YEREL YÖNETİMLERDE YAPILACAK İHALELERDE KAPALI TEKLİF USULÜNÜN UYGULANMASI Orhan PİRLER 1580 sayılı Belediye Kanunu, 3360 sayılı İl Özel İdaresi Kanunu ve bazı kanunlar yerel yönetimlere birçok görevler vermiştir. Yerel yönetimler bu görevlerini yerine getirmek için, birçok araç, gereç, yedek parça, demirba almak; inşaat ihaleleri yapmak zorundadırlar. Yerel yönetimler, yapmak zorunda oldukları kamu hizmetlerinin her safhasında Devlet İhale Kanunu'nu uygularlar. 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu'nun 36 ncı maddesinde, ihalelerde, tekliflerin gizli olarak verilmesini sağlayan kapalı teklif usulünün esas olduğu belirtilmektedir. Yerel yönetimler tarafından yapılan ihalelerde esas gaye, ihtiyaçların zamanında karşılanması, ihalelerde açıklığı ve rekabeti sağlamak; ihalelere hile ve desise karıştırılmasını önlemektir. Bu gayeyi sağlamak için ihalelerde kapah teklif usulünün uygulanması asıl ilke olarak kabul edilmektedir. Bu usulde tekliilerin gizli olarak verilmesi, suiistimalleri önleyecek bir faktör olarak kabul edilmektedir. KA~PALı TEKLiF USULÜ İLE YAPILACAK işler Kapalı teklif usulü ilc yapılacak ihale işleri, Devlet İhale Kanunu'nun ı ve 36 ncı maddelerinde gösterilmi tir. Kapalı teklif usulünün uygulanabileceği ihale işleri; alım, satım, hizmet, yapım, kira, trampa, mülkiyelin gayri ayni hak ve ta ıma işleridir. KAPALI TEKLİF USULÜNÜN GENEL ESASLARI Kapalı teklif usulünün bazı genel esasları bulunmaktadır. Kapalı teklif usulü ile ihale yapacak yerel yönetimler bu esaslara uymak zorundadırlar. Bu genel esaslar şunlardır: Kapalı Teklif Usulüyle Yapılacak ihalelerde Parasal Sınırlaı" Kapalı teklif usulüyle yapılacak ihalelerde parasal bir sınır bulunmamaktadır. Keşif bedeli veya tahmini bedeli ne olursa olsun her türlü işe ait ihaleler kapalı teklif usulü ilc yapılabilir. Emekli Vali, Konrad t\dcnaucr Vakfı Mahalli İdarekı Eğitim, Ara~ıırma ve Gcli~ıirmc Koordin.ııörü. çağdaş Yerl'I Yönetimler, Cill 3, Sayı 3, Mayıs] 99-1, $.35--17.
ÇAGOAŞ YEREL YÖNETIMLER Kapalı feklif Usulü İle Yapılacak İhalelerde Şartname IIazırlanmasl Şattnameler, ihale konusu İ lerin; genel, özel, teknik ve idari esas ve usullerini gösteren yazılı belgelerdir. Kapalı teklif usulüyle yapılacak ihalelerde şartname hazırlanması zorunludur. Şartnamelerin yerel yönetimler tarafından hazırlanması gerekir. Yerel yönetimlerde artname hazırlayacak nitelikte eleman bulunmuyorsa,. ba~ka idarelerden örnek alınmak suretiyle, ihalesi yapılacak işin niceliğine uydurularak hazırlanabilir. Eğer örnek bulunmuyorsa, bir bilirkişiye, hukuk müşavirıcrine veya mali müşavirlere de hazırlattırılabilir. Şartnamelerde bulunması gereken hususlar, Devlet İhale Kanunu'nun 7 nci maddesinde gösterilmiştir. Bu maddeye göre; "Bu şartnamelerde işin mahiyetine göre konulacak özel ve teknik şartlardan ba ka genel olarak a ağıdaki hususların da gösterilmesi zorunludur. a. İ in niteliği, nev'i ve miktarı, b. Ta ınmaz malların satışı, kiraya verilmesi, trampa edilmesi ve üzerlerinde mülkiyet in gayri ayni hak tesisinde tapu kayıtlarına göre yeri, sınırı, yüzölçümü, varsa paha, ada ve parsel numarası ve durumu, c. Tahmin edilen bedeli, geçici teminat miktarı ve kesin teminata ait şartlar, d. İşin yapılma yeri, teslim etme ve teslim alma şekil ve artları, e. İşe başlama ve işi bitirme tarihi, gecikme halinde alınacak cezalar, f. istekwerde aranılan şartlar ve belgeler, g. ihaleyi yapıp yapmamakta ve uygun bedeli tespitte idarenin serbest olduğu, h. ihale kararının karar tarihinden itibaren en geç 15 işgünü içinde ita amirince onaylanacağı veya iptal edilebileceği, i. Vergi, resim ve harçlarla sözleşme giderlerinin kimin tarafından ödeneceği. j. Ödeme yeri ve şartlarıyla avans verilip verilemiyeceği, verilecekse şartları ve miktarı, k. Sözle me konusu İ lerin malzeme veya birim fiyatlarındaki değişiklikler nedeniyle eğer ödenecekse fiyat farkının ne şekilde ödeneceği, ı. Süre uzatımı verilecek haller ve şartları, m. İşin süresinden önce bitirilmesinde fayda görülen hallerde erken bitirme primi verilecekse miktarı, şartları ve ödeme şekli,
İHALELERDE KAP ALI TEKLİF USULÜ 37 D. İhtilafların çözüm yeri" nin gösterilmesi zorunludur. Kapalı Teklif Usulüyle Yapılacak İhalelerde Onay Belgesi Hazırlanması Yerel yönetimler kapalı teklif usulüyle yapacakları ihaleler için bir onay belgesi düzenlemek zorundadırlar. Her ihale için ayrı ayrı onay belgesi düzenlenecektir. Devlet İhale Kanunu'nun 11 inci maddesi bunu amirdir. Onay belgesinde, ihale konusu i in nev'i, miktarı, niteliği, tahmin edilen bedel, avans ve fıyat farkı verilecekse artları, ihaledeki ilan ekli ve adedi, alınacak geçici teminat miktarı, artnamenin nasıl verileceği gibi hususlar gösterilir. Onay belgelerini ilgili müdür veya ef hazırlar, ita amirinin onayına sunar. Yerel yönetimlerde ita amiri olarak belediye ba kanı veya valinin onaylamasıyla, onay belgesi kesinle ir. Devlet Harcama Belgeleri Yönetmeliği, onay belgesinin eklini ve içeriğini tespit etmi tir. Onay belgesi örneği, adı geçen yönetmeliğin Ek 21'indedir. Kapalı Teklif Usulüyle Yapılacak İhalelerde Bedel Tahmininde Bulunulması veya Keşif Bedeli Hazırlanması Kapalı teklif usulüyle yapılacak ihalelerde bedel tahminini yerel yönetimler yapacak veya yaptıracaktır. İ in niteliğine göre bedel, ticaret ve sanayi odasından, borsalardan, bilirki ilerden, koın u yerel yönetimlerden veya resmi dairelerden soru turularak tespit edilecektir. Tahmin edilen bedele ait bir hesap tutanağı düzenlenecek ve bu tutanak ihale dosyasına konulacaktır. Yapım i lerinde, Bayındırlık ve İskan Bakanlığı'nın her yıl tespit ettiği birim fiyatlarına göre ke if bedeli hazırlanacaktır. Bu birim fiyatlarının üzerine çıkılarak ke if bedeli tespit edilemez. Yani, bizim ehrimiz veya kasabamız çok uzak ve dağlık bölgede, bakanlığın tespit ettiği birim fiyatlarıyla i i ihale yapmak mümkün değil gerekçesiyle birim fiyallarına %5 veya % 10 ilave yaparak, bakanlığın ilan etmi olduğu birim fiyatlarını arttırmak mümkün değildir. Kapalı teklif usulüyle yapılacak ihalelerde, bedel tqhmini yapılmadan veya ke if bedeli hazırlanmadan ihale yapmanın bir istisnası bulunmaktadır. Devlet İhale Kanunu'nun 10 uncu maddesi gereğince, sınai ve teknolojik zorunlulukların gerektirdiği durumlarda, ilgili bakanın onayı alınmak suretiyle, bedel tahmini yapılmadan kapalı teklif usulüyle ihale yapılabilir. Kapah Teklif Usulüyle Yapılacak İhalelerde İlan İşleri. Kapalı teklif usulüyle yapılan ihalelerde ilan yapılması zorunludur. İlanlar, ihalelere birçok müteahhidin ve isteklinin katılması ve ihalelerde açıklığı ve rekabeti sağlamak için yapılır.
38 ÇAGDA) YEREL YÖNETİMLER İlanlarda hangi hususların bulunacağı, Devlet İhale Kanunu'nun 18 inci maddesinde gösterilmiştir. Bu maddeye göre, ilanlarda; a. İhale konusu işin niteliği, yeri ve miktarı, b. Şartname ve eklerinin nereden ve hangi artlarla alınacağı, c. İhalenin nerede, hangi tarih ve saatte ve hangi usulle yapılacağı, d. Varsa tahmin edilen bedel ve geçici teminat miktarı, e. İsteklilerden aranılan belgelerin neler olduğu, f. Kapalı teklif usulüyle yapılacak ihalelerde, tekliflerin hangi tarih ve saate kadar nereye verileceği, hususlarının belirtilmesi zorunludur. '~ Devlet İhale' Kanunu'nun 17 nci maddesine göre üç ilan şekli bulunmaktadır. Her yıl bütçe kanunlarının (İ) cetvelinde belirlenen parasal sınırlar ilanın ne şekilde yapılacağını göstı~rir. Yerel yönetimler İ in önem ve niteliğine göre, bu İlanları yurtiçinde veya yurtdı ında başka gazete ve' diğer yayım araçları ilc de yayımlaıabilirler. Mahallinde İlan 1994 yılında keşif veya tahmini bedeli 800.000.000 lirayı aşmayan ihaleler mahallinde ilan edilir. İhalenin yapılacağı yerde gün] ük gazele çıkması h<ılinde, keşif veya tahmini bedeli 800.000.000 lirayı a mayan ihaleler, en az bir gün aralıkla yayımlanmak suretiyle iki defa ilan edilir. Gazetede yayımlanacak ilk ilan ile ihale tarihi arasında on günden, ikinci ilan ilc ihale tarihi arasında be günden az süre olamaz. Bu yerlerde en çok yedi gün aralıkla gazete <;ıkıyorsa, bu gazetede bir defa ilan edilir. Bu ilanda herhangi bir şart aranmaz. İhalenin yapılacağı yerde günlük gazete çıkmaması halinde, 1994 yılında kqif veya tahmin edilen bedeli 800.000.000 lirayı aşmayan ihaleler, belediye ilan tahtaşına asılarak ilan edilir. İlan süresi en az bir hal'tadır. Ayrıca varsa ses yayın cihazları ile de ilan edilir. Genelde belediyelerin ses yayın cihazları bulunmaktadır. Bu ilanlar bir tutanakla belgelendirilir. DiğJ. Şehirlerde Yapılacak İlanlar Tahmin edilen veya ke if bedeli her yıl bütçe kanunlarının (i) cetvelinde belirlenen miktarı aşan ihale konusu i~ler, Basın-İlan Kurumu'nca tespit edilecek günlük gazetelerden birinde, ihale tarihinden en az on gün önce bir defa ilan edilir. 1994 mali yılında, ke if veya tahmini bedeli ROO.OOO.OOO lirayı aşan ihale İ lcri Basın-İlan Kurumu aracılığı ilc ilan ettirilecektir. Basın-İlan Kurumu'nun,
İHALELERDE KAPALI TEKLİF USULÜ 39 ihale ilanları konusunda 18.11.1983 &ün 85 sayılı bir Genel Kurul kararı bulunmaktadır. Bu karar gereğince, Istanbul ili sınırları içerisindeki yerel yönetimlere ait ihale ilanları, Ankara, İzmir, Adana, Bursa ve Konya illerinde yayımlanan gazetelerden birinde; diğer illerde bulunan yerel yönetimlere ait ihaleler, İstanbul ilinde yayımlanan gazetelerin birinde yayımlanır. Hangi gazetede yayımlanacağını tespit etmek yetkisi, Basın-İlan Kurumu'na aittir. Basın-İlan Kurumu, yerel yönetimlerin ihale İlanlarını, şubesi bulunan yerlerde bu şube aracılığı ile yayımlatır. Kurumun şubesi bulunmayan yerlerde, yerel yönetimlerin ihale ilanlarının yayımlanmasına valilikler aracı olur. Resmi Gazete'de Yapılacak İlanlar Genel bütçe kanunu ile tespit edilen ke~if veya tahmini bedelin üç katını aşan ihale ilanları, Resmi Gazete'de bir defa ilan edilir. Bu ilan, ihale tarihinden en az on gün önce yapılır. 1994 mali yılı için bu miktar 2.400.000.000 liradır. Hemen şunu belirtelim ki, ihale ilanları yapıldıktan sonra şartname ve eklerinde hiçbir şekilde deği iklik veya ilave yapılamaz. Kapalı Teklif Usulüyle Yapılacak İhalelerde Geçici Teminat Alınması Kapalı teklif usulüyb yapılacak ihalelerde geçici teminat alınması zorunludur. Geçici teminat, kapalı teklif usulüyle yapılacak ihalelerde, ihalelere katılmanın asli şartını teşkil eder. Geçici teminat, tahmin edilen bedelin veya keşif bedelinin %3'üdür Geçici teminat, ihalelere girmenin şartıdır ve ihale yapıldıktan sonra sözleşme yapılıncaya kadar olan sa1badaki idare masraflarını garanti altına alır. Ancak bugün için bu miktar çok azdır. Geçici teminat olacak değerler kanunda birer birer sayılmıştır. Kapalı Teklif Usulüyle Yapılacak İhalelerde Kesin Teminat Alınması Kapalı teklif usulüyle yapılacak ihalelerde kesin teminat alınması zorunludur. Kesin teminat, ihale bedelinin %6'sıdıf. Kesin teminat alınmasının bir istisnası bulunmaktadır. Kesin teminat alınması ve sözleşme yapılması gereken 15 gül1lük süre içinde taahhüt edilen mal ve hizmetler artnameye uygun bir şekilde yerel yönetimlere teslim edilir ve yerel yönetimler bunları kabul ederlerse, bu durumda kesin teminat alınmaz. Devlet ihale Kanunu'nun 61 inci maddesi buna imkan vermektedir. Ayrıca, Devlet İhale Kanunu'nun 55 inci maddesi gereğince, inşaat, etüt, proje, kontrollük ve müşavirlik hizmetlerinde, kesiil_teminatın belirli bir kısmı kesin teminat olarak alınır; mütebaki kısmı, istihkaklardan %10 kesinti yapılmak suretiyle, kesin teminat miktarına iblağ edilir.
40 ÇAGDAŞ YEREL YÖNE)'İMLER Kapalı Teklif Usulüyle Yapılan İhalelerde Sözleşme Yapılması Kapalı teklif usulüyle yapılan ihalelerin sonunda sözleşme yapılması zorunludur. Sözleşmeler ila amirleri tarafından imza edilir. Belediyelerde ila amiri belediye ba kanı olduğundan, sözlcşmelcri belediye başkanının imza etmesi gerekir. Ana ilke budur. Ancak belediye başkanı, yardımcısına ila am irliği yetkisi vermi~se, yetki belgesinde belirlenen miktara kadar olan sözleşmeleri, belediye başkan yardımcısı İmza edebilir. iı özel İdarelerinde ita amiri validif. İlke olarak sözleşmeleri valilerin imza etmesi gerekir. Vali, vali yardımcısına ila amirliği yetkisi vermişse, yetki belgesinde belirlenen miktarlara kadar olan sözleşmeleri, vali yardımcısı da imza edebilir. Kapalı teklif usulüyle yapılan ihalelerde, sözleşme yapmamanın bir istisnası bulunmaktadır. Kesin teminat alınması vesözleşme yapılması gereken 15 günlük süre içinde, taahhüt edilen şeyler şartnameye uygun bir şekilde yerel yönetimlere teslim edilirse, sözleşme yapmaya gerek kalmaz. KAPALI TEKLİF USULÜNÜN UYGULANMA ŞEKLİ Kapalı teklif usulüyle yapılacak ihalelerin uygulanma şekli, müteahhitlerin veya isteklilerin katılma şekli, Devlet ihale Kanunu'nun 37 ve müteakip maddelerinde gösterilmiştir. Teklif Mektuplarının Hazırlanması Devlet ihale Kanunu'nun 37 nci maddesinin 1 İnci fıkrasında, kapalı teklif usulünde, teklif mektuplarının hazırlanış şekli, iç ve dı zaroarın üzerine yazılacak hususlar açıklanmı tır. Buna göre: - Kapalı teklif usulünde teklioer yazılı olarak yapılır. - Teklif mektubu yazıldıktan sonra bir zarfa konulup kapatılacaktır. Buna iç zarf veya 1 İnci zarf denir. - Teklif mektubunu ta ıyan iç zarfın üzerine isteklinin adı, soyadı ve tebligata esas açık adresi yazılacaktır. - Teklif mektubunu taşıyan iç zarfın yapıştırılan yeri, müteahhit veya istekli tarafından imzalanacak veya mühürlenecektir. imza veya mühür yerine özel işaretler konulamaz. - iç zarf, geçici teminata ait alındı veya banka teminat mektubu ve istenilen diğer belgclerle birlikte 2 nci bir zarfa konularak kapatılacaktır. Buna dı zarf denir. - Dı zarfın üzerine müteahhidin veya isteklinin adı ve soyadı ile açık adresi Müteahhidin veya isteklinin bunu imza etmesine veya mühürle yazılacaktır.
İHALELERDE KAPALI TEKLİF USULÜ 41 mesine gerek yoktur. Ama imzasının veya mühürünün bulunması da bir sakınca oluşturmaz. - Ayrıca dış zarfın üzerine teklifin hangi işe ait olduğu yazılacaktır. - ikinci zarfın içerisine, istenilen belgeler noksan konulduğu takdirde, teklif mektubunu taşıyan 1 inci zarf açılmaz ve işleme konulmaz. Noksan beigeleri belediye encümeni huzurunda tamamlaımak mümkün değildir. - ikinci zarfın üzerinde müteahhidin veya isteklinin adının, soyadının ve açık adresinin ve hangi işe ait olduğu hususlarından birinin noksan olması durumunda, mektubun verilmesi sırasında bunları tamamlaımak mümkündür. Çünkü bu hususlar şekle taallük eder, esasa taallük etmez. Teklif Mektuplarlnın İçeriğinde nulunması Zorunlu Hususlar Devlet ihale Kanunu'nun 37 nci maddesinin 2 nci fıkrasında, mektuplarının içeriği açıklanmaktadır. \ teklif Teklif mektupları hukuki bakımdan "icap" mahiyetindedir. Müteahhidin veya isteklinin ihale konusu iş için bedel yönünden teklifini ihtiva eder. Bedelin uygun görülmesi halinde de ihale konusu İ in yapılmasını taahhüt etmiş olur. Bu bakımdan teklif mektuplarında a agıda gösterilen hususların bulunması zorunludur. a. Teklif mektuplarında müteahhidin veya isteklinin imzasının mutlaka bulunması zorunludur. b. Teklif mektuplarında, teklif edilen fiyatın veya indirim oranının hem yazı ile hem de rakam ile yazılması lazımdır. c. Teklif mektuplarında şartname ve ekierinin tamamen okunup, kabul edildiğinin belirtilmesi zorunludur. d. Teklif mektupları üzerinde kazıntı, silinti veya düzeltme bulunmayacaktır. e. Teklif mektupları şart ta ımayacaktır. Yukarıda sayılan 5 hususun teklif mektuplarında mutlaka bulunması zorunludur. Devlet ihale Kanunu'nun bu husustaki hükmü mullaka uyulması gereken amir bir hükümdür. Bunlardan birine uygun olmayan teklif mektupları ihale dı ı kalacak, hiç teklif yapılmamı veya reddedilmi sayılacaktır. Velevki en uygun fiyatı veya indirimi o yapmış olsa bile teklif ihale dışı bırakılacaktır. Şartlı teklif mektupları da reddedilecektir. Örneğin, şartnamede avans verilmeyeceği belirtilmiş olmasına rağmen, avans almak şartıyla teklif veren müteahhidin veya en çok indirim yapan tekliften %1 daha düşük fiyat teklif eden müteahhidin teklifi reddedilecektir. Çünkü bunlar şartlı teklinefdir.
42 ÇAGT)AŞ YEREL YÖNETIMLER Teklif Mektuplarının Yerel Yönetimlere Vedlmesi Devlet ihale Kanunu'nun 38 inci maddesi, teklif mektuplarının idarelere (yerel yönetimlere) ne zaman ve ne şekilde verileceğini açıklamaktadır. Teklif mektupları yerel yönetimlere iki şekilde verilir. a. Elden verme: Kapalı teklif usulüyle yapılan ihalelerde teklif mektupları, ilan edilenmektup verme saatine kadar, yerel yönetimlere elden verilebilir. Teklif mektupları, bizzat müteahhit veya istekli veya vekili veya temsilcisi ya da ihaleye ortak olanlardan biri tarafından veya şirkel!emsilcisi tarafından elden verilebilir. Teklif mektuplarını almakla görevlendirilenler, mektuplara veriliş sırasına göre birer sıra numarası vereceklerdir. Sıra numaraları mektuplann üzerlerine yazılacaktır. Ayrıca mektubu verenlere sıra numarası taşıyan bir alındı belgesi verilecektir. b. PTT ile gönderme: Teklif mektupları iadeli taahhüdü olarak ta gönderilebilir. PTT ile gönderilecek teklif mektuplarının Handa belirtilen saate kadar, yerel yönetimlere ulaşması gerekir. PTT ile gönderme halinde, postadaki gecikme nedeniyle ihale saatinden sonra gelen mektuplar işleme konulmaz. Mektup verme saati geçtikten sonra gelen teklif mektuplarının alınış saati bir tutanakla tespit edilecektir.. Müteahhitlerin veya isteklilerin, yerel yönetimlere telefonla (teklif mektubu postadadır) şeklinde verecekleri haberlerin veya çekecekleri telgrafların veya faksların hiçbir hukuki değeri olmaz. Kapalı teklif usulüyle yapılan ihalelere faksla teklif verilmez. Çünkü, teklif gizli değil, açık yapılmış, böylece gizlilik ortadan kalkmı olur. Bu gibi teklifler işleme konmadan reddedilir. Teklif Mektuplarının Açılması Bilindiği gibi teklif mektupları iç zarf ve dış zarf olarak iki zarftan oluşur. Bunları ayrı ayrı incelemekte yarar vardır. a. Dış zarfların açılması: Devlet İhale Kanunu'nun 39 uncu maddesinde dış zarfların ne şekilde açılacağı açıklanmaktadır. Teklif mektuplarının açılma saati gelince, kaç teklif mektubu verilmiş olduğu bir tutanakla belirtilir. Bundan sonra, dış zarflar hazır bulunan müteahhitlerin ve isteklilerin önünde sıra numarasına göre açılarak, istenilen belgelerin ve geçici teminatın tam olarak verilip verilmediği aranılır. Dış zarfın üzerindeki alındı sıra numarası da iç zarfm üzerine yazılır. Belgeleri ve teminatı tam olmayan ve usulüne uygun bulunmayan mütea~hitlerin veya isteklilerin, teklif mektubunu taşıyan iç zarfları açılmayarak
İHALELERDE KAPALI TEKLİF USULÜ 43 ve i leme konulmayarak, diğer belgeleriyle birlikte kendilerine veya vekillerine iade edilir. Bunlar ihaleye katılamazlar. b. İç zarfların açılması: Devlet ihale Kanunu'nun 40 ıncı maddesi, kapalı teklif usulüyle yapılan ihalelerde iç zarfların açılmasını ve değerlendirilmesini açıklamaktadır. Teklif mektuplarını ta ıyan iç zarflar açılmadan önce, ihaleye katılacaklardan ba kası ihale odasından çıkarılır. Bundan sonra zarflar numara sırası ile açılarak, teklifler belediye encümeni veya il daimi encümeni ba kanı tarafından okunur veya okutulur ve bir listesi yapılır. Bu liste, belediye encümeni veya il daimi encümeni ba kanı ve üyeleri tarafından imza edilir. Şartnameye uymayan veya ba ka şartlar ta ıyan veya zorunlu içeriği ta ımayan teklif mektupları kabul edilmez. Bu gibi teklif mektupları İ leme konmaz. Uygun Bedelin Tespiti Devlet ihale Kanunu'nun 28 inci maddesinde "uygun bedel"in ne ekilde tespit edileceği açıklanmaktadır. "Uygun bedel", ihalenin yapılması için kanunun öngördüğü zorunlu bir kıstasdır. Kapalı teklif usulüyle yapılan ihalelerde, bedel tahmini yapılmı sa, uygun bedel, teklif edilen bedellerden tahmin edilen bedeli geçmemek artıyla "tercihe layık" görülendir. Tercihe layık görülen bedel geli İgüzel tespit edilmez. Tercihe layık görülen bedel, ihalenin istenilen ahsa yapılması demek değildir. Tercih"'! layık bedeli tespit ederken bazı ana kriterler gözönünde tutulacaktır. Bu ana kriterler, bazı bakanlardan olu an kurul tarafından her yıl tespit edilerek Resmi Gazete'de yayımlanır. Bu kurul, Bayındırlık ve İskan Bakanı'nın koordinatörlüğünde, Milli Savunma, Maliye ve Gümrük, Tarım Orman ve Köyi leri, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlarından olu ur. Tespit edilen kriter kararları, 1994 yılı içinde 2,5 milyar liradan fazla kc if bedeli in aat İ lerinde uygulanacaktır. Ancak yerel yönetimler isterlerse, kc if bedeli bu miktarın altındaki in aat işleri için de bu kriter kararlarını uygulayabilirler. Bayındırlık ve iskan Bakanlığı'nca yayımlanan 1994 yılı kriter kararlarına göre ihaleye katılma belgesi almı müteahhitlere ait tekliflerin içinden en yüksek indirim oranı ihtiva eden teklif "uygun teklif' olarak değerlendirilecektir. Tekliflerde e itlik olması halinde, "uygun teklif' kura usulüyle belirlenecektir. Şunu hemen belirtelim ki, kriter kararlarına uygun olarak yapılan kapalı teklif usulünde, tekliflerin e it olması halinde kura usulüne müracaat edilecektir. Kriter kararlarına tabi olmaksızın kapalı teklif usulüyle yapılan ihalelerde tekliflerin e İt olması halinde, Devlet İhale Kanunu'nun 42 nci maddesine göre i lem yapılacaktır. Bu maddeye göre, birkaç müteahhit veya istekli tarafından
44 ÇAGOAŞ YEREL YÖNETİMLER aynı fiyat teklif edildiği ve bunların uygun bedelolduğu anlaşıldığı takdirde, müteahhitlerin veya isteklilerin orada hazır bulunması halinde, bu müteahııitlerden ikinci bir yazılı teklif alınır ve bunlardan uygun bedeli teklif edene (en fazla indirim yapana) ihale edil,ir. Şayet aynı fiyatı teklif eden isteklilerden veya müteahhitlerden birisi orada bulunuyorsa, ihale ona yapılır. Aynı fiyatı teklif edenlerden hiçbirisi orada bulunmuyorsa, ad çekme suretiyle ihale sonuçlandırılır. Kapalı teklif usulüyle YLlpılacak ihaleierdc, inşaat dışi. i lerde veya kriter kararlarının tespit ettiği miktann altındaki İ lerde en fazla indirim yapana ihalenin yapılması zorunludur. İhale Sonucunun Karara Bağlannıası Devlet İhale Kanunu'nun 41 inci maddesinde, kapalı teklif usulüyle yapılan ihalelerde, tekliflerin ne şekilde karara bağlanacağı açıklanmaktadır. Kapalı teklif usulüyle yapılan ihalelerde, teklif mektupları incelendikten sonra, aşağıda gösterilen hususlardan birine karar verilecektir. a. İhalenin yapılmasına karar verilebilir: Belediyelerde ihaleleri yapmaya belediye encümenleri, il özel İdarelerinde ihaleleri yapmaya il daimi encümenleri görevlidir. Kapalı teklif usulüyle yapılan ihalelerde, belediye encümeni veya il daimi encümeni, teklifleri uygun görürse, ihalenin yapılmasına karar verebilir. Belediye encümenlerince veya il daimi encümenlerince verilen ihale kararları ita amirierince ayrıca tasdik edilecek midir? Belediye encümeni, belediye ba kanının ba kanlığında toplanarak karar vermi se, bu kararı, belediye ba kanının ita amiri sıfatı ile' tasdik etmesine gerek yoktur. Ama tasdik etmesinde de herhangi bir sakınca bulunmamaktadır. Şayet belediye encümeni, belediye ba kanının tevkil ettiği birinin ba~kanlığında toplanarak ihale kararı vermi se, bu kararın ita amiri sıfalı ile belediye ba kanı tarafından tasdik edilmesi gereklidir. Aksi halde ihale kararı geçersiz olur. Belediye ba kanları, belediye ba~kan yardımcılarına ita amirliği yetkisi verebilirler. Başkan yardımcıları, bu yetki yazısında belirlenecek miktarlardaki ihaleleri tasdik edebilirler. Ancak, yetki yazısında ila arnirliği yetkisi verilmekle beraber, ihaleleri tasdik yetkisi verilmemiş olabilir. Bu durumlarda belediye ba kan yardımcıları ihale kararlarını onaylamazlar; ihale kararlarının bizzat belediye ba kanları tarafından onaylanması gerekir. İl özel idarelerinde, valinin ba kanlığında toplanan il daimi encümeninin vereceği ihale kararlarını, ita amiri sıfatı ile valinin ayrıca tasdik etmesine gerek bulunmamaktadır. Eğer, il daimi encümeni valinin tevkil ettiği vali yardımcısının ba kanlığında toplanmışsa, il daimi encümenince verilecek ihale kararlarının vali tarafından, ita amiri sıfatı ilc tasdik edilmesi gerekir. Aksİ halde ihale kararı geçersiz olur.
İIlALELERDE KAPALI TEKLİFUSULÜ 45 b. Tekliflerin incelemeye alınmasına karar verilebilir: Belediyelerde, belediye encümenleri, il özel İdarelerinde il daimi encümenleri, teklifleri daha ayrıntılı bir şekilde inceleyebilmek için, ihale kararı verilmesini 15 günü geçmemek üzere başka bir güne crtelcyebilir. Bu konuda şartnamelere, inceleme süresi bakımından özel hükümler konabilir. Bu durumda, şartnamede gösterilen süreye itibar edilir. Şartnamede böyle bir hüküm yoksa, encümenler 15 gün içinde karar vermek zorundadırlar. c. İhalenin yapılmamasına karar verilebilir: Kapalı teklif usulüyle yapılan ihalelerde, istekli çıkmadığı veya teklif olunan bedel uygun görülmediği takdirde, encümenlerce ihalenin yapılmamasına karar verilir. Bu karar kesindir. Bu kararın aynca ila amirieri tarafından tasdik edilmesine gerek bulunmamaktadır. Belediye encümeninin, ihalenin yapılmamasına dair vercceği karan, belediye başkanının; il daimi encümcninin ihalenin yapılmamasına dair vereceği kararı valinin değiştirmesi mümkün değildir. İhalenin Yapılmaması Durumunda Yapılacak İşlemler Kapalı teklif usulüyle yapılan ihalelerde, ihalenin yapılarnaması durumlarında yapılacak i~lemlcr, Devlet İhale Kanunu'nun 43 üncü maddesinde açıklanmıştır. Kapalı teklif usuiüylc yapılan ihalelerde, istekli çıkmadığı veya teklif olunan bedel encümenlerce uygun görülmediği takdirde, ya yeniden aynı usulle ihale açılır veya yerel yönetimler yarar gördüğü takdirde, ihalenin bitiş tarihinden itibaren 13 gün içinde y,!pılrn<ık şürtıyla ihale puzarlıkla yaptınlır. İşin pazarlığa bırakılması halinde şartnamcde belirtilcn nitelik ve ~artların aynen muhafazası zorunludur. ıterli ihale yapllıncay;j kadar gc';ccck günler içinde aym nitelikler korunarak günlük ihtiy:jçlır oranmda p,ızarlıklu mal alınabilir. Kesinleşen İhale Kararlarının lvlüteahhitlere Telıliği Devlet İhale Kanunu'nun 32 nci maddgsi, kesinleşen ihale kararlarının müteahhitlere veya İsteklilere ne ckilde ve ne kadar süre içinde tebliğ edileceğini açıklamaktadır. Kesinleşen ihale kararları, en geç bcş İ günü içinde, üzerinde ihale kalan müteahhide veya vekiline, imzası alınmak suretiyle tebliğ edilir. Eğer müteahhit başka yerde ise, teklif mektubunda göstcrdiği adrese iadeli taahhütlü mektupla, ihale kararı postalanır. Mektubun postaya verilmesini takip eden 7. gün kararın istekliye tcbliğ tarihi sayılır. İhale kararlarının ita amirince iptal edilmesi durumunda da keyfiyct, istekliye tebliğ edilir. İhaleden Sonra Yapılacak Zam ve İndirim Teklifleri İhale yapıldıktan sonra, müteahhitlcr veya istekliler tarafından yapılacak zam ve indirim tcklineri kabul edilmeyeccktir. Mülga 2490 sayılı ArtırııLL
46 ÇAODAŞ YEREL YÖNETIMLER Eksihme ve ihale Kanunu'nda ihale kararlan kesinleşmeden önce en az %15 İndirim veya zam yapılması halinde, bu teklifler kabul ediliyordu. 2886 sayılı Devlet ihale Kanunu'nda bu usulden vazgeçilmi tir. Çünkü bu durum bazı kanşıklıklara ve suiistimallere sebep oluyordu. Bu durum kanun gerekçesinde, "karar verildikten sonra zam ve indirim tekliflerinin kabul edilmesi ihale İşlemlerinin selamet ve sıhhatını ihlal etmektedir. Bu usulün tatbikatta haksız iktisaplara yol açtığı ve haksız rekabet neticesinde isteklileri büyük zararlara maruz bıraktığı çok defa görülmüştür. Bu itibarla, yeni tasan, ihale kararı verildikten sonra, yeni teklifleri n nazara alınmayacağı ilkesini benimsemiştir." şeklinde açıklanmıştır. Gerçekten bu usulden vazgeçilmesi uygulamada isabetli olmuştur. İhalenin Yapılış Tarzma ve Sonucuna İtiraz ihale sırasında hazır bulunmayan veya noterden tasdikti vckaletnameyi haiz bir vekil göndermeyen müteahhitler, ihalenin yapılı tarzına ve sonucuna itiraz edemezler. Bu duruma göre, ihalenin yapıldığı sırada hazır bulunan müteahhitler veya noterden tasdikli vckaletnameyi haiz vekil gönderen müteahhitler, ihalenin yapılış tarzına ve sonucuna itiraz edebilirler. Teklif mektuplarını PTI ilc gönderen müteahhitlerin veya vekillerinin itiraza haklan bulunmamaktadır. Şunu da hemen belirtelim ki, <ihalelerdeki suiistimaller için herkes ihbar ve şikayette bulunabilir. İtiraz etme ile şikayet ve ihbar başka başka şeylerdir. Şikayet hakkı Anayasa'nın 74 üncü maddesinde yer almıştır. Maddeye göre, vatandaşlar kendileriyle veya kamu ile ilgili dilek ve şikayetleri hakkında, yetkili makamlara ve Türkiye Büyük Millet Meclisi'ne yazı ile başvurma hakkına sahiptirler.. Şikayet, işlemlerden ve eylemlerden zarar gören kimsenin yetkili mercilere müracaat etmesi, işlemlerin ve eylemin düzeltilmesini istemesi veya ilgililer hakkında soruşturma yapılmasını istemesidir. İhbar, bir kimsenin kendisi ile ilişkisi olmadığı halde suç işlendiğini yetkili mercilere bildirmesidir. Bunun için herkes, suiistimal gördükleri veya duydukları ihaleler için şikayet ve ihbarda bulunabilir. Bu durumu Devlet ihale Kanunu'nun 34 üncü maddesinin öngördüğü "itiraz hakkındanit ayırmak lazımdır. İhalelerin Tatil Gününe Rastlaması Kapalı teklif usulüyle yapılacak ihalelerde, ihale günü tatil gunune rastlamışsa, ihale tekrar il~na gerek kalmaksızın tatili takip eden ilk işgününde, aynı yer ve saatte yapılır. Ihale ilanlarından sonra çalışma saatleri değişse bile, ihale ilan edilen saatte yapılır. İhale günleri tespit edilirken, resmi tatil ve bayram günlerine rastlamamasına dikkat edilmelidir.
IHALELERDE KAPALI TEKLİF USULÜ 47 Kapalı Teklif ıusulüyle Yapılan ihalelerde Geçici ve Kesin Kabul Kapalı teklif usulüyle yapılan ihalelerde, taahhüt edilen malın veya inşaatın geçici ve kesin kabulünün yapılması zorunludur. Geçici ve kesin kabul heyetleri, ita amirieri tarafından biri başkan olmak üzere en az üç kişiden oluşacak şekilde kurulur. İşin önemi, niteliği ve nev'i gözönünde bulundurularak gerektiğinde heyetin üye sayısı arttırılır. İşin kontrollüğünde görevalanlar, heyete başkan veya üye olmazlar. Ancak kabul sırasında hazır bulunabilirler. Yeterli teknik teşkilatı bulunmayan yerel yönetimlerin oluşturacağıgeçici ve kesin kabul heyetlerine, bayındırlık te kilatından bir üyenin kalılması sağlanır. Geçici ve kesin kabulün ne şekilde ve nasıl yapılacağı hususunda, Muayene ve Kabul İ lemlerine Ait Yönelmdik hazırlanmı, Bakanlar Kurulu'nun 24.6.1985 gün ve 85/9453 sayılı kararıyla yürürlüğe girmi tir. Muayene ve kabul işlemleri, bu yönetmelik hükümlerine uygun bir şekilde yapılacaktır.