4 2 1 3 6 Göz İzleme Tekniği 7 www.userspots.com 5 Göz İzleme Nedir Göz İzlemenin Diğer Tekniklerden Farkı Göz İzlemenin Al9 Sırrı 16 Göz İzleme Çalışması Göz İzleme İle Kullanılabilirlik Tes7
! İçindekiler Başlamadan Önce Sayfa 3 Göz İzleme Nedir Sayfa 4 Göz İzleme İle Kullanılabilirlik Tes: Sayfa 4 Göz İzleme Sisteminize Ne Katar Sayfa 5 Göz İzlemenin Al> Sırrı Sayfa 6 Göz İzlemenin Diğer Tekniklerden Farkı Sayfa 8 1.Göz İzleme vs. Mouse İzleme Sayfa 8 2.Göz İzleme vs. Feng Gui ve Clickmap Sayfa 10 3.Göz İzleme vs. 3M Visual AHenIon Service Sayfa 13 4.Göz İzleme TesI Vs. Simülasyon Sayfa 15 Çeşitli Göz İzleme Çalışmaları Sayfa 20 1.Ana Sayfalardaki Göz Hareketleri Sayfa 20 2.Web Sitelerinde Yatay İlgi Sayfa 21 3.Fold Nedir? Sayfa 22 4.Neden Bazı Reklamlara Bakıp Diğerlerine Bakmayız? Sayfa 25 5.Banner Etkinliğinin Ölçülmesi Sayfa 26 6.Hareket vs Sabit (BBC, The GUARDIAN, PROSPECTS ) Sayfa 27 7.Banner Körlüğü Nedir? Sayfa 29 8.Kullanıcılar Yüze Bakarlar Sayfa 30 9.Kullanıcılar Yüze Bakarlar #2 Sayfa 32 10.Kadınlar Reklamlarda Nerelere Bakar? Sayfa 33 11.Web sitesi Kullanımında Cinsiyet Farkı Sayfa 34 12.Form Butonları Göz İzleme Sonuçları Sayfa 35 13.Form Alanlarında EIket Yerleşimi Sayfa 37 14.Arama Motorları ve Arama Çalışmaları Sayfa 38 15.Tasarım Etkisi Sayfa 41 16.Göz İzlemenin Pazarlama Etkisi Sayfa 41
! Başlamadan Önce 2009 yılında kurulan Userspots; Bilyoner, Bonus, Dakick, Hürriyet Emlak, İş Bankası, Mynet, Tivibu, TTNet, Yemek Sepe: gibi ulusal markalara kullanıcı deneyimi ve kullanılabilirlik tes: hizme: sunmuştur. Sunduğumuz hizmetlerden kullanılabilirlik testleri; göz izleme tes:, gerilla test ve online test olmak üzere üç başlıkta toplanmış>r. Bunların yanında reklam etkinliğinin ölçümü, uzman analizleri, kart gruplama ve kullanılabilirlik eği:mleri dallarında da hizmet sunmaktayız. Ekibimiz taravndan hazırlanan bu e - kitap ile göz izleme tekniğinin ne olduğunu ve ne işe yaradığını örneklerle anlatmayı amaçladık. Userspots olarak yap>ğımız kullanılabilirlik çalışmalarında göz izleme tekniğninin, tasarım ekipleri taravndan çok fazla bilinmediğini gözlemledik. Konuyla ilgili farkındalık yaratmak ve tasarım ekiplerine, arayüz geliş:ricilerine, web geliş:ricilerine, yazılımcılara, proje yöne:cilerine kısacası tasarım sürecine dahil olan herkese yardımcı olabilmek için blog yazılarımızdan ve kendi deneyimlerimizden derlediğimiz bu e - kitabı sizinle paylaşıyoruz. Userspots Ekibi
! Göz İzleme Nedir? Göz izleme, kullanıcının nereye, ne kadar süre ve kaç kere bak>ğına, anlık ve geçmiş dikka:nin nerede yoğunlaş>ğına, niye:ne, zihinsel durumuna ilişkin bilgi sağlamakta kullanılan bir yöntemdir. Bu teknik Göz İzleme Cihazı adı verilen ve kullanıcıların göz hareketlerini takip eden bir cihaz yardımıyla uygulanır. Göz izleme cihazı kullanılablirlik testlerinin yanı sıra psikolojik araştrmalarda, akademik çalışmalarda, süpermarket araş>rmalarında, pazarlama stratejisi belirleme aşamalarında da kullanılmaktadır. Göz İzleme İle Kullanılabilirlik Tes7 Göz izleme ile kullanılabilirlik tes:, kullanıcılar spesifik olarak belirlenmiş bir görevi gerçekleş:riken göz hareketlerinin kaydının alınması, bu hareketlerin sıcaklık haritalarına dönüştürülmesi ve elde edilen bu verilerin doğru şekilde analiz edilip yorumlanması işlemidir. Göz izleme tekniği ile kullanılabilirlik tes7 aşağıdaki başlıkları içerir: Hedef Kitle Belirleme: Kullanılabilirlik tes:ne ka>lacak ve test edilecek ürüne uygun hedef kitlenin belirlenmesi işlemidir. Senaryo Oluşturma: Test edilecek ürüne uygun, kullanılabilirliği ölçmek için oluşturulmuş görevlerin belirlendiği süreç:r. Test: Kullanıcı belirlenen görevi tamamlarken göz hareketlerinin, fare hareketlerinin, ses ve görüntünün kayıt al>na alınması işlemidir. Ayrıca test yapıldıktan sonra ürünün kullanılabilirlk alanındaki başarısını ve kullanıcılar taravndan nasıl algılandığını anlamak için çeşitli anketler gerçekleş:rilir. Analiz ve Raporlama: Test sırasında elde edilen verilerin çeşitli yöntemler kullanılarak analiz edilmesi ve anlamlı sonuçlar çıkarılması işlemidir. Analiz sonrasında ortaya çıkan başarı oranları, anket sonuçları ve diğer önemli bulgular kapsamlı bir rapor haline ge:rilir. Uygulama: Raporda göze çarpan maddeler için tasarım önerileri ve çözüm yolları oluşturulur ve ürünün kullanıcı deneyiminin ar_rılması amacıyla bir yol haritası hazırlanır. Göz izleme ile kullanılabilirlik tes7 sonrası aşağıdaki çık9lar elde edilir: Sıcaklık Haritaları: Her sayfa için kullanıcıların hangi noktalara ve ne kadar süre bak>klarını gösteren haritalardır. Kullanılabilirlik testleri açısından oldukça önemli bilgiler sağlayan çık>lardır. Kullanıcı Videoları: Kullanıcıların görevleri gerçekleş:rirken çekilmiş, sesli düşünce ve mimiklerini içeren videolardır. Memnuniyet ve kullanıcı algısını anlamak için kullanılırlar.
Yol Haritaları: Kullanıcıların senaryoları gerçekleş:rirken kullandıkları yollar ve bu yolların kullanım oranlarıdır. Karmaşık yapıda olan ürünlerin testleri için oldukça önemlidir. Mouse Hareketleri: Kullanıcının hangi anda, nereye, kaç kere >kladığını belirleyen ista:s:klerdir. Zaman İsta7s7kleri: Kullanıcıların görev bi:rme, sayfada kalma, link arama süreleri gibi zaman bazlı ista:s:klerini içeren veriler. Göz İzleme Sisteminize Ne Katar? Kullanılabilirlik tes: ürünün kullanıcı taravndan nasıl algılandığını ve amacına ulaşıp ulaşmadığını anlama konusunda üre:cilere/ tasarımcılara faydalı olan bir tesar. Kullanılabilirliği ölçmek için göz izleme ile, gerilla, online kullanılabilirlik tes: gibi birçok yöntem vardır. Ancak göz izleme cihazı ile yapılan çalışmalar daha hassas ve detaylı veriler sağlaması açısından diğer tekniklere göre daha faydalıdır ve bu teknikle kesin çözümler üretmek çok kolaydır. Göz izleme tekniği ile yapılan kullanılabilirlik çalışmaları sayesinde: Sisteminizi kullanıcıların gözünden görebilirsiniz, Kullanıcıların üründe/sayfada/sistemde hangi noktaları farkedip hangilerini gözden kaçırdıklarını öğrenebilirsiniz, Sayfadaki reklamların kullanıcılar taravndan görülüp görülmediğini analiz edebilirsiniz, Sayfanızda bulunan me:nlerin okunabilirliğini ölçebilirsiniz, Önemli olduğunu düşündüğünüz duyuru vb gibi yayınların op:mum konumunu tespit edebilirsiniz, E- :caret sisteleri için kullanıcı beklen:lerini ve ih:yaçlarını tespit edebilirsiniz. Sisteminiz yapım aşamasında iken kullanıcı odaklı tasarım kararları alabilirsiniz, Üyelik sürecinin ön planda olduğu sistemlerde kullanıcı alışkanlıklarını görebilirsiniz, E- :caret siteleri için kullanıcıların sa>n alama işlemini tamamlamama nedenlerini tespit edebilirsiniz. Yapılan çalışma sonunda hazırlanan rapor size aşağıda belir7len avantajları sağlayacak9r: Sistem tasarımının daha kullanılabilir ve kullanıcı merkezli olması, Tasarım ekibinin hata yapmasını önlemek ve önceden fark edilemeyen hataları göstererek zaman kazanmasını sağlayarak maliyetleri düşürmek, Userspots Göz İzleme Tekniği 5
Kullanıcılar taravndan daha fazla görünen ve >klanan reklam alanlarına sahip olmak, Her beş paragraean birinin okunduğu günümüzde daha okunabilir me:nler elde etmek, E- Ticaret sitelerindeki hemen çıkış ( Bounce Rate) oranlarının düşmesi, Üyelik ve online sa>şların korkulu rüyası olan sorunlu form alanlarının azalması, Önemli yayınlarınızın kullanıcılar taravndan hemen farkedilmesi. Göz İzlemenin Al9 Sırrı Sensory Logic başkanı ve About Face: The Secrets of Emo9onally Effec9ve Adver9sing kitabının yazarı Dan Hill, göz izlemenin küçük sırlarını MediaPost daki yazısında paylaşmış; Ölü Köşelerden Sakının. Hill, yapmış olduğu projeleri gözden geçirirken, reklam projelerinin %42ʹ sinde logonun ya da marka imgelerinin sağ alt köşede olduğunu görür.bunun nesi bu kadar kötü diyebilirsiniz? Eğer yazılı reklamları ele alır ve okuyucu başına 1.7 saniye verirseniz, sağ alt köşenin en az bakılan 2. yer olduğunu görürsünüz. Bakmadığınız şeyi, kavramazsınız. Çözüm logoyu arayüzün orta alt bölümüne yerleş:rmekte ve insanların sayfayı tararken dikka:ni daha kolay çekmekte yatar. Örnek Taslak Userspots Göz İzleme Tekniği 6
Göz İzlemenin Al> Sırrı Hareket Gösterin. Hareke:n değişime eşit görülmesinin ve insanların bulundukları anlardaki değişikliklere dikkat kesilmesinin sebeplerinin al>nda, evrimsel bir açıyla bakacak olursak, hayapa kalma dürtüsü yatar. Hareket bir Vrsa> ya da tehdi: temsil edebilir. Uyarı Bu noktada tasarımcıların sürekli hareket ederek kullanıcının dikka:ni dağıtan ve görüntü kirliliği yaratan hareketli bannerlar ile tasarımla uyumlu, sade ve kullanıcının dikka:ni çeken görseller arasındaki çizgiyi çok iyi belirlemeleri gerekiyor. Bknz Banner Körlüğü Baskın Bir Görünümünüz Olsun. Yarın büyük bir gün dediğimiz zaman, o günün önemli bir gün olduğunu anlatmak isteriz. Bilinçal> neyin önemli ve dikkate değer olduğunu kavramak için bir hiyerarşi içerisine girmek ister. Anlam Kurun. Hikayenin özünü oluşturan imge ya da detaylar, gözün dikka:ni çeker ve kalp de onu izler. Yüzler. Fiziksel çekicilik, sağlık ve karakteri be:mlemek adına yüzleri de kullanırız. Peki zengin ve ünlü yüzler bir avantaj sağlar mı? Araş>rmalar ünlü bir yüzün, mimiklerini iyi kullanan başka bir yüze oranla daha az duygusal tepki oluşturduğunu göstermektedir. Örnek Taslak Userspots Göz İzleme Tekniği 7
Göz İzlemenin Al> Sırrı Merkeze İnin. İnsanlar görüş açılarının ortasında bulunan görsel imgeleri, çevrede bulunanlara oranla daha iyi işlerler. Merkeze yerleş:rilmiş bir eleman mutlaka görülecek:r. Örnek Taslak Göz İzleme nin Diğer Tekniklerden Farkı Bu bölümde neden göz izleme tekniğini kullanmalıyım sorusunun cevabını arayacağız. Göz izleme tekniği ve diğer test teknikleri olan mouse hareketlerinin izlenmesi, Feng Gui, Clickmap ve VAS çeşitli çalışmalar üzerinden incelenecek ve değerlendirilecek:r. Göz İzleme vs. Mouse İzleme Kullanılabilirlik çalışmaları web sitelerini test etme ve kullanıcı deneyimi analizlerinde anahtar bir rol üstlenmekteler. Gerek göz, gerekse mouse izleme testleri şirketlere doğru ve uygulanabilir sonuçlar sunmakta. Örneğin Google, kullanıcıların varış sayfalarında (landing page) nerelere bak>ğını incelemek için kameralar ve özel yazılımlar eşliğinde göz izleme testleri yapıyor. Mouse izleme ise, kullanıcının göz izleme hareketlerini simüle edebilmek için mouse hareketlerinin izlenmesi yöntemine dayanılarak gerçekleş:riliyor. Araş>rmalar her iki test metodunun da simültane olarak uygulandığı zaman, sonuçlar arasında %84 ila %88ʹ lik bir korelasyon olduğunu gösteriyor. Ek olarak aynı sayfa içeriğine sahip arayüzlerde mouse ve göz hareketleri nispeten aynı ritme ve odaklanmaya sahipler. Userspots Göz İzleme Tekniği 8
Göz İzleme nin Diğer Tekniklerden Farkı Bir Google arama sayfasında mouse un göz hareketlerini takibi Bütün süreçlerde olduğu gibi bu yöntemler de kendine özgü avantaj ve dezavantajlarla birlikte geliyor; Göz İzleme Tekniği Avantajları %100 kesinlik. Kullanıcıların sayfada tam olarak nereye bak>klarını görebilirsiniz. Kontrollü çevre. Kullanıcılar önceden belirlenmiş görevleri gerçekleş:rirler. Bu yüzden neyi test edeceğinizi ve kullanıcıların hedeflerini tam olarak bilirsiniz. Açık diyalog. Kullanıcılar sesli düşünerek size düşüncelerini ve eleş:rilerini aktarabilirler. Dezavantajları Maliyet. Uzman, moderatör, kullanıcılar gibi etkenlerle artan test maliye:. Sınırlı etki alanı. Kullanıcı sayısı ve çeşidi çoğu zaman sınırlı kalmaktadır. Gözlemci etkisi. Kullanıcılar izlendiklerini bildikikleri için doğal davranamazlar. Hawthorne etkisinin ortaya çıkması çok muhtemeldir. Userspots Göz İzleme Tekniği 9
Göz İzleme nin Diğer Tekniklerden Farkı Avantajları Doğal çevre. Kullanıcılar testlere evlerinin/işyerlerinin rahatlığında ka>lırlar. Gözlemci etkisi. Kullanıcının üzerinde göz izleme testlerinde olduğu gibi bir gözlemci baskısı bulunmaz. Global ka>lım. Dünyanın her taravndan ka>lımcılarınız olabilir. Site trafiğiniz olduğu sürece istediğiniz her an test yapabilirsiniz. Mouse İzleme Tekniği Dezavantajları Belirlenmemiş testler. Senaryoyu belirleyemezsiniz. Kullanıcının kendi senaryosuna uymak zorundasınız. Araş>rma kontrolü olmaması. Tes:n yapıldığı çevreyi kontrol edemez ya da değiş:remezsiniz. Kullanıcı geri bildirimi olmaması. Kullanıcıya direkt olarak eleş:rilerini ya da yaşadığı deneyimi soramazsınız. Düşük maliyet. Göz izlemeye göre oldukça düşük maliyetlidir. Göz İzleme vs. Feng Gui ve Clickmap Feng Gui ve Clickmap, insanların arayüzlerde nerelere bak>klarının/ odaklandıklarının analizi konusunda kullanılan yollardan iki tanesidir. Bu sistmeler kullanıcı hareketlerini doğrudan algılayamazlar ancak tahmin edebilirler/ etmeye çalışırlar: Userspots Göz İzleme Tekniği 10
Göz İzleme nin Diğer Tekniklerden Farkı Feng Gui Feng Gui, aynı prensiplerle çalışan bir başka sistem de Apen:on Wizard dır, arayüz bölümlerinin renk, büyüklük ve kontrast gibi özelliklerine göre kişilerin nerelere odaklanacaklarını tahmin etmeye çalışan bir sistemdir. Bu sistemlerde test edilen site interak:f bir ürün gibi değil sadece bir görsel olarak görülmektedir, yani kullanıcının davranışlarına dair herhangi bir veri elde etmek pek mümkün değildir. Aşağıda arayüzü/ görseli sisteme yüklediğinizde nasıl bir sonuç aldığınızı gösteren bir görsel bulunmaktadır. Bu görselde görülen sıcaklık noktaları tamamen sistemin tahminlerine dayanarak oluşturulmaktadır. Aşağıda Feng Gui taravndan analiz edilmiş bir görsel bulunumaktadır. Yapılan bu analize gore ağaç üzerinde bulunan yavru köpeğe hiçbir kullanıcı bakmıyor. Ancak bu analizin yanlış olduğunu herhangi bir analize gerek kalamdan kullanıcının kendisi bile söyleyebilir. Userspots Göz İzleme Tekniği 11
Göz İzleme nin Diğer Tekniklerden Farkı Clickmap Clickmap daha çok bağlan>lardan yola çıkarak bağlan>lar için sıcaklık haritaları oluşturmakta. Sayfalarda bağlan>ların dikkat çek:ğini düşünen kişiler taravndan da bu sistem, kullanıcıların bak>ğı yerlerin analizi konusunda kullanılıyor. Göz İzleme Cihazı Göz İzleme Cihazı kullanıcının göz bebeklerini algıladıktan sonra hareketlerini ve odaklanmalarını takip ederek kullanıcıların arayüzde bak>kları yerlerin gerçek sıcaklık haritalarını ortaya çıkarıyor. Aşağıdaki sıcaklık haritası banner körlüğü çalışmasından elde edilmiş. Kullanıcıların aşağıdaki arayüzde içeriğe odaklanıp bannerları görmediği anlamı çıkarabiliyoruz. Göz İzleme Cihazı ile tasarımlarda navigasyon, reklam ve üyelik gibi bölümlerinin kullanıcılar taravndan ne kadar görüldüğünü belirleyebilir ve bunun üzerine analizler yapabiliriz. Userspots Göz İzleme Tekniği 12
Göz İzleme nin Diğer Tekniklerden Farkı Göz İzleme vs. 3M Visual A^en7on Service 3M, Visual Apen:on Service (VAS) adında kullanıcıların resimlerde nerelere odaklanacaklarını tahmin etmeye çalışan bir servis hayata geçirdi. VAS, Feng- Gui gibi kontrast oranlarını dikkate alarak tahmin etmesinin yanında kullanıcıların resim üzerinde yüzleri ve me:nleri belirlemesine de olanak sağlayıp buna göre analiz yapabiliyor. Göz izleme cihazı üre:cisi Tobii, blogunda VAS ile bir resmi analiz edip sonuçları göz izleme cihazı sonuçları ile karşılaş>rmış. Test Edilen Resim VAS Sonucu Userspots Göz İzleme Tekniği 13
Göz İzleme nin Diğer Tekniklerden Farkı İlk sonuçtan sonra aşağıdaki gibi yüz ve me:n bölümü seçilerek resim VAS ile tekrar analiz edilmiş. Bu yöntem sonunda tahmin şu şekilde olmuş: Bu çalışmada kullanıcıların me:nleri okuduğ ve marka logosuna odaklandığı görülmüştür. Ancak gerçek kullanıcılarla yapıln göz izleme tes:nde sonuçlar daha farklı çıkmış>r. Userspots Göz İzleme Tekniği 14
Göz İzleme nin Diğer Tekniklerden Farkı Göz İzleme Sonucu VAS, Feng- Gui ye nazaran tahminde daha başarılı olsa da yukarıda gördüğümüz gibi göz izleme sonuçlarına yakın veya benzer sonuçlar elde etmiyor.vas ayrıca kendi göz izleme çalışmalarımızdaki sonuçlarda da çok başarılı değildi. (Gizlilik anlaşmaları sebebiyle bu çalışmaları sizinle paylaşamıyoruz) VAS özellikle me:n alanında genel kullanıcı göz hareketlerinin tam tersine bir tahminde bulunmakta. F :pi okuma şekli yerine kullanıcıların paragraea daha çok metnin ortasına odaklandıklarını tahmin ediyor. Kullanıcıların herhangi bir resimde bulunan yüzlere odaklanması da VAS ın sonuçlarında çok açık değil. Bunlara ek olarak bu çalışma bir kez daha göstermiş:r ki kullanıcılar görsellerde bulınan yüzler nereye bakıyorsa dikka:ni oraya veriyor. Eğer görselde bulunan yüz kullanıcya bakıyorsa kullanıcı da yüze odaklanıyor ve reklamı yapılan ürünü farkedemiyor. Göz İzleme Tes7 Vs. Simülasyon User Centric Inc. de görev yapan Agnieszka ( Aga) Bojko geç:ğimiz günlerde Feng Gui, EyeQuart ve Apen:on Wizard sistemleri ve göz izleme cihazı ile elde eaği sıcaklık haritalarının karşılş>rıldığı bir çalışma yayınladı. Bu çalışmada çok yaygın olarak kullanılan ebay alışveriş sitesinin ana sayfası test sayfası olarak kullanılmış ve sıcaklık haritaları kullanıcıların ilk beş saniye hangi noktalara odaklandıklarını anlamak için çıkarılmış. Feng Gui, EyeQuart ve Apen:on Wizard gibi sistemlerin iddiasına göre bu sistemler kullanılarak çıkarılan sıcaklık haritaları %75-90 oranında gerçek sıcaklık haritaları ile örtüşmekte; ancak yapılan bu çalışma bu iddianın gerçeklik payının fazla olmadığını kanıtlar nitelikte. Aşağıda her üç sistem içinde ebay ana sayfasının sıcaklık haritalarını görebilirsiniz. Userspots Göz İzleme Tekniği 15
Göz İzleme nin Diğer Tekniklerden Farkı Feng Gui ile simüle edilmiş sıcaklık haritası. AHenIon Wizard ile simüle edilmiş sıcaklık haritası. Userspots Göz İzleme Tekniği 16
Göz İzleme nin Diğer Tekniklerden Farkı EyeQuant ile simüle edilmiş sıcaklık haritası. Yukarıda da görüldüğü gibi her üç sıcaklık haritasında da kullanıcıların odaklanacakları düşünülen bölgeler benzer. Bunun sebebi bu sistemlerin renk kontrast oranlarına dayanarak çalışması. Ayrıca EyeQuant a göre navigasyona bakılma oranı %1; fakat sistemin bu veriyi nasıl elde eağine dair herhangi bir açıklama veya bilimsel çalışma bulunmamakta. Aynı durum örtüşme oranlarının % 75-90 iddiasında da geçerli. Userspots Göz İzleme Tekniği 17
Göz İzleme nin Diğer Tekniklerden Farkı Aga Bojko aynı sayfa için 21 ka>lımcı ile bir göz izleme çalışması yapmış ve sonuçlarını online olarak elde eaği diğer sıcaklık haritaları ile karşılaş>rmış. Senaryo olarak ka>lımcılardan hediyelik eşya sa>n almaları istenmiş. Simülasyon sistemlerin bir eksikliği de bu noktada açığa çıkıyor. Hiçbir görev/ amaç belirlemeden çıkan sıcaklık haritaları hazırlamaktalar; fakat bilinen bir gerçek kullanıcıların farklı görevlerde farklı noktalara odaklandıklarıdır.göz izleme ile elde edilen harita ise aşağıdaki gibidir: Gerçek göz izleme ile hazırlanan sıcaklık haritası gösteriyor ki kullanıcılar büyük oranda navigasyona ve arma kısmına odaklanmışlar. Simülasyon ise bize kullanıcılar bu siteyi kullansalardı içinde reklamlarında bulunduğu görsellere odaklanacaklardı diyor.simülasyon ile hazırlanan haritaların aksine kullanıcılar scroll yaparak sayfanın alt taravna inmemişler bile. Bu çalışmaya i:raz eden Rafael Mizrahi (Feng Gui de görev yapıyor) sıcaklık haritalarının farklı çıkmasının sebebini göz izleme tes:nin sadece sayfanın fold kısmı ile yapıldığını oysa simülasyon sistemlerin tüm sayfayı değerlendirmesi olarak açıklıyor. Bu i:raz üzerine Aga Bojko ka>lımcıların scroll kullanmayı tercih etmediklerini ve bunun kullanıcının tercihi olduğunu açıklıyor. Bojko, Feng Gui ile sadece sayfanın fold kısmının sıcaklık haritasını yeniden oluşturuyor. Ancak sonuçlarda çok büyük bir değişiklik olmuyor. Aşağıda sadece sayfa foldu için alınan simülasyon sıcaklık haritasını görebilirsiniz: Userspots Göz İzleme Tekniği 18
Göz İzleme nin Diğer Tekniklerden Farkı Bu haritaya göre kullanıcılar eğer bu sayfayı kullansalardı logoya ve görsellere odaklanacaklardı. Hapa navigasyon ve arama kısmına bir kez bile bakmayacaklardı. Çok basit ve göz izleme cihazına erişimi olan herkesin kolayca deneyebileceği bu çalışma bir kez daha göstermiş:r ki kullanıcı deneyimini en gerçekçi sonuçlarla elde etmenin yolu göz izleme cihazı ile laboratuvar ortamında yapılan gerçek testlerdir. Hangisini Kullanmalıyım? İdeal olarak, her metodun kendine has değerli ve uygulanabilir veriler elde etmede başarılı olduğu düşünülürse, her web sitesi hem göz, hem de mouse izleme tekniklerini beraber kullanmalıdır. Google taravndan yürütülen bir araş>rma web siteleri kullanılabilirliğini değerlendirme ve geliş:rmede her iki yöntemin de uygulanması gerek:ğini ortaya koyuyor. Ancak bu noktada seçim yapmak zorunda kaldığınızda göz izlemenin daha kesin sonuçlar veridğini unutmayınız. Feng Gui, Apen:on Wizard, Clickmap ve VAS için aynı şeyi söylemek maalesef mümkün değil. Çünkü Feng Gui ve Apen:on Wizard göz izleme çalışmlarıyla çelişen sonuçlar vermekle beraber sadece bir tahmin sistemidir.bu yazılımlar kullanıcı deneyiminden bağımsız tahminler yapmaktadır, bu nedenle de güvenirliği söz konusu değildir. Yazılım renk konstra>na dayanarak analiz yapmaktadır ve çoğu zaman yanılmaktadır. Clickmap, diğer sistemelere göre daha kullanıcı merkezlidir ancak bu sefer de sistem çık>larının gerçeği ne kadar yansı_ğı sorunu ile karşılaşmaktayız. Kullanıcı test sırasında dikka:ni çeken bölgeden bir başka bölgeye >kladığı anda test verilerinde sapma olmakta ve sonuçlar gerçeği yansıtmamaktadır. Bu nedenle clickmap de diğer sisitemler gibi güvenilir değildir. Userspots Göz İzleme Tekniği 19
VAS ise Feng Gui benzeri bir yazılım olmakla beraber biraz daha detaylı bir sistemdir. Bu yazılımda görselde bulunan yüz ve yazıları önceden tanıtabilir ve sistemin ona gore bir algoritma kullanmasını sağlayabilirsiniz. Ancak sonuçlar Feng Gui den daha iyi olsa da yine hatalar vermekte ve doğru tahminler yapamamaktadır. Rakipleri incelendiğinde göz izleme daha güvenilir, kullanıcı odaklı, interak:f bir yöntemi olarak karşımıza çıkmaktadır. Aşağıda göz izlemenin web sitelerine, reklamlara ve pazarlamaya neler ka_ğını anlatan örnek çalışmalrı görebilirsiniz. Çeşitli Göz İzleme Çalışmaları Aşağıda göz izleme cihazı ile yapılan çalışmalar gösterşilmektedir. Kullanıcıların Ana Sayfalardaki Göz Hareketleri Eyetrack III taravndan 2004 yılında gerçekleş:rilen çalışmada ana sayfalarda kullanıcıların nasıl bir yol izledikleri ve hangi bölümlere daha dikkatle bak>kları çıkarılmaya çalışılmış. Userspots Göz İzleme Tekniği 20
Kullanıcıların anasayfaya girdikleri anda izledikleri yollar genellendiğinde ortaya aşağıdaki gibi bir ortalama çıkmış: Çeşitli Göz İzleme Çalışmaları Bu haritada da görüldüğü gibi kırmızı alanlar kullanıcılar açısından en fazla önemsenen yerleri gösterirken önem sırasına göre sonra yeşil en son olarak sarı kısımlar kullanıcıların dikka:ni çekmiş:r. Bu alanların sayfada niteledikleri yerlere bakıldığında en çok dikkat çekn şeyin logo olduğunu görüyoruz. Ardından sayfanın merkezinde buluna içerikler ve son olarak en alt ve en sağda bulunan öğreler kullanıcıların dikka:ni çekmiş. Aşağıda bulunan bir başka çalışma ise Eyetrack III taravndan yapılan bu çalışmayı doğrular nitelikte. Web Sitelerinde Yatay İlgi Kullanılabilirlik gurusu Jacob Nielsen kaleme aldığı iki yazısında kullanıcıların yatay ve dikey ilgisiyle alakalı verilerden bahsetmektedir. Nielsen in yap>ğı çalışmaya göre kullanıcılar zamanlarının %69ʹ unu web sitesinin sol bölümünde, %30ʹ unu da sitenin sağ bölümünde harcıyor. Bu verilerin detaylı verildiği grafik aşağıdaki gibi: Userspots Göz İzleme Tekniği 21
Çeşitli Göz İzleme Çalışmaları Grafikte y ekseni kullanıcıların bakma oranlarını, x ekseni ise o alanın soldan uzaklığını gösteriyor. Grafikten kullanıcıların sayfanın sol taravnda bulunan içeriği daha fazla gördüklerini çıkarabiliyoruz. Nielsen çalışma sonrası aşağıdaki önerilerde bulunuyor: Navigasyon bölümünü daima sol taraea bulundurun. Bu bölüm kullanıcıların elinde bulunan seçenekleri bulmak için bak>kları bölüm olmakta. Ana içeriği soldan biraz ötede ortaya yakın bir bölgeye koyun. En önemli içeriği 400px 600px arasına koyun. İkinci önemli içeriği sağ tarafa koyun. Çok fazla görülmeyecek:r ama sorun değil. Sayfadaki her bölüm çok görülmek zorunda değil. Daha az önemli içeriği koyacak bir yeriniz olmalı. Kullanıcıların bir web sayfasında en çok dikka:ni çeken bölgelerden bir diğeri de fold kısmıdır. Fold Nedir? Kullanıcıların web sitesini aç>klarında, skrol (kaydırma) işlemi yapmadan gördükleri ekrana denir. Aşağıdaki görselde, CNN in web servisi görülmektedir. Kullanıcı www.cnn.com adresine girdiğinde karşılaş>ğı sayfa aşağıdadır. Userspots Göz İzleme Tekniği 22
Çeşitli Göz İzleme Çalışmaları Oysa sayfa fold kısmında görünenin aksine oldukça uzundur ve farklı haberler içeren bölümlerden oluşmaktadır. Aşağıda sayfanın tamamını gösteren bir resim bulunmaktadır, siteye giriş yapıldığında görülen kısım - yani fold - ekranda açıkça görülmektedir. Userspots Göz İzleme Tekniği 23
Aynı durum Google da herhangi bir arama yapıldığında aşağıdaki gibi görünmektedir. İlk resim kullanıcının sayfaya ilk girdiğinde karşılaş>ğı kısmı göstermektedir. İkincisi ise sayfa bütünü içinde fold kısmını göstermektedir. Çeşitli Göz İzleme Çalışmaları Resim 1 Resim 2 Foldun bu derece önemli olmasının sebebi herkesin tahmin edebileceği gibi kullanıcının dikka:nini yoğunlaş>ğı ilk bölge olmasından kaynaklanmaktadır. Bu nedenle Önemli içerikler, önemli duyural, dikkat çekmesini istediğiniz reklamlar hep fold kısmına yerleş:rilmelidir. Userspots Göz İzleme Tekniği 24
Çeşitli Göz İzleme Çalışmaları Neden Bazı Reklamlara Bakıp Diğerlerine Bakmayız? Time, Jacob Nielsen in yeni kitabının tanı>m yazısında bu başlığı kullanmış:neden Bazı Reklamlara Bakıp Diğerlerine Bakmayız? Eyetracking Web Usability adlı Kitaptaki çalışmaya göre bir reklamın kullanıcı taravndan görünme oranı %36. Çalışmadan banner körlüğünü doğrular nitelikte bulgular çıkmış. Kullanıcıların alakasız reklamlardan oldukça rahatsız olduğu da çalışma sonuçlarından biri. Time ise yayınladığı değerlendirme yazısında kitaptan ilginç olabilecek diğer sonuçları paylaşıyor. Kitapta yapılan çalışmaya göre reklamların şekline göre görünme oranları şu şekilde: Me:n reklamlar : %52 Ayrılmış şekilde resim ve me:n içeren reklamlar: %52 Arama motorlarında sponsor linkler : %51 Resimin üzerinde me:n olan reklamlar : %35 Animasyon reklamlar: %29 Bu oranlar kullanıcılar eğer bir senaryo gerçekleş:riyorlarsa ortalama %5ʹ e düşüyor Çalışmada ortalama olarak kullanıcıların reklamlara bakma süresi ise saniyenin üçte biri olarak çıkmış. Bannerların kullanıcılar taravndan ne kadar görüldüğünü anlamak için yapılan bir çalışma ise aşağıdadır. Userspots Göz İzleme Tekniği 25
Çeşitli Göz İzleme Çalışmaları Göz İzleme ile Banner Etkinliğinin Ölçülmesi Peki kullandığınız banner ne derece etkin? Etkinliği ölçümleme imkanı nedir? Bu soruları sorarak yola çıkan İsveç li araş>rma şirke: MarketWatch banner performanslarını göz izleme cihazı ile ölçerek banner boyutlarının ve :pinin banner ların görülme oranına olan etkisini ortaya çıkarmaya çalışmış. Çalışmada İsveç te bulunan 4 telekom operatörünün (Telia, Telenor, Tele2 ve Hi3G) web sitesinde bulunan banner ların etkinliği 28 kişinin ka>lımıyla test edilmiş. Çalışma sonrasında çıkan sonuçlar reklam ajanslarını şaşırtacak cinsten: Daha büyük banner ların daha fazla görüldüğü düşüncesi tamamen yanlış. Bannerlar büyüdükçe görülme oranları azaldığı gibi sitenin yapısını da olumsuz etkiliyor. Banner ların ön plana çıkması için yapılan efektler varsayıldığının tersine görülme oranını etkilemiyor. Aksine kullanıcılar websitesinde hareket eden bölümleri yok saymaktalar. Bu tasarımda banner körlüğü adı verilen durum olarak adlandırılıyor. Hareket eden banner lar etmeyen banner lardan daha az görünüyor. Hareket etmeyen banner lara sahip websiteleri kullanıcılarda markanın daha profosyonel ve güvenilir olduğuna dair bir izlenim uyandırıyor. Hareketli banner lar için bir kullanıcı Sürekli bana birşeyler satmaya çalışan sa>cılar gibi yorumunu yapıyor. Peki bir web sitesinde hareket eden her imge için bu veriler geçerli midir sorusunun cevabını Manchester Üniversitesinde çalışma yapan bir grup araş>rmış ve aşağıdaki sonuçları elde etmişler. Userspots Göz İzleme Tekniği 26
Çeşitli Göz İzleme Çalışmaları Hareket vs Sabit(BBC, The GUARDIAN, PROSPECTS) Manchester Üniversitesi nde bulunan Web Ergonomi Laboratuvar Grubu nun, hareketli görsellerin görünebilirliği ile ilgili yap>ğı araş>rma sonuçları oldukça ilginç. Ekip BBC News, The Guardian ve Web Prospects sitelerindeki bazı öğeleri stabil ve hareketli olarak test ea. Çıkan sıcaklık haritaları beklenenin aksine hareketli öğelerin kullanıcının daha fazla dikka:ni çek:ğini gösterdi. Haber özetleri sabit iken alınan sıcaklık haritası. Haber özetleri hareketli iken alınan sıcaklık haritası. Çalışmada BBC News sitesinin üst kısmında bulunan haber özetleri kullanıcılara önce hareketli sonra sabit olarak gösterilmiş ve kullanıcıların göz hareketleri kaydedilmiş. Oluşan sıcaklık haritaları da gösteriyor ki soldaki hareketli kısımda kullanıcılar haber özetlerine daha fazla odaklanmış. Userspots Göz İzleme Tekniği 27
Çeşitli Göz İzleme Çalışmaları Haber linkleri sabit iken alınan sıcaklık haritası. Haber linkleri hareketli iken alınan sıcaklık haritası. The Guardian için yapılan testlerde ise sayfanın sol üst kısmındaki haber akışı incelenmiş. Burada da sonuç BBC News ile aynı. Bu test sırasında kullanıcıların sayfaya giriş yap>kları anda ilk olarak sayfanın bu kısmına bak>kları gözlenmiş. Haber akışları sabit iken alınan sıcaklık haritası. Haber akışları hareketli iken alınan sıcaklık haritası. Sıcaklık haritalarında da çok net bir şekilde görülüyor ki haber akışı hareketli olduğunda kullanıcılr bu kısma daha fazla odaklanıyor.prospects sitesinde ise durum çok değişmiyor, kullanıcılar sayfanın sol üst kısmında bulunan linklere, hareketli olduğunda daha fazla Userspots Göz İzleme Tekniği 28
bakıyorlar. Ancak diğer örneklerden farklı olarak bu sitede yapılan ista:s:ksel analiz sonuçları linklerin hareketli ve sabit olduğu zamanlarda çok büyük bir farklılık olmadığını göstermiş:r. Bunun sebebi hareketli versiyonda, linkler değişirken, haberlerde çok büyük değişiklikler olmaması veya linklerin ilgi çekici bilgiler içermemesi olabilir. Çeşitli Göz İzleme Çalışmaları Peki bütün bu çalışmalarda çıkan sonuçlar neden beklenenin aksine? Herkes taravndan kabul edilen ve bu çalışma ile taban tabana zıt düşen bir olgu var : banner körlüğü. Banner kullanıcının görüntülediği arayüzde sayfanın belirli yerlerinde çıkan ve sürekli hareket ederek kullanıcının dikka:ni çekmeye çalışan reklamlardır. Banner körlüğü kavramı ise kullanıcıların bannerları görmediği durumlardır. Araş>rma sonuçlarının beklenenin aksine çıkmasının nedeni hareketli görsellerin bannerlardan farklı olarak daha yavaş hareket etmesi, daha küçük olması veya hareketli kısımların tasarım aşamasında sayfanın bir parçasıymış gibi görünmesidir. Banner Körlüğü Nedir? Banner körlüğü, kullanıcıların reklam gibi algıladığı her imgeyi yok saydıkları duruma verilen addır. Reklamlar sitenin bir parçası gibi göründüklerinde kullanıcılar taravndan daha fazla dikkat edilir. Göz İzleme sonuçları bu tarz bir körlüğün varlığını doğrular niteliktedir. Aşağıda hpp://www.useit.com adresinden alınmış sıcaklık haritalarını görebilirsiniz. Yeşil çizgilerle çevrelenen alanlar sayfada bulunan bannerları ifade ediyor. Sıcaklık haritalarından kullanıcıların bu alanlara fazla neredeyse hiç- odaklanmadıkları görülüyor. Buraya kadar kullanıcıların nerelere odaklandığından bahseak. Şimdi ise kullanıcıların reklamlarımıza daha fazla bakması için neler yapmalıyız sorusunun cevabını arayacağız. Aşağıdaki çalışma reklam etkinliğini ar>rmak için yapılmış iyi bir örnek:r. Userspots Göz İzleme Tekniği 29