sindirim sistemi 1 CAVITAS ABDOMINALIS (KARIN BOŞLUĞU) Karın boşluğunda yer alan organların görüntülenmesi Karın boşluğunda yer alan önemli organlar 2 CAVITAS ORIS (AĞIZ BOŞLUĞU) Vestibulum oris Labia oris (dudaklar) Gingiva (dişetleri) Cavitas oris propria (esas ağız boşluğu) Palatum (damak) Musculus uvulae Arcus palatoglossus Arcus palatopharyngeus Tonsilla palatina (bademcik) Dentes (dişler) Corona dentis Radix dentis Collum dentis Glandulae salivariae (tükürük bezleri) Glandula parotidea (parotis bezi) Glandula submandibularis Glandula sublingualis Lingua (dil)
PHARYNX (YUTAK) Pars nasalis pharyngis Pars oralis pharyngis Pars laryngea pharyngis 3 OESOPHAGUS (YEMEK BORUSU) Pars cervicalis Pars thoracica Pars abdominalis 4 GASTER (MİDE) Pars cardiaca Fundus gastricus Corpus gastricum Pars pylorica Pylorus 5 5- INTESTINUM TENUE (İNCE BAĞIRSAK) Duodenum (on iki parmak bağırsağı) Jejunum (boş bağırsak) Ileum (kıvrım bağırsak) 6
7 INTESTINUM CRASSUM (KALIN BAĞIRSAK) Caecum Appendix vermiformis Colon ascendens Colon transversum Colon descendens Colon sigmoideum Rectum Canalis analis Anus 8 HEPAR (KARACİĞER) Hepar (karaciğer) Vesica biliaris (safra kesesi) Safra yolları Ductus cysticus (safra kesesi kanalı) Ductus hepaticus communis Ductus choledochus 9 PANCREAS (PANKREAS) Caput pancreatis Collum pancreatis Corpus pancreatis Cauda pancreatis
4 Sindirim sisteminin temel görevleri, beslenmemizi sağlamak ve insanın ihtiyaç duyduğu enerji maddelerini uygun hale getirmektir. Ağız boşluğu ile başlar. Yutak, yemek borusu, mide, ince bağırsak, kalın bağırsak ve rectum olarak devam eder. Anus te sonlanır. Ayrıca karaciğer, safra kesesi ve pankreas bezi salgılarını ince bağırsağa akıtarak sindirime yardımcı olurlar. Sindirim sisteminin toplam uzunluğu 11 metre civarındadır. Sistem, genelde besinleri kimyasal işlemlerden geçirerek organizmanın kullanımına hazırlayan bir borular sistemidir. Önemli miktarda hormonların salgılanmasını sağlayan ve kontrol işlevleri gören karmaşık bir sinir ağı ile örülmüştür. Sistemin çeşitli organları arasındaki uyumluluk derecesi ve sinerji (birleşerek aynı yönde etki gösterme) yeteneği vardır. Sindirim sisteminin bir başka görevi de dışkılamadır. Yediğimiz bir şey, tümüyle sindirilemez ve sindirilemeyen bazı maddelerin dışkılanması gerekir. Ayrıca metabolizma üretiminin bir bölümünün de sindirim sistemi yoluyla dışkılanması gerekmektedir. Bağırsakların işlevsel durumu ve bağırsakların içinde bulunanların niteliği, bedenin tümünü önemli ölçüde etkiler. Sindirim sisteminin işleyişi ve sağlığı, fizyolojik etkilerin yanı sıra kişinin iç dünyası (ruhsal durum) tarafından da önemli ölçüde etkilenir. Sindirim problemlerinin bir bütünlük içinde çözülebilmesi için bu tür psikolojik (ruhsal) etkenlerin tanınması ve gereğince değerlendirilmesi gerekir. Karın boşluğunda yer alan organların görüntülenmesi İnsan sağlığındaki önemleri nedeniyle tıbbi cihazların bir kısmı karın boşluğunda yer alan tek bir sindirim organının incelenmesi için tasarlanmıştır. Bu tasarım verilerin doğru alınmasını ve hastanın ölçümlerden aldığı zararın azalmasını sağlar. Cihazların sindirim sistemi üzerinde doğru yerlere uygulanması ölçümlerin sağlıklı alınabilmesini sağlar. Endoskopi; kendine ait özel bir ışık kaynağı bulunan, ucundaki kamera aracılığı ile görüntü almayı sağlayan, büküle-
bilen tüp şeklindeki bir aletle sindirim sisteminin organlarının incelenmesi işlemidir. Bu işlemin yapıldığı alete endoskop denir. Endoskopi cihazlarıyla vücuda verilen kameralı hortumla organların iç kısımlarında gözlemleme yapmak mümkündür. Bu organlardan bazıları yemek borusu, burun, soluk borusu, gırtlak, mide, kalın ve ince bağırsakdır. Gastroskopi (mideye uygulanan endoskopi) işlemi öncesi hastanın dil kökü ve küçük dil çevresi bölgesel uyuşma yapan bir spreyle uyuşturulur. Bu bulantıyı giderir. Daha sonra vena mediana cubiti den (kol damarı) rahatlatıcı ve hafif uyku yapıcı ilaçlar verilir. 8-10 milimetre kalınlığında son derece yumuşak bir boru (gastroskopi) yemek borusundan mideye ve duodenum a (onikiparmak bağırsağı) görülerek yönlendirilip ulaştırılır. Kolonoskopide (kalın bağırsağa uygulanan endoskopi) ise tüm kalın barsak incelenir. Aşağı yukarı uzunluğu 110-120 santimetre arasında olan cihazın ucunda kamera vardır ve geçtiği bölgeleri bir televizyon ekranına yansıtır. Doktor da bu görüntülere bakarak hastanın incelenen bölgesinin iç yüzeyini görür ve teşhisi koyabilir. Bu işlem sırasında hastanın nabız durumu ve oksijen düzeyi izlenir. Gerekirse tanı için parça (biyopsi) alınır veya kanama durdurma, polip çıkarma gibi tedavi edici işlemler de yapılabilir. Gastroskopi işlemi 3-5 dakikada, kolonoskopi ise 15-20 dakikada tamamlanır. Tüm bu işlemler için önceden en az 6 saatlik açlık gerekiy. Gastroskopi işlemi için tek başına açlık yeterli olurken, kolonoskopi işlemi için en az 2 gün süren özel ilaçlarla barsak temizliğinin yapılmış olması gerekmektedir. Ayakta direk batın grafisi (düz karın grafisi); dik durarak ayakta çekilen karın röntgen grafisidir. Genelde renal kolik, bağırsak tıkanması, ileus, subileus, volvulus, barsak perforasyonu (delinme), mide perforasyonu (delinme) ve yabancı cisim yutulması gibi acil durumlarda uygulanır. Sindirim sistemine röntgen haricinde floroskopi ve tomografi de uygulanır. Bu radyolojik uygulamaların üçünde de X ışınlarının dalga boyunun soğurulması ve devamında iz düşüme az enerji geçirmesi prensibiyle filme veya kamera- 5
6 ya kayıt alınmaktadır. Sindirim sisteminin ve buna bağlı organların radyoaktif madde veya boya ile tıkanıklıkları tespit edilir. Manyetik Rezonans Görüntüleme ile elektromanyetik alan kullanılarak anatomik sistem incelenebilmektedir. Ultrasonik sistemlerle de titreşimin katı ve sıvı ortamlarda ilerlemesinde ve her tabaka geçişinde zayıflama ve yansıma tekniğinden faydalanarak sadece anatomik yapıyla fizyolojik ses parametreleri incelenebilmektedir. Karın boşluğunda yer alan önemli organlar Aorta abdominalis; kalpten çıkan en büyük atardamarın karın boşluğunda yer alan bölümüdür. Vena cava inferior; kalbe giren alt ana toplardamardır. Aorta abdominalis ile yakın komşuluğu vardır ve sağ tarafında yer alır. Diaphragma (diyafragma); göğüs ve karnı ayıran zar şeklindeki kas yapısıdır. Vesica biliaris (safra kesesi); midenin hemen sağ üstünde yer alır. Intestinum crassum (kalın bağırsak, kolon); kaburga kemiklerinin bitimiyle kalça kemiğinin iç kısmının tamamında yer alan sindirim sistemi bölümüdür. Intestinum tenue (ince bağırsak); kaburga kemiklerinin orta birleşme alt noktasından bir iki parmak alttadır ve soldan sağa doğru eğimlidir. Hepar (karaciğer); kaburga kemiklerinin bitiminde alt sağ kısımda bulunur. Omentum majus (karın içi polisi); bağırsakların üzerini karın ön duvarından ayıracak şekilde örten bulaşık önlüğü şeklindeki yağca zengin dokudur. Parietal (dış) ve visseral (iç) peritonların (karın zarı) birbirine yapışmasını önler. Enfekte (iltihap) olan organın etrafını sararak bu organın diğer organlardan izole eder (karantinaya alır). Böylece rahatsızlığın diğer organlara yayılmasını engeller. Gaster (mide); kaburga kemiklerinin bitiminde alt sol kısımda bulunur.