DERİNCE Arel Psikolojik Danışma, Rehberlik Uygulama ve Araştırma Merkezi Aylık E-Bülten OCAK 2015
Sorunlardan Oluşan İnsan Türü
Dikkatinizi çekiyordur mutlaka, sürekli mutsuz olduğundan, hayatının istediği gibi gitmediğinden, insanların ona hiçbir zaman hak ettiklerini vermediğinden yakınan insanlar. Sürekli negatif şeylerden bahsederler. Ne kadar mutsuz olduklarını herkese ve sürekli anlatırlar. Siz bir şey anlatmaya kalktığınızda; bir dakika sen sus ben daha mutsuzum ben anlatacağım, dercesine hiç dinlemez ve dertlerini anlatmaya devam ederler. Her insanın ufak ya da büyük sorunları olmuştur hayatı boyunca ve olmaya da devam edecek. Bazen kendi başımıza üstesinden geleceğiz, bazen de gelemeyip dostlarımızdan, ailemizden yardım alacağız. Bazen o da yetmeyecek profesyonel yardım alacağız. Biz yaşadıkça sorunlar türeyecek biz ise onları birer birer savacağız başımızdan. Hayat varsa sorun vardır. Hayat varsa çözüm de vardır. Çözümün bittiği bir nokta var ki oraya geldiysek kurtuluş çok zor. Yazının başında bahsettiğimiz sadece sorundan oluşan insan türü o noktaya gelmiş bulunuyor. Artık o sorunları kişiliğinin bir parçası haline geliyor ve dünyadaki herkes ve her şey önemsiz oluyor onun için. Ona göre bu kadar sorun yaşarken daha önemli ne olabilir ki hayatta değil mi? Bütün herkes onunla ilgilenmeli çünkü onun sorunları çok büyük, çok acı çekiyor. Bu şekilde sorunları seven insan türümüz gerekli ilgiyi, sempatiyi kazanmış oluyor kendini feda etmeyi seven insan türünden. Kendini feda etmeyi seven insan türü ise; hayatta kendini hep ikinci plana atar sürekli başkalarına yardım etmek için yaşar. Biri acı çektiğinde hemen teselliye gider, birinin yardıma ihtiyacı varsa ilk o koşar, fedakarlık yapması gereken biri olduğunda ilk o atakta bulunur. Dışarıdan çok iyi, çok fedakar biri olarak tanınır. Öyledir de. İnsanların onu bu şekilde yüceltmesi hoşuna gider çünkü. Diğerlerinin onayını kazanmak ve takdir almak için hayatını da bu yolda adayacaktır. Kazancı takdir, kaybettiği ise başkalarına adamak için yaşayamadığı hayatı olacaktır. Çevresindeki insanlar onunla daha çok ilgileniyor. Ailenin, eşin, dostun ondan beklentisi azalıyor. İş yükü hafifliyor çünkü, insanlar ona acıyıp yardım ediyor ya da fazla iş vermiyor. Eş, dost daha sevecen davranmaya başlıyor. Sosyal destek artıyor. İstekleri normale göre daha hızlı yerine geliyor. Başarısız olduğunda bunun suçunu kendine değil sorunlarına atıyor. Hataları karşısında insanlar ona daha hoşgörülü davranıyor. Ve bu kadar kazancı olan kişide ister istemez sorunlarını çözmek yerine onlarla yaşamayı tercih ediyor ve etrafına sürekli bunlardan bahsediyor. Değişime karşı direniyor. Bu kişilere yardım etmek istiyorsanız sorunlarını çözmeye uğraşmak ya da onları dinlemek yerine, kendi sorunlarını çözmeleri konusunda yönlendirin. Sizi sömürmelerine izin vermeyin. Ailemizle, dostlarımızla elbette sorunlarımızı paylaşacağız ve birbirimize destek olacağız ancak, birinin kendi sorunlarını kullanarak sizi sömürdüğünü gördüğünüz anda, kaçarak uzaklaşmanızda fayda var. Acıma duygusuyla yaklaşırsanız sahip olduğu sorunu beslemekten başka bir şey gelmez elinizden. Eğer kendinizde böyle bir durum hissediyorsanız çözüm için insanlarla ilişkilerinizi geliştirmeye çalışın. Bunu sorunlar üzerinden değil birlikte yemek yaparak, muhabbet ederek, film izleyerek, gezerek, ona yardım ederek, eğlenerek, ona bilmediği bir şeyi öğreterek yapın. Bir kere de onun hayatını dinlemeyi deneyin. Bu şekilde daha fazla sevgi ve ilgi kazandığınızı göreceksiniz. Ve sorunlarınız daha çabuk çözülecek. Burcu YILMAZ Psikolog
Elinde, içinde fare olan bir kutuyla sınıfa giren profesör, iki gün boyunca bu kutuya kimsenin dokunmamasını ister ve öğrencilerin meraklı bekleyişi başlar. Belirtilen gün geçtikten sonra sınıfta kutu açılır ve farenin ölmüş olduğu görülür. Profesör sınıfa dönerek bu farenin neden ölmüş olduğunu bilen var mı diye sorar. Kimi açlıktan der, kimi susuzluktan bir başkası da havasızlıktan. Profesör kutuyu havaya kaldırır, her bir kenarının kemirilmiş olduğunu gösterir ve devam eder: Fare anlaşılan dışarı çıkmak için çok mücadele vermiş, kutunun her yerini kemirmiş. Ancak bu fare ne havasızlıktan ölmüş ne de açlıktan. Fareyi öldüren şey kararsızlığı olmuş. Kutunun her yerini azar azar kemirmeyip bir karar verseymiş, kurtulacakmış. Önemli kararlar almamız gerektiğinde, seçenekler arttığında hepimiz kararsızlık yaşarız. Seçeneklerin artması özgürlüğümüzü genişletirken bir yandan da bizi seçim yapmaya ve sorumluluk almaya zorlar. Hangisi bizim için daha iyi olacak, yapsam mı yapmasam mı, risk alırsam sonucu ne olur gibi birçok soru belirir kafamızda. Çoğu zaman seçeneklerden birini kolaylıkla tercih ederiz ama bazen işin içinden çıkamadığımız anlar yaşar, bir türlü karar veremeyiz.
Hayatımızın akışını etkileyecek, yolumuzu çizmemizi sağlayacak kararları alırken etraflıca düşünmek ve sonuçları öngörmek faydalı olur. Kimi zaman günlerce hatta haftalarca düşünürüz, bu sağlıklı bir süreçtir. Ancak bir kazağın mavisini mi yoksa beyazını mı alsam diye saatlerce düşünmek, hangi masaya otursak diye dakikalarca ayakta beklemek, sinemaya gitsem mi gitmesem mi diye günlerce beyni meşgul etmek gibi örnekleri sürekli yaşıyorsak kararsız bir insan olduğumuzu söyleyebiliriz. Kararsızlığın temelinde sorumluluk alma korkusu yatmaktadır. Karar almak birçok sorumluluğu beraberinde getirir ve olayların sonuçlarıyla baş edebilme becerisine sahip olmak gerekir. Arkadaşlarıyla yapacağı bir pikniği organize eden kişi, gidilecek yeri belirlerken riske girer, çünkü herkes memnun kalmayabilir ve çeşitli sıkıntılar yaşanabilir. Ancak bir karar vermek zorundadır ve çoğunluğun ihtiyaçlarını belirleyerek mekanı belirler. Yaptığı seçimin sonuçlarıyla baş etmeye hazırdır. Sorumluluktan kaçan ve çıkacak bir sorunla karşılaşmak istemeyen kişiler zorda kalmadıkları sürece kendilerini bir organizasyonun sorumlusu pozisyonuna getirmezler. Kararsızlığın bir başka nedeni de mükemmeliyetçiliktir. Ya hep ya hiç düşüncesi, hata yapabilme özgürlüğü konusunda kendimize şans vermemeyi doğurur. Aldığımız kararların sonucunda, yaptığımız hataların telafisinin asla olmayacak olması çarpık bir düşüncedir. Eğer mükemmeliyetçiyseniz ayakkabı almak için alışverişe çıktığınızda en güzelini, en sağlamını en kalitelisini en uygun fiyata bulmalıyım düşünceleriyle çoğu zaman eve eliniz boş dönersiniz. Çünkü seçiminiz mükemmel olmalıdır ve herkes tarafından beğenilmelidir. Çünkü tek bir doğru ayakkabı vardır, onu bulana kadar aranmalıdır. Kısacası yanlış yapma lüksünüz yoktur. Kendi fikirlerini değersizleştiren, başkalarını kendinden üstün gören ve önceliklerini belirleyemeyen kısacası özgüven eksikliği yaşayan kişiler, karar almayı çoğunlukla başkalarına bırakmaktadırlar. Özellikle aile içi dinamiklere bakıldığında çocuğuna söz hakkı tanımayan, onunla alakalı her kararı kendisi veren ebeveynlerin yetiştirdiği çocuklarda karar verememe davranışı gözlemlenebilir. Bunun nedeni çocuğun olaylar karşısında kendi sözünün bir önemi olmadığı düşüncesiyle yetişmiş olmasıdır. Bu öğrenilmiş bir düşüncedir ve özgüvenin geliştirilmesiyle karar verme sorunu da giderilebilir. Kararsızlık kader değildir ve öğrenilen bu süreç tersine çevrilebilir. Günlük hayatımızda aslında birçok karar verdiğimiz unutulmamalıdır. Kaçta kalkacağımıza, okula gelip gelmeyeceğimize, ne giyineceğimize, derslerden sonra ne yapacağımıza, ne yiyeceğimize karar veren bizleriz. Bu yüzden de daha büyük olaylar karşısında yine karar verecek olan kendimiz olacağız. Kararsızlığa yenik düşmemek ve daha sağlıklı düşünüp davranabilmek için yapılabilecek şeyler olduğunu, bu davranışın değiştirilebildiğini daha önce belirtmiştik. Öncelikle karar verirken kişinin kendine odaklanması süreci kolaylaştıracaktır. Kişi tercihlerini, değer yargılarını, önceliklerini, ihtiyaçlarını, kendisiyle alakalı zayıf/güçlü yanlarını belirlemeli ve kararını bunlara göre vermelidir. Kendinize şu soruları sorabilirsiniz: Ne istiyorum? Alternatiflerim neler? Hangisini daha çok istiyorum? Her bir seçeneğin benim için artıları ve eksileri neler olacak? Olası sonuçları neler olabilir? Bir başkası aynı durumda benden yardım istese ona ne önerirdim? Seçenekleri analiz etmek, yazıp çizmek, zihnimizde eksik kalan parçaları tamamlayıp olaylara dışarıdan ve bir bütün olarak bakabilmemizi sağlar. Mükemmel olma isteğini bir kenara bırakmamız ve seçeceğimiz hiçbir yolun bizi %100 tatmin etmeyeceğini bilmemiz gerekir. Karar verdikten sonra ise verdiğimiz kararın arkasında durmalıyız. Acaba diğerini mi seçseydim, ya bu yolda mutlu olmazsam, pişman oldum gibi cümleler sadece bizi mutsuz eder ve ileriye dönük hareket edemeyiz. Yürüdüğümüz yolda karşımıza çıkacak engellerle baş edebilme başarısını gösterdikçe, kendi sorumluluklarımızı göğüsledikçe karar verme becerimizin geliştiğini göreceğiz. Kendine, fikirlerine değer veren, sorumluluk almaktan kaçmayan, ihtiyaçlarını belirleyip sonuçları değerlendiren, mükemmel olmaya çalışmayan, insanlarla fikir alışverişi yapan ancak kararları hep başkalarına bırakmayan bireyler kendi kararlarını alabilirler. Unutulmamalıdır ki küçük olaylarda geliştireceğiniz karar alma tecrübeleriniz, ileride daha büyük yol ayrımlarında size yardımcı olacaktır. Gülşen TURNA Uzman Psikolog
TEPEKENT YERLEŞKESİ Tepekent-Büyükçekmece/İstanbul Tel: (0850) 850 27 35 Faks: (0850) 850 27 35 E-posta: arel@arel.edu.tr SEFAKÖY YERLEŞKESİ Sefaköy-Küçükçekmece/İstanbul Tel: (0850) 850 27 35 Faks: (0850) 850 27 35 E-posta: arel@arel.edu.tr www.arel.edu.tr facebook.com/areledu twitter.com/areledu 2735 (0850) 850 AREL