Türkiye de Hidrolik Enerji ODTÜ Mezunlar Derneği, Vişnelik Tesisi - 10 Mayıs 2008 Yatırımcıların Karşılaştığı Sorunlar Ahad BERKİN Yönetici Ortak ENYA Enerji Yatırımları Danışmanlığı
Ana Başlıklar Su Kullanım Hakkı Anlaşması Yönetmeliği ve Uygulaması Üretim Lisansı (EPDK) Süreci ve Lisans Ticareti Sisteme Bağlantı Sorunları Proje Kontrol İnsan Kaynağı Kamulaştırma Orman Arazi Temini Halkla İlişkiler Ekipman Tedariki, Montaj, Devreye Alma, İşletme
Su Kullanım Hakkı Anlaşması Yönetmeliği ve Uygulaması (1/3) Projelere başvuruda yeterlik kriteri. Teminat Mektubu yeterli mi? Seçim kriteri olarak Katkı Payı: yatırımın önündeki gerçek engel. Sonuçlanan 207 adet Hidroelektrik Kaynak Katkı Payı Teklif Verme Toplantısı nın neticelerinin özeti: Projeler Kurulu Güç (MW) Enerji Üretimi (GWh/yıl) Katkı Payı Teklifi 2008 Karşılığı (YKr/kW) Katkı Payı Bedeli (MioUS$/yıl) Tümü: Toplam 7,173.96 26,030.73-584.66 207 Adet Ortalama 35.00 127.28 2.10 2.82 KP > 5 YKr: Toplam 1,620.53 6,313.80-309.12 29 Adet Ortalama 55.88 217.72 6.86 10.66
Su Kullanım Hakkı Anlaşması Yönetmeliği ve Uygulaması (2/3) Sayıca az (%14) olmalarına rağmen, Katkı Payı Teklifi 5.00 YKr/kWh ve üzerinde olan toplam 29 adet tesisin kurulu güç içerisindeki payı %22.59, üretimdeki katkısı ise %24.26 dır. Yıllık gelirinin 1/3 ünden fazlasını (Nisan-2008 Sistem Dengesizlik Fiyatı: brüt 15.74 YKr/kWh sistem işletim ücretleri ve bakiye düzeltme kalemleri hariç) feda eden bir yatırımın finanse edilmesi ve gerçekleştirilmesi çok zor. Yenilenebilir Enerji nin 10-11 YKr ile teşvik edildiği şartlarda, bunun yarısından vazgeçilebilmesi çarpıcı bir tezat teşkil ediyor.
Su Kullanım Hakkı Anlaşması Yönetmeliği ve Uygulaması (3/3) DSİ de projelerin başvuru, inceleme, görüş oluşturma ve sonuçlandırma süreci çok uzun ve zaman tüketici. DSİ nin personel sayısı az, işleri çok. Sürecin yapılandırılmasında problemli noktalar var. Örneğin: Su Kullanım Hakkı Anlaşması nın Noter tarafından kabul edilmemesi. Alternatif seçim kriteri: Yatırım finansmanı nın temin edildiğinin niyet mektubu ndan daha ileri bağlayıcılıkta belgelenmesi.
Üretim Lisansı (EPDK) Süreci ve Lisans Ticareti Lisans süreci detaylı ve uzun, ancak tutarlı. İşlemler yürüyor ve neticeleniyor. Teminat Mektubu istenmesi olumlu, yatırımcıları ciddi değerlendirmeye zorluyor. Ama yeterli olduğu tartışılır. Şirketlerin bölünmesi ve Üretim Lisanslarının devredilebilmesine dair yeni düzenleme olumlu. Firmaların elinde yığılmış projelere yapılabilirlik kazandırır. Proje/Şirket devri sektörün yatırım iklimi için faydalı. Bu süreçte projeler küçüklerden, yatırım gücü olan büyüklere geçecek ve gerçekleşme imkanı bulacak.
Sisteme Bağlantı Sorunları TEİAŞ, Lisans sahibi sistem işletmecisi. Sorumlu olduğu sistemi işletmesi ve üretim tesislerine uygun erişim imkanları sağlayacak şekilde genişletmesi gerekiyor. İletim sistemi altyapısı nın çoğu orta-küçük boyuttaki üretim tesisine uzak olması sebebiyle, sisteme erişim için gereken altyapının maliyeti projelerin yapılabilirliğini tehlikeye atıyor.
Proje Kontrol İnsan Kaynağı Tesislerin projelerini kontrol, onay ve tesis kabulü ile görevli Enerji Bakanlığı ile DSİ nin elinde, önündeki iş yükü nü karşılayabilecek teknik personel gücü yok. İnceleme, onay ve kabul süreçleri uzadıkça, yatırımda gecikmeler ve riskli imalatlar kaçınılmaz hale geliyor. İmalat süresince teknik müşavirlik/kontrol, özellikle büyük ölçekli ve depolamalı tesislerde son derece büyük öneme sahip olmasına rağmen buna dair gereklilik bulunmuyor. Gerek proje aşamasında, gerekse imalat aşamasında müşavirlik hizmetlerinin zorunlu hale getirilmesi ve bu görev ve yetkinin akredite müşavirlik firmaları na devredilmesi gerekli.
Kamulaştırma Orman Arazi Temini Orman alanlarının kullanımına dair izin alınmasını düzenleyen mevzuatta yaşanan problemler, projelerin yatırıma geçmesini engelliyor. Santral binaları nın imar planı na işlenmesine dair gereklilik, imar mevzuatı ndan kaynaklanan sebeplerden dolayı çok uzun zaman kaybına yol açıyor.
Halkla İlişkiler Yöre halkı nın projelere yaklaşımı olumsuz, hatta tepki boyutunda. Yatırımcı nın öncelikle yöre halkı nı bilgilendirmesi ve iyi ilişkilere azami çaba göstermesi kritik öneme sahip.
Ekipman Tedariki, Montaj, Devreye Alma, İşletme Türkiye, Avrupa ve genelde Dünya ölçeğinde yenilenebilir enerji ye olan yönelim sebebiyle, santral elektro-mekanik ekipman tedarikçileri nin sipariş listeleri çok dolu. Bundan 4 sene önce 16 ay olan işletmede teslim süreleri, bugünlerde 28 ay mertebesinde ve gittikçe uzuyor. Malzeme (bakır, çelik) ve işçilik maliyetlerindeki yükseliş in yanısıra talep artışı nın da etkisiyle, ekipman fiyatları önemli derecede yükseldi. Avrupalı imalatçıların ekipman imalat ve satış sonrası servis kaliteleri çok iyi ancak fiyatları yüksek ve teslim süreleri uzun. Alternatif (başta Çin olmak üzere Hindistan ve Doğu Avrupa) imalatçılarda ise imalat ve özellikle satış sonrası hizmetler kalitesi riskli olmakla birlikte, fiyatları ucuz ve teslim süreleri göreceli olarak daha kısa. Santral montajı ve devreye alınması ile bunun devamında tesisin ticari işletmesi konularında tecrübeli/yetkin personel bulunması kolay değil.