3. HAFTA KBT104 BİLGİSAYAR DONANIMI Karabük Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
2 Konu Başlıkları Giriş Birimleri Klavye Klavye Tuşlarının Kullanımı BÜYÜK/küçük harf yazma Rakam Yazmak Çift Karakterli Tuşların Kullanılması Üç Karakterli Tuşların Kullanılması Boşluk Bırakma Karakter Silme Araya Yazı Yazma (INSERT Tuşu) ENTER Tuşunun Kullanılması ESC Tuşunun Kullanılması Fonksiyon Tuşları (F1-F12) Print Screen Tuşu Pause Tuşu Scroll Lock Tuşu Yön Tuşlarının Kullanılması Num Lock Tuşu
3 CTRL ve ALT Tuşları Klavyede olmayan karakter ve simgelerin yazdırılması Mouse (Fare) Tarayıcı (Scanner) Kamera Mikrofon Joystick Barkod Okuyucu Kaynakça
4 Temel Kavramlar Giriş Birimleri, Klavye, Mouse (Fare), Tarayıcı (Scanner), Kamera, Mikrofon, Joystick, Barkod Okuyucu
5 Giriş Birimleri Klavye Bilgisayarınızda en temel araç klavyedir. Çünkü klavyenizdeki herhangi bir sorunun basit bir çözümü olsa da siz bu çözümü bilmiyorsanız, elinizdeki son model bilgisayar bile hiçbir işe yaramaz. Mouse olmadan, klavye ile birçok işleminizi gerçekleştirmeniz mümkün ancak bunlar birçok tuş kombinasyonu ile gerçekleşmektedir. Klavye, üzerindeki A dan Z ye büyük-küçük harfleri ve 0 dan 9 a kadar olan rakamları ve diğer bazı özel karakterleri (., $,+,-,*./ v.d.) tuşlar yardımıyla bilgisayara giriş yapılmasını sağlayan bir donanım ünitesidir (Şekil 11). Şekil 11. Kablolu ve kablosuz klavye Genel olarak kullanılan iki tip klavye vardır; Bunlar Q klavye ve F klavyedir. Q Tipi Klavye: Klavyenin üçüncü satırındaki harfler Q ile başlıyorsa klavye Q-tipi klavyedir. Piyasada en çok kullanılan klavye tipidir. Özellikle bilgisayarı yeni kullanmaya başlayanlar için Q-tipi klavye kullanılması önerilir.
6 Şekil 12. Q Klavye F Tipi Klavye: Klavyenin üçüncü satırındaki harfler F ile başlıyorsa, klavye F-tipidir. F- tipi klavye gerçek Türkçe klavye tipidir; çünkü Türkçe klavye harfleri daktilo harflerinin sırasına uygun düzenlenmiştir. Bu nedenle on parmak daktilo kullananlar genelde F tipi klavyeyi tercih ederler. Şekil 13. F Klavye (Türkçe klavye) Klavye Tuşlarının Kullanımı BÜYÜK/küçük harf yazma Sadece A-Z arasındaki harflerde büyük-küçük ayrımı vardır. Klavyede harflerin büyük veya küçük yazılması iki farklı şekilde yapılabilir. Birincisi CAPS LOCK tuşu yardımıyla, ikincisi SHIFT tuşu kullanılarak. Eğer klavyenin sağ üst köşesindeki CAPS LOCK tuşuna ait ışıklı gösterge yanmıyorsa, klavye tuşları küçük harf yazacak şekilde ayarlanmış demektir. CAPS LOCK tuşuna basıldığında ışık yanacaktır ve artık klavyede basılan harfler büyük olarak ekranda yazılır.
7 Şekil 14. Q Klavye (Türkçe klavye) Klavye tuşları küçük harf yazma modunda iken (CAPS LOCK ışığı sönük) SHIFT tuşu basılı olduğu halde herhangi bir harf tuşuna basılacak olursa, harf büyük yazılır. SHIFT tuşu bırakıldığında harfler tekrar küçük yazılır. Klavye tuşları büyük harf yazma modunda iken (CAPS LOCK ışığı yanık) SHIFT tuşu basılı olduğu halde herhangi bir harf tuşuna basılacak olursa, harf küçük yazılır. SHIFT tuşu bırakıldığında harfler tekrar büyük yazılır. Rakam Yazmak Klavyede rakamlar yine iki farklı şekilde yazılabilir. Birincisi, klavyenin ikinci satırındaki rakam tuşlarını kullanarak. İkincisi, klavyenin en sağında bulunan sayısal tuş takımını kullanarak. Sayısal tuş takımını kullanabilmek için öncelikle NUM LOCK tuşuna basarak NUM LOCK ışığı yakılmalıdır. Şekil 15. Rakamlar
8 Çift Karakterli Tuşların Kullanılması Klavyede bazı tuşların üzerinde iki karakter olduğu görülmektedir. Bu karakterlerden alt tarafta olanı tuşa basıldığında doğrudan yazılır. Üst tarafta olanı ise SHIFT tuşu ile beraber basıldığında yazılır. Üç Karakterli Tuşların Kullanılması Klavyede bazı tuşlar üzerinde 3 karakter birden olduğu görülür. Bu karakterlerden altta olanı normal basıldığında yazılır. Sol üstte olanı SHIFT tuşuyla birlikte basıldığında yazılır. Sağ altta olanı ise Alt Gr tuşuyla beraber basıldığında yazılır. Boşluk Bırakma Klavyede iki türlü boşluk bırakılabilir. Klavyenin alt satırında bulunan en uzun tuş olan SPACE (Boşluk) tuşu kullanılarak her basışta bir karakter boşluk bırakılması sağlanır. Ayrıca, klavyenin üçüncü satırı başında bulunan TAB tuşu ile de tek basışta sekiz karakterlik boşluk bırakılabilir. SPACE tuşu kelimeler arasında boşluk bırakmak için kullanılırken, TAB tuşu paragraf başlarında kullanılır. Şekil 16. Space Tuşu Karakter Silme Karakter silme işlemi için iki tuş kullanılmaktadır. BACKSPACE tuşuna her basışta imlecin solundaki bir karakter silinir. DELETE tuşuna her basıldığında imlecin sağındaki bir karakter silinir ve sağda kalan diğer karakterler sola kayar.
9 Şekil 17. Karakter Silme Tuşları Araya Yazı Yazma (INSERT Tuşu) INSERT tuşu DOS ortamında kullanıldığında karakterler arasına diğer karakterleri silmeden yeni karakterler eklemek için kullanılır. Windows ortamında INSERT tuşu default olarak seçilidir. ENTER Tuşunun Kullanılması Klavyede iki adet ENTER tuşu bulunmaktadır. Biri harf tuşlarının bulunduğu bölümün sağındadır, diğeri ise sayısal tuş takımının sağ alt köşesindedir. Her ikisi de aynı görevi görür. ENTER tuşu DOS ortamında komutların işletilmesi emrini verir. Windows pencerelerinde seçilen butonların onaylanması için kullanılır. Ayrıca herhangi bir kelime işlemci programında (Not Defteri, Wordpad gibi) yazı yazarken bir alt satıra geçmek için kullanılırken, Word de sadece yeni bir paragrafa başlamak için kullanılır. ESC Tuşunun Kullanılması Klavyenin sol üst köşesinde bulunur. Genellikle yapılan bir işlemi iptal etmek veya bir önceki menüye geri dönmek için kullanılır. Fonksiyon Tuşları (F1-F12) Klavyenin birinci satırında F1 den F12 ye kadar olan tuşlardır. Bu tuşlardan F1 tuşunun görevi hangi programda olursa olsun yardım almak için kullanılır. Diğer fonksiyon tuşları ise farklı programlarda farklı görevler üstlenebilir. Print Screen Tuşu Klavyenin birinci satırında F12 tuşunun sağında yer alır. DOS ortamındaki görevi ekrandaki yazıyı yazıcıya göndermektir. Windows ortamındaki görevi ise
10 ekranda görünen her şeyi bilgisayarın hafızasına kopyalamaktır. Kopyalanan görüntüler herhangi bir resim işleme programı yardımıyla (Paint Brush, Photoshop vb.) açılıp üzerinde amaca uygun düzenlemeler yapılabilir, istenirse yazıcıdan çıktı olarak alınabilinir veya diske resim dosyası olarak kaydedilebilir. Pause Tuşu Klavyede birinci satırın en sağında bulunur. DOS ortamındaki görevi çalışmakta olan bir programı herhangi bir tuşa basılıncaya kadar geçici bir süre durdurmaktır. Windows ortamında ise programları durdurmaz ancak CTRL tuşuyla birlikte kullanıldığında aktif pencerede bulunan programı yarıda keserek işlemi durdurur. Scroll Lock Tuşu Bu tuş Print Screen tuşu ile Pause tuşu arasındadır. Bu tuş kullanıldığında klavyenin üst sağ tarafında bulunan Scroll Lock ışığı yanar. Görevi ekranı kilitlemektir. Ancak çok sık kullanılan bir tuş değildir. Yön Tuşlarının Kullanılması Klavyede üst satırlara çıkmak, alt satırlara inmek, satır üzerinde sağa veya sola gitmek için bazı tuşlar kullanılır. Bu tuşların görevleri ve CTRL tuşuyla beraber kullanıldıklarındaki görevleri Tablo 1 de verilmiştir. Şekil 18. Yön Tuşları Tablo 1 Yön tuşları ve görevleri İmleç sol tarafa bir karakter ilerler İmleç bir üst satıra çıkar İmleç sağ tarafa bir karakter ilerler İmleç ENTER tuşuyla tanınmış satırdan bir alt satıra
11 iner CTRL+ İmleç sol tarafa bir kelime ilerler CTRL+ İmleç bir üst paragrafa çıkar CTRL+ İmleç sağ tarafa bir kelime ilerler CTRL+ İmleç bir alt paragrafa iner PAGE UP İmleç bir sayfa yukarı gider PAGE İmleç bir sayfa aşağı iner DOWN HOME İmleç satır başına gider END İmleç satır sonuna gider CTRL+HOME İmleç yazıdaki ilk sayfanın başına gider CTRL+END İmleç yazıdaki son sayfanın sonuna gider Num Lock Tuşu Bu tuş sayısal tuş takımının sol üst köşesinde bulunur. Num Lock tuşuna basıldığında Num Lock ışığı yanar. Işık yanıkken sayısal tuş takımnda basılan tuşlar rakam verir. Eğer ışık yanmıyorsa rakamların yanındaki karakterler aktif duruma geçer. CTRL ve ALT Tuşları Klavyede en alt satırda sağda ve solda olmak üzere iki adet CTRL tuşu bulunmaktadır. Yine alt satırda sol tarafta bir adet ALT tuşu bulunmaktadır. Bu tuşların görevi diğer bazı tuşlarla birlikte kullanıldıklarında, işlemlerin kısa yoldan yapılmasını sağlar. Bu tuşlar genellikle Windows ta kullanılır. Bu işlemlerden en çok kullanılan bazıları Tablo 2 de listelenmiştir.
12 Şekil 19. CTRL ve Alt Tuşları Tablo 2. CTRL ve ALT tuşlarıyla yapılan işlemlerden bazıları TUŞLAR GÖREVLERİ CTRL+ESC Başlat menüsünü açar CTRL+A Tümünü seçer CTRL+C Seçileni kopyalar CTRL+X Seçileni keser CTRL+V Kesilen veya kopyalanan nesneleri yapıştırır CTRL+Z Yapılan bir işlemi geri alır ALT+F4 Aktif pencereyi kapatır ALT+TAB Açık olan pencereler arasında geçiş yapar CTRL+ALT+DELETE Bilgisayar kilitlendiğinde çalışan programların görevlerine son vermek için kullanılır Klavyede olmayan karakter ve simgelerin yazdırılması Bazı simgeler klavye tuşları kullanılarak yazılabilir. Ancak, bütün simgelerin klavyede yer alması mümkün değildir. Klavyede olmayan simgeleri yazmak için bazı yöntemler vardır. Bunlardan birisi, Word gibi yazı yazmak için kullanılan programların kendi simge kütüphanesinden faydalanmaktır. İkinci bir yöntem ise Başlat-Çalıştır-Charmap yolu takip edilerek karakter penceresi açılarak simgeler yazılabilir. Diğer bir yöntem ise ASCII karakter kodlarını kullanmak suretiyle karakterleri yazmaktır. Bu yöntemi kullanabilmek için karakterlerin ASCII kod karşılıklarını ezbere bilmemiz mümkün olmadığından ASCII kod tablosunu kullanmak uygun olacaktır. Bu ASCII kodlarından bazıları ASCII Kodları alt tuşuna basıp Tablo 3 de ki numaralar tuşlanarak yazdırılır.
13 Tablo 3. ASCII Karakter Kodları 15 = 145 = æ 164 = ñ 190 = 227 = Ò 243 = ¾ 20 = 146 = Æ 165 = Ñ 198 = ã 228 = õ 248 = 131 = â 147 = ô 168 = 199 = Ã 229 = Õ 249 = 132 = ä 149 = ò 169 = 210 = Ê 230 = µ 250 = 133 = à 150 = û 170 = 211 = Ë 232 = 251 = ¹ 134 = å 151 = ù 171 = ½ 212 = È 233 = Ú 252 = ³ 136 = ê 155 = ø 172 = ¼ 214 = Í 234 = Û 253 = ² 137 = ë 156 = 173 = 215 = Î 235 = Ù 139 = ï 157 = Ø 181 = Á 216 = Ï 236 = ì 140 = î 160 = á 182 = Â 222 = Ì 237 = ÿ 142 = Ä 161 = í 183 = À 224 = Ó 238 = 143 = Å 162 = ó 184 = 225 = ß 239 = 144 = É 163 = ú 189 = 226 = Ô 241 = ± Bunun dışında işimize yarayacak bir püf noktasına değinmeden geçemeyeceğim. Herhangi bir programa kısayol tuşu atanabilir mi? Evet, atanabilir. Bunun için yapmamız gereken adımlar şunlardır. Öncelikle başlat menüsünden bir program seçiyorum. Seçmek istediğim program Word olsun... Şekil 20. Kısayol Atama Word programının üzerine mouse getirip, sağ tıklıyoruz. Çıkan sekmelerinden Özellikleri seçeceğiz. Karşımıza çıkan Özellikler penceresinde, Kısayol Tuşu yazan bölümde büyük bir ihtimalle Yok yazacaktır. İşte bu bölüme bir kez tıkladıktan sonra atamak istediğimiz tuş kombinasyonunu yazıyoruz.
14 Şekil 21. Kısayol Atama Ben Ctrl + 1 tuş kombinasyonu kullandım. Belki aklınıza şu soru gelebilir. Neden karışık bir tuş atadık da, onun yerine a,b,c... gibi tek bir harf atamadık. Bunun sebebi çok basit. Mesela Tuşu a olarak atadınız. Klavyede her a tuşuna bastığınızda Word dosyası veya atadığınız program açılacaktır. O yüzden çok nadir kullanabileceğiniz bir tuş kombinasyonu seçerseniz ilerde buna benzer bir problem yaşamazsınız. Ayrıca yukarıdaki resimde Çalıştır bölümünde listeleme tuşuna bastığımızda Normal Pencere, Tam Ekran, Simge Durumuna Küçültülmüş diye 3 özellik çıkacaktır. Bunlar o program açılırken ne şekilde açılacağını göstermektedir. Buda sizin isteğinize kalmış bir ayardır. Kısayol konusuna girmişken, herhangi bir dosyanın kısayolundanda bahsedelim. Birçoğumuz ödevleri mizi eğer word, powerpoint veya excel de hazırlarken, hazırladığımız dosyayı belgelerime yada herhangi bir yere kaydediyoruz. O ödevle devamlı alakadar olduğumuzdan, ödev dosyasını masaüstüne kısayol olarak gösteriyoruz. Ödev ile işimiz bittikten sonra diskete, usb ye yada herhangi bir yığın depolamaya; eğer masaüstündeki ödev kısayolunu diskete atarsak, disketi bir başka yerde açtığımız zaman dosya açılmaz. Bu konu çok dikkat edilmesi gereken bir konu!.. Mouse (Fare) Mouse (fare) bilgisayar ekranındaki grafik nesnelere dokunmamızı sağlayan grafiksel bir giriş aygıtıdır. Windows gibi grafik tabanlı işletim sistemleri yaygınlaşınca Mouse, bilgisayarlarda vazgeçilmez bir aygıt haline gelmiştir. Elimizin hareketlerini bilgisayar ekranı üzerinde taklit edebilme yeteneği sayesinde işletilmek istenen komutların anında yerine getirilmesini sağlamaktadır. Mouse un ekrandaki konumu imleç adı verilen grafik bir simge tarafından kullanıcıya bildirilir. Mouse sağa, sola veya yukarı-aşağı hareket ettirildikçe imleç de yer değiştirir. İmleç belirli nesneler üzerine geldiğinde şekli değişerek o nesne üzerinde yapılabilecek işlemleri belirtir.
15 Nesneler üzerinde farklı işlemler yapabilmek için Mouse üzerinde yer alan 2 veya 3 tuştan faydalanılır. Farenin sol tuşu kullanılarak yapılacak işlemler onaylanır veya pull-down (aşağı çekilen) menülerde açma ve seçme işlemi gerçekleştirilir. Sağ tuşla nesnelerin özellikleri görüntülenir. Mouse un tuşlarıyla komut verme işlemine tıklama (clickklikleme) denir. Çift tıklama ise arka arkaya duraklamadan yapılan iki tıklama işlemidir. Şekil 22. Mouse Tarayıcı (Scanner) Tarayıcılar yazıcıların tersi gibi çalışır; basılmış belgeleri resim dosyası halinde saklanmak üzere bilgisayar ortamına aktarırlar. İçinde yazı bulunan belgeler aynı zamanda uygun karakter tanıma (OCR) programları kullanılarak yazılı belge (Word dokümanı) haline dönüştürülebilir. Şekil 23. Tarayıcı
16 Kamera Hareketli görüntüleri bilgisayara aktarmak için kullanılır. Bir kamera (WebCam) sayesinde Internet üzerinden görüntülü sohbet yapılabilir. Günümüzde WebCam kameralar çok ucuzlamıştır. Şekil 24. Web Kamera Mikrofon Ses basınç değişimlerini elektrik sinyallerine dönüştürür. Daha sonra ses kartına iletir. Ses kartı bu elektrik sinyallerini dijital bilgiye dönüştürür. Şekil 25. Mikrofon Joystick Mouse gibi hareket bilgilerini iletmek için kullanılan bir giriş birimidir. Genellikle bilgisayar oyunlarını daha rahat oynamak için kullanılır.
17 Şekil 26. Joystick Barkod Okuyucu Barları okumak için gerekli olan giriş birimidir. Genellikle büyük alışveriş merkezlerinde ürün bilgilerini okumak için kullanılır. Şekil 27. Barkod okuyucu ve barkod
18 Kaynakça Demirel, H.(2011). Ders Notları Karabük Üniversitesi, KARABÜK