TC TÜRKİYE TAŞKÖMÜRÜ KURUMU GENEL MÜDÜRLÜĞÜ Konu: Risk Değerlendirmeleri 17.08.2012 GENELGE No: 694 20.06.2012 tarihinde İş Sağılığı ve İş Güvenliği Kanunu 6331 sayılı yasa ile kabul edilerek 30.06.2012 tarih 28339 sayılı Resmi Gazetede yayınlanmıştır. Yasanın 4. Maddesi İşverenin genel yükümlülüğü başlığı altında (1) fıkrası; İşveren, çalışanların işle ilgili sağlık ve güvenliğini sağlamakla yükümlü olup bu çerçevede; a) Mesleki lerin önlenmesi, eğitim ve bilgi verilmesi dahil her türlü tedbrin alınması, organizasyonun yapılması, gerekli araç ve gereçlerin sağlanması, sağlık ve güvenlik tedbirlerinin değişen şartlara uygun hale getirilmesi ve mevcut durumun iyileştirilmesi için çalışmalar yapar. b) İşyerinde alınan iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerine uyulup uyulmadığını izler, denetler ve uygunsuzlukların giderilmesini sağlar. c) Risk değerlendirmesi yapar veya yaptırır. d).. Yasanın 5. Maddesi Risklerden korunma ilkeleri başlığı altında; İşveren, yükümlülüklerinin yerine getirilmesinde aşağıdaki ilkeler göz önünde bulundurulur; a) Risklerden kaçınmak. b) Kaçınılması mümkün olmayan leri analiz etmek. c) Risklerle kaynağında mücadele etmek. d) İşin kişilere uygun hale getirilmesi için işyerlerinin tasarımı ile iş ekipmanı, çalışma şekli ve üretim metotlarının seçiminde özen göstermek, özellikle tekdüze çalışmalar ve üretim temposunda sağlık güvenliğe olumsuz etkilerini önlemek, önlenemiyorsa en aza indirmek. e) Teknik gelişmelere uyum sağlamak. f) Tehlikeli olanı, tehlikesiz veya daha az tehlikeli olanla değiştirmek. g) Teknoloji, iş organizasyonu, çalışma şartları, sosyal ilişkiler ve çalışma ortamı ile ilgili faktörlerin etkilerini kapsayan tutarlı ve genel bir önleme politikası geliştirmek. h) Toplu koruma tedbirlerine, kişisel korunma tedbirlerine göre kişisel korunma tedbirlerine göre öncelik vermek. i) Çalışanlara uygun talimatlar verilmesini zorunlu kılar. t 1. Amaç Kurumumuza bağlı yeraltı ve yerüstü işyerlerinde tehlikelerin tanımlanması, lerin değerlendirilmesi ve belirlenen lere karşı önlemlerin alınması, yetki sorumluluk ve uygulama esaslarını belirlemektir. 2. Kapsam ve Uygulama Alanı Bu Talimat; a. TTK yeraltı ve yerüstü işyerlerini, b. Rutin ve rutin olmayan faaliyetleri, c. İşyerindeki tüm çalışanların faaliyetlerini (çalışanlar, müteahhitler, tedarikçiler, müşteriler stajerler ve misafirler dahil), d. İş yerinde TTK ya da diğer bir kaynak tarafından sağlanan (taşıma, yemek vb.) olanakları kapsar. 3. Tanımlar 1
Kaza: Ölüme, bedensel ve / veya zihinsel maluliyete, hasara, zarara ya da diğer kayıplara yol açan istenmeyen olaydır. Tehlike: İnsan ölümü, yaralanması ya da bedensel ve / veya zihinsel maluliyeti, malın hasar görmesi, iş yeri çevresinin zarar görmesi ya da bunların bileşimine neden olabilecek potansiyel bir durum ya da kaynaktır. Tehlike tanımlanması: İnsan ölümü, yaralanması ya da bedensel ve / veya zihinsel maluliyeti, malın hasar görmesi, iş yeri çevresinin zarar görmesi ya da bunların bileşimine neden olabilecek potansiyel bir durum ya da kaynağın farkına varma ve özelliklerini tanımlama sürecidir. Olay: Kazaya neden olan veya olma potansiyeli olan oluşumdur. NOT : ölüme, hastalığa, hasara, zarara ya da diğer kayıplara neden olmayan olaylar kazaya ramak kala dır. Olay, kazaya ramak kalmaları da kapsar. Uygunsuzluk: Doğrudan ya da dolaylı olarak insan ölümü, yaralanması ya da bedensel ve / veya zihinsel olumsuz etkilenmesi, malın hasar görmesi, iş yeri çevresinin zarar görmesi ya da bunların kombinasyonuna neden olabilecek iş standartları, uygulamalar, talimatlar, kurallar, yönetim sistemi performansı ve benzerlerinden, herhangi bir sapmadır. Risk: Belirlenmiş tehlikeli bir olayın oluşma olasılığı ve sonuçlarının kombinasyonudur. Risk değerlendirme: (RD) Riskin büyüklüğünü hesaplama ve in tolere edilebilir olup olmadığına karar verme işlemidir. Güvenlik: Kabul edilemez zarar inden uzak kalma durumudur. Tolere edilebilir : TTK in yasal yükümlülükleri ve İş Sağlığı ve Güvenliği (İSG) politikası çerçevesinde tahammül edilebilir seviyeye indirilmiş tir. 4. Genel Hükümler 1. TTK iş yerlerinde İSG ile ilgili tehlikelerin belirlenmesi, lerin değerlendirilmesi ve belirlenmiş lere karşı önlemlerin alınması, yapılacak faaliyetlerin izlenmesi ve gözden geçirme çalışmaları bu talimatta belirlenen ilkeler çerçevesinde gerçekleştirilecektir. 2. Risk Değerlendirme Esasları ; Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından Risk Değerlendirme konusunda bir Yönetmelik yayınlanıncaya kadar Beş Adımda Risk Değerlendirme Esasları uygulanacaktır. 1. Adım: Tehlikelerin Belirlenmesi 2. Adım: Tehlikelerin Değerlendirilmesi 3. Adım: Risklerin Derecelendirilmesi 4. Adım: Kontrol Önlemleri 5. Adım: Denetim, İzleme ve Gözden Geçirme 3. Risk Yönetimi Metodolojisi nin ana ilkeleri aşağıda belirlenmiştir. 2
Bu talimat kapsamında belirlenen değerlendirme çalışmaları; kullanılan malzeme/teçhizat /ekipmanlarda, uygulanan yöntemlerde, yapılan ölçümlerde, çalışanlarda ve çalışma ortamında seviyesini etkileyecek bir değişiklik olduğunda hemen, süreçte bir değişiklik olmaması durumunda ise 2 yılda bir tekrarlanacaktır. Risk değerlendirme çalışmalarının amacı; tehlikelerin tespiti, lerin sınıflandırılması ve önlemlerle kontrol altına alınabilecek ya da ortadan kaldırılabilecek olan lerin belirlenmesini sağlamaktır. Risk değerlendirme çalışmaları, işyerindeki gereksinimlerin belirlenmesi, eğitim ihtiyaçlarının tanımlanması ve/veya işletme kontrollerinin geliştirilmesi için girdi sağlar. Risk değerlendirme çalışmaları sonucunda belirlenen kontrol faaliyetleri ile önleme faaliyetlerinin zamanında ve etkin bir şekilde uygulanıp uygulanmadığı, denetim, izleme ve gözden geçirme faaliyetleri takip edilecektir. 5. Risk Değerlendirme Çalışmaları Konusundaki Sorumluluklar 1. Risklerin tespiti ve belirlenmiş lere karşı önlemleri almak işverenin sorumluluğundadır. 2. Risk değerlendirme faaliyetleri; İş Sağlığı ve Güvenliği (İSG) Kurulu nun koordinasyonunda, Ünite /Servis (İşletme müdürlükleri veya bağımsız başmühendislikler) bazında kurulacak ekipler marifetiyle yürütülecektir. Tüm çalışanlar; yaptıkları işleri Kurum Politikası, İSG Temel Kitabı, İş Güvenliği Yönergeleri, Çalışma Talimatları, Eğitim El Kitapları, Malzeme Güvenlik Bilgi Formları(MGBF) vbg. yazılı dokümanlarda belirlenen ve/veya eğitimlerde iş güvenliği kuralı olarak öğretilen şekilde yapmaktan, değerlendirme faaliyetleri kapsamında belirlenen önlemleri almaktan sorumludur. 3. TTK ya gelen misafir, stajer, taşeron, müteahhit, tedarikçi ve müşteriler değerlendirme faaliyetleri kapsamında belirlenen önlemlere uygun hareket etmekle yükümlüdür. Bu yükümlülüğün yerine getirilebilmesi için gerekli bilginin verilmesi ziyareti veya / iş ilişkisini yürüten kişi / veya ünitenin sorumluluğundadır. 4. Risk Değerlendirme çalışmaları ile çalışanları yaptıkları iş ve çalıştıkları ortamın tehlikeleri konusunda bilinçlendirmek amaçlandığından, RD çalışmalarından etkilenen tüm çalışanlar bu çalışmaların sonuçlarından haberdar edilecektir. 6.Risk Değerlendirme Çalışmalarını Yapacak Ekip 1. Tehlikelerin belirlenmesi, lerin değerlendirilmesi ve belirlenmiş lere karşı önlemlerin alınması çalışmaları işletme / veya servis bazında kurulacak ekip / ekipler aracılığı ile gerçekleştirilecektir. 2. Birden fazla ünitenin katılımı ile ortak yürütülen faaliyetlerle ilgili değerlendirme çalışmaları bu servisleri temsil eden personelin katıldığı ekipler aracılığı ile yapılan işle ilgili işletme müdürünün koordinasyonunda yürütülecektir. Risk Değerlendirme Ekiplerinde aşağıda belirtilen kişiler yer alacaktır. İşletme Müdürü Baş mühendis 3
Servis Mühendisi İş Güvenliği Şube Müdürü /İş Güvenliği Uzmanı -İGU/ İşyeri Hekimi, İlgili faaliyetten sorumlu Nezaretçi İlgili birimden çalışan veya çalışanlar, Sendika temsilcisi İSG İşçi Temsilcisi 7. Risk Değerlendirmeye Hazırlık 1. Risk değerlendirme çalışmaları öncesinde TTK çapında tutarlılığın ve izlenebilirliğin sağlanması amacıyla; İş güvenliği ve Eğitim Daire Başkanlığı tarafından ekiplere RD eğitimi verilecektir. 2. Risk değerlendirme yöntemi ile ilgili detaylı bilgiler ve izlenebilirliğin sağlanması amacıyla kullanılacak numaralandırma sistematiği eğitim kapsamında aktarılacaktır. 8. İş Akış Şemalarının Hazırlanması 1. İş (Fonksiyon) Akış Şemaları ; Ek: 1 de örneği verilen İş Akış Şeması Formu kullanılarak yapılacaktır. Yapılan işler veya verilen hizmetler mümkün olduğunca servis bazında tek formda bitirilmesi esas alınarak hazırlanacaktır. Örneğin; Kömür üretiminde kazı, galeri sürülmesi, taban ilerlemesi, tamir tarama, nakliyat için ayrı ayrı iş akış şemaları hazırlanmalıdır. Sosyal Hizmetler için; misafirhane hizmetleri, lojman hizmetleri, kantin hizmetleri, haberleşme vb gibi hizmetler için de ayrı iş akış şemaları hazırlanmalıdır. 2. İş Akış Şemalarında ana faaliyetler ve bu faaliyetlerin gerçekleştirilmesi konusunda destek veren birimler ana faaliyetler bazında belirtilecektir. 3. İş Akış Şemalarında yer alan ana faaliyetlerin hedeflenen sonuçları üretmesi için gerçekleştirilen rutin ve rutin olmayan faaliyetler Ek 2 de verilen Risk Değerlendirme Kartı nın (RDK) faaliyetin tanımı sütununa detayları ile yazılarak değerlendirme çalışmasına hazır hale getirilecektir. 9. Müteahhit Faaliyetlerinin Belirlenmesi 1. Rutin iş akışının gerçekleştirilmesi amacı ile müteahhitlik hizmetlerinin fonksiyon akış şemaları hazırlanacaktır. Bu faaliyetlerle ilgili ler de RD ekipleri tarafından değerlendirilecektir. 2. Rutin olmayan, müteahhitlere anahtar teslimi yaptırılan işlerle ilgili değerlendirmeleri müteahhitler tarafından işe başlamadan önce yaptırılacak, alınacak önlemler belirtilecektir. Bu değerlendirme sonuçları TTK, RD ekipleri tarafından değerlendirilecektir. Belirlenen ler, alınması gereken önlemler ve önlemlerin alınması konusundaki sorumluluklar sözleşme hükümlerinde yer alacaktır. Önlemler konusundaki sorumluluklar belirlenirken; TTK in vereceği destek, maliyet faktörü dikkate alınarak değerlendirme yapılacaktır. RD için Risk Değerlendirme Kartı Ek: 2 (Müteahhit Faaliyetleri) kullanılacaktır. Bu kapsamda; a. İşin yapılacağı yer, b. Müteahhidin önlemler için bulundurması gereken donanımlar, TTK nın olanakları, c. Müteahhidin önlemler konusundaki tecrübesi dikkate alınacaktır. 4
3. İşin yürütülmesi sırasında; işi talep eden birim, İş Güvenliği ve Eğitim Daire Başkanlığı ve Satın Alma Birimleri önlemlerin etkinliğini ve uygunluğunu değerlendirecektir. 4. Gerek duyulması halinde müteahhid ile yapılan sözleşme şartları da dikkate alınarak yaptırımlar uygulanacaktır. 10. Yardımcı Ekipmanlar ve El Aletleri 1. Rutin ve rutin olmayan faaliyetler sırasında kullanılan yardımcı ekipmanlar ve el aletlerinin işin yapılması sırasında bir yaratmayacak şekilde olması esastır. 2. Uygunluğun sağlanması için; işin yapılması sırasında kullanılan el aletleri ve ekipmanlar Risk Değerlendirme Kartı Ek: 2 (Yardımcı Ekipmanlar) kullanılarak; kullanan üniteler tarafından belirlenen asgari uygunluk seviyelerine göre değerlendirilecektir. Uygun olmayanlar kullanımdan kaldırılacaktır, uygun olanların sistematik bakım ve kontrolu yapılmış ve çalışır halde olmaları sağlanacaktır. 11. Çalışanlara Sağlanan Olanaklar 1. Çalışanlara sağlanan sosyal imkanlardan (ulaşım, yemek, banyo gibi) kaynaklanan tehlikelerle ilgili değerlendirme çalışmaları, fonksiyon akış şemaları çizilmeden çalışılan ortamla ilgili lerin değerlendirilmesi kapsamında Risk Değerlendirme Kartı (Çalışanlara Sağlanan Olanaklar) kullanılarak değerlendirilecektir (Ek 2). 2. Değerlendirilmenin yapılmasından söz konusu olanağı sağlayan ünite sorumlu olacaktır. 3. Çalışanlara sağlanan olanaklar, kurum imkanları çerçevesinde değerlendirilerek alınması gereken önlemler ve olası lerin tolere edilebilir seviyede tutulması için yapılacak faaliyetler belirlenecektir. 12. Çalışma Ortamı 1. Gerçekleştirilen faaliyetten bağımsız olarak, çalışılan ortamdan kaynaklanan toz, gürültü ve aydınlanma gibi ler Risk Değerlendirme Kartı (Çalışma Ortamı) kullanılarak değerlendirilecektir (Ek 2). 2. Toz, gürültü ve aydınlatma dışındaki çalışan sağlığı ve iş güvenliğini etkileyen termal şartlar, radyoaktivite, hava şartları gibi faktörler faaliyetlerle ilgili lerin değerlendirilmesi sırasında ele alınacaktır. 3. Toz, gürültü ve aydınlatma ölçümleri, yönetmelik hükümleri çerçevesinde gerçekleştirilecektir. 4. Toz, gürültü ve aydınlatma ölçümleri, bu konulardaki etkiler değiştikçe güncellenecektir. 13. Tehlikelerin Belirlenmesi 1. Tehlikelerin belirlenmesi çalışmaları, değerlendirme ekipleri tarafından daha geniş bir katılımla beyin fırtınası yöntemi kullanılarak gerçekleştirilecektir. Bu çalışmalara söz konusu ortamda çalışan birimlerden ihtiyaç duyulanların katılımı sağlanacaktır. 2. Fonksiyon akış şeması kapsamında faaliyetin yürütülmesi amacıyla destek alınan ünitelerin faaliyetleri değerlendirilirken söz konusu ünitelerin elemanları danışman statüsünde ekibe davet edilecektir. 5
3. Beyin fırtınası yapılırken; rutin ve rutin olmayan tüm faaliyetlerin tehlikeleri, kullanılan yardımcı ekipmanlar ve el aletlerinin uygunluğu, çalışanlara sağlanan olanaklar, çalışma ortamı dikkate alınacaktır. 4. Risk Değerlendirme Çalışmalarında; tedarikçiler, müşteriler, ziyaretçiler, misafirler, stajerler gibi ortamda bulunması olası tüm ilgili taraflar dikkate alınacaktır. 5. Çalışılan ortamda yürütülen ana sürecin sahibi çalışılan ortamla ilgili lerin değerlendirilmesi çalışmalarının yürütülmesinden sorumludur. 6. Risk değerlendirmesi yapılırken faaliyetle ilgili yeterli bilgi toplanıp toplanmadığı, aşağıdaki sorular sorularak değerlendirilecektir. Yapılan işin, süresi ve sıklığı, İşin yapıldığı yer, İşi normalde veya geçici olarak görevlendirilerek kimlerin yaptığı, İşin yapıldığı alanda çalışan diğer işçiler, İşten etkilenen ilgili diğer taraflar (örn: ziyaretçiler, taşeronlar, kamu), Çalışanların işleri ile ilgili almış oldukları eğitimler, İşin yapılışı ile ilgili eğitim ihtiyacı, İşin yapılışı ile ilgili yazılı dokümanlar (politika, prosedürler, iş talimatları, ünite içi eğitim el kitapları, MGBF vb.) Kullanılabilecek alan, alet, ekipman ve makineler, Kullanılması sakıncalı olan alet, ekipmanlar, Makinelerin ve alet ekipmanların kullanımı ve bakımına ilişkin tedarikçi veya imalatçıların talimatları, Taşınacak malzemelerin boyutu, şekli ve ağırlığı, Malzemelerin taşınacağı (elle veya ekipmanla) mesafe ve yükseklik. İş kazaları ve meslek hastalıkları ile ilgili bilgiler. 14. Riskin Değerlendirilmesi: Riskin Tolere Edilebilir Olup Olmadığına Karar Verme ve Sonuca Göre Yapılacak Faaliyetler 1. Risk değerlendirmesi, olaylar ortaya çıkmadan önce varsayımlara, öngörülere, değerlendirme ve analizlere dayalı alınacak önlemlerin nesnel dayanağını oluşturan kilit işlevlerden biridir. 2. Riskten söz edebilmek için tehlikenin açığa çıkma olasılığı ve bu nedenle meydana gelebilecek zarar, hasar veya yaralanmanın şiddet derecesini öngörebilmek gerekir. 3. Tehlike kaynaklarından tümüyle arındırılmış bir üretim ve üretim ortamı tesis etmek mümkün değildir. Mümkün olan in azaltılması, kabul edilebilir düzeylere indirilmesidir. Yani tehlike kaynaklarının açığa çıkma olasılığı küçültülebilir, meydana gelebilecek hasar veya yaralanmanın şiddet derecesi-etkileri- azaltılabilir. 6
4. Risk değerlendirmesiyle; tehlikelerin belirlenmesi, lerin derecelendirilmesi, önlemlerle kontrol altına alınabilecek ya da ortadan kaldırılabilecek olan lerin belirlenmesi sağlanacaktır. 5. Tehlike ile ilgili, potansiyel zararın şiddetinin ve oluşma ihtimalinin tahminine göre belirlenecektir. 15. Şiddet (Ciddiyet) Derecesi İçin Derecelendirme Basamakları : Zararın şiddeti araştırılırken aşağıdaki tablo dikkate alınacaktır. Şiddet Derecesi Olası Sonuç (Derecesi büyük olan alınacaktır ) İnsana Yönelik Tesis / Ekipmana yönelik 5 Ölümlü kaza (Ölüm) 4 Ağır yaralanma (Organ kaybı, büyük kırıklar, zehirlenme, büyük ve ölümcül yaralanmalar, mesleki kanser, yaşam süresini kısıtlayıcı hastalıklar, akut ölümcül hastalıklar, ciddi yanık) 3 Orta dereceli yaralanma (Yanık, beyin sarsıntısı, ciddi burkulmalar, cilt hastalıkları, işitme kaybı, astım, ergonomik uyumsuzluk sonucu oluşan hastalıklar) 2 Hafif yaralanmalar (Küçük kesikler, çürükler, toza bağlı göz problemleri, psikolojik etkilenmeler) 1 Kayıpsız olaylar Zararın maliyeti 100.000 $ a eşit veya 100.000 $ dan büyüktür. Zararın maliyeti 50.000 ila 100.000 $ arasındadır. Zararın maliyeti 20.000 ila 50.000 $ arasındadır. Zararın maliyeti 1.000 ila 20.000 $ arasındadır. Zararın maliyeti 1.000.$ dan azdır. (Hasar ya da yaralanmaya neden olmayan kaza veya kazaya ramak kalma olayları) Yaralanma / hasar olasılığı değerlendirilirken; Maruz kalabilecek çalışan sayısı, Tehlikeye maruz kalma sıklığı ve süresi, Elektrik, su kesintileri gibi kontrol ve önlemlerin etkinliğini azaltabilecek durumlar, Tesis ve makinelerdeki güvenlik bileşenleri eksiklikleri, Kişisel koruyucuların etkinliği ve kullanım sıklığı, 7
Güvensiz davranışlar, güvensiz şartlar vb. diğer faktörler de değerlendirilecektir. 16. Ortaya Çıkma Olasılığı / Frekans İçin Derecelendirme Basamakları : 5 İş yapıldığı sürece (çok yüksek olasılık) 4 Ayda bir (yüksek olasılık) 3 Yılda bir (orta dereceli olasılık) 2 Beş yılda bir (küçük olasılık) 1 On yılda bir (çok küçük olasılık) 17. Riskin Derecelendirilmesi Risk Seviyesi =Zararın Ciddiyet Derecesi X Ortaya Çıkma Olasılığı Şiddet Derecesi Olasılık 1 2 3 4 5 5 5 10 Yüksek seviye 15 Yüksek seviye 20 Çok yüksek seviye 25 4 4 8 12 Yüksek seviye 16 Yüksek seviye 20 3 3 6 9 12 Yüksek seviye 15 2 2 4 6 8 10 1 Çok hafif seviye 1 2 3 4 5 DSR= Düşük Seviye Risk KER= Kabul Edilebilir Risk YSR= Yüsek Seviye Risk 18. Risk Seviyesi Risk Seviyesi Çok hafif Faaliyet ve Zamanlama Ek bir faaliyet, dokümantasyon ve kayıt tutulması gerektirmez. 8
Yüksek seviye Çok yüksek seviye Tolere edilebilir. Ek kontroller gerekmiyor. Çabalar maii olarak daha etkin çözümlere veya iyileştirmelere yoğunlaştırılmalıdır. Önlemlerin mevcudiyetinden emin olmak için izleme gereklidir. Risk seviyesini azaltmak için çaba harcanmalıdır. Fakat önleme maliyeti dikkatle ölçülmeli ve sınırlandırılmalıdır. Risk azaltma önlemleri belirlenen en kısa zaman periyodunda uygulanmalıdır. Şiddeti çok yüksek olabilecek orta seviye ler söz konusu olduğunda; daha iyi önlemler alınabilmesi için olasılık değerlendirmesi bir kez daha yapılmalıdır. Çalışma azaltılmadan başlatılmamalıdır. Riskin azaltılması için dikkate değer kaynak ayrılması gerekebilir. İşin bu e rağmen devam etmesi gerekiyorsa acil önlemler alınmalıdır. Tolere edilemez. İş, azaltılıncaya kadar başlatılmamalı veya devam ettirilmemelidir. Sınırsız kaynak kullanımı durumunda bile in azaltılması mümkün değilse; iş hiç başlatılmamalıdır. 1. Risk değerlendirmesi çalışmaları sırasında yasal uygunluk değerlendirilmesi de yapılır. Yasalara uygunsuzluk tolere edilemez anlamına gelir. 2. Risk Değerlendirme Kartları doldurulduktan sonra tamamı ve yüksek ve çok yüksek olarak belirlenen ve yatırım ihtiyacı doğuran ler İş Güvenliği ve Eğitim Daire Başkanlığı na gönderilecektir. 3. Risk Seviyesi yüksek ve çok yüksek olarak belirlenen ve yatırım ihtiyacı doğuran ler, Genel Müdürlük ve Müessese yetkililerinin katılımı ile oluşturulacak komisyon tarafından tekrar değerlendirilerek önceliklendirilecektir. 19. Risk Önleme Planının Hazırlanması Risk değerlendirme çalışmalarının sonucu; belirlenen in ortadan kaldırılması ve / veya azaltılması, önleme çalışmalarının geliştirilmesi, iyileştirilmesi faaliyetlerinin önceliklere göre sıralanacaktır. Önlemler aşağıdakiler hususlar dikkate alınarak yapılacaktır. Eğer mümkünse tehlikelerin tümü yok edilecektir veya, kaynağında yok edilecektir. Eğer tehlikenin yok edilmesi mümkün değilse, azaltılmaya çalışılacaktır. Mümkünse işin yapılışı bireylere uygun hale getirilecek, bireylere adapte edilecektir. Önlemlerin iyileştirilmesi için teknik gelişmelerden yararlanılacaktır. Önlemler tüm ilgili tarafların (çalışanlar, müteahhitler, toplum, tedarikçiler, müşteriler, stajerler, ziyaretçiler) önerileri dikkate alınarak belirlenecektir. Önlemlerin teknik ve yazılı tarafları dikkate alınacaktır. Ekipmanların güvenli bir şekilde çalışması için gerekli bakım çalışmaları planlanacaktır. 9
Yukarıda sayılan önleme çalışmaları in seviyesini azaltmak için yetersiz olduğunda kişisel koruyucu ekipman kullanımı planlanacaktır. Risk değerlendirme çalışmalarının sonuçları aşağıdaki faaliyetler için girdi olarak kullanılır. Politika ve hedeflerin belirlenmesi / güncellenmesi, Yasal ve diğer gereksinimlerin karşılanması, Yönetim programları hazırlanması, Yapı ve sorumlulukların belirlenmesi, Danışma ve iletişim faaliyetleri, Kontrol ölçümleri için yapılan planlar (belirlenmiş lerle ilgili kontrol ölçümlerinin güncelleştirilmesi), Performans ölçümü ve izleme çalışmaları, İyileştirme faaliyetleri, Tetkik faaliyetleri, Eğitim bilinçlendirme ve yetkinlik çalışmaları, Acil durumlara hazırlık çalışmaları Risk değerlendirme çalışmaları sırasında edinilen bilgi birikimi dikkate alınarak yukarıda sayılan faaliyetler gözden geçirilecektir. Gözden geçirme sonucunda TTK çapında yürütülen faaliyetlerde bir revizyona ihtiyaç varsa revizyon talebi gerekçe belirtilerek, yazışma ile İş Güvenliği ve Eğitim Daire Başkanlığı na aktarılacaktır. Önlemlerin i hedeflenen düzeye indirmek uygunluğunu izleyebilmek için proaktif ölçüm göstergeleri belirlenecektir. Risk önleme planı kapsamında belirlenen tüm faaliyetler için; Uygulama sorumlusu, Hedeflenen sonuç, Öngörülebiliyorsa kaynak ihtiyacı, Hedeflenen termin, Gözden geçirme periyodu ve sorumlusu belirlenerek Risk Kontrol ve Önleme Faaliyet Planı na işlenecektir (Ek: 3 ). 20. Kaynak İhtiyaçlarının Belirlenmesi Risk Kontrol ve Önleme Faaliyet Planı nda belirlenen, ünite içi ya da TTK de mevcut kaynaklarla gerçekleştirilemeyecek önlemlerin hayata geçirilmesi için ihtiyaç duyulan ve bütçeden karşılanması gereken kaynak ihtiyaçları; İSG Kurulu tarafından her değerlendirme döneminde sabit kalmak üzere atanan bir komisyon tarafından incelenecektir. 10
İnceleme çalışmaları sırasında ler Riskin Derecelendirilmesi bölümünde yapılan önceliklendirme dikkate alınarak İSG Kuruluna raporlanacaktır. İSG Kurulu kaynak taleplerini değerlendirecek ve değerlendirme sonuçlarını ilgili ünitelere duyuracaktır. İSG Kurulu tarafından onaylanan kaynak talepleri, kaynak ihtiyacı olan ünite tarafından takip edilecektir. Servis içi ya da TTK mevcut kaynakları ile gerçekleştirilebilecek kontrol ve önleme faaliyetleri varsa ilgili ünitelerle ortak planlama yapılarak, ünite tarafından yürütülecektir. 21. Teknik Destek Risk Kontrol ve Önleme Faaliyet Planı nda belirlenen, Risk Değerlendirme (RD) faaliyetlerinin ünite içi personelle gerçekleştirilme olasılığı bulunmadığı durumlarda, bu konuda ihtisaslaşmış yetkili kuruluşlardan teknik destek sağlanarak RD faaliyetleri gerçekleştirilebilir. Ancak ihtiyaç duyulan faaliyetler için gerekli maddi kaynak yaratılmış olacaktır. 22. Faaliyet Planının Yeterliliğinin Gözden Geçirilmesi Risk Kontrol ve Önleme Faaliyet Planı uygulanmasından önce aşağıdaki sorular sorularak gözden geçirilecektir. Belirlenen / güncelleştirilen önlemler, i düşük seviyeli düzeyine indirgeyebiliyor mu? Yeni tehlikeler oluşur mu? Hedeflenen seviyesini karşılayan en ekonomik çözüm seçildi mi? Belirlenen / güncelleştirilen önlemlerle ilgili kaynak ihtiyaçları ve bu önlemlerin uygulanabilirliği hakkında etkilenen kişiler neler düşünüyorlar? Belirlenen / güncelleştirilen önlemler her koşulda uygulanabilecek mi? İhmal edilebilir mi? 23. Faaliyet Planının Uygulanması Üniteler Risk Kontrol ve Önleme Faaliyet Planları kapsamındaki çalışmaları: İSG Kurulu olan birimler, İSG Kurulları aracılığıyla, İSG Kurulları bulunmayan servisler, servis amiri başkanlığında kurulacak en az 3 kişiden oluşan bir ekipler marifetiyle uygulacaktır. Herhangi bir faaliyetin, gerçekleştirmekten sorumlu birim dışında kişi ve gruplara yaptırılması söz konusu olduğunda; faaliyetle ilgili ler ve faaliyet sırasında alınacak önlemler Ek 4 te verilen Risk Bildirim Kartı kullanılarak faaliyeti gerçekleştirecek olana bildirilir. Kayıtlar; bildirimle ilgili faaliyeti gerçekleştirmekten sorumlu birim tarafından saklanacaktır. Önlemlerin alınmasından faaliyeti geçici olarak uygulayan kişi ve gruplar sorumlu olacaktır. 24. Gözden Geçirme Çalışmaları 1. Risklerin kontrol altına alınması ve önlenmesi konusunda yapılacak faaliyetler Ek 3 te verilen Risk Kontrol ve Önleme Faaliyet Planı na işlenerek İş Güvenliği ve Eğitim Daire Başkanlığı ne gönderilecekir. 11
2. İş Güvenliği Şube Müdürlüğü belirlenen gözden geçirme aralıklarında durum değerlendirmesi yaparak, gözden geçirme çalışmalarının sonuçlarını 3 ayda bir İSG Kuruluna sunar. 25. Değişen Şartlar ve Revizyonlar 1. Risk değerlendirme sürekli güncelleştirilmesi gereken bir çalışmadır. Bu nedenle kontrol önlemlerinin yeterliliği sürekli gözden geçirmenin konusu olmalı ve gerekli ise güncelleştirilmelidir. 2. Risk değerlendirme çalışmaları; kullanılan malzeme/teçhizat/ekipmanlarda, uygulanan yöntemlerde, yapılan ölçümlerde, çevresel faktörlerde, çalışanlarda çalışma ortamında seviyesini etkileyecek bir değişiklik olduğunda hemen, süreçte bir değişiklik olmaması durumunda ise 2 yılda bir tekrarlanacaktır. 26. İSG Kayıtları Tehlikelerin belirlenmesi, lerin değerlendirilmesi ve belirlenmiş lere karşı önlemlerin alınması çalışmaları ile ilgili kayıtlar, Yönetim Sistemleri Kayıtları Talimatları doğrultusunda İSG kaydı statüsünde saklanacaktır. 27. Gözden Geçirme ve İyileştirme 1. Risk Değerlendirme yönteminin uygunluğu ve etkinliği her değerlendirme döneminin sonunda Daire Başkanlığı tarafından belirlenen ve değerlendirme çalışmalarına aktif olarak katılan, üretim birimlerinin yer aldığı bir ekip tarafından değerlendirilecektir. 2. Değerlendirmeyi yapacak ekip belirlenirken fonksiyonlar arası dengeli dağılım ve tüm gruplarının temsil edilmesine özen gösterilecektir. 3. Ekibin yaptığı değerlendirme ve İSG Yönetim Sistemi Standardının şartları dikkate alınarak gereksinim duyulan revizyonlar Müdürler Kurulu na sunulacaktır. 4. Müdürler Kurulu nun kararları da dikkate alınarak talimat güncellenecektir. 28. Yürürlük 17.04.2009 tarih 660 sayılı Genelge yürürlükten kaldrılmıştır. İş bu genelge TTK Genel Müdürünün onayı ile birlikte yürülüğe girer. 29. Yürütme Bu talimatı Genel Müdür adına İş Güvenliği ve Eğitim Daire Başkanı yürütür. Tehlikelerin tanımlama ve değerlendirmesi işlemlerinin bu genelge esasalarına göre yürütülmesini önemle rica ederim. Burhan İNAN Genel Müdür EKLER Ek 1 : Fonksiyon Akış Şeması Formu 12
Ek 2 : Risk Değerlendirme Formu ( Faaliyetler, Yardımcı Ekipmanlar, Çalışma Ortamı, Çalışanlara Sağlanan Olanaklar ve Müteahhit Faaliyetleri ) Ek 3 Ek 4 : Risk Kontrol ve Önleme Kontrol Faaliyet Planı : Risk Bildirim Kartı Dağıtım Gereği için Tüm birimlere Bilgi için Genel Müdür Genel Müdür Yardımcıları Teftiş Kurulu Başkanlığı 13