Aydınlatma Programlarının Enerji Değerlendirme Özelliklerinin Karşılaştırması Arzu Cilasun, Yaşar Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Leyla Dokuzer Öztürk, YTÜ Mimarlık Fakültesi 1. Giriş Sanayileşmenin hız kazanmasıyla enerji tüketimi artış göstermiş ve çevreye verilen zarar, en önemli küresel sorunlardan biri haline gelmiştir. Sera gazlarının atmosfere salımı nedeniyle dünya yarım dereceden fazla ısınmıştır ve önümüzdeki yıllarda bu ısınmanın devam edeceği öngörülmektedir [1]. Çevreye verilen zararın azaltılmasında enerjinin verimli kullanımı büyük önem taşımaktadır. Enerjinin etkin kullanımı ile hem enerji kaynaklarını korumak hem de sera gazı salımını azaltmak olanaklıdır. Günümüzde, dünyada 33 milyardan fazla lamba yıllık 2650 TWh enerji tüketmektedir ve bu miktar toplam enerji tüketiminin %19 unu oluşturmaktadır [2]. Aydınlatma enerjisinin bürolarda tüketilen bölümünün %30- %40 arasında değiştiği bilinmektedir [3]. Avrupa da tüketilen toplam enerjinin ise %50 si büro yapılarında harcanmaktadır [4]. Enerjinin etkin kullanılması için, aydınlatmaya yönelik tüketilen enerjiyi belirli sınırlar içinde tutmayı hedefleyen yönetmelikler ve standartlar hazırlanmıştır. Bu yönetmelik ve standartlar rehber alınarak, aydınlatma için harcanan enerji değerlendirilebilmektedir. Bir aydınlatma düzenine ilişkin enerji değerlendirmesi çeşitli enerji değerlendirme programlarından yararlanılarak yapılabilmektedir. Bu çalışmada, aydınlatma tasarımcısının enerji değerlendirmesi yaparken kullanabileceği DIALux, ReluxEnergy, ecocalc ve VIVALDI programları ele alınmıştır. Ülkemizde aydınlatma hesaplarında sıklıkla kullanılan DIALux ve ReluxPro programlarının ayrıca enerji değerlendirme özellikleri de bulunmaktadır. VIVALDI ve ecocalc gibi programlar ise, söz konusu standart aydınlatma programlarından veri alarak, farklı aydınlatma düzenlerini sürdürülebilirlik ve maliyet açısından karşılaştırma olanağını sağlamaktadır [5]. Bu bildirinin amacı, birbirlerinden işleyiş ve kapsam olarak ayrılan DIALux, ReluxPro, VIVALDI ve ecocalc programlarının temel özelliklerini kısaca tanıtmak ve her dört program ile ulaşılan sonuçların bir kısmını bir örnek uygulama aracılığı ile sunmaktır. Belirtilen amaç doğrultusunda ele alınan büro hacminde farklı lamba türleri kullanılarak oluşturulan aydınlatma düzenleri, söz konusu programlarda oluşturulan farklı aydınlatma koşullarında incelenmiş ve değerlendirilmiştir. 2. DIALux Programının Özellikleri DIALux 4.9, DIAL Gmbh tarafından ücretsiz olarak kullanıma sunulmuş bir aydınlatma programıdır. Türkiye de yaygın olarak aydınlatma hesabı amacıyla kullanılan DIALux, içerdiği modül ile enerji değerlendirmesi de yapabilmektedir [6]. Enerji değerlendirme modülüne DIALux programının içinden erişilmektedir (Şekil 1). DIALux de hazırlanan aydınlatma projesinde yapılan tüm değişiklikler otomatik olarak enerji değerlendirmesine de yansımaktadır. DIALux programında, enerji
değerlendirmesi EN 15193 ve DIN 18599 standartlarına göre yapılmaktadır. Seçilen standarda göre ayrı ayrı değerlendirme yapma olanağı vardır. Şekil 1. DIALux enerji değerlendirme arayüzü 3. ReluxEnergy Programının Özellikleri ReluxEnergy, ReluxSuite paketinin içinde bulunan ReluxPro ile birlikte çalışan enerji değerlendirme programıdır. ReluxEnergy ile hesap yapabilmek için, ReluxPro da oluşturulmuş aydınlatma projesine ait dosyaların ReluxEnergy e aktarılması gerekmektedir. Aktarma işleminin ardından, enerji değerlendirmesinde gereken enerji tüketimine ilişkin bilgilerin girilmesi gerekmektedir (Şekil 2). RELUXPro da yapılan tüm değişiklikler, referans dosya taşınmadığı ya da silinmediği sürece ReluxEnergy e otomatik olarak aktarılmaktadır [7]. ReluxEnergy, EN 15193 ve DIN 18599 olmak üzere iki ayrı standarda göre hesap yapmaktadır. Kullanıcının enerji değerlendirmesi yapmak için bu iki standarttan birini seçmesi gerekmektedir.
Şekil 2. ReluxEnergy arayüzü 4. VIVALDI Programının Özellikleri Zumtobel Lighting GmbH tarafından hazırlanmış bir interaktif aydınlatma tasarım programıdır. VIVALDI, standart aydınlatma bilgisayar programlarının sonuçlarını veri olarak kullanır. Enerji tüketimini ve aydınlatma tasarım ölçütlerini değerlendirme özelliğinin yanısıra interaktif görsel sunumu ile aydınlatma tasarım sürecini destekler [8]. İnteraktif görselleştirme, aydınlığın niteliğini değerlendirme ve ömür çevrim analizi olmak üzere üç ana fonksiyonu bulunmaktadır. VIVALDI programının öne çıkan özelliği, dinamik aydınlatma tasarımı oluşturmak ve bunun görselleştirilmesidir [9]. Dinamik aydınlatma tasarımında, değişken çalışma saatleri, farklı dimmerleme oranları ve enerji tarifeleri olduğu için var olan standartlar değerlendirme için yetersiz kalmaktadır. Bu nedenle VIVALDI enerji değerlendirmesi yaparken EN 15193 standardının sadece bazı denklemlerini kullanmaktadır. VIVALDI veri olarak, ele alınan hacmin DIALux, ReluxPro gibi standart aydınlatma programlarında oluşturulmuş ışık sahnelerine ait perspektiflerini kullanır. Daha açık bir deyişle, hacim içinde kullanılan her bir farklı aydınlatma aygıtının tek başına yakılı olduğu durumlar ile günün değişik zamanlarında yalnızca günışığının kullanıldığı durumda elde edilen görsel sonuçların standart programlarda aynı perspektif kullanılarak oluşturulup VIVALDI ye aktarılması gerekmektedir [5]. Aydınlatma programlarında belli bir ana ait olarak elde edilebilen görüntü, VIVALDI ye aktarıldıktan sonra peş peşe eklenebilmektedir. Farklı saat dilimlerine ait bu görseller, kontrol panelleri ile dinamik sahne haline getirilebilmektedir (Şekil 3). Oluşturulan dinamik sahne video olarak kaydedilip izlenebilmektedir.
5. ecocalc Programının Özellikleri Şekil 3. VIVALDI arayüzü ecocalc programı, standart aydınlatma programlarında hazırlanmış bir hacimde, yalnızca lamba ışığı ile kurulmuş ya da günışığı ve lamba ışığının birlikte kullanıldığı aydınlatma düzenlerini; enerji tüketimi, maliyet, bakım, sürdürülebilirlik gibi çeşitli yönlerden karşılaştırma ve değerlendirmeye yönelik Zumtobel Lighting GmbH tarafından hazırlanıp ücretsiz olarak kullanıma sunulmuş bir programdır ( Şekil 4). ecocalc programı, bir aydınlatma programı değildir. ecocalc programının enerji değerlendirmesine yönelik kullanılabilen başka programlardan en temel farkı, belli sayıda aydınlatma düzeninin çeşitli özelliklerini aynı anda inceleyerek birbirleri ile karşılaştırma olanağını tanıması ve karşılaştırılan düzenleri tasarımcının seçtiği ölçütlere göre en olumludan olumsuza doğru sıralamasıdır [5]. ecocalc, bir hacmin günışığından yararlanmasına yönelik herhangi bir veriyi içermediğinden, bütünleşik aydınlatma düzenlerinin enerji değerlendirmesini DIALux ya da ReluxPro gibi kapsamlı yapamamakta, yalnızca günışığına bağlı yapay aydınlatma kontrol sisteminin varlığını dikkate alabilmektedir. ecocalc programı, aydınlatma değerlendirmesi yaparken kısmen EN 15193 standardından yararlanmaktadır. İlgili standardın günışığına ilişkin sorguları programda bulunmadığı için, bütünleşik aydınlatma koşullarında tümüyle söz konusu standart uyarınca değerlendirme yapılamamaktadır [10]. Programa veri olarak tasarımcı ya da kullanıcı tarafından girilmesi istenen bilgiler, hacmin boyut, işlev, iç yüzey yansıtma çarpanları gibi özellikleri, hacme ve aydınlatma düzenine ilişkin bakım değeri, bakım için işçi giderleri, yapının yer aldığı ülke, kent, ilgili ülkeye ilişkin karbondioksit salım oranı, elektrik enerjisi tarifesi ve enerji tüketimine ilişkin birim ücret,
aydınlatma biçimi, kullanılan tüm lamba ve aydınlatma aygıtlarının teknik özellikleri, fiyatları ve tesisi için işçi giderleri, lamba fiyatlarının aydınlatma düzeninin ömrü boyunca olası artışı, kullanılan aydınlatma kontrol sistemleri (varlık kontrolü, günışığına bağlı kullanım vb.) yeşil ölçütler (lamba ve aygıtın imha ve geri dönüşüm giderleri), olarak özetlenebilir. Hesaplama sonuçlarını aşağıda sıralanan on ölçüt açısından seçilen en çok beş tanesi için aynı anda değerlendirebilmektedir. Seçilen ölçütlerin değerlendirilme sürecindeki ağırlıklarının yüzde cinsinden belirtilmesi istenmektedir. Örneğin, dikkate alınması istenen ölçüt sayısı beş ise, ölçütlerin tasarımcı açısından taşıdığı önem sırasına göre değerlendirilme ağırlıkları %40,%30, %15,%10,%5 olabilir (toplam%100). Değerlendirme ölçütleri, Aydınlatma düzeninin ömrü boyunca toplam; giderler, enerji tüketimi, enerji giderleri, CO 2 salımı, imha ve geri dönüşüm giderleri, bakım giderleri, işletim giderleri, sermaye + finans giderleri Yıllık ortalama enerji tüketimi Toplam ilk yatırım giderleri olarak verilmiştir [3]. Şekil 4. ecocalc arayüzü 6. Bir Büro Hacminde Kurulan Farklı Aydınlatma Düzenlerinin Enerji Tüketimi Açısından Karşılaştırması 6 kişi için tasarlanan büro hacminin boyutları 11.8 m x 6.7 m x 3 m dir. Hacmin güneye bakan duvarında 9 m x 1.25 m ölçülerinde bir pencere bulunmaktadır. Pencereden günışığı girişini etkileyecek herhangi bir engel yoktur. Hacmin iç yüzey yansıtma çarpanları tavan, duvar ve zemin için sırasıyla 0.70 / 0.50 / 0.20 olarak alınmıştır. Hacmin çalışma bölgesinde ortalama 500 lx aydınlık düzeyi sağlamak üzere üç farklı aydınlatma aygıtı ile üç farklı aydınlatma düzeni kurulmuştur. Her üç aydınlatma düzeninde, büro aydınlatması açısından uygun olan doğrusal özellikteki aydınlatma aygıtları seçilmiş, tüketilen enerji açısından olabilecek farklı sonuçları izleyebilmek için aygıtların içindeki lambaların özelliklerinin farklı olması istenmiştir. Buna bağlı olarak, A düzeninde doğrusal
flüoresan lambalı aygıt (Şekil 5), B düzeninde doğrusal flüoresan lamba ile birlikte LED içeren (hibrit) aygıt (Şekil 6), C düzeninde ise yalnızca LED kullanılan aygıt ( Şekil 7) seçilmiştir. Lamba türlerinin farklı olduğu doğrusal özellikteki aydınlatma aygıtlarının üçünde de üst ve alt yarı uzaya yayımlanan ışık akısı oranları birbirine yakındır (doğrudan-dolaylı aydınlatma biçimi). Aydınlatma aygıtlarının toplam güçleri ve yayımladıkları ışık akıları farklı olduğundan, üç düzendeki aygıt sayısı, dolayısıyla aygıt yerleşim düzenleri farklılık göstermiştir [3]. Kullanılan aygıtların ve içindeki lambaların özellikleri Tablo 1 de yer almaktadır. Şekil 5. Flüoresan lambalı aydınlatma aygıtları ile oluşturulmuş A düzeni Şekil 6. Flüoresan lamba + LED içeren (Hibrit) aydınlatma aygıtları ile oluşturulmuş B düzeni Şekil 7. LED li aygıtlar ile oluşturulmuş C düzeni
Bir aygıttaki lamba türü ve sayısı Tablo 1. Kullanılan aydınlatma aygıtlarının özellikleri Aygıt Bir aygıta Bir aygıttan Aygıt Aygıt kodu ilişkin çıkan ışık sayısı geriverimi toplam güç akısı Aygıt ışık yeğinlik dağılımı 2 28 W T16 flüoresan lamba 2 28 W T16 flüor. lamba + 48W/65LED 70 W LED Zumtobel 42090017 Zumtobel 42177293 Siteco 5LM380D1 SL1 12 0.91 62W 5200lm 9 0.84 123 W 8900lm 12-70 W 5285 lm Tanıtılan örnek hacimde flüoresan, hibrit ve LED lambalı aydınlatma aygıtları ile oluşturulmuş üç farklı düzen, 1. Denetim Sistemi Bulunmayan Yapay Aydınlatma Düzeni: Herhangi bir aydınlatma kontrol sisteminin kullanılmadığı yapay aydınlatma 2. Denetim Sistemi Bulunan Yapay Aydınlatma Düzeni: Varlığa bağlı kontrol sistemi ve sabit aydınlık düzeyi kontrolünün bulunduğu yapay aydınlatma 3. Denetim Sistemi Bulunan Bütünleşik Aydınlatma Düzeni: Varlığa bağlı kontrol sistemi, sabit aydınlık düzeyi kontrolü ve günışığına bağlı kontrolün bulunduğu bütünleşik aydınlatma olmak üzere üç farklı durum için incelenmiştir. Bu çalışmada seçilen denetim sistemleri ve günışığı katkısı örnek niteliğinde olup, istenirse pek çok farklı durum ile çeşitlendirilebilir. DIALux ve ReluxEnergy programlarında her üç durum için de değerlendirme yapılırken, program kapsamlarından dolayı ecocalc yalnızca denetimli ve denetimsiz yapay aydınlatma, VIVALDI ise yalnızca denetimsiz yapay aydınlatma durumunun değerlendirilmesinde kullanılmıştır. Enerji değerlendirmesi yaparken, her dört programda da ortak kullanılan standart olan EN 15193 standardına göre işlem yapılmıştır. Enerji değerlendirmesi yapılırken kullanılan değişkenlere ilişkin değerler Tablo 2 de görülmektedir.
Tablo 2. Değişkenler için kullanılan ortak değerler
7. Enerji Değerlendirme Sonuçları Oluşturulan örnek hacimde farklı aydınlatma düzenleri ve denetim sistemlerine göre enerji tüketiminin nasıl değişkenlik gösterdiğini görebilmek için DIALux 4.9, ReluxEnergy, EcoCALC 1.0.01., VIVALDI 1.5.03 programları aracılığı ile enerji değerlendirmeleri yapılmıştır. EN 15193 standardına göre yapılan hesaplama sonuçlarının aşağıdaki bölümlerde karşılaştırmalı olarak sunulduğu tablolarda, yıllık enerji tüketimi (kwh), hacmin döşeme alanı (m 2 ) ve AESG; Aydınlatma Enerjisi Sayısal Göstergesi (kwh/m 2 a) verilmiştir. 7.1. Denetim Sistemi Bulunmayan Yapay Aydınlatma Düzenine Ait Sonuçlar Ele alınan üç aydınlatma düzeninde yalnızca yapay aydınlatmanın yapıldığı durumda, denetim sistemlerinin bulunmadığı koşula ilişkin sonuçlar Tablo 3 te verilmiştir. Tablo 3. Her üç düzen için denetim sistemi bulunmayan yapay aydınlatma durumuna ilişkin sonuçlar Denetim Sistemi Bulunmayan Yapay Aydınlatma A DÜZENİ DIALux ReluxEnergy ecocalc VIVALDI Enerji Tüketimi 1779,48 1779,00 1779,48 1786,12 Alan (m 2 ) 79,06 79,06 79,06 79,06 AESG (kwh/m 2 a) 22,51 22,50 22,51 22,59 Denetim Sistemi Bulunmayan Yapay Aydınlatma B DÜZENİ DIALux ReluxEnergy ecocalc VIVALDI Enerji Tüketimi 2622,48 2622,00 2619,27 2629,19 Alan (m 2 ) 79,06 79,06 79,06 79,06 AESG (kwh/m 2 a) 33,17 33,20 33,13 33,26 Denetim Sistemi Bulunmayan Yapay Aydınlatma C DÜZENİ DIALux ReluxEnergy ecocalc VIVALDI Enerji Tüketimi 2004,12 2004,00 2004,12 2011,63 Alan (m 2 ) 79,06 79,06 79,06 79,06 AESG (kwh/m 2 a) 25,35 25,30 25,35 25,44 Maliyet, bakım ve sürdürülebilirlik açısından da değerlendirme yapabilen ecocalc programında örnek hacimler için elde edilmiş sonuçlar Tablo 4 te görülmektedir. Aydınlatma düzenlerinin, sonuçların değerlendirilmesinde dikkate alınması istenen ölçütlerden biri olan yıllık ortalama enerji tüketimi açısından en olumludan olumsuza doğru sıralaması Şekil 8 de yer almaktadır.
Tablo 4. Her üç düzene ilişkin denetim sistemi bulunmayan yapay aydınlatma durumu için ecocalc programında yapılan enerji değerlendirmesi ecocalc Karşılaştırılan ölçütler A düzeni B düzeni C düzeni Aydınlatma düzeninin ömrü boyunca 439476,25 658153,79 499446,74 toplam giderler (EUR) Aydınlatma düzeninin ilk yatırım giderlerine karşı işletim giderleri Aydınlatma düzeninin ilk yatırım giderleri oranına karşı işletim giderleri oranı 3217:433023 14297:636231 8165: 486282 1:99 2:98 2:98 Aydınlatma düzeninin ilk yatırım giderleri 1:134,6 1:44,5 1:59,6 sayısal oranına karşı işletim giderleri sayısal oranı Yıllık m 2 başına enerji tüketimi (AESG) 22,51 33,13 25,35 Aydınlatma düzeninin ömrü boyunca toplam enerji tüketimi (kwh) 35589,6 52385,4 40082,4 Toplam ilk yatırım maliyeti (EUR) 3217 14297 8165 Aydınlatma düzeninin ömrü boyunca 433023,04 636230,8 486281,8 toplam işletim giderleri (EUR) Aydınlatma düzeninin ömrü boyunca toplam CO 2 salımı Aydınlatma düzeninin ömrü boyunca toplam bakım giderleri (EUR) 34877,81 51337,69 39280,75 6242,52 6983,13 5440,11 Şekil 8. ecocalc de denetimsiz yapay aydınlatma düzenleri için yıllık ortalama enerji tüketimi açısından yapılan sıralama
7.2. Denetim Sistemi Bulunan Yapay Aydinlatma Düzenine Ait Sonuçlar Oluşturulan üç farklı aydınlatma düzeninde yalnızca yapay aydınlatmanın yapıldığı durumda, denetim sistemlerinin var olduğu koşulda elde edilen sonuçlar Tablo 5 de verilmiştir. Aydınlatma düzenlerinin, yıllık ortalama enerji tüketimi açısından kendi içinde sıralaması Şekil 9 da yer almaktadır. Tablo 5. Her üç düzen için denetim sistemi bulunan yapay aydınlatma durumuna ilişkin sonuçlar Denetim Sistemi Bulunan Yapay Aydınlatma A DÜZENİ DIALux ReluxEnergy ecocalc Enerji Tüketimi 1370,35 1370,00 1380,71 Alan (m 2 ) 79,06 79,06 79,06 AESG (kwh/m 2 a) 17,33 17,30 17,46 Denetim Sistemi Bulunan Yapay Aydınlatma B DÜZENİ DIALux ReluxEnergy ecocalc Enerji Tüketimi 2013,74 2014,00 2018,43 Alan (m 2 ) 79,06 79,06 79,06 AESG (kwh/m 2 a) 25,47 25,50 25,53 Denetim Sistemi Bulunan Yapay Aydınlatma C DÜZENİ DIALux ReluxEnergy ecocalc Enerji Tüketimi 1542,20 1542,00 1542,20 Alan (m 2 ) 79,06 79,06 79,06 AESG (kwh/m 2 a) 19,51 19,50 19,51 Şekil 9. ecocalc de denetimli yapay aydınlatma düzenleri için yıllık ortalama enerji tüketimi açısından yapılan karşılaştırma
7.3. Denetim Sistemi Bulunan Bütünleşik Aydınlatma Düzenine Ait Sonuçlar Birbirinden farklı aydınlatma aygıtları kullanılarak oluşturulan üç aydınlatma düzeninde günışığı ile birlikte lamba ışığının kullanıldığı ve denetim sistemlerinin bulunduğu koşulda ulaşılan sonuçlara Tablo 6 de yer verilmiştir. Tablo 6. Her üç düzen için denetim sistemi bulunan bütünleşik aydınlatma durumuna ilişkin sonuçlar Denetim Sistemi Bulunan Bütünleşik Aydınlatma A DÜZENİ DIALux ReluxEnergy Enerji Tüketimi 690,88 691,00 Alan (m 2 ) 79,06 79,06 AESG (kwh/m 2 a) 8,74 8,70 Denetim Sistemi Bulunan Bütünleşik Aydınlatma B DÜZENİ DIALux ReluxEnergy Enerji Tüketimi 1115,09 1122,00 Alan (m 2 ) 79,06 79,06 AESG (kwh/m 2 a) 14,10 14,02 Denetim Sistemi Bulunan Bütünleşik Aydınlatma C DÜZENİ DIALux ReluxEnergy Enerji Tüketimi 775,94 775,00 Alan (m 2 ) 79,06 79,06 AESG (kwh/m 2 a) 9,81 9,80 8. Değerlendirme Ve Sonuç Bu çalışmada, DIALux, ReluxEnergy, VIVALDI ve ecocalc programlarının temel özellikleri ve kullanım olanakları tanıtılmış ve bu programlar ile elde edilebilecek sonuçların bir bölümüne yapılan örnek uygulamalar eşliğinde yer verilmiştir. Belirtilen programlar uyarınca elde edilebilecek sonuçların karşılaştırması, birbirinden farklı üç aydınlatma düzeninin uygulandığı örnek bir büro hacmi ele alınarak yapılmıştır. Programların enerji değerlendirme özelliklerini denetlemek için ele alınan örnek büro hacmi altı çalışan için tasarlanmış, yer olarak İstanbul, pencere duvarının baktığı yön olarak güney seçilmiştir. Flüoresan lamba (A düzeni), flüoresan lamba ile birlikte LED in kullanıldığı hibrit (B düzeni) ve yalnızca LED içeren (C düzeni) üç farklı aydınlatma aygıtı ile üç farklı aydınlatma düzeni kurulmuştur. Günışığının ve aydınlatma kontrol sistemlerinin enerji tüketimine nasıl yansıdığını görmek için, denetimsiz yapay aydınlatma, denetimli yapay aydınlatma ve denetimli bütünleşik aydınlatma olmak üzere üç farklı durum için yapılan enerji değerlendirmeleri ile elde edilen sonuçlar şu şekilde özetlenebilir: Yıllık metrekare başına tüketilen enerjiyi gösteren değer olan Aydınlatma Enerjisi Sayısal Göstergesi ne (AESG) göre karşılaştırma yapıldığında, denetimsiz yapay aydınlatma durumundaki AESG nin oluşturulan her üç aydınlatma düzeni için de denetimli yapay aydınlatma durumundan
%30, denetimli bütünleşik aydınlatma durumundan ise %257 fazla olduğu görülmektedir. Lamba ışığını kontrol sistemleri ve/veya günışığı katkısıyla oluşturulan aydınlatma düzenlerinde, aydınlatma için harcanan enerjide önemli ölçüde tasarrufun sağlanabileceği görülmektedir. EN 15193 standardından yararlanarak enerji değerlendirmesi yapan her dört programda elde edilen sonuçlar birbirleri ile karşılaştırıldığında aralarındaki fark %1 den az olmaktadır. Programlar, seçilen standarda ait denklem ve öngörüleri kullandıkları için, sonuçlar programa göre farklılık göstermemektedir. Programların özellikleri incelendiğinde, DIALux ve ReluxEnergy nin, enerji değerlendirmesi yaparken izledikleri yollar, kullandıkları veriler ve sonuç olarak verdikleri çıktıların birbirleri ile benzeştiği görülmektedir. Hem günışığı hem de yapay aydınlatma için ayrı ayrı ya da birlikte değerlendirme yapabilen bu programlarda, seçilen standartta enerji değerlendirmesi yaparken kullanılan değerler, programlara özgü başlık ve sıra ile sorgulanmaktadır. VIVALDI programı, görselleştirme ve dinamik aydınlatma tasarımı yapma özelliği ile diğer programlardan ayrılmaktadır. Görselleştirmede, günışığına ilişkin veriler programa kullanıcı tarafından yüklenen bilgilerden alınmaktadır. Yönlenme, pencere ebatları, pencere türü vb. hacmin güneşten yararlanma oranını belirlemede gerekli olan bilgilerin girilmediği VIVALDI programının yalnızca denetimsiz yapay aydınlatmalı durum için kullanılması önerilmektedir. ecocalc programında, hacmin günışığından yararlanışını belirleme amaçlı sorgu bulunmamaktadır. Buna karşılık maliyet, bakım ve sürdürülebilirlik gibi açılardan çok kapsamlı olarak yapay aydınlatmayı değerlendirme olanağını sağlamaktadır ve bu özelliği ile öteki programlara göre üstündür. Ayrıca, belli bir hacim için oluşturulmuş farklı aydınlatma düzenleri aynı anda değerlendirilebilmekte ve bu düzenler, değerlendirmede dikkate alınmak üzere kullanıcı tarafından belirlenen ölçüt ve yüzdeleri uyarınca en olumludan olumsuza doğru sıralanabilmektedir. Her dört programdaki enerji tüketim sonuçlarına ek olarak, ecocalc'de seçilen ölçütlere göre yapılan değerlendirmede, düşük enerji tüketimi, uzun kullanım ömrü ve düşük CO 2 salımı ile en ekonomik düzenin flüoresan lambalı aygıtın kullanıldığı A düzeni olduğu görülmüştür. DIALux ve ReluxEnergy programlarında yapılan enerji değerlendirilmesi, seçilen enerji standardı ile tam uyumlu olarak yapılıp aydınlatma hesabı ile de eş zamanlı yürütüldüğünden, aydınlatma tasarımcısına kolaylık sağlamaktadır. VIVALDI programı ile zaman dilimlerine göre değişen dinamik bir aydınlatma tasarımı oluşturulduğunda, tasarım, tüketim verilerine ek olarak video halinde kullanıcıya (ya da müşteriye) kolayca aktarılabilmektedir. ecocalc programı, tüketim, bakım, ilk yatırım, CO 2 salımı vb. bilgileri henüz tasarım aşamasında iken izleyebilme ve çeşitli yaklaşımları birbirleri ile karşılaştırma olanağı vermektedir. Aydınlatma tasarım sürecinde söz konusu programlardan yararlanılması, farklı tasarımlar arasından optimum olanın belirlenmesinde kolaylık sağlayacaktır. Kaynaklar 1. Stern, Nicholas. The Economics of Climate Change. s.l. : HM Treasury, 2006. 2. Liisa Halonen, Eino Tetri & Pramod Bhusal. ECBCS. Guidebook on Energy Efficient Electric Lighting for Buildings. [Çevrimiçi] 2010. http://www.ecbcs.org. 3. SEA, Swedish Energy Agency. Energy statistics for offices. s.l. : Swedish Energy Agency, 2007.
4. EC. Energy Performance on Buildings Directive 2002/91 EC. s.l. : European Comission, 2007. 5. Cilasun, A., Öztürk, L.D., (2011). Aydınlatma Tasarım Sürecinde VIVALDI ve ecocalc Programlarının Kullanımı, 8. Ulusal Ulusal Aydınlatma Kongresi, İstanbul. 6.DIALux. (2011). DIAL. DIALux website: www.dial.de 7. RELUX, Fit for Relux Suite. Relux, Ocak 2009. 8. Junghans, B., (2009). Interactive lighting design with VIVALDI for optimised lighting solutions in balance of dynamic lighting quality, energy criteria and life cycle cost aspects. Lux Europa, İstanbul. 9. VIVALDI. (2008). VIVALDI. Zumtobel Lighting. www.zumtobel.com 10. ecocalc. (2010, Ağustos). balancing lighting quality, efficiency and costs. Zumtobel Lighting. www.zumtobel.com