9. Sebze Tarımı Sempozyumu, 12-14 Eylül 2012. Konya Toprak Nemi İzlenerek Oluşturulan Sulama Programından Uygun Pan Katsayısının Tahmini: Domates Örneği Aynur Özbahçe 1, Ali Fuat Tarı 2, Öner Çetin 3 1 Toprak, Su ve Çölleşme İle Mücadele Araştırma İstasyonu, PK 48 Konya, 2 Harran Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Tarımsal Yapılar ve Sulama Bölümü, Şanlıurfa 3 Dicle Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Tarımsal Yapılar ve Sulama Bölümü, Diyarbakır a_ozbahce@hotmail.com Özet Bu çalışmada, toprak nemi izlenerek oluşturulan salçalık domatesin sulama programından yola çıkılarak, uygun Pan katsıyısının bulunabilirliliği irdelenmiştir. Deneme 2004-2005 yılları arasında, Konya ekolojik koşullarında Tesadüf Blokları Deneme Deseni nde ve 3 tekerrürlü olarak yürütülmüştür. Denemede F 1 Shasta (Lycopersicon esculentum Mill cv. Shasta) salçalık domates çeşidi kullanılmıştır. Deneme konularını 4 farklı sulama düzeyi (I 1 = tam sulama, I 2 =%25, I 3 = %50 ve I 4 = %75 kısıntı) oluşturmuştur. Damlatıcı aralığı 25 cm olarak alınmıştır. Tam sulanan konuda, 0-60 cm deki eksik nem 7 günde bir tarla kapasitesine tamamlanmıştır. İki yıllık deneme sonuçlarına göre; her iki yılda en iyi pazarlanabilir meyve verimi (71.05-73.35 t ha -1 ) I 1 konusundan elde edilmiştir (p 0.01). Bu konunun sulama suyu miktarı yıllar itibariyle 426-587 mm olmuştur. Deneme sonucunda, uygulanan sulama suyu miktarları ile Pan kabı buharlaşmaları birlikte değerlendirildiğinde salçalık domates için en uygun kpc katsayısı yıllar itibariyle 1.20-1.25 olarak tespit edilmiştir. Anahtar kelimeler: salçalık domates, damla sulama, su tüketimi, kpc, verim, The most appropriate pan coefficient prediction from ırrigation program based on gravimetric method: Tomato sample Abstract The research was examined whether obtainable suitable Pan coefficient from set irrigation program budget with gravimetric method traceably. The randomized block experimental design with three replications was applied in the study under ecological conditions of Konya Plain in 2004 and 2005 years. The study was used processing tomato (Lycopersicon esculentum Mill cv. Shasta). Experimental matters were consisted of four levels of water supply irrigation at 7 days intervals with water amount enough to fill the soil depth of 0-60 cm till field capacity (I 1 ), and 25, 50 and 75% decreased water supply levels (I 2, I 3 and I 4 ) were applied. According to the results, the highest marketable fruits yield (71.05-73.35 t ha -1 ) obtainable by I 1 treatment in both two years (p 0.01). Total irrigation water amount of the mentioned application (I 1 ) were determined as 426-587 mm, in 2004-2005. According to the experiment results, the most appropriate kpc coefficients estimated together with Class-A pan evaporations by applied water amounts are 1.20-125, respectively. Key Words: processing tomato, drip irrigation, water consumption, kpc, yield 399
Giriş Bitkilerin su ihtiyaçlarının karşılanma düzeyi, tarımsal üretimde verim miktarını belirleyen en önemli unsurdur. Konya Ovası nda son yıllarda, hem suya olan talebin artışı hem de iklimsel faktörlerin olumsuz etkisi, tarımsal sulama için gerekli olan su teminini güçleştirmektedir. Bu yüzden, ovada yakın gelecekte su kıtlığı ile karşılaşma ihtimali yüksektir. Mevcut su rezervlerinin çok verimli bir şekilde kullanılması gereksinimi vardır. Yazları kurak geçen bölgede domates gibi yazlık bitkilerin sulamadan yetiştirilmesi mümkün değildir. Bu nedenle bitkinin ihtiyaç duyduğu suyu zamanında ve yeteri kadar uygulanmasını sağlayacak tekniklere ve bilgi birikimine ihtiyaç vardır. Ülkemizde toplam sebze üretimimizin yaklaşık 1/3 ünü domates teşkil etmektedir. Bu üretimin de yarısına yakınını salçalık domates (3 565 541 ton) oluşturmaktadır Konya Ovası nda da meyvesi yenilen sebze yetiştiriciliğinde domates ilk sırada yer almaktadır. Konya İli nin salçalık domates üretimi ise yaklaşık 154 ton dur (Anonim 2009). Domatesin sulama programının oluşturulmasına ilişkin gerek ülkemizde gerekse dünyada çok sayıda araştırmalar yürütülmüştür. Yapılan ilk araştırmalarda ağırlıklı olarak karık sulama metodu kullanılmıştır. Zamanla damla sulama metodunun yaygınlaşması ile domateste sulama denemeleri bu metot da yoğunlaşmıştır. Ayrıca bu denemelerde toprak nemi izleme yerine Class-A Pan dan olan buharlaşma değerleri dikkate alınmıştır. Locascio ve Smajstrla (1993) yaptıkları çalışmada, Class-A Pan dan olan buharlaşmanın 0.25, 0.50, 0.75 ve 1.00 katsayılarını kullanmışlardır. Deneme sonucunda en yüksek toplam verimi 0.75-1.00 katsayılarından elde ederken, en düşük 0.25-0.50 katsayılarından elde etmişlerdir. Ülkemizde yapılan bazı çalışmalarda da domatesin sulama programının oluşturulmasında Class A Pan dan faydalanılmıştır. Çevik ve ark. (1997), Harran Ovası nda damla sulama ile sulanan domatesin sulama programını oluşturmak için bir deneme yürütmüşlerdir. Bitkinin gelişme dönemlerine bağlı olarak Kpc değerini dikim-çiçeklenme 0.30, çiçeklenmemeyve bağlama 0.90, meyve olgunlaşması-ilk hasat 1.20 ve ilk hasat-son hasat safhası 1.20 olarak almışlardır. Bu uygulamadan en yüksek meyve verimini (132.7 t ha -1 ) elde etmişlerdir. Karaman ve ark. (1999), Tokat yöresinde yetiştirilen domatesin farklı sulama düzeyleri (Class-A Pan dan olan buharlaşmanın 0.75, 1.00, 1.25 ve 1.50 katsayıları) ve azot (0-140 kg ha -1 ) uygulamaların tepkisini belirlemek amacıyla bir deneme yürütmüşlerdir. Sonuçta, en yüksek verimi Kpc nin 0.75-1.00 katsıları ile 140 kg ha -1 azot uyguladıkları konudan almışlardır. Eskişehir koşullarında damlama sulama ile sulanan domatesin sulama programının oluşturulması için, A sınıfı buharlaşma kabından olan buharlaşmanın 0.50, 0.75, 1.00 ve 1.25 katı kadar (kpc) sulamalar 2, 4 ve 6 gün aralıklarla uygulanmıştır. Sonuçta, en yüksek pazarlanabilir meyve verimi 4 gün aralıklarla ve Kpc=1.00 katsayısının uygulandığı konudan alınmıştır. Bu konunun sulama suyu miktarı 602 mm ve su tüketimi de 710 mm olmuştur (Çetin ve ark., 2002). Padilla ve ark., (2006), Meksika da yetiştirilen domateslerin gelişimi üzerine farklı plastik malç (siyah, beyaz ve kahverengi plastik) ile su seviyeleri (Pan dan olan buharlaşmanın 0.65, 0.8 ve 1.0) nin etkisi araştırılmıştır. En iyi meyve verimi, 0.8 ve 1.00 Kpc ve siyah/beyaz plastik malç uygulamasının yapıldığı bitkilerden elde edilmiştir. Bitkilerin sulama programının oluşturulmasında toprak nemine bağlı denemeler en doğru sonuçları vermektedir. Ancak, bu denemelerden elde edilen sonuçların pratikteki uygulama zorluğundan dolayı son yıllarda Pan değerleri daha yaygın kullanılmaktadır. Bu çalışmada, üreticiler için daha pratik olan Pan katsının belirlenmesinde toprak nemi izlenerek yürütülen deneme sonuçlarının kullanılabilirliliği araştırılmıştır. Materyal ve Yöntem Materyal Denemede yörede yaygın olarak yetiştirilen salçalık hibrit Shasta çeşidi (Lycopersicon esculentum cv. Shasta) kullanılmıştır. Fideler, TAT Konserve AŞ den (Bursa-Yenişehir) temin edilmiştir. Deneme Yeri Deneme, Konya Kapalı Havzası içerisinde yer alan Konya Toprak ve Su Kaynakları Araştırma Enstitüsü arazisinde yürütülmüştür. Deneme alanı toprakları kireç içeriği yüksek, organik madde miktarı düşük durumdadır. Hafif alkali özellik göstermektedir. Topraklar ilk yıl killi, ikinci yıl ise kumlu-killi-tın bir yapıya 400
sahiptir. Deneme yerinin taban suyu sorunu olmayıp, elverişli su tutma kapasitesi 170 mm/m olup su alma hızı ise 11 mm/saat dir. Vejetasyon periyodu (mayıs-eylül) boyunca toplam yağış yıllar itibariyle sırasıyla 99.5-28.3 mm ve buharlaşma miktarı da 1004.3-1094.7 mm olarak belirlenmiştir. Aynı dönemde ortalama sıcaklık ilk yıl 19.9 o C ve ikinci yılda 20.8 o C olmuştur. Sulama Sistemi Unsurları ve Sulama Suyunun Özellikleri Damla sulama sistemi güç ünitesi, basınç düzenleyici, su saati, dozatron, elek filtre, ana vana, bağlantı parçaları, her konuya ait kontrol vanaları, manifolt boru hatları, lateral hatları ve damlatıcılarından meydana gelmiştir. Deneme konularına uygun olarak düzenlenen damla sulama sistemi her bitki sırasına bir lateral olacak şekilde tarlaya yerleştirilmiş olup; damlatıcılar lateral boyunca ve konular arasında su dağılımının homojen olması için sabit debili özellikte seçilmiştir. Kullanılan damlatıcıların debisi 4 l/h dir. İşletme basıncı 1.5 atm de tutulmuştur. Deneme de kullanılan sulama suyu C 2 S 1 sınıfına girmektedir. Yöntem Deneme metodu Deneme, Tesadüf Blokları Deneme Deseni'nde 3 tekerrürlü olarak yürütülmüştür. Fideler, ilk yıl 21.05.2004 ve ikinci yıl ise 17.05.2005 tarihinde, 140 25 cm sıra arası ve üzeri mesafede dikilmiştir (Vural ve ark. 2000, Özbahçe ve Padem 2007). Her bir parselde 4 bitki sırası ve toplam 128 adet bitki bulunmuştur. Hasatta, yanlardan birer bitki sırası ve parsellerin iki ucundan da 0.5 m kenar tesiri olarak alınmıştır. Buna göre parsel ölçüleri: Dikimde : 5,6 m 8,0 m= 44,8 m 2 Hasatta : 2,8 m 7,0 m= 19,6 m 2 olmuştur. Deneme Konuları Deneme konularını farklı sulama düzeyleri (SD) oluşturmuştur. Buna göre, konuların oluşturulmasında tam sulanan konu (I 1 ) ile bu konuya uygulanan sulama suyundaki kısıntılar esas alınmıştır: I 1 = 0-60 cm deki eksik nemin 7 günde bir tarla kapasitesine tamamlanması, I 2 = I 1 konusuna uygulanan sulama suyunun %75'inin uygulanması, I 3 = I 1 konusuna uygulanan sulama suyunun %50'inin uygulanması, I 4 = I 1 konusuna uygulanan sulama suyunun %25'inin uygulanmasıdır. Damlatıcı aralığı olarak çiftçi uygulamaları domates yetiştiriciliğinde 25 cm olduğu için bu aralık denemede kullanılmıştır. Sulama Suyunun Hesaplanması Uygulanacak sulama suyu miktarı, 7 günde (Hartz 1999) bir 0-60 cm'lik profildeki toprak neminin tarla kapasitesine tamamlanması ve bu miktara farklı düzeylerde kısıntı uygulanması ile belirlenmiştir. Topraktaki nem izlemeleri, gravimetrik yöntemle yapılmıştır. Ayrıca, sulamadan önce her konunun örtü yüzdesi belirlenmiş olup, sulama sezonu boyunca işlem tekrarlanmıştır. Sulama suyunun hesabında bitki örtü yüzdesi dikkate alınmıştır. Sulama suyu derinliği hacme çevrildikten sonra parseldeki damlatıcı sayısına bölünerek konuların sulama süreleri hesaplanmıştır. Sulamalarda, bitkilerin örtü yüzdesi dikiminden itibaren %30 olarak alınmıştır. Bu değer %30 u aştığında gerçek değerler kullanılmıştır. Konular bazında örtü yüzdesi değerleri Şekil 1 de gösterilmiştir. 401
Şekil 1. Sulamalar boyunca oluşan örtü yüzdesi değerleri (I 1 ) Şekil 1 den de anlaşılacağı gibi, birinci yıl bitkilerin gelişimi ikinci yıla göre daha zayıf olmuştur. Bunun başlıca nedeni, ikinci yıl deneme alanı topraklarının orta bünyeli olması nedeniyle, ilk yıla göre domates yetiştiriciliğinde çok önemli bir uygulama olan boğaz doldurma işlemine daha uygun bir ortam sağlamıştır. Konulu su uygulamalarına başlayıncaya kadar, can suyu da dahil olmak üzere tüm konulara ilk yıl 60 mm, ikinci yıl toplam 70 mm fiks sulama suyu uygulanmıştır. Konulu su uygulamalarına boğaz doldurma işleminden sonra başlanılmıştır. Birinci yıl, bitkilerin dikimden son hasat tarihine kadar geçen vejetasyon periyodu 111 gün (21 Mayıs-09 Eylül), ikinci yıl ise 107 gün (17 Mayıs-01 Eylül) sürmüştür. Deneme Süresince Yapılan Tarımsal İşlemler Denemede toprak analiz sonuçlarına göre, toplam 75 l/ha %85 lik fosforik asit ve 160 kg N/ha azotlu gübre (amonyum nitrat %33 lük) uygulanmıştır. Bu gübrelerden, azotlu gübrenin de 2/5 i (64 kg/ha) dikim ile birlikte banda ve geriye kalan azotlu ve fosforlu gübreler de fertigasyon tekniği ile sisteme verilmiştir (Çetin ve Tolay 2009). Birinci yıl ilk hasat 02.08.2004 son hasat ise 22.09.2004 ve ikinci yıl ilk hasat 27.07.2005 son hasat ise 06.09.2005 tarihinde olmak üzere toplam 4 hasat yapılmıştır. Hesaplanan Parametreler Parselden elde edilen verimler toplanarak pazarlanabilir meyve verimi (PMV) t/ha olarak hesaplanmıştır. Aşağıdaki eşitlikten her bir sulama için kpc değeri bulunmuş olup (Kırda ve Kanber, 1999), sulama sezonu boyunca elde edilen değerlerinin ortalaması en uygun kpc olarak kabul edilmiştir. I= E o x k pc x %P x A Eşitlikte; I; sulama suyu miktarını (l), E o ; Class A pan kabından olan buharlaşma miktarını (mm), k pc ; pan katsayısını, P; örtü yüzdesini (%) ve A; parsel alanını (m 2 ) ifade etmektedir. Bulgular ve Tartışma Pazarlanabilir Meyve Verimi (PMV) Analiz Sonuçları Deneme yıllarına ilişkin, konulara ait sulama suyu, su tüketimi ve PMV sonuçları Çizelge 1 de verilmiştir. Verimler konu uygulamalarına bağlı olarak ilk yıl 29.45 t ha -1 ile 71.05 t ha -1 ikinci yıl 27.90 t ha -1 ile 73.35 t ha -1 arasında değişmiştir. Su kısıntı uygulaması istatistiki açıdan önemli bulunmuştur (p 0.01). En yüksek verim (sırasıyla 71.05-73.35 t ha -1 ) sulama düzeyi açısından tam su uygulamasının (I 1 ) yapıldığı parselden elde edilmiştir. 402
Çizelge 1. Deneme yıllarına ait sulama suyu, su tüketimi (mm) ve PMVdeğerleri Sulama Su Sulama Su Suyu Tüketimi Suyu Tüketimi Konular (SD) PMV (t ha -1 ) * Ortalama 2004 2005 2004 2005 I 1 426 525 587 619 71.05 a 73.35 a 72.20 I 2 294 466 440 479 51.60 bc 61.55 c 56.58 I 3 193 382 302 360 45.85 d 40.70 f 43.28 I 4 85 288 176 244 29.45 f 27.90 h 28.68 * p 0.01 Bulgular diğer bazı araştırmacıların sonuçları ile paralellik göstermektedir. Locascio ve Smajstrla (1993) ve Karaman ve ark. (1999) en yüksek meyve verimini Kpc nin 0.75-1.00 katsayılarının uygulandığı parselden aldıklarını tespit etmişlerdir. Ayrıca, Çetin ve ark. (2002) 1.00 ve Padilla ve ark. (2006) ise 0.8-1.00 katsayısından en iyi meyve verimi elde etmişlerdir. Yrisarry ve ark. (1993), en fazla sulama yaptıkları konudan en yüksek meyve verimini almışlardır. Pan Katsayısının Belirlenmesi Deneme yıllarına ait önerilen I 1 konusunun örtü yüzdesi ve uygulanan sulama suyu (USS) ile Class-A Pan a göre hesaplanan sulama suyu (HSS) miktarları Çizelge 2 de verilmiştir. Denemede salçalık domates çeşidi kullandığı için, meyve bağlama tutum oranı sofralık domates çeşitlerine göre daha fazla olmaktadır. Bu nedenle meyvelerin hem güneş yanığından daha az zarar görmesi hem de tarımsal işlemlerin makine ile kolaylıkla yapılabilmesi açısından sıra arası mesafe artırılıp sıra üzeri mesafe daraltılarak dikim yapılmıştır. Ancak, genel olarak sofralık domateslerde sıra arası mesafe 1.0 m olarak alınmaktadır (Çetin ve ark. 2002). Buna göre sıra arası mesafe 1.0 m olarak düşünüldüğünde; toprak nemi izlenerek oluşturulan sulama programından hareketle bu deneme için kpc ilk yıl için 1.20 ve ikinci yıl ise 1.25 olarak tespit edilmiştir. Çizelge 2. I 1 konusunun örtü yüzdesi ile uygulanan ve Class-A Pan a göre hesaplanan sulama suyu miktarları (mm) Sulamalar Örtü Yüzdesi E o USS HSS Yıllar 2004 2005 2004 2005 2004 2005 2004 2005 Cansuyu 60 70 1 30 30 - - 16 24 - - 2 35 35 56 47 22 27 33 29 3 35 52 66 52 32 49 39 47 4 35 57 39 51 28 44 23 51 5 42 58 62 43 40 50 44 44 6 42 59 51 54 31 63 36 56 7 46 59 46 54 36 53 36 56 8 50 59 42 55 44 52 35 57 9 50 59 45 56 42 50 37 58 10 50 59 47 52 43 57 40 54 11 50 59 47 48 32 48 39 50 Toplam 501 512 426 587 362 500 Çizelge 2 de USS ve HSS değerleri verilmiştir. İlk sulamada eksik nem tarla kapasitesine getirildiği için pan kabına bağlı hesaplama yapılmamıştır. İlk sulamadan itibaren her 7 günlük (iki sulama arası) buharlaşma miktarından HSS değerleri hesaplanmıştır. Buna göre, yıllar itibariyle USS miktarları sırasıyla 350-493 mm iken, belirlenen kpc değerleri dikkate alındığında HSS ilk yıl için 362 mm ve ikinci yıl ise 500 mm olmuştur. Toplamda USS ve HSS miktarları birbirlerine oldukça yakındır. Uygulanan ve Class-A Pan a göre HSS miktarı grafiksel olarak Şekil 2 de gösterilmiştir. Buna göre birinci yıl; 3.sulama hariç ilk beş sulamada, pandan hesaplanan sulama suyu miktarları biraz fazla olsa da uygulanan sulama 403
suyu miktarlarına yakındır. Bitki gelişimini tamamlama aşamasında olduğundan HSS miktarı USS miktarının biraz üstüne çıkmıştır. Yedinci sulamadan itibaren ise, bitkinin tam gelişme dönemini tamamlamasıyla yine HSS ile USS arasında yakın değerler olmasına rağmen, HSS değerleri uygulanması gereken değerlerin biraz altında kalmıştır. İkinci yılda ise ilk üç sulamalarda hem USS hem de HSS miktarları birbirine paraleldir. HSS değerleri 4. ve 5.sulamalarda gerçek miktarın biraz aşağısında kalırken, 6.-7. ve 8.sulamalarda ise uygulanan sulama suyu miktarlarının biraz üzerine çıkmıştır. Diğer sulamalarda (9.-10.) USS ve HSS miktarları yaklaşık olarak birbirine eşittir. Belirlemiş olduğumuz kpc katsayılarına göre yapılacak sulamalarda; bitki gelişme dönemlerine bağlı olarak ilk dikimden adaptasyona kadar olan dönemde aşırı, meyve bağlama ile bitkinin en fazla verim verdiği II.hasat döneminde ise yetersiz sulama suyunun uygulanması söz konusu olacaktır. Bu nedenle, bazı araştırmacılar Pan kabına bağlı olarak yürüttükleri denemelerde, bitkinin ihtiyaç duyduğu suyu en doğru şekilde belirlemek için dönemsel Kc leri de dikkate almaktadırlar (Çevik ve ark., 1997; Patane ve Cosentino 2010). Yapılan bu çalışmanın sabit 1.20 Pan katsayısı ile yürütüldüğü düşünüldüğünde, özellikle birinci yılında ilk sulamalarda fazla ve son sulamalarda ise yetersiz sulamaların olacağı görülmektedir (Şekil 2). Bu nedenle, bazı araştırıcıların önerdiği dönemsel Kc lerin de sulama suyu hesabında dikkate alınması sulamanın etkinliğini artıracaktır. Patane ve Cosentino (2010), salçalık domateste Pan buharlaşmasına bağlı olarak yürüttükleri çalışmada, bitki gelişme dönemlerine bağlı olarak 4 farklı Kc katsayısı kullanmışlardır. Bu katsayılar sırasıyla 0.4-0.7, 0.7-1.1, 1.1-0.8 ve 0.8-0.6 olarak alınmıştır. Bu bağlamda ilk sulamalardaki fazla ve son sulamalardaki yetersiz sulamalar kullanılacak farklı Kc değerleri ile giderilmiş olacaktır. Diğer taraftan; Çevik ve ark., (1997) da bitkinin dönemsel su ihtiyacının farklılığını dikkate alarak bitki gelişme dönemlerini göre farklı kpc katsayılarını dikkate almışlardır. Deneme de meyve olgunlaşması-ilk hasat ve ilk hasat-son hasat arasında Pan dan olan buharlaşmanın 1.20 katını önermişlerdir. 404
Şekil 2. Deneme Yıllarına Göre Uygulanan ve Class-A Pan a göre hesaplanan sulama suyu miktarları Şekil 3 de yığışımlı USS ve HSS miktarları gösterilmiştir. Şekil 3 incelendiğinde de anlaşılacağı gibi deneme yılarının her ikisinde de yığışımlı sulama suyu miktarlarının örtüştüğü görülmektedir. Şekil 3. Yığışımlı USS ve HSS miktarları Sonuç Orta Anadolu koşullarında damla sulama ile sulanan salçalık domates haftada 1 kez ve 0-60 cm toprak profili doyurulacak şekilde sulandığında, yıllık sulama suyu miktarı yıllar itibariyle 426-587 mm ve pazarlanabilir meyve verimi ise, 71.05-73.35 ton ha -1 olarak belirlenmiştir. Sulamalara bitki ihtiyacı da göz önünde bulundurularak boğaz doldurma işleminden sonra başlanılmalı ve toplam 11 kez sulanmalıdır. Diğer taraftan, toprak nemi izlenerek yürütülen iyi planlanmış bir denemenin sonuçlarından hareketle kpc katsayısının tahmini mümkün olmaktadır. Buna göre, yapılan bu çalışmanın sonuçları değerlendirildiğinde; domates bitkisinin araziye dikiminden hasada kadar ki dönemde uygulanan sulama suyu miktarları ile belirlenen kpc katsayısına göre hesaplanan sulama suyu miktarları birbirlerine oldukça yakın bulunmuştur. Yapılan değerlendirmelere göre; vejetasyon periyodu içerisinde tüm sulamalarda 405
tek bir kpc katsayısı kullanmak yerine, bitki gelişme dönemleri dikkate alınarak farklı kpc Kaynaklar Anonymous, 2009. Tarımsal Yapı ve Üretim. Türkiye İstatistik Kurumu. (http://www.tuik.gov.tr). Çetin, O., Tolay, I., 2009. Fertigation: Fertilization together with irrigation. HASAD Pressing, ISBN. 978-975-8377-69-5, 160, Istanbul- Turkey (in Turkish). Çetin, Ö., Yıldırım, O., Uygan, D., Boyacı, H., 2002. Irrigation scheduling of drip-irrigated tomatoes using class A pan evaporation. Turk. J. Agric. For. 26: 171-178. Çevik, B., Abak, K., Sarı, N., Kırda, C., Topaloğlu, F., 1997. Harran ovası koşullarında damla sulama yöntemiyle sulanan bazı sebzelerde farklı su düzeylerinin verim ve kaliteye etkileri. 6. Kültürteknik Kongresi Bildirileri, 5-8 Haziran, 1997, Kirazlıyayla-Bursa. Hartz, T.K.,1999. Water management in dripirrigated vegetable produciıon. UC Davis, Vegetable Research and Information Center. (http://vric.ucdavis.edu/pdf/drip%20irrigation_ watermanagement.pdf) Karaman, M.R., Güleç, H., Erşahin, S., 1999. Effect of different irrigation programs with nitrogen fertilizer application on nitrogen use efficiency and fruit quality in tomato. Plant Nutrition- Molecular Biology and Genetics. ISBN 0-7923- 5716-7. 47-51. Kırda, C. and Kanber, R., 1999. Water, No Longer a Plentiful Resource, Should be Used Sparingly, Irrigated Agriculture. In: C. Kirda, P, Moutonnet, C.Hera and D.r. Nielsen, eds. Crop Yield Response to Deficit Irrigation, Dordrecht, The Netherlands, Kluwer Academic Publishers. değerlerinin alınmasının daha uygun olduğu tespit edilmiştir. Locascio, S.J., Smajstrla, A.G., 1993. Pan evaporation scheduling for drip-irrigated tomato. Proc.Fla.Sate Hort.Soc. 106:216-218. Özbahçe, A., Padem, H., 2007. Isparta Koşullarına Uygun Üstün Verim ve Teknolojik Özelliklere Sahip Domates Çeşitlerinin Belirlenmesi. Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 11-2 (2007), 128-133, Isparta. Padilla, S.B., Viramontes, R:F., Rios, J.J.M. and Vazquez, C.V., 2006. Growth, yield and water productivity of tomato under different watering level and plastic mulches. 18 th World Congress of Soil Science, 9-15 July 2006. USA. 153. Patane, C., Cosentino, S.L., 2010. Effects of soil water deficit on yield and quality of processing tomato under a Mediterrianean cilmate. Agricultural Water Management. 97 (2010) 131-138. Vural, H., Eşiyok, D., Duman, İ., 2000. Kültür Sebzeleri (Sebze Yetiştirme). Ege Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Bahçe Bitkileri Bölümü, Bornova, İzmir. Yrısarry, Baselga, J. J., Losada, Prıeto, M. H. and Podrıguez Del Rıncon, A., 1993. Response of processing tomato to three different levels of water and nitrogen applications. International Symposium on Irrigation of Horticultural Crops (1 April 1993), Acta Horticulturae No: 335, 16-19 pp. 406