla kesilen vergilerin di er vergi borçlar na mahsubu ve nakden iadesi kurallar çerçevesinde red ve iade edilir.
174 mali ÇÖZÜM IV-GEÇ C VERG N N MAHSUBU VE ADES Üçer ayl k dönemler halinde tahakkuk ettirilerek tahsil edilen geçici vergi, y ll k beyanname üzerinden hesaplanan gelir vergisinden mahsup edildikten sonra mahsup edilemeyen tutar mükellefin di er vergi borçlar na mahsup edilir. Bu mahsuplara ra men kalan geçici vergi tutar o y l n sonuna kadar yaz l olarak talep edilmesi halinde mükellefe red ve iade edilir.(gvk mük.120.madde ). Y ll k beyanname üzerinden hesaplanan gelir vergisinden ilgili hesap dönemine iliflkin geçici vergi dönemlerinde ödenen geçici vergi mahsup edilir. Mahsup iflleminin yap labilmesi için, tahakkuk ettirilmifl geçici verginin ödenmifl olmas gerekmektedir. Geçici vergi dönemleri itibariyle tahakkuk ettirilmifl, ancak ödenmemifl bulunan geçici verginin y ll k beyanname üzerinden hesaplanan gelir vergisinden mahsup edilmesi mümkün de ildir. Tahakkuk ettirilmifl ancak ödenmemifl olmas dolay s yla y ll k beyanname üzerinden hesaplanan vergiden mahsup imkan bulunmayan geçici vergi tutarlar terkin edilir. Terkin edilen geçici vergi tutar için vade tarihinden terkin edilmesi gereken tarih olan y ll k beyannamenin verilmesi gereken kanuni sürenin bafllang ç tarihine kadar gecikme zamm uygulan r. Ödenen geçici vergi tutar n n, geçici verginin ilgili oldu u döneme iliflkin olarak verilen beyanname üzerinden hesaplanan gelir veya kurumlar vergisinden fazla olmas halinde, mahsup edilemeyen tutar mükellefin di er vergi borçlar na mahsup edilir. Mahsup iflleminin yap labilmesi için yaz l baflvuru flart aranmaz. Söz konusu mahsup ifllemi 6183 say l Kanunun 47 nci maddesi hükmü de dikkate al narak ilgili vergi dairesince re sen yap l r. Mahsup ifllemi y ll k beyannamenin verildi i tarih esas al narak yerine getirilir. Mahsubu yap lacak vergi borçlar için vade tarihinden, y ll k beyannamenin verildi i tarihe kadar gecikme zamm uygulan r.(bu tarihten sonra vergi borcu için gecikme zamm uygulanmaz.). Mahsup sonucu iadesi gereken miktar n bulunmas ve bu tutar n beyannamenin ilgili tablosuna yaz lm fl olmas mükellefçe yaz l olarak yap lm fl iade talebi olarak kabul edilir. Y ll k beyannamenin ilgili tablosunda/sat - r nda gösterilmeyen geçici verginin mahsuben veya nakden iade edilebilmesi için o y l n sonuna kadar yaz l olarak baflvurulmas gerekir. Geçici verginin gerek mahsuben gerekse nakden iadesinde herhangi bir tutar s n rlamas olmay p, geçici verginin ödenmifl olmas yeterlidir. Geçici vergiye iliflkin iade taleplerinde teminat ve inceleme raporu aranmaz.
mali ÇÖZÜM 175 V-GEL R VERG S LE LG L OLARAK FAZLA VE YERS Z TAS L ED LEN VERG LER N ADE filemler Nakden veya mahsuben tahsil edilen ancak fazla veya yersiz olarak tahsil edildi i anlafl lan vergilerin iade ve mahsup ifllemlerinde, düzeltmeye dayanak teflkil edecek belgeler ile bu ifllemlere ait usul ve esaslar belirleme konusunda Maliye Bakanl yetkili k l nm flt r.(vuk 120) Fazla veya yersiz olarak vergi tahakkuk ettirilmesine neden olan vergi hatas n n düzeltilmesi halinde, vergi hatas nedeniyle fazla olarak tahakkuk ettirilmifl verginin ödenmifl olmas flart yla, verginin mükellefe iadesi gerekmektedir. Vergi borçlar na mahsup talebi halinde bu talebin bir dilekçe ile vergi dairesine bildirilmesi gerekmektedir. Düzeltme ifllemi ile iade iflleminin ayn vergi dairesi taraf ndan gerçeklefltirilmesi durumunda iade ifllemi için dilekçe d fl nda ayr ca bir belge ibraz na gerek yoktur. Vergi dairelerinin farkl olmas halinde hata nedeniyle fazladan tahakkuk etmifl olan verginin ödendi ini gösteren belgenin ibraz gereklidir. Mahsubu talep edilen vergi borçlar için, mükellefin vergi hatas n n düzeltilmesini ilgili vergi dairesine dilekçe ile haber verdi i tarih itibariyle mahsup ifllemi yap lm fl say l r ve mahsubu talep edilen vergi borçlar için bu tarihten itibaren gecikme zamm hesaplanmayacakt r. VI-SONUÇ Yukar da yap lan aç klamalarda ayr nt l olarak belirtildi i üzere, mükelleflerin beyannamede gösterilen gelire dahil kazanç ve iratlardan Gelir Vergisi Kanununa göre kesilmifl bulunan vergilerin, beyanname üzerinden hesaplanan gelir vergisine mahsup edilememesi durumunda, mahsup edilemeyen k s m mükellefe iade edilecektir. Ayn flekilde, mükelleflerce ödenen geçici vergiler, y ll k beyanname üzerinden hesaplanan gelir vergisinden mahsup edildikten sonra mahsup edilemeyen tutar mükelleflerin di er vergi borçlar na mahsup edilir. Bu mahsuplara ra men kalan geçici vergi tutar o y l n sonuna kadar yaz l olarak talep edilmesi halinde mükelleflere iade edilecektir. KAYNAKÇA -Beyanname Düzenleme Klavuzu (2006), stanbul : HUD Yay nlar -K z lot,fi., fienyüz D., Tafl M., Dönmez, R.(2007) Vergi Hukuku, Ankara:Yaklafl m Yay nlar -fienyüz, Do an (2007), Türk Vergi Sistemi Ankara : Yaklafl m Yay nlar -T.C. Yasalar, Gelir Vergisi Kanunu, Ankara : [yayl. -T.C. Yasalar, Vergi Usul Kanunu, Ankara : [yayl.]
176