GÜLPINAR DERGĠSĠ (ĠNCELEME-ĠNDEKS) Dr. Salih OKUMUġ Mehmet Nuri PARMAKSIZ Sabit BAYRAM Zinde Yayınevi ĠSTANBUL 2012
Gülpınar Dergisi (Ġnceleme-Ġndeks) Dr. Salih OKUMUŞ Mehmet Nuri PARMAKSIZ Sabit BAYRAM ISBN: Kapak Tasarımı: Baskı-Cilt: Zinde Matbaa İkinci Matbaacılar Sitesi 2NC3 Topkapı / İstanbul Tel: 0212 5341726 1.Baskı : İstanbul 2012 Baskı Adedi: 500 Zinde Yayınları Fevzi Paşa Cad. Aktar Kerim Sk. No:23-2 Edirnekapı-İstanbul
Dr. SALĠH OKUMUġ, 1968 yılında Pazar da (Rize) doğdu. Ġlk ve orta tahsilini aynı Ģehirde tamamladı. 1992 yılında Trakya Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümünü bitirdi. 1995 yılında aynı üniversitesinin Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalında Emin Nihad Bey ve Müsameret-nâme adlı çalıģmasıyla Yüksek Lisans eğitimini, 1999 yılında da Çağdaş Azerbaycan Şairi Memmed Araz (Hayatı, Edebi Kişiliği ve Eserleri) adlı tez çalıģmasıyla da doktora eğitimini tamamlayarak doktor unvanını aldı. 1993 yılında Karadeniz Teknik Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümüne AraĢtırma Görevlisi olarak atandı. 1998-1999 yıllarında Afyon Kocatepe Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümünde AraĢtırma Görevlisi olarak çalıģtı. 1992-93 ve 96 yıllarında Azerbaycan a gitti. Burada Baku Devlet Üniversitesi Halk Tasarrufatını Ġdare Etme Enstitüsü ile Azerbaycan El Yazmaları Enstitüsünde misafir öğretim elemanı olarak çalıģtı. 2004 yılında Manchester Üniversitesinde yapılan Türk Dünyası Edebiyatları ve Örnek Metinler adlı projede görev aldı. 2000 yılında Ondokuz Mayıs Üniversitesi Ordu Fen-Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümünde Yrd.Doç.Dr. unvanıyla göreve baģladı. Burada kurucu bölüm baģkanlığı enstitü müdürlüğü yaptı. Halen Ordu Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesinde Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü nde Öğretim Üyesi olarak çalıģmaktadır. OkumuĢ un Elmas Yıldırım, Müsâmeret-nâme, Memmed Araz, Cumhuriyet Dönemi Ordulu Şairler Antolojisi, Gülpınar Dergisinde Edebi Porteler ve Tanzimat Hikâye ve Romanlarında İstanbul Esnafları isimli altı kitabı ile gazete, dergi ve ansiklopedilerde yayımlanmıģ çok sayıda yayını bulunmaktadır. OkumuĢ, evli ve bir kız çocuğu babasıdır.
Mehmet Nuri PARMAKSIZ, 1974 te Ġstanbul da doğdu. Ġlk, orta ve lise tahsilini Ġstanbul da tamamladıktan sonra, Gazi Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı bölümünden mezun oldu. Yurdun çeģitli okullarında edebiyat öğretmeni olarak çalıģtı. ġiir üzerine yazdığı makaleleri ve Ģiirlerini farklı dergilerde yayımlandı. ÇeĢitli toplantılarda, ġiir Estetiğimiz ve ġiirde Olması Gerekenler üzerine tebliğler sundu. Türk ġiirine ve Kültürüne Hizmet Ödülü ile Ahmet Tufan ġentürk Türk ġiiri Hizmet Ödülü ne lâyık görüldü. Bir dönem Mamak ġiir Okulu'nda ġiir Yazım Teknikleri üzerine dersler verdi. Birçok Belediye için Ģiir-edebiyat ve kültür konulu söyleģi ve programlar hazırladı. 2011 yılında TRT Belgesel de yayınlanan Canlı Yayınlar Odası adlı programın kültür-sanat danıģmanı olarak görev yaptı. Mahşerin Esrarı adlı roman, Mektuplarıyla Cahit Sıtkı, Türk Edebiyatında Ağıt Yakma Geleneği ve Ağıt-Destanlar, Şiir- Kültür ve Edebiyata Dâir Denemeler, Esere Saygılı, Korsana Karşıyız-Slogan ve Logo Yarışması ve Türkiye de ve Dünyada Telif Hakları adlı inceleme, Kelebek Ömrü ve Kelebek Ömrü ve Süveydâ ya Mektuplar adlı Ģiir, Mogan Şiir Akşamları, Mogan Şiir Akşamları ve Anne Konulu Şiirlerden Seçmeler adlı üç antoloji eseri bulunmaktadır. 2006 yılından itibaren Türkiye Polis Radyosu nda Gönül Köprüsü, Kültür Köprüsü ve Ġmbikten Damlalar adlı Ģiir-edebiyat ve sanat programlarını hazırlayıp sunmaktadır. Ayrıca Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü nde Halk Edebiyatı alanında mastır yapan Parmaksız, 2010'da ĠLESAM Genel BaĢkanı olarak seçildi. Hâlen bu görevi sürdürmektedir.
SABĠT BAYRAM, 1974 yılında Ġstanbul da doğdu. Ġlk ve orta öğrenimini aynı Ģehirde tamamladı. 2003 yılında Boğaziçi Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümünü bitirdi. 2012 yılında Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı / Yeni Türk Edebiyatı Bilim Dalında Güzide Gülpınar Taranoğlu nun Hayatı, Sanatı ve Eserleri adlı çalıģmasıyla yüksek lisans eğitimi tamamladı. Bayram ın Gülpınar Dergisinde Edebi Portreler adlı bir kitabı ve çeģitli dergilerde yayımlanan makale ve tanıtım yazıları bulunmaktadır. Bayram, 2003-2008 yılları arasında Giresun da özel kurumlarda Türk Dili ve Edebiyatı öğretmenliği yaptı. 2011 yılında, Bayburt Üniversitesi nde Türk Dili ve Edebiyatı okutmanlığı görevinde bulundu. Bayram, halen Ordu da özel bir kurumda, Türk Dili ve Edebiyatı öğretmenliği yapmaktadır.
ĠÇĠNDEKĠLER ÖN SÖZ....... 9 GĠRĠġ.... 11 I. BÖLÜM: ġekġl, MUHTEVA VE YAZAR KADROSU BAKIMINDAN GÜLPINAR DERGĠSĠ... 17 1. Gülpınar Dergisinin ġekil Özellikleri. 18 1.1. Gülpınar Dergisinin Kimlik Bilgileri 18 1.2. Kapak Kompozisyonu. 20 1.3. Sayfa Yapısı.. 21 1.4. Dizgi ve Baskı Tekniği. 21 1.5. Fotoğraf ve Desen. 22 2. Gülpınar Dergisinin Muhteva Özellikleri... 23 2.1. ġiir. 25 2.2. Dil ve Edebiyat Yazıları... 27 2.3. Bilimsel Yazılar 31 2.4. Özel Sayılar ve Ekler 32 2.5. Ġlanlar 33 2.6. YarıĢmalar 34 3. Gülpınar Dergisinin Yazar Kadrosu 35 II. BÖLÜM: GÜLPINAR DERGĠSĠNDE YAYIMLANAN ÜRÜNLERĠN BĠBLĠYOGRAFYASI 45 SONUÇ...357 KAYNAKÇA...361
ÖN SÖZ Cumhuriyet sonrası fikir ve edebiyat tarihimizin ana kaynakları arasında süreli yayınlar çok önemlidir. Fakat bugüne kadar yapılan çalıģmalarda birçok mecmua ve gazete göz ardı edilmiģtir. Bu çalıģma, Türkiye nin uzun ömürlü dergilerinden biri olan Gülpınar ın sistematik açıdan incelenmesini amaçlamaktadır. Bu tür çalıģmaların, Gülpınar gibi Türk edebiyatına katkısı olan dergilerin tanıtımında önemi bir paya sahip olduğu kanaatindeyiz. Gülpınar Dergisi (Ġnceleme-Ġndeks) adlı çalıģmamızda, derginin 1976 2005 yıllarına ait (1 349) sayılarını esas aldık. Bazı bölümlerde, özellikle konuya açıklık getirmek için baģka kaynaklara baģvuru gereğini duyduk. ÇalıĢmamız giriģ, sonuç ve kaynakça hariç iki ana bölümden oluģmaktadır. ÇalıĢmanın giriģ bölümünde Tanzimat tan günümüze Türkiye deki dergicilik faaliyetlerine değindik. Ayrıca derginin çıkıģ hikâyesi ve amacıyla Türk edebiyatındaki yeri ve önemine yer verdik. Birinci bölüm, ġekil, Muhteva ve Yazar Kadrosu Bakımından Gülpınar Dergisi baģlığını taģır. Bu bölümde dergiyi Ģekil, muhteva ve yazar kadrosu bakımından inceledik. ġekil açısından derginin kimlik bilgileri, kapak kompozisyonu, sayfa yapısı, dizgi ve baskı tekniği ile fotoğraflar ve desenler üzerinde durduk. Muhteva bakımından dergide yer alan Ģiirler, dil ve edebiyat yazıları, bilimsel yazılar, özel sayılar, ekler, dergideki ilanlar ile derginin düzenlediği yarıģmaları ele aldık. Yazar Kadrosu açısından ise, dergiye yazıları ve Ģiirleriyle sürekli katkıda bulunan kiģilere yer verdik. Özellikle, derginin sahibi, kurucusu ve baģyazarı Güzide Taranoğlu nun hayatı, sanatı ve eserlerini kapsamlı Ģekilde okuyucuya sunduk. Son olarak, Gülpınar dergisinin tüm sayılarında yer alan önde gelen yazar ve Ģairleri, konu baģlıkları altında sıraladık. Derginin ikinci bölümü Gülpınar Dergisinde Yayımlanan Ürünlerin Bibliyografyası baģlığını taģır. Bu bölümde dergide yayımlanan tüm ürünlerin bibliyografyasını alfabetik olarak yazarın soyadını esas alarak vermeye çalıģtık. Bu bölümün hazırlanmasındaki önemli katkıları nedeniyle bilhassa Mehmet Nuri Parmaksız a teģekkür etmek yerinde olacaktır.
Güzide Taranoğlu, 2010 yılında tüm belgelerini, kitaplarını, dergilerini telif haklarıyla birlikte Emlak Bankalılar Sağlık ve Sosyal YardımlaĢma Vakfı TEVAK a bağıģlamıģtır. ÇalıĢmamız esnasında, vakfın arģiv kayıtlarından sıkça yararlandık. Bu nedenle TEVAK Yönetim Kurulu BaĢkanı A. Kemal Ökçün, Yönetim Kurulu BaĢkan Yardımcısı H.Cahit Barutçu ve Yönetim Kurulu üyeleri Muhittin Güreli, M. Ġlker Genç, Kenan Doğanyiğit, Hüseyin Çelebi ye ve çalıģmaları ile bizlere yardımcı olan Vakıf Müdürü AyĢen Güçler e ayrıca teģekkür ederiz. Umuyoruz ki, bu çalıģma, Türk edebiyatına önemli katkılar sunmuģ olan Gülpınar'ın unutulmasına mani olur ve bu alanda çalıģacak kiģiler için yeni bir kaynak oluģturur. Dr. Salih OkumuĢ / Sabit Bayram
GĠRĠġ Dergiler, kültür aktarımı sağlayan süreli yayınlardır. Magazin, periyodik, mecmua, mevkute gibi terimlerle de anılan süreli yayınlar (Tonta, 2006:16), Siyaset, bilim, sanat gibi çeģitli alanlarda genellikle düģünsel yazıların yer aldığı, belirli aralıklarla çıkarılan yayım araçlarıdır. (Özkırımlı, 2004:383). Birçok alanda farklı yazıların bulunduğu, fikir ve düģünce tartıģmalarının yapıldığı bu yayınlar, kültür sanat ve fikir hayatımızda önemli bir yere sahiptir. Bu yayınlar sayesinde kültür, edebiyat ve sanat hayatının her evresi kolayca takip edilebilir. Bilindiği üzere Türk edebiyatına roman, tiyatro, makale, tenkit gibi yeni türler Tanzimat la birlikte girer. Bu yeni türler, gazete ve süreli yayınların katkılarıyla geniģ halk kitlelerine ulaģır. Türkiye'de yayımlanan ilk dergi 1795'te Fransızlar tarafından basılan Bulletin de Nouvelles'dir. 1796 da 15 günde bir yayımlanan Gazette Française de Constantinople, Türkiye'de çıkarılan ilk gazete unvanını almaktadır ve o da Fransız menģelidir 1. Türkçe yayımlanan ilk dergi 1850 de Türkçe ve Fransızca çıkarılan Vekayi-i Tıbbıye dir. Ġkinci dergi ise Temmuz 1862 de çıkarılan Mecmua-i Fünun dur. Bunlar bilim ve tıp konulu dergilerdir. 1860 lı yılarda yayımlanan Mir at, Ceride-i Askeriye, Mecmua-i Ulum ve Tuhfet ül Tıbb gibi dergiler benzer niteliktedir. 1870 e kadar gazetelerin edebiyatla ilgili bazı materyallere yer vermeleri nedeniyle sadece edebiyatı konu edinen dergilere rastlanmaz. Bu tarihten sonra çıkarılan Hazine-i Fünun, Servet-i Fünun, Mektep, Malumat, Ġçtihat, Resimli Kitap, Genç Kalemler, Türk Yurdu, Bilgi Mecmuası, Yeni Mecmua, Hisar, Varlık ve Dergâh gibi edebiyat ağırlıklı dergiler süreli yayınlar açısından son derece önemlidir. Dergicilik açından asıl geliģme 1923 ten sonra olur. Yeni bir devletin kurulduğu bu yıllar, sosyal ve toplumsal değiģimlere de sahne olur. Bilhassa dil, tarih ve kültür alanındaki yeni giriģimlerin dergiciliğin geliģmesinde rolü büyüktür. II. Dünya SavaĢı na kadar dergilerdeki iyimser hava, savaģla birlikte değiģmeye baģlar. Buna rağmen bu dönem dergilerinin çoğu hümanisttir. Varlık, Yeditepe, Yeni Ufuklar, Yenilik, Papirus, Mavi gibi devrin önemli dergilerinde 1 http://tr.wikipedia.org/wiki/süreli_yayınlar
Gü lp ınar Dergisi ( Ġn c elem e - Ġn d ek s) 12 ilericilik ve sanat yan yana, iç içe yürür. 1965 den sonra bilhassa Yeni Gerçek, Yeni Adımlar, Militan gibi dergilerde ideoloji ön plana çıkar. Ağırlıklı olarak dünyanın değiģtirilmesi özlemi, kuģak kavgası, dil devrimi, halka yöneliģ, BatılılaĢma ve uygarlık sorunları iģlenir.(özkırımlı, 2004:383-386). Gülpınar dergisi, 1976-2005 yılları arasında yayımlanan aylık fikir, sanat, edebiyat ve Ģiir dergisidir. Bu yıllarda Türkiye ve dünyada yaģanan birçok siyasi geliģme, dönemin dergilerinin birçoğunda siyasi ve edebi tartıģmalara neden olur. Gülpınar, bu tür tartıģmalara girmez. Bu manada, çok popüler bir dergi olmamasına rağmen isimsiz birçok Ģair ve yazarın edebiyat dünyasına kazandırılması bakımından önemli bir görev üstlenir. 1954 yılından itibaren basın dünyasına Fevzi Boztepe nin Ankara da çıkardığı Medeniyet gazetesi 2 ile adım atan Güzide Taranoğlu, kısa bir süre de Tokat gazetesinde baģmakale yazarlığı yapar. Taranoğlu, 1970 ten itibaren Tanin gazetesinde sanat sayfaları düzenler. Bu vesile ile Türkiye nin dört bir yanından birçok isimsiz Ģairle tanıģma olanağı bulur. Bahçe Dergisi ni yeniden çıkaran grubun içinde yer alır. 3 Bu onun için ilk dergicilik deneyimi olur. (Bayram, 2012:672-673). Gülpınar ın çıkıģ hikâyesi birçok dergiden farklıdır. Taranoğlu, eģi Bilal Taranoğlu 4 ve Enver Tuncalp in ısrarlarıyla bir dergi çıkarmaya karar verir. Kısa bir dergicilik deneyimi olmasına rağmen bir derginin nasıl oluģturulacağına dair herhangi bir fikri yoktur. Tuncalp in rehberliği, teģviki ve teminatıyla Gülpınar dergisi Mayıs 1976 da yayın hayatına baģlar. Aylık yayımlanan derginin yazı iģleri ve yönetim müdürlüğü görevlerinde Enver Tuncalp in ismi 2 Güzide Taranoğlu, Medeniyet Gazetesinin Samsun muhabirliği görevine getirilir. 3 Öğrencilik yıllarında Bahçe Dergisi ni çıkaran Abdullah Satoğlu, Hüseyin Yurdabak, Erdoğan Ünver gibi isimler dergiyi yeniden çıkarmaya karar verir. Enver Tuncalp ve Güzide Taranoğlu nu da derginin kadrosuna katarak dergiyi sadece yirmi sekiz sayı yayımlayabilirler. Sabit Bayram, Güzide Taranoğlu ile Özel Mülakat-1. Ankara Haziran 2011 4 Bilal Taranoğlu, Güzide Taranoğlu nun eģidir. Zengin bir aileden gelen Bilal Taranoğlu, aslen Ordu nun Gülyalı ilçesindendir. Asıl mesleği doktorluktur. Sağlık MüfettiĢliği ve Belediye BaĢkanlığı gibi görevlerde bulunur. Ayrıca Adalet Partisi nden 15 ve 16. dönemlerde Ordu milletvekili seçilir. Taranoğlu, 2005 yılında Ankara da vefat eder.
13 Salih OKUMUġ Mehmet Nuri PARMAKSIZ Sabit BAYRAM bulunur. Ayrıca Tuncalp, derginin basımından dağıtılmasına kadar birçok iģle uğraģır. Güzide Taranoğlu, ancak ikinci seneden itibaren derginin bütün sorumluluğunu üzerine alır. Gönderilen yazıların seçimi, baskı, dizgi ve dağıtım iģleriyle bizzat ilgilenir, sadece derginin postalanmasında yardım alır.(okumuģ, Bayram, 2012:11) Güzide Taranoğlu, İlk Adımda baģlıklı yazısında derginin çıkıģ amacını Ģu Ģekilde dile getirir: Evvela Allah ın sonra saygıdeğer kıymetli sanatçı dostlarımız ve siz değerbilir sanatsever okuyucularımızın yardımlarına güvenerek yüce bir amacın peşinde yayın hayatına adım atmış bulunuyoruz. Ülkemizde büyük kabiliyet sahibi oldukları halde yoksulluk ve kimsesizlik nedeniyle kendini tanıtamamış, kenarda kalmış genç sanatçılara yardım amacıyla bu dergiyi çıkarıyoruz. Ömrüm boyu zevkle çabaladığım sosyal işlerin en kıvançlısı ve sevinçlisi sayıyorum bu görevi. Bir kutsal görev bildiğim bu amaca yönelik çalışmalarımda sizler dayancım ve güvencim olacaksınız. (Taranoğlu, 1976: 2). Derginin yönetim müdürü Enver Tuncalp, Gülpınar Çıkarken adlı yazısında derginin çıkartılma amacını; Türkiye de belirli, olumlu ve Milli bir edebiyat anlayışı ve çığırı etrafında bir kuşak yetiştirmek başta gelen arzumuzdur. Gülpınar, yedi değil on iki veren güldür. Katmerli katmerli dizeler, çekici, okşayıcı renk ve kokularıyla sizleri etkileyecektir. Sayfaları çevirdikçe kim bilir kaç dostunuza ve sevdiğinize kavuşacaksınız, hasret gidereceksiniz! Gönlünüzün, kalbinizin, kafanızın hasretini İşte Gülpınar bu mutlu amacı sağlayacak, bunu temine çalışacak. (Tuncalp, 1976: 3). diyerek özetler. Aynı yazıda ileride bu derginin geliri ile bir vakıf kurulacağından ve bazı hayır iģlerinin yapılacağından bahsedilse de vakıf kurulmasına yönelik herhangi bir çalıģmaya rastlanmamıģtır. (Tuncalp, 1976: 3). Gülpınar, kültür ve sanat adına hizmet gayesiyle çıkarılır. Paraya önem vermez. Herhangi bir kâr amacı
Gü lp ınar Dergisi ( Ġn c elem e - Ġn d ek s) 14 güdülmediğinden dergi parayla da satılmaz 5. Sadece abonelere gönderilir. Ġlk sayısı 1000 adet basılan dergi, sadece dostlara ve tanıdıklara gönderilir. Derginin abone sayısı, 349 sayı boyunca en fazla 78, en az 42 kiģi olur. ( Parmaksız, 2008: 34 41). Dergi, hiçbir özel ya da tüzel kurumdan yardım almaz. Bazı kurumlardan reklam alınsa da bunların getirisi çok az azdır. Derginin bütün harcamaları Bilal Taranoğlu tarafından karģılanır. Gülpınar dergisinin odak noktasını Ģiirler oluģturur. Dil ve edebiyata dair birçok makalenin yanında baģta sağlık olmak üzere turizm, eğitim, müzik, felsefe gibi muhtelif alanlarda da yazılar bulunur. Güzide Taranoğlu, dergiye kabul ettiği yazılar için belli ölçütler koyar. Derginin Selam adlı köģesinde: İçinde müstehcenlik bulunan, ideolojileri işleyen yazı ve şiire yer vermek arzusunda değilim. Genç yazarlar henüz şiir hevesine adım attıkları ilk dakikalarında ilk işleri istemedikleri kimselere taşlama yazma oluyor, onlara veryansın ediyorlar. Sanıyorlar ki yazdıkları hemen yayımlanacak ve kendileri bir polemiğe girecek. (Taranoğlu, 1989:3). diyerek derginin yayın politikasına iliģkin kriterlerden bahseder. Dergide devrin önemli Ģahsiyetlerinin yanında tanınmamıģ birçok isimle karģılaģmak mümkündür. Ġsimsiz yazar ve Ģairlerin çokluğu dikkat çeker. Derginin çıkıģ amacına da uygun olan bu durum, genellikle kabiliyet sahibi olmalarına rağmen yoksulluk ve kimsesizlik nedeniyle adını duyuramamıģ, kenarda kalmıģ gençlerin tanıtılmasına hizmet eder. (Taranoğlu, 1982:3) Bu tür gençlere yardım edileceği ve derginin yazar kadrosunun da yazı gönderen bu gençlerden oluģturulacağına iģaret edilir. (Taranoğlu, 1976:3). Derginin 349 sayısı incelendiğinde, bu amacın pratiğe yansıtıldığı görülür. Dergide, 1848 farklı yazar ve Ģair görülmektedir. Her ne kadar isimsiz yazar ve Ģairlerin çokluğu dikkat çekse de çekirdek bir kadronun bulunduğu da dikkatlerden kaçmaz. Gülpınar ın çekirdek kadrosunu, dergiye sürekli yazı gönderenler oluģturur. Derginin edebi muhitinde dikkati çeken en önemli isim kuģkusuz derginin kurucusu 5 Derginin kapağında Bu derginin hiçbir yerde satıģı yoktur. Sadece abonelere gönderilir. ibaresi vardır.
15 Salih OKUMUġ Mehmet Nuri PARMAKSIZ Sabit BAYRAM Güzide Taranoğlu dur. Enver Tuncalp, RüĢtü Burlu, H. Fethi Gözler, Burhan Sadık Yalçın, Ahmet Ayberkin, Abdulkadir Güler, Abdullah Satoğlu, Ġbrahim Agâh Çubukçu, Ġsa Kayacan, Mualla Anıl, Hüsnü Yurdusev, Yılmaz Aybar ve Muhsin Durucan dergiye en çok yazı kazandıran isimlerdir. Dergi, Taranoğlu ailesinin maddi manevi destekleriyle 349 sayı boyunca hiç ara vermeden yayın hayatını sürdürür. Ancak 2005 yılında Bilal Taranoğlu nun vefatıyla sarsılan Güzide Taranoğlu, dergiyi kapatma kararı alır. 6 Derginin yaģatılması için dostlarının yaptığı ısrarlı yardım tekliflerine rağmen bu kararından vazgeçmez. Bilal Bey in vefatıyla adeta hayata küsen Taranoğlu, oğlu ġanser vasıtasıyla bütün resmi iģlemleri tamamlayarak dergiyi resmen kapatır. Kendi döneminde çıkan dergilere göre oldukça uzun soluklu olan Gülpınar ın son baskısı Mayıs 2005 tarihli 349. sayısıdır. 6 Güzide Taranoğlu, yaptığımız özel mülakatta Ben dergi ile ilgili hesap iģlerini bilmiyordum. O iģlerle hep Bilalciğim ilgilenmiģti. Bu konuda çocuklarıma ve baģkalarına da yük olmamak için dergiyi kapattım. Bilal i kaybetmenin acısını hala unutamadım. Tabi her Ģeyin bir sonu vardır, evet perdeyi kapattım ve bu kadarmıģ dedim. Gülpınar ı 30 yıl hiç aralıksız çıkardıktan sonra hakikaten perde kapandı. Bilal siz hiçbir Ģey düģünemiyorum. Bilal in yokluğu inanın beni periģan etti. sözleriyle dergiyi kapatma nedenlerini ifade eder. Güzide Taranoğlu ile Özel Mülakat-1. Ankara Haziran 2011
17 Salih OKUMUġ Mehmet Nuri PARMAKSIZ Sabit BAYRAM I. BÖLÜM: ġekġl, MUHTEVA VE YAZAR KADROSU BAKIMINDAN GÜLPINAR DERGĠSĠ Gülpınar, Ģekilsel bakımdan devrin dergilerinden farklılık göstermez. Güzide Taranoğlu, derginin kapak tasarımından yazıların düzenine kadar her Ģeyle tek baģına ilgilenir. Bu nedenle derginin Ģekilsel yönden oluģumunda onun imzasını görülür. Dönemin dergileri genellikle aynı kapak düzenini kullansa da Gülpınar da her yıl ön kapak kompozisyonunun değiģtiği görülür. Dahası her sayı farklı renkte neģredilir. Derginin sayfa sayılarında belirli bir tutarlılık yoktur. Ancak genellikle 30 ile 34 sayfa arasında değiģir. Dergide ayrıca Güzide Taranoğlu ve ailesinin fotoğraflarına da yer verilir. Gülpınar, aylık yayımlanan kültür, sanat, edebiyat ve Ģiir dergisidir. Ancak derginin ana eksenini Ģiirler oluģturur. ġüphesiz bunda derginin kurucusu ve sahibi Taranoğlu nun Ģair olmasının katkısı büyüktür. Hemen her sayıda, Ģiirlere ayrılan bölüm derginin yaklaģık yarısını oluģturur. Bu Ģiirlerden bir kısmı tanınmıģ Ģairlere aittir, ancak genellikle ismi duyulmamıģ genç Ģairlerin ürünlerine yer verilir. Ayrıca genç Ģairler için çok sayıda köģe oluģturulur. Gülpınar Ģiir ağırlıklı bir dergi olsa da dergide çok sayıda edebi Ģahsiyet incelemesi de bulunur. Bu incelemelerinin çoğu, ismi az duyulmuģ Ģair ve yazarlar üzerinedir. Bunlar, genellikle yüzeysel Ģekilde yapılmıģ olsa da, ilgili kiģileri edebiyat çevrelerine tanıtması bakımından önemlidir. Dergide Ģiir dıģında hikâye, röportaj ve biyografilere de yer verilir. Gülpınar yazar kadrosu bakımından devrin dergilerinden farklılık gösterir. Derginin daimi bir yazar kadrosu yoktur. Güzide Taranoğlu, dergiye gönderilen yazıların seçiminde tek sorumlu kiģidir. Derginin belirli bir yazar kadrosunun bulunmaması, derginin yayın politikalarının sadece Taranoğlu tarafından belirlenmesi, bazı kiģiler tarafından eleģtirilir. Ancak Taranoğlu kavga ortamından uzak durmak amacıyla böyle bir yol seçer. Her ne kadar dergi belirli bir yazar kadrosu belirlemese de, bazı isimler Ģiir ve yazılarıyla her sayıda yer alır. Dergi genç isimleri edebiyat dünyasına tanıtmak ve onlara yol göstermek amacıyla kurulduğundan, birçok yazar ve Ģairin ürünleri dergide yayımlanır. Bu da dergi de geniģ bir yazar kadrosunun oluģmasını sağlar.
Gü lp ınar Dergisi ( Ġn c elem e - Ġn d ek s) 18 1. Gülpınar Dergisinin ġekil Özellikleri: 1976-2005 yılları arasında yayımlanan Gülpınar, üç farklı matbaa tarafından basılır. Derginin kapak tasarımından iç düzenine kadar tüm yönleriyle Güzide Taranoğlu ilgilenir. ġekilsel bakımından derginin dönemindeki neģriyatlardan farklılık göstermediği görülür. 1.1. Gülpınar Dergisi nin Kimlik Bilgileri: Derginin tam künyesine ön kapağın arkasında, yani ikinci sayfada yer verilir. Sayfanın sol sütununda bulunan künyede, en üstte derginin adı büyük harflerle yazılıdır. Hemen altında sayı ve yıl; onun altında derginin kurucusu, sahibi ve sorumlusu ile yazı iģleri ve yönetim müdürü; bunların altında da idare yerinin adresi bulunur. Derginin yayın adresi ilk zamanlar Farabi 34/3 Çankaya-Ankara olarak gösterilirken daha sonraları Bahçelievler 4. Cadde 18/6 Emek- Ankara olarak değiģtirilir. Türk edebiyatının uzun soluklu neģriyatlarından olan Gülpınar dergisi, Mayıs 1976-Mayıs 2005 tarihleri arasında Ankara da Güzide Gülpınar Taranoğlu tarafından çıkarılır. Türk edebiyatında Toprak Ana olarak bilinen Taranoğlu, derginin hem kurucusu hem de imtiyaz sahibidir. BaĢlangıçta derginin yazı iģleri müdürü Enver Tuncalp tir. 13. sayıdan itibaren yazı iģleri müdürü olarak Taranoğlu nun küçük kızı AyĢe Serpil gösterilir. 7 Toplam 349 sayı ve 30 ciltten oluģan dergi, Eroğlu, Emel ve Üçbilek matbaaları tarafından basılır. ISSN numarası 1300 3208.28 dir. Gülpınar, yaklaģık otuz sene aralıksız yayımlanır. 349 sayının tamamı incelendiğinde derginin kimlik bilgilerine iliģkin Ģu tablo hazırlanabilir: 7 AyĢe Serpil Güzide Taranoğlu nun kızıdır. ġiir ve edebiyata yakınlığı olmamasına rağmen derginin yazı iģleri müdürü olarak gösterilir. Dergiye hiçbir katkısı bulunmayan AyĢe Serpil in sadece ismi kullanılır. Bu görevi de Güzide Taranoğlu üstlenir.
19 Salih OKUMUġ Mehmet Nuri PARMAKSIZ Sabit BAYRAM CĠLT Fiyat (TL cinsinden) Dizgi -Baskı 1 10 Eroğlu Matbaa Kapak Düzeni Çetin Selahattin Demircan Kurucu- Sahibi G.Taranoğlu Yazı ĠĢleri Müdürü Enver Tuncalp Yönetim Müdürü Enver Tuncalp 2 10 Eroğlu Matbaa Hasan Mumcu G.Taranoğlu Serpil Gökçe - Çetin Selahattin 3 12 Eroğlu Matbaa Demircan G.Taranoğlu Serpil Gökçe - 4 15 Emel Matbaacılık Zafer Tuncalp G.Taranoğlu Serpil Gökçe - 5 25 Emel Matbaacılık Çetin Selahattin Demircan G.Taranoğlu Serpil Gökçe - 6 50 Emel Matbaacılık - G.Taranoğlu Serpil Gökçe - 7 100 Emel Matbaacılık Zafer Tuncalp G.Taranoğlu Serpil Gökçe - 8 100 Emel Matbaacılık Zafer Tuncalp G.Taranoğlu Serpil Gökçe - 9 150 Emel Matbaacılık - G.Taranoğlu Serpil Gökçe - 10 200 Emel Matbaacılık - G.Taranoğlu Serpil Gökçe - 11 250 Üçbilek Matbaacılık Mustafa Ceylan G.Taranoğlu Serpil Gökçe - 12 300 Üçbilek Matbaacılık Mustafa Ceylan G.Taranoğlu Serpil Gökçe - 13 500 Üçbilek Matbaacılık Ġlhami Benek G.Taranoğlu Serpil Gökçe - 14 7200 Üçbilek Matbaacılık Güzide Taranoğlu G.Taranoğlu Serpil Gökçe - 15 12000 Üçbilek Matbaacılık Güzide Taranoğlu G.Taranoğlu Serpil Gökçe - 16 18000 Üçbilek Matbaacılık Güzide Taranoğlu G.Taranoğlu Serpil Gökçe - 17 2500 Üçbilek Matbaacılık Güzide Taranoğlu G.Taranoğlu Serpil Gökçe - 18 10000 Üçbilek Matbaacılık Güzide Taranoğlu G.Taranoğlu Serpil Gökçe - 19 120000 Üçbilek Matbaacılık Güzide Taranoğlu G.Taranoğlu Serpil Gökçe - 20 180000 Üçbilek Matbaacılık - G.Taranoğlu Serpil Gökçe - 21 250000 Üçbilek Matbaacılık - G.Taranoğlu Serpil Gökçe - 22 500000 Üçbilek Matbaacılık - G.Taranoğlu Serpil Gökçe - 23 1000000 Üçbilek Matbaacılık - G.Taranoğlu Serpil Gökçe - 24 2000000 Üçbilek Matbaacılık - G.Taranoğlu Serpil Gökçe - 25 6000000 Üçbilek Matbaacılık Güzide Taranoğlu G.Taranoğlu Serpil Gökçe - 26 7500000 Üçbilek Matbaacılık - G.Taranoğlu Serpil Gökçe - 27 1000000 Üçbilek Matbaacılık - G.Taranoğlu Serpil Gökçe - 28 1500000 Üçbilek Matbaacılık - G.Taranoğlu Serpil Gökçe - 29 1500000 Üçbilek Matbaacılık - G.Taranoğlu Serpil Gökçe - 30 1500000 Üçbilek Matbaacılık - G.Taranoğlu Serpil Gökçe -
Gü lp ınar Dergisi ( Ġn c elem e - Ġn d ek s) 20 1.2. Kapak Kompozisyonu: Derginin ön kapak kompozisyonu her yıl değiģiklik gösterir. Her sayısı farklı bir renkle neģredilirken kapaklarındaki desen ve tasarımlar da sürekli değiģir. Kapak düzenlemeleri Çetin Selahattin Demircan, Hasan Mumcu, Zafer Tuncalp, Musafa Ceylan, Ġlhami Benek ve Güzide Taranoğlu na aittir. Bazı kapaklarda ise bu konuyla ilgili bir bilgi yoktur. Kapağın üst kısmında derginin adı, her sayıda farklı Ģekil ve renkte olmak üzere büyük puntolarla yazılır. Her yılın ilk sayılarının arka planı, mavi rengin değiģik tonları ile neģredilmesine rağmen diğer sayıların renk seçiminde herhangi bir sistematiğin olmadığı görülür. Bazı sayılarda bu renk kompozisyonuna dikkat edilmese de kasım sayıları siyah ya da gri tonlarda çıkarılır. ġüphesiz bu, kasım ayının Atatürk ün ölüm yıl dönümü olmasıyla ilgilidir. Derginin ilk 12 sayısının kapağında Aylık Fikir Kültür Sanat Edebiyat Dergisi ibaresi bulunur. Fakat 13-61. sayıları arasında bu ibareye yer verilmez. 61. sayıdan 201. sayıya kadar bu ibare Aylık Fikir Sanat Edebiyat Dergisi olarak değiģtirilir. 201. sayıdan son sayıya kadar ise Aylık Fikir Sanat Edebiyat ve Şiir Dergisi olarak değiģtirilir. Ön kapağın orta kısmında, ilgili sayıya katkıda bulunan Ģair ve yazarların isimleri bulunur. En alt kısımda ise ay ve yıla yer verilir. 249. sayıdan itibaren ön kapakta Bu Derginin Hiçbir Yerde Satışı Yoktur Yalnız Abonelere Gönderilir ibaresi yer alır. Tüm kapakları renkli ve desenli çıkan derginin ön kapaklarında -33, 45, 57, 58, 202. sayılar hariç- fotoğraf bulunmaz. Arka kapaklarda ise genellikle her sayıda farklı kurumların reklamına yer verilir. Ayrıca, beģinci sayıdan itibaren arka kapakta derginin fiyatı da belirtilir. 8 Son sayılarda ise derginin fiyatı ikinci sayfaya alınır. Gülpınar ın ikinci sayfasında derginin künyesi bulunur. Bu bölümde kimlik bilgilerinin dıģında abone bedellerinin yatırılacağı banka hesap numarası ile derginin sorumluluğuna yönelik Dergimiz basın ahlak yasasına uyar. ve Yayımlanan yazıların sorumluluğu yazarına aittir, yayımlansın yayımlanmasın gönderilenler iade 8 Dergi herhangi bir yerde satılmadığından ilk beģ sayıda fiyat belirtilmez. Fakat resmi anlamda fiyat koyma zorunluluğu nedeniyle beģinci sayıdan itibaren bu uygulama baģlatılır. Derginin beģinci sayısı 10 lira, son sayısı 1500000 lira olarak belirtilir.
21 Salih OKUMUġ Mehmet Nuri PARMAKSIZ Sabit BAYRAM edilmez. ibareleri de yer alır. 9 Ayrıca kapak düzeni ile derginin basımını yapan matbaanın ismi de buradadır. 1.3. Sayfa Yapısı: Gülpınar genellikle 30-34 sayfa olarak yayımlanır. Ancak 36 sayfa olan sayılar da mevcuttur. Atatürk için hazırlanan ve birlikte çıkarılan 57. ve 58. sayıların sayfa sayısı 66 dır. Halide Nusret Zorlutuna özel eki ile yayımlanan 110. sayı da 49 sayfadır. Dergi, sayfa sayısı bakımından dönemin diğer mecmualarından farklılık göstermez. 1.4. Dizgi ve Baskı Tekniği: Gülpınar, dönemindeki birçok yayına göre matbaa tekniği açısından hiç de kötü değildir. Baskı hatalarının çok az olması, sürekli aynı matbaa ile çalıģılması ve Güzide Taranoğlu nun özel ilgisinden kaynaklanmaktadır. 10 Dergide bazı sayfaların tekrar basılması dıģında ciddi bir hataya rastlanmaz. 11 Ancak daha çok dizgiden kaynaklanan bazı yazım yanlıģlıkları da gözlerden kaçmaz. 12 Ġlk ciltlerde 3. hamur kağıt kullanılsa da son on ciltte geliģen teknolojiyle birlikte birinci hamur kağıdın kullanıldığı görülür. Bazı sayılar ise kuģe (parlak) olarak neģredilir. Derginin kapağı dönemin bazı dergilerine göre daha kalitesizdir. Dergide yayımlanan yazılar çoğu zaman aynı puntoyla verilmesine rağmen bazılarında farklı puntoların kullanıldığı görülür. Ana baģlıklarda genellikle büyük harfler tercih edilir. Ancak küçük 9 225. sayıya kadar abone bedelleri ĠĢ Bankası Emek ġubesi 9659 hesap numarasına gönderilir. Banka havalesinin çok masraflı olduğu anlaģılınca, abone bedellerinin 532769 nolu Fatma Güzide Taranoğlu adına düzenlenen posta çeki hesabına gönderilmesi sağlanır. 10 Ġlk üç cilt (1-32. sayılar) Eroğlu Matbaası nda, 4-10. ciltleri (33-123. sayılar) Emel Matbaacılık Sanayi nde, 11-30. ciltler (124-349. sayılar) Üçbilek Matbaası nda basılmıģtır. 11 28. sayıda 9,10,11 ve 12. sayfalar ikiģer kez basılmıģtır. Bazı sayılarda sayfalar çıkmamasına rağmen bu tür baskı hataları çok azdır. 12 Bazı sayılarda fiyat yerine fiat, değil yerine deyil, ayrı yazılması gereken baģ baģa ikilemesi bitiģik yazılmıģ, y kaynaģtırma ünsüzü yerine ğ harfi kullanılmıģtır.
Gü lp ınar Dergisi ( Ġn c elem e - Ġn d ek s) 22 harflerle yazılmıģ baģlıklar da vardır. BaĢlıklar koyu ve belirgindir. Bazı baģlıklarda ise farklı stiller kullanılır. Taranoğlu tarafından hazırlanan Selam köģesinin bazı sayılardaki baģlığı el yazısı biçimindedir. ġiirlerin etrafında ise kenarlıklar kullanılır. Ayrıca her sayıda, tasarımı Güzide Taranoğlu tarafından yapılan farklı desenlere yer verilir. Yazılar genellikle iki sütun halindedir. Her sayıda bulunan Selam köģesiyle bazı yazılar tek sütundan oluģur. Sayfa numaraları üçüncü sayfadan baģlatılır, reklamların bulunduğu son sayfalar numaralandırılmaz. Aynı sayfada hem reklam hem de içerikle ilgili bir yazı varsa sayfa numarası verilir. Gülpınar dergisinde, bazı ciltlerin sonunda Gülpınar Dergisinin Cildi İçinde Yer Alan Şair ve Yazarların Alfabetik Sıralı İsim Listesidir. baģlığı altında o cilde ait fihristlere yer verilir. Fihristte, yazar isimleri alfabetik olarak verilir; yanlarına eser ismi ve sayı numarası eklenir. Sayfa sayısının belirtilmediği bu fihristlerde bazı küçük hatalar da göze çarpar. Ancak bu fihristler bazı ciltlerde bulunmaz. Özellikle son sayılarda buna dikkat edilmemesi, önemli bir eksikliktir. 1.5. Fotoğraf ve Desen: Gülpınar ın sayılarının tümünde iki binden fazla fotoğraf vardır. Özellikle dergiye yazılarıyla sürekli katkıda bulunan kiģilerin yazılarının baģında fotoğrafları bulunur. Ayrıca Güzide Taranoğlu, Atatürk, Enver Tuncalp ve Bilal Taranoğlu özel sayılarında ve Halide Nusret Zorlutuna özel ekinde ilgili kiģilerin fotoğraflarına yer verilir. 13 Bazı sayılarda kaybedilen yakınlar için taziyelerde bulunulur, bunların kiminde ölen kiģiye ait fotoğraflar vardır. Ayrıca dergide Güzide Taranoğlu, eģi Bilal Taranoğlu ve torunlarına ait birçok fotoğrafın bulunduğu da gözlerden kaçmaz. Kanaatimizce bu tür fotoğraflar, Gülpınar ın bir aile dergisi olmasından kaynaklanmaktadır. Reklamların önemli bir bölümü de fotoğraflıdır. 13 Özel sayılar olarak neģredilen 33. ve 45. sayıda Güzide Taranoğlu nun, 57 ve 58 sayılarda Atatürk ün, 202. sayıda Enver Tuncalp in, 349. sayıda Bilal Taranoğlu nun fotoğrafına yer verilir. Ayrıca on beģ sayfalık Halide Nusret Zorlutuna Özel Eki yle yayımlanan 110. sayıda Ģairin resmi kullanılır.
23 Salih OKUMUġ Mehmet Nuri PARMAKSIZ Sabit BAYRAM Dergide, üç binden fazla desen bulunur. Bu desenler, Güzide Taranoğlu nun arģivindeki desen ve çinicilik kitaplarından alınır. Desenler, tüm sayılarda farklı sayfalara serpiģtirilmiģtir. 2. Gülpınar Dergisinin Muhteva Özellikleri: Gülpınar dergisinin yayımlandığı 1976 2005 yılları arasında Türkiye de ve dünyada önemli siyasi ve ekonomik geliģmeler yaģanır. 1980 Ġhtilalından sonra ekonomik düzen değiģir. Dünyada soğuk savaģın sona ermesiyle küreselleģme hızlanır, terör tüm dünyayı etkisi altına alır. Dünya ile entegre olmaya çalıģan Türkiye, terör belasıyla karģı karģıya kalır. Türkiye de ve dünyadaki bu geliģmeler edebiyatı da yakından ilgilendirir. Birçok gazete ve mecmua bu geliģmelere bir Ģekilde yer verirken farklı bir misyon yüklendiğini belirten Gülpınar, siyasetten ve politikadan uzak durur. Gençlere bir okul olma gayesiyle yola çıkan derginin güncel siyasi ve ekonomik olaylara yer vermemesi, kendisinin yurt çapında daha çok tanınmasına da engel olur. Gülpınar, ilmi ve siyasi değil, sanat ve edebiyat dergisidir. Bu nedenle bünyesinde Ģiir, hikâye, röportaj, makale ve biyografileri de barındırır. Roman ve tiyatro türündeki eserlere hiç rastlanmaz. Ayrıca bir sayfayı bulmayan birkaç deneme yazısı da vardır. Gülpınar da, edebiyat ve sanat alanından baģka sağlık, din ve müzikle ilgili yazılara da rastlamak mümkündür. Özellikle sağlık ve dinle ilgili yazıların çokluğu dikkat çeker. Derginin içeriğini bir tablo halinde göstermenin faydalı olacağı kanaatindeyiz: 14 14 Bu tablo, Mehmet Nuri Parmaksız ın Gülpınar dergisiyle ilgili yaptığı çalıģma esas alınarak oluģturulmuģtur.
Gü lp ınar Dergisi ( Ġn c elem e - Ġn d ek s) 24 Cilt ġiir Düzyazı Fotoğraf Desen Hikaye Röportaj Biyografi 1 299 88 25 140 7-7 364 2 294 89 4 91 5 1 9 369 3 268 75 20 132 1-2 369 4 280 82 30 154 2-8 368 5 202 123 33 135 6-1 406 6 270 126 7 143 4 1 16 432 7 260 112 95 151 5 5 11 431 8 527 111 96 269 1-12 420 9 429 123 119 194 - - - 408 10 388 120 137 208 3-10 427 11 403 152 83 169 - - - 408 12 409 150 106 26 1-8 408 13 425 117 65 125 1 - - 401 14 257 76 41 74 - - 1 256 15 471 106 65 136 - - - 384 16 485 117 58 124 - - 8 384 17 430 126 90 111 - - 1 359 18 455 111 69 78 - - - 384 19 488 99 68 95 - - 8 360 20 441 113 61 52 1 - - 383 21 454 117 70 25 4-13 371 22 441 113 61 52 1 - - 383 23 505 106 110 113 - - 23 384 24 493 119 101 71 2 - - 384 25 496 129 133 71 - - - 359 26 628 114 120 110 - - 9 365 27 608 118 132 93 2-11 362 28 653 116 108 86 2-5 364 29 692 96 104 73 1-5 360 Sayfa sayısı Toplam 12010 3131 2150 3249 48 7 168 10670
25 Salih OKUMUġ Mehmet Nuri PARMAKSIZ Sabit BAYRAM 2.1. ġiir: Gülpınar, hiç Ģüphesiz Ģiir ağırlıklı bir dergidir. Bunda derginin sahibi Güzide Taranoğlu nun Ģair olmasının tesiri büyüktür. Dergide Ģiir dıģındaki türlere pek rağbet gösterilmez. Dergide sürekli yazan bir Ģair kadrosunun varlığı dikkati çeker. Ancak derginin asıl amacı genç yetenekleri öne çıkarmaktır. Bu maksatla daha ilk sayıdan itibaren çeģitli köģe ve bölümler oluģturulur. Bu köģeler, derginin son sayısına kadar farklı baģlıklar altında devam eder. Toplam 12010 Ģiirin bulunduğu Gülpınar da ciltler ilerledikçe Ģiirlerin de çoğalmaya baģladığı görülür. Bu Ģiirlerin büyük çoğunluğu isimsiz Ģairlere aittir. Ayrıca tanınmıģ, önemli Ģairler ile bazı ozanların Ģiirlerine de rastlanır. Özellikle son ciltlerde derginin son sayfaları tamamen Ģiire ayrılır; 32 sayfadan oluģan 302. sayının 20 sayfası, 32 sayfadan oluģan 296. ve 299. sayının 16 sayfası sadece Ģiirden oluģur. Dergide yayımlanan Ģiirlerde, genellikle belirli bir nazım Ģekline ve ölçüye bağlı kalınmaz. Ancak hece vezni ve halk edebiyatı nazım Ģekilleri ağırlıktadır. Bu durum, derginin milli edebiyat çizgisinde olmasına bağlanabilir. Heceyle yazılan Ģiirlerin çokluğuna rağmen serbest ölçüyle yazılmıģ çok sayıda Ģiir görmek mümkündür. Birçok sayıda ise, Ünlü Şairlerin Aruzla Yazılmış Şiirleri baģlığı altında hem adı geçen Ģairler hakkında bilgiler verilir, hem de Ģiirlerinden örnekler sunulur. Gülpınar, birinci sayıdan itibaren çeģitli isimler altında açılan bölüm ve köģelerde genç yeteneklere yer vererek onları tanıtmayı amaçlar. Ġlk üç ciltte Geleceğe Yürüyenler (Gülpınar, 1976:28-29), beģinci ciltten itibaren de Şiirleri Konusunda Gençlerle Baş Başa (Gözler, 1980:28-30) adlı köģelerde gençlerden gelen Ģiirler değerlendirilerek yayımlanır. Bilhassa H. Fethi Gözler in değerlendirmeleri dikkati çeker. Gözler, gençlerin yanlıģlarını göstererek öğütlerde bulunur ve onlara yol gösterir. Bu sayfalarda ortalama 8-10 arasında Ģiire yer verilir. Daha sonra bu köģeler Ģu adlar altında son sayıya kadar devam eder: Genç Şairlerimizi Tanıyalım, Genç Kalemlerimiz, Gençlerin Şiirleri, Şiire İstidatlı Gençlerimiz, Şiir Dünyasının Genç Yolcuarı, Şiire Hevesli Gençlerimizin Mısra Mısra Duyguları, Okuya Okuya Yaza Yaza, Gençler! Çok Okuyun Az
Gü lp ınar Dergisi ( Ġn c elem e - Ġn d ek s) 26 Yazın Öz Yazın, Şiir Yolunda Adım Adım Genç Kalemler, Herkes Şiir Aşkı Taşır / Okur Yazar Olgunlaşır, Kabiliyet Hevesle El Ele Şiir Yolunda Yürür Güzele, Şiir Yolunda, Öyle Bir Gün Gelecek Çoğu Şair Olacak, Genç Seslerden Nefesler, Genç Hevesler Genç Nefesler, Çok Okunur Az Yazılır İşte Öyle Öz Yazılır, Adım Adım Şiir Dünyasına Giriş, Gençlerimiz Çaba Sizden Çalışma Bizden. Dergide genç Ģairlerin yanı sıra, Faruk Nafiz Çamlıbel, Halide Nusret Zorlutuna, CoĢkun Ertepınar, Namık Kemal, Tevfik Fikret gibi Türk edebiyatının tanınmıģ Ģahsiyetleri ile sürekli yazan bazı Ģairlere de yer verilir. Halk edebiyatına ayrı bir değer veren dergi, halk Ģiirine ve bilhassa aģık tarzına ağırlık verir. Aşıklarımız, Dünümüzden Günümüzden Ünlü Halk Ozanlarımız, Elde Sazları Dilde Sözleri Ünlü Halk Ozanlarımız, Aşıkların Dilinden Mısra Mısra Folklorumuz, Sazda Aşıklarımız Sözde Işıklarımız, Folklorda Şiir Şiirde Aşıklarımız, Söz Bağında Gezen Eller Sözü Saza Dizen Eller, Sazın Teli Gönül Dili, Aşıkların Özü Sazda En Duygulu Sözü Sazda, Edebiyatta Folklor Folklorda Aşıklar, Sazda Sözde Özde Şiir Aşıklarımız, Folklorun Beşikleri Şiirin Işıkları Yurdumun Işıkları, Sazda Aşık Sözde Işık, Sazlarda Teller Konuşur Dillerde Bin Mana Işır, Aşıklar, Gerçek Şiir Dillerinde Nağmeleri Tellerinde, Sözüyle Sazıyla Sesiyle Aşıklarımız baģlıkları altında, AĢık Ali Çotak, AĢık NurĢah, AĢık Gülhani, ġeref TaĢlıova gibi halk ozanlarının Ģiirleri okuyucuyla buluģturulur. Bu bölümlerde ortalama altı Ģiir bulunur. Dergide Ģiirleri en çok yayımlanan Ģairler; Güzide Taranoğlu, Abdullah Satoğlu, Abdulkadir Güler, Burhan Uslu, Enver Tuncalp, Hüsnü Yurdusev, Muhsin Durucan, Yılmaz Aybar, Halil Soyuer, Aşık Gülhanî, Aşık Kul Gazi, Aşık İsmetî, Kenan Akansu, Nagahan Akay, Onur Akay, Aşık Gurbeti, Ercan Akbay, Ali Akçeken, Hüceste Aksavrın, Mehmet Ali Akpınar, Cevdet Aslangül, Yüksel Aslangül, Aysel Al, Ömer Aslan, Abdulbaki Arslan, Ülker Aygün, Yalçın Benlican, Mustafa Ceylan, Şahin Çandır, Necmettin Çanga, Ali Çatak, Hüseyin Çiftçi, Necmettin Esin, Rabia Gölbaşı, Erdağ Bedriye Güler, Yücel İpek, Ömer Kalafat, Halil Karabulut, Erol Karaokur, Durşen Mert, Alaaddin Oben, Zehra Pınarses, Şevkat Şahin, Şakir Susuz, Şeref Taşlıova, Nurdane Temur, Esat Tozkoparan, Bahri Ulaş, Süheyl Ünlü, Burhan Sadık Yalçın, Zeki Yıldırım, Hüseyin Yurdabak, Hüseyin
27 Salih OKUMUġ Mehmet Nuri PARMAKSIZ Sabit BAYRAM Çolak, Ceyhun Savaşan, Sefil Selimi, Halil Ulusoy, Nurhan Ustabaşı, Galip Uzunca, Sabahattin Volkan, Paşa Yıldırım, Turgut Yılmaz, Mehmet Can Yiğit, Naci Erdoğan gibi isimlerdir. 2.2. Dil ve Edebiyat Yazıları: Gülpınar dergisinde, muhtelif alanlarda birçok yazı kaleme alınır. Makale, hikâye, deneme, anı, mektup, Ģiir olmak üzere edebiyatımızın hemen hemen her türüne yer verilir. Konu bakımından çeģitlilik arz etse de derginin en önemli yazıları dil ve edebiyat üzerinedir. BaĢta Enver Tuncalp olmak üzere Abdullah Satoğlu, Güzide Taranoğlu, H. Fethi Gözler, Hüsnü Yurdusev, İsa Kayacan, Muhsin Durucan, Mustafa Uslu, Nevin Korucuoğlu gibi birçok yazarın hazırladığı bu makalelerde Türk ve dünya edebiyatı, Türk dili ve imla konularına ağırlık verilir. Ayrıca biyografi ve tanıtım yazıları dikkati çeker. Bu bakımdan dergi, edebiyat tarihimize ıģık tutabilecek önemli bir kaynak olarak değerlendirilebilir. Gülpınar dikkatle incelendiğinde Türk edebiyatının tarihi geliģimiyle ilgili pek çok makale olduğu anlaģılır. Özellikle Çağlar Boyu Edebiyatımız köģesinde Türk edebiyatı üç bölüme ayrılarak bu bölümlerle ilgili bilgiler sunulur. Dünya edebiyatıyla ilgili yazılarda ise, genellikle akımlara dair bilgiler bulunur. Türk dilinin sorunları ve devrik cümle meselesine değinilir, dille ilgili sorunların çözümünde de Türk dilinin zenginliği çare olarak gösterilir. Ayrıca Ģiir ve Ģairlik üzerine kaleme alınan birçok yazıda, Ģairin toplumsal görevleri üzerinde durulur. Bu yazılar genellikle ilgili sayıda sona ermesine rağmen küçük bir bölümü dizi halinde sürdürülür. Bunlar arasında, edebi Ģahsiyet incelemeleri mühim yer tutar. Birkaç sayı dıģında, tüm sayılarda bu tür yazılara yer verilir. Bu yazıların bir kısmı, makale düzeyinde bilimsel yazılardır. Ancak bir iki sayfadan oluģan yüzeysel değerlendirmelerin yapıldığı birçok yazı da kaleme alınmıģtır. Bunların bilimsel bir değeri olmasa da, henüz tanınmayan isimsiz birçok sanatkâr hakkında bilgi vermesi ve onların edebiyat çevrelerine tanıtılması bakımından büyük bir önem taģıdığı muhakkaktır. Daha çok bir sanatkârın hayatı, sanatı ve eserleri ile ilgili bilgilerin yer aldığı bu biyografilerde, edebiyatımızın çeģitli dönemlerine ait birçok isme yer verilir. Ayrıca dıģ Türkler, yabancı
Gü lp ınar Dergisi ( Ġn c elem e - Ġn d ek s) 28 yazarlar, bilim adamları, müzisyenler ve ressamlar için de bu tarz inceleme/tanıtım yazıları bulunur. Edebi Ģahsiyet incelemeleri arasında özellikle cumhuriyet sonrası Ģairler hakkında yazılan makaleler mühimdir. Her ne kadar sübjektif kanaatler belirtilse de bu yazılar sayesinde, birçok Ģahsiyet edebiyat çevrelerine tanıtılır. Ayrıca, Enver Tuncalp, Abdullah Satoğlu, Abdulkadir Güler, Ahmet Tufan Şentürk, Burhan Sadık Yalçın, Enver Tuncalp, Güzide Taranoğlu, H. Fethi Gözler, Halil Soyuer, Hayati Vasfi Taşyürek, Hüseyin Çiftçi, Hüseyin Çolak Yurdakul, İbrahim Agah Çubukçu, İsa Kayacan, Mustafa Ceylan, Mualla Anıl, Necdet Evliyagil, Nevin Korucuoğlu, Turgut Yılmaz, Ünal Şöhret Dirlik, Yılmaz Aybar gibi dergide sürekli yazan Ģair ve yazarlara yönelik çok sayıda inceleme bulunur. Derginin tüm sayıları incelendiğinde edebi Ģahsiyet incelemelerinin çeģitliliği görülecektir. Divan, halk, tasavvuf, Tanzimat, Servetifünun, Fecrati, Milli Edebiyat ve Cumhuriyet Dönemi Ģairlerinden birçok ismin yanında dıģ Türkler, yabancı yazarlar, bilim adamları, müzisyenler ve ressamlar da dergide inceleme konusu olmuģtur. Milli edebiyat anlayıģında olduğunu söyleyebileceğimiz dergide, divan Ģairlerinin pek azı ele alınmıģtır. Divan Ģairleri, bilhassa Çağlar Boyu Edebiyatımız köģesinde incelenmiģ, bu dönem Ģairlerinin millilik özelliklerine vurguda bulunulmuģtur. Milli edebiyat akımı etrafında bir kuģak yetiģtirmek amacıyla ortaya çıkan dergide, halk edebiyatına büyük önem verildiği görülür. Birçok âģık, edebi Ģahsiyetleriyle incelenir. Güzide Taranoğlu, Mehmet KardeĢ, Kutlu Özen, H.Fethi Gözler bu alanda birçok yazı kaleme alır. Seyrani, Sümmani ve AĢık Veysel in edebi Ģahsiyetleri hakkında birçok çalıģma yapılır. Genellikle bu üç âģık üzerine yoğunlaģılmasına rağmen çok sayıda halk Ģairi de incelenir. Dergide dini-tasavvufi edebiyata dair kiģiliklere geniģ yer ayrılması da gözden kaçmamaktadır. Fakat bu incelemelerin genellikle Hacı BektaĢ Veli, Mevlana ve Yunus Emre hakkında yapıldığı görülür. Bu üç Ģahsiyetin, Gülpınar yazarlarını etkilediği aģikârdır. 13. sayıdan 60. sayıya kadar Çağlar Boyu Edebiyatımız adlı köģede birçok edebi Ģahsiyet incelenir, bunlardan bazıları da padiģah Ģairlerdir. PadiĢah-Ģairlerden Fatih Sultan Mehmet le ilgili olanlar diğerlerinden daha fazladır.
29 Salih OKUMUġ Mehmet Nuri PARMAKSIZ Sabit BAYRAM Yirmi dokuz sene boyunca 349 sayı çıkarılan dergide hemen her alanda yazılar görmekteyiz. Her ne kadar derginin çizgisi Tanzimat, Servetifünun ve Fecriati edebiyatının dıģında olsa da bu döneme ait kiģilikler de incelenir. Halk Ģiirine sırt çevrilen bu dönemlere ait çok fazla inceleme yapılmaması doğaldır; fakat Milli Edebiyat Dönemi ndeki sadece önde gelen isimlerin incelenip diğer Ģahsiyetlerin birçoğunun ele alınmaması, bir eksiklik olarak kabul edilebilir. Bu dönemin bağımsız Ģahsiyetlerinden Mehmet Akif Ersoy ve Yahya Kemal Beyatlı üzerine yapılan birçok araģtırma da gözlerden kaçmamaktadır. Bu iki ünlü Ģairin, Gülpınar yazarlarını çok fazla etkilediğini söylemek mümkündür. Kabiliyetli oldukları halde imkânsızlıklar nedeniyle adını duyuramamıģ yazarlara kucak açmak amacıyla kurulduğunu dile getiren derginin bu görevini yerine getirdiği açıktır. Ġsimsiz birçok Ģairin Ģiirine yer verilen dergide, ayrıca dönemin pek tanınmayan kiģilikleri de tanıtılır. Edebi Ģahsiyet incelemeleri arasında özellikle cumhuriyet sonrası Ģairleri hakkında yapılanlar mühimdir. Her ne kadar bilimsel özellikten uzak olsalar da bu yazılar sayesinde, birçok Ģahsiyet edebiyat çevrelerine tanıtılır. Bu yazıların içeriğinden çok iģlevinin göz önüne alınması gerekir. Yine de bu Ģahsiyetlerle ilgili makale düzeyinde yazıların bulunmaması bir eksikliktir. Gülpınar da ele alınan ilk Ģahsiyet, Hacı BektaĢ Veli dir. Derginin ikinci sayısında Ragıp Üner tarafından yapılan incelemede, Veli hakkında ayrıntılı bilgiler vardır. Yazının içeriğine ve üslubuna bakıldığında makale düzeyinde olduğu görülecektir. Ele alınan ikinci Ģahsiyet padiģah Ģairlerden Fatih Sultan Mehmet tir. Daha sonra sırasıyla Ömer Bedrettin UĢaklı, Faruk Nafiz Çamlıbel ve Mevlana okuyucuya sunulur. Türk edebiyatının en bilinen Ģahıslarının ele alındığı bu çalıģmalarda, bir sistematiğin olmadığı söylenebilir. Dergide, 16. sayıyla sistematik olarak edebi Ģahsiyet incelemelerine baģlandığı görülür. Halk, divan, Tanzimat Ģairleri ve padiģah Ģairlerin tanıtıldığı Güzide Taranoğlu tarafından hazırlanan Çağlar Boyu Edebiyatımız adlı köģede birçok Ģair ele alınır. Burada, ele alınan ilk kiģi Pir Sultan Abdal dır. Onu, Köroğlu Karacaoğlan, Ruhsati, Dertli gibi halk Ģairleri üzerine yapılan araģtırmalar takip eder. Buradaki yazılarda, kiģilikler hakkında kısa bilgiler ve Ģiirlerinden birkaç örnek sunulur. Derinlemesine analizlerin yapılmadığı bu çalıģmaların
Gü lp ınar Dergisi ( Ġn c elem e - Ġn d ek s) 30 bilimsel anlamda edebi Ģahsiyet incelemesi olarak kabul edilemeyeceği kanaatindeyiz. Birçok edebi Ģahsiyet incelemesinin olduğu dergide, bazıları teferruatlı ve ilmi olmaları nedeniyle dikkat çeker. Hasan ġanlıtürk e ait 18. sayıdaki EbedileĢen Dehalarımız: Hamamizade Ġsmail Dede Efendi adlı çalıģma, beģ sayfadan oluģmakta. Burada Dede Efendi hakkında ayrıntılı bilgiler verilir. 32 sayfalık derginin beģ sayfasının bu yazıya ayrılması kayda değerdir. Derginin 55. sayısındaki H.Fethi Gözler in hazırladığı Faruk Nafiz Çamlıbel adlı yazı dokuz sayfadan oluģur. Yazıda, Çamlıbel hakkında birçok bilgiye ulaģmak mümkündür. Bilimsel Ģekilde kaleme alınan bu yazı, ünlü Ģair hakkında araģtırma yapacaklara yol göstermesi açısından önemlidir. H.Fethi Gözler tarafından kaleme alınan Halid Ziya UĢaklıgil in Sanatı Üzerine baģlıklı çalıģma toplam 13 sayfadır. Yazı, üçe bölünerek 73, 74 ve 75. sayılarda yayımlanır. Yirmi üç dipnotun verildiği çalıģma, Halid Ziya hakkında araģtırma yapacakların faydalanabileceği düzeydedir. H. Fethi Gözler tarafından kaleme alınan bir baģka yazı da makale düzeyindeki Ömer Seyfettin in Hikâyelerindeki Özellikler dir. Yüzeysel değerlendirmelere yer verilmeyen bu yazıların araģtırmacılar tarafından kaynak olarak gösterilebileceği kanaatindeyiz. Dokuzuncu ciltle (100 349.sayı) edebi Ģahsiyet incelemelerinde bir kuruluk, yüzeysellik olduğu görülür. Genellikle bir ya da iki sayfadan oluģan bu çalıģmalar, kısa tanıtım yazıları Ģeklindedir; bu nedenle bilimsel olmaktan uzaktır. Ġncelenen edebi Ģahsiyet hakkında araģtırma yapacaklara, büyük fayda sağlayamayacağı açıktır. Özellikle 16. ciltten (180 349. sayılar) sonraki edebi Ģahsiyet incelemelerinde farklı bir yol izlendiği görülür. Türk edebiyatının bilinen yazarlarına pek yer verilmez, çoklukla son dönem yazarları ele alınır. O dönem için yeni isimler diyebileceğimiz bu Ģahsiyetler hakkında yazılanların, genellikle kitap tanıtımı Ģeklinde yapıldığı görülür. Yazarın biyografisinin kısaca iģlendiği bu çalıģmalarda, özellikle kitapları hakkında bilgiler verilerek Ģiirlerinden örnekler sunulur. Nesnel değerlendirmelerden çok, eserle ilgili duygu ve düģünceler ağırlıktadır. Ayrıca yazarların ölümleri ya da ölüm yıldönümleri üzerine kaleme alınan yazılarda da edebi Ģahsiyet incelemeleri yapılır. Bunlar da bilimsel olmaktan uzak olduklarından ele alınan Ģahsiyetle ilgili araģtırma yapacaklara kaynak teģkil
31 Salih OKUMUġ Mehmet Nuri PARMAKSIZ Sabit BAYRAM edebileceği kanaatinde değiliz. Bir ya da iki sayfadan oluģan bir çalıģmanın, bilimsel anlamda edebi Ģahsiyet incelemesi olamayacağı açıktır. Gülpınar ın 248. sayısında, Mehmet KardeĢ in Mehmet Akif Ersoy u ele aldığı yazı, derginin son dönemdeki en kapsamlı Ģahsiyet incelemesi olması nedeniyle dikkate değerdir. KardeĢ in ünlü Ģairi tüm yönleriyle ele aldığı yazının, diğer edebi Ģahsiyet incelemelerinden bilimsel olması nedeniyle ayrıldığı görülür. Makalenin sonunda verilen dipnotların zenginliği, yazıya bilimsellik katması açısından önemlidir. 2.3. Bilimsel Yazılar: Gülpınar da, Ģiir ve edebiyat dıģında felsefe, psikoloji, din, sağlık, turizm ve coğrafya gibi birçok alanda kaleme alınmıģ bilimsel yazılara da rastlanır. Ġbrahim Agâh Çubukçu ve RüĢtü Burlu nun psikoloji ve felsefeyle ilgili yazıları ciltler boyunca devam eder. 15 Bu yazılarda çağımız insanının bunalımları, çocuk terbiyesi, ruhsal hastalıklar, intihar, yaģlılık; Ġslam düģünüģü ve felsefesi, tasavvuf, ahlak, özgürlük gibi konular ele alınır. Derginin ilk cildinde müzikle ilgili sayıların çokluğu dikkat çeker. Müziğin doğuģu, tarihi, Türk musikisi, musikideki usuller gibi konular iģlenir. Türk Sanat Musikisinin Hekim Bestekârları adlı köģede Ģair hekimlerin edebi Ģahsiyetleri hakkında çok kısa bilgiler verilir. Sekizinci ciltde Edip ÖzıĢık, Musiki Sanatı adlı köģesinde müziği tüm yönleriyle incelerken Güzide Taranoğlu da Selam adlı köģesinde Türk müziği hakkında birçok yazı kaleme alır. Sağlık, derginin önem verdiği diğer konular arasındadır. Bilhassa ilk sayılarda bu alandaki yazıların çokluğu dikkati çeker. 16 15 Ġbrahim Agâh Çubukçu 90. sayıdan 349. sayıya; RüĢtü Burlu 12. sayıdan 349. sayıya kadar yazılarıyla dergiye katkıda bulunur. 16 Gülpınar, kültür, sanat ve edebiyat dergisi olmasına rağmen, bilhassa ilk sayılarda, Güzide Taranoğlu nun doktor eģi Bilal Bey ve Sağlık Bakanlığı nda teftiģ kurulu baģkanı olan Enver Tuncalp in doktor ve profesör arkadaģlarının vasıtasıyla sağlıkla ilgili çok sayıda yazı yayımlar.