ÜÇ FARKLI HASSASĐYET GĐDERĐCĐ AJANIN DENTĐN TÜBÜLLERĐ ÜZERĐNE ETKĐSĐNĐN N TARAMALI ELEKTRON MĐKROSKOBU ĐLE ĐNCELENMESĐ EVALUATION OF THE EFFECT OF THREE DIFFERENT DESENSITIZERS ON THE DENTIN TUBULES USING A SCANNING ELECTRON MICROSCOPE R. Banu ERMĐŞ 1, Esra UZER ÇELĐK 2 ÖZET Amaç: Dentin aşırı hassasiyetinin giderilmesi amacıyla farklı etki mekanizmalarına sahip hassasiyet giderici ajanlar geliştirilmiştir. Bu ajanlar genellikle dentin tübüllerini tıkayarak sıvı akışını azaltıp aşırı hassasiyeti önlemektedir. Bu çalışmanın amacı üç farklı hassasiyet giderici ajanın dentin tübülleri üzerine etkisinin taramalı elektron mikroskobu ile kantitatif olarak incelenmesidir. Gereç ve Yöntem: Yirmi adet çekilmiş ş insan azı dişi kullanılarak 20 tane disk şeklinde örnek hazırlandı. Örneklerin üst yüzeyi elmas frezle su soğutması altında 6 bölmeye ayrıldı. Örnekler, uygulanacak hassasiyet giderici ajana göre dört gruba ayrıldı: a) DenShield (EC Logistics) b) Gluma Comfort Bond+Desensitizer (Heraeus Kulzer) c) ibond (Heraeus Kulzer) d) Kontrol grubu. Hassasiyet giderici ajanlar örneklerin yüzeyine üretici firmaların önerileri doğrultusunda uygulandı. Kontrol grubundaki örneklere hassasiyet giderici ajan uygulanmadı. Örnekler taramalı elektron mikroskobuyla x2000 büyütmede incelendi. Her grup için örneklerden 30 adet fotoğraf alındı. Her fotoğraftaki açık, yarı açık ve görünür (açık+yarı açık tübüller) dentin tübüllerinin sayısı hesaplandı. Veriler; tek yönlü ANOVA ve Dunnett-C testleri ile analiz edildi. Bulgular: Gluma Comfort Bond+Desensitizer ve ibond gruplarında DenShield ve kontrol gruplarına göre daha az sayıda görünür ve açık dentin tübülleri izlendi (p<0.05). Görünür ve açık dentin tübül sayısı açısından DenShield ve kontrol grupları arasında fark saptanmadı. Sonuç: Hassasiyet giderici olarak kullanılan adeziv rezinlerin (Gluma Comfort Bond+Desensitizer ve ibond) dentin tübüllerini etkili bir şekilde örtülerken, tübül ağızlarında kalsiyum fosfat kristalleri oluşturarak etki eden diğer hassasiyet giderici ajanın (DenShield) dentin tübüllerini tıkamada yeterli olmadığı belirlendi. Anahtar kelimeler: Hassasiyet Giderici Ajan, Adeziv Rezin, Taramalı Elektron Mikroskobu, Dentin Tübülleri. ABSTRACT Aim: Desensitizers with different effect mechanisms were developed in order to treat the dentin hypersensitivity. These agents generally prevent the hypersensitivity by reducing the fluid flow with the help of occluding the dentin tubules. The purpose of this study was to quantitatively examine the effect of three different desensitizers on the dentin tubules using a scanning electron microscope. Materials and Methods: Twenty disc-shaped samples were prepared using 20 extracted human molar teeth. The upper surfaces of samples were divided into 6 chambers using diamond bur under water cooling. Samples were assigned into 4 groups according to the desensitizers to be applied: a) DenShield (EC Logistics) b) Gluma Comfort Bond+Desensitizer (Heraeus Kulzer) c) ibond (Heraeus Kulzer) d) Control group. The desensitizers were applied onto the surfaces of samples according to the manufacturers instructions. No desensitizer was applied onto the samples in the control group. Samples were examined using a scanning electron microcope at x2000 magnification. Total of thirty photographs from samples were taken for each group. The number of open, partially occluded and total visible (open+partially occluded) dentin tubules was counted on each photograph. The data were analyzed by one-way ANOVA and Dunnett-C tests. Results: Less number of total visible and open dentin tubules was observed in the Gluma Comfort Bond+Desensitizer and ibond groups than DenShield and control groups (p<0.05). No significant differences were observed between DenShield and control groups in terms of total visible and open dentin tubules. Conclusion: While the adhesive resins used as a desensitizer (Gluma Comfort Bond+Desensitizer and ibond) efficiently sealed dentin tubules, the other desensitizer affecting by creating calcium phosphate crystals (DenShield) was found insufficient in occluding dentin tubules. Keywords: Desensitizer, Adhesive Resin, Scanning Electron Microscope, Dentin Tubules. 1. Doç. Dr., Süleyman Demirel Üniversitesi, Diş Hekimliği Fakültesi, Diş Hastalıkları ve Tedavisi Anabilim Dalı, Isparta-TÜRKĐYE 2. Yard. Doç. Dr., Süleyman Demirel Üniversitesi, Diş Hekimliği Fakültesi, Diş Hastalıkları ve Tedavisi Anabilim Dalı, Isparta-TÜRKĐYE 1
GĐRĐŞ Dentin aşırı hassasiyeti dişte çürük veya pulpa iltihabı gibi herhangi bir patoloji olmadığı halde termal, buharlaşma, dokunma, ozmotik veya kimyasal uyarılara cevap olarak gelişen en ve uyaran ortadan kalktıktan sonra kesilen lokalize, kısa süreli ve keskin ağrı olarak tanımlanmaktadır. 1,2 Dentin aşırı hassasiyeti prevalansının yetişkinlerde %8-57 arasında değiştiği bildirilmiştir. 3 Hassasiyet oluşumu sırasında uyarının dentin boyunca aktarılması ile ilişkili mekanizma tam olarak bilinmemektedir; ancak günümüzde bu konu ile ilgili en fazla kabul gören teori Brannström 4 tarafından ortaya atılmış olan hidrodinamik teoridir. Bu teoriye göre dentin tübüllerindeki dentin sıvısının hızlı hareketi dentinpulpa sınırındaki mekanik reseptörleri uyararak ağrıya neden olmaktadır. Dentin sıvısının hareketini açık tübül sayısı, tübüllerin yapısı ve çapı etkilemektedir. 5 Taramalı elektron mikroskobu ile dentin yüzeyinin incelendiği çalışmalarda aşırı hassas dentinde açık tübül sayısının daha fazla ve dentin tübüllerinin daha geniş olduğu gösterilmiştir. 6,7 Dentin aşırı hassasiyetinin tedavisinde kullanılan materyaller; pulpayı irrite etmemeli, kolay ve ağrısız uygulanmalı, çabuk etki göstermeli, etkisi uzun sürmeli, renklenmeye neden olmamalı ve dişetine zarar vermemelidir. 1 Günümüze kadar bu amaçla etki mekanizması farklı birçok hassasiyet giderici ajan geliştirilmiştir. tir. Bu ajanlar genel olarak pulpal sinir iletimini bloke ederek veya dentin tübüllerini tıkayarak sıvı akışını ını azaltıp aşırı hassasiyeti önlemektedir. 8 Hassasiyet gidericiler, evde doğrudan hasta tarafından veya muayenehanede hekim tarafından uygulanabilmektedir. Evde kullanılan ürünler potasyum tuzları ve florür bileşikleri içeren diş macunları ve ağız gargaralarıdır. Muayenehanede uygulanan hassasiyet gidericiler ise florürlü bileşikler, potasyum nitrat, oksalat, kalsiyum fosfat veya gluteraldehit içerikli ajanlar ve rezin esaslı materyallerdir. Dentin tübüllerini tıkayarak etki eden ajanların etkinliği in vitro ve in vivo çalışmalarda test edilmiştir. 6,7,9-11 Bu tip ajanların genellikle protein veya çözünmeyen inorganik kristallerin çökelmesini sağlayarak dentin tübüllerini tıkadığı düşünülmektedir. 9 Potasyum iyonları, membran potansiyelini değiştirerek sinirlerin uyarılabilirliğini azaltmaktadır. 12 Gluteraldehit, dentin sıvısındaki serum albüminleri ile koagülasyon vasıtasıyla reaksiyona girerek dentin aşırı hassasiyetinin hidrodinamik mekanizmasını engellemektedir. 11 Oksalat, florürlü bileşik veya kalsiyum fosfat içeren ürünler kullanıldığında ında ise inorganik bileşiklerin dentin tübüllerini tıkayarak dentin geçirgenliğini azalttığı bildirilmiştir. 12,13 Diş macunu ve solüsyon şeklindeki hassasiyet giderici ajanların dentin yüzeyine bağlanmaması etkilerinin kısa süreli olmasına neden olmaktadır. Diş yüzeyine bağlanabilen adeziv rezinlerin hassasiyeti daha etkili ve uzun süreli önleyebileceği düşünülmüştür. 14 Bu ajanlar yüzeyde ince polimerize olmuş rezin tabaka ve dentin tübüllerinde rezin taglar oluşturarak dentin geçirgenliğini azaltmaktadır. 10 Bu çalışmanın amacı üç farklı hassasiyet giderici ajanın dentin tübülleri üzerine etkisinin taramalı elektron mikroskobu ile kantitatif olarak incelenmesidir. 2
GEREÇ ve YÖNTEM Örneklerin Hazırlanması Bu çalışmada, 20 adet çekilmiş, çürüksüz ve abrazyona uğramamış daimi insan molar dişi kullanıldı. Abrazyon gibi polimikrotravmalar pulpadentin savunma mekanizmasını uyarır. Bu savunma mekanizması dentin tübüllerinin tıkanmasına ve sklerotik bir doku oluşumuna umuna neden olur. Sklerotik yapıdaki dentinin çalışma sonuçlarını olumsuz etkileyebileceği düşünüldüğünden ünden diş seçiminde bu hususa dikkat edildi. Dişler üzerindeki artık dokular uzaklaştırıldı ve dişler sodyum azid içeren distile suda bekletildi. Her bir dişin in orta üçlüsünden yaklaşık 10 mm çapında ve 4 mm kalınlığında ında kesitler alınarak 20 adet disk şeklinde örnek hazırlandı. Kesit alma işlemi 0.3 mm kalınlığında düşük ük devirde çalışan elmas bıçak (Struers, Ballerup, Danimarka) yardımıyla su soğutması altında hassas kesme cihazında (Struers, Ballerup, Danimarka) gerçekleştirildi. Örneklerin üst yüzeyi alev uçlu ince elmas frezle (Mani, Japonya) su soğutması altında 6 bölmeye ayrıldı. Örnekler uygulanacak hassasiyet giderici ajana göre rastgele 4 gruba ayrıldı (n=5). Hassasiyet Giderici Ajanların Uygulanması Tüm örneklerin dentin yüzeyindeki smear tabakası 1 dakika süreyle %17 EDTA ve %2.5 NaOCl uygulamalarıyla uzaklaştırıldı. Daha sonra örnekler distile suyla yıkandı. DenShield (EC Logistics, Hollanda), Gluma Comfort Bond+Desensitizer (Heraeus Kulzer, Almanya) ve ibond (Heraeus Kulzer, Almanya) üretici firmaların önerileri doğrultusunda örneklerin dentin yüzeyine uygulandı (Tablo 1). Kontrol grubundaki örneklere hassasiyet giderici ajan uygulanmadı. Taramalı Elektron Mikroskobu (SEM) Đncelemesi Örnekler oda sıcaklığında (23 C) vakumlu etüvde 24 saat süreyle dehidrate edildi ve inceleme işlemine kadar nem kontaminasyonunun engellenmesi için desikatörde bekletildi. Altınla kaplama işleminden sonra örnekler taramalı elektron mikroskobuyla (SEM, JEOL JSM 6060, Tokyo, Japonya) x2000 büyütmede incelendi. Altı bölmeye ayrılmış olan örneklerin her bölmesinden 1 adet fotoğraf alındı. Böylece, örnek başına 6, grup başına ise 30 adet fotoğraf elde edildi. Her fotoğraftaki açık, yarı açık ve görünür (açık+yarı açık tübüller) dentin tübüllerinin sayısı hesaplandı. Fotoğraflarda tam olarak izlenmeyen tübüller hesaplamaya dâhil edilmedi. Đstatistiksel Analiz Đstatistiksel analizler için SPSS 13.0 yazılımı (SPSS Inc., Chicago, Illinois, USA) kullanıldı. Açık, yarı açık ve görünür dentin tübül sayısı açısından 3
çalışma grupları arasında fark bulunup bulunmadığı tek yönlü ANOVA testi ile belirlendi. Farklılık tespit edildiğinde ikili karşılaştırmalar Dunnett-C testi ile gerçekleştirildi. Tüm testler için anlamlılık değeri 0.05 olarak kabul edildi. BULGULAR SEM fotoğrafları incelendiğinde DenShield uygulanan örneklerde dentin tübüllerinin çoğunlukla açık veya yarı açık olduğu u belirlendi (Resim 1). Gluma Comfort Bond+Desensitizer uygulanan örneklerin çoğunda dentin tübüllerinin rezin tabakayla örtülendiği gözlendi (Resim 2A). Ancak bazı fotoğraflarda dentin tübüllerinin yer yer açık olduğu u (Resim 2B) belirlendi. ibond uygulanan örneklerin dentin tübüllerinin kalın bir rezin tabakayla örtülendiği i gözlendi (Resim 3). Kontrol grubundaki örneklerde tüm dentin tübül ağızlarının açık olduğu belirlendi (Resim 4). Açık, yarı açık ve görünür dentin tübül sayısı açısından çalışma grupları arasında istatistiksel olarak anlamlı fark saptandı (tek yönlü ANOVA, p<0.05). Gluma Comfort Bond+Desensitizer ve ibond gruplarında DenShield ve kontrol gruplarına 4
göre daha az sayıda görünür ve açık dentin tübülleri gözlendi (Dunnett-C, p<0.05,, Tablo 2). Görünür ve açık dentin tübül sayısı açısından DenShield ve kontrol grupları arasında fark saptanmadı (Dunnett-C, p>0.05, Tablo 2). DenShield uygulanan örneklerde diğer gruplara göre daha çok sayıda yarı açık dentin tübülü izlendi (Dunnett-C, p<0.05, Tablo 2). TARTIŞMA Disk şeklindeki dentin örnekleri farklı dental materyallerin dentinin morfolojisi üzerine etkisinin incelenmesinde sıklıkla kullanılmaktadır. 15,16 Bu çalışmada izlenen protokol hassasiyet gidericilerin dentin tübülleri üzerine etkisini kantitatif olarak inceleyen basit ve uygulaması kolay bir yöntemdir. 15,17 Bu yöntemin sınırlaması ise örneklerin SEM incelemesi için hazırlanması sırasında dehidrate edilmesidir. Özellikle kimyasal dehidratasyon sırasında organik ve inorganik nik kimyasal depozitler çözünebilir. 16 Araştırmamızda bu nedenle kimyasal dehidratasyon yerine sadece vakumlu etüv kullanılarak dehidratasyon işlemi gerçekleştirilmiştir. Mine ve sement gibi koruyucu diş dokularının farklı nedenlerden dolayı ortadan kalkmasıyla dentin tübüllerinin açığa a çıkması dentin aşırı hassasiyetine neden olmaktadır. 1,2 Hidrodinamik teori göz önünde bulundurulduğunda unda tübüllerin tıkanarak dentin aşırı hassasiyetinin önlenmesi etkili bir yöntemdir. Bu çalışmada kullanılan hassasiyet giderici ajanlar inorganik bileşik ik veya rezin içerikleri ile dentin tübüllerini tıkamaktadır. Bu içerikler farklı mekanizmalarla etki etmektedir. Rezin esaslı hassasiyet gidericiler dentin tübülleri ile birlikte tüm dentin yüzeyini örtülerken, inorganik bileşik içerikli ajanlar oluşturdukları kristallerin dentin tübül ağızlarına çökelmesiyle dentin tübüllerini tıkayarak sıvı akışını ını azaltmaktadır. Bu doğrultuda yapılan in vitro ve in vivo çalışmalarda dentin tübüllerini tıkayarak etki eden ajanların dentin aşırı hassasiyetini azalttığı gösterilmiştir. 9,10,18 hassasiyetindeki azalma miktarı kullanılan hassasiyet giderici ajanın içeriğine ine göre değişmektedir. 21,22 Buna ilaveten, hassasiyet giderici ajanların klinik olarak yeterli etkinlik ik gösterebilmesi için sadece tübül ağızlarını tıkamalarının yeterli olmadığı, tübüllerin içini de bir miktar doldurmaları gerektiği bildirilmiştir. 18 9,10,18-20 Ancak, dentin aşırı DenShield dentin tübül ağızlarında kalsiyum fosfat kristallerinin birikimine neden olarak hassasiyet giderici etki göstermektedir. Aktif madde olarak NovaMin (kalsiyum sodyum fosfosilikat) içermektedir. NovaMin sert dokuların yapısında da bulunan Ca, P, Na, Si ve O den oluşmaktadır. Bu madde su ile temasa geçtiğinde yapısındaki iyonları salar ve bu iyonlar fiziksel olarak dentin tübüllerini tıkar. Çalışmamızda DenShield uygulanan örneklerdeki görünür dentin tübül sayısının kontrol grubundan farklı olmadığı belirlenmiştir. Bu 5
hassasiyet giderici ajanın bazı dentin tübüllerini kısmi olarak tıkayabildiği gözlense de, genel olarak dentin tübüllerini tıkamada yeterli olmadığı saptanmıştır. Literatürde, alüminyum oksit, florürlü bileşikler, demir oksalat, kalsiyum fosfat gibi inorganik bileşiklerin iklerin dentin tübüllerine çökmesiyle hassasiyet giderici etki gösteren ajanların arın etkinliğini inceleyen çalışmalarda, bu ajanların dentin tübülleri üzerine etkileriyle ilgili farklı sonuçlar göze çarpmaktadır. 13,17,18,23 Demir oksalat içeren hassasiyet giderici ajanın (Sensodyne Sealant) küresel şekilli yapılar oluşturarak dentin tübüllerini etkili şekilde tıkadığı bildirilmiştir. 13 Kolker ve ark. 18 oksalat, HEMA ve rezin esaslı hassasiyet giderici ajanların dentin geçirgenliği i ve dentin tübülleri üzerine etkilerini inceledikleri çalışmalarında oksalat içerikli ajanın kalsiyum oksalat at kristalleri oluşturarak dentin geçirgenliğini ini en yüksek oranda azalttığını ve tübülleri etkili bir şekilde tıkadığını ını bildirmiştir. Ermiş, 23 CaF 2 ve NaF içeren bir florür verniğinin dentin aşırı hassasiyetini azaltmada etkili olduğunu rapor etmiştir. Buna karşın, Gilliam ve ark. 17 beş farklı hassasiyet giderici ajanın dentin tübüllerine etkisini inceledikleri çalışmalarında potasyum oksalat içerikli ajanların dentin tübüllerini rezin esaslı ajanlar kadar iyi örtüleyemediğini bildirmiştir. Çalışmalardan elde edilen farklı sonuçlar hassasiyet giderici ajanların içeriklerindeki farklılıktan kaynaklanabilir. Ayrıca çalışmamızda DenShield ın dentin tübüllerini tıkamada etkili olamaması, bu hassasiyet giderici ajanın uygulama süresinin kısalığına bağlanabilir. Bu ajanın aynı firma tarafından üretilen evde uygulanan hassasiyet gidericilerle birlikte kullanımı daha fazla sayıda dentin tübülünün tıkanmasını sağlayarak, dentin aşırı hassasiyetinin önlenmesinde daha etkili olabilir. Araştırmamızda kullanılan adeziv rezinlerin dentin tübüllerini etkili bir şekilde örtüleyebildiği belirlenmiştir. Buna ilaveten, dentin yüzeyinde ince rezin tabakası ve dentin tübüllerinde rezin tag oluşturarak etki eden bu ajanların hassasiyet giderici olarak kullanıldığında ında çözünmeye ve abrazyona karşı daha dirençli olduğu u bildirilmiştir. 24 Adeziv rezinlerin hassasiyet giderici olarak etkinliğini inceleyen in vitro ve in vivo çalışmalarda da başarılı sonuçlar elde edilmiştir. Gillam ve ark. 13 florürlü bileşik içerikli rezin esaslı hassasiyet giderici ajanın (Tenure Quick) eşkenar dörtgen şekilli yapılardan oluşan bir tabakayla tüm dentin tübüllerini örtülediğini bildirmiştir. Prati ve ark. 19 adeziv rezinlerin klinik koşullarda aşırı dentin hassasiyetini azalttığını tespit etmiştir. Ferrari ve ark. 20 asitle pürüzlendirmeyle veya pürüzlendirme yapılmadan adeziv rezin uygulanan hassas kök yüzeylerinde 3 ay sonunda hassasiyetin tamamen ortadan kalktığını ını bildirmiştir. Çalışmamızda test edilen adeziv rezinlerden Gluma Comfort Bond+Desensitizer iki aşamalı totaletch adeziv kategorisinde yer alırken, ibond tek şişe tek aşamalı self-etch etch adezivdir. Đki adeziv sistem arasında görünür ve açık tübül sayısı açısından istatistiksel fark bulunmasa da, Gluma Comfort Bond+Desensitizer uygulanan örneklerde daha fazla sayıda açık dentin tübülü gözlenmiştir. Ayrıca, genel olarak ibond un dentin yüzeyini daha kalın bir rezin tabakayla örtülediği i belirlenmiştir. Adeziv rezinin kalınlığı ı uygulanan rezinin içeriğine ve viskozitesine göre değişmektedir. 25 Gluma Comfort Bond+Desensitizer ın düşük viskoziteli HEMA içeriği nedeniyle dentin yüzeyinde daha ince bir rezin tabaka oluşturmuş olabileceğini düşünmekteyiz. 26 6
SONUÇ Hassasiyet giderici olarak kullanılan adeziv rezinlerin (Gluma Comfort Bond+Desensitizer ve ibond) dentin tübüllerini etkili bir şekilde örtülerken, tübül ağızlarında kalsiyum fosfat kristalleri oluşturarak etki eden diğer hassasiyet giderici ajanın (DenShield) dentin tübüllerini tıkamada yeterli olmadığı belirlendi. i. Ancak, bu materyallerin etkinliklerinin doğru bir şekilde değerlendirilmesi için in vitro sonuçların uzun süreli klinik araştırmalarla desteklenmesi gerekmektedir. KAYNAKLAR 1. Orchardson R, Gillam DG. Managing dentin hypersensitivity. J Am Dent Assoc 2006;137(7):990-8. 2. Dababneh RH, Khouri AT, Addy M. Dentine hypersensitivity-an enigma? A review of terminology, epidemiology, mechanism, aetiology and management. Br Dent J 1999;187(11):606-11. 3. Chabanski MB, Gillam DG. Aetiology, prevalence and clinical features of cervical dentine sensitivity. J Oral Rehabil 1997;24(1):15-9. 4. Brannström M. A hydrodynamic mechanism in the transmission of pain producing stimuli through the dentine. In: Sensory mechanism in dentine. Ed. Anderson DJ. 1st ed. Pergamon Pres. Oxford, p:73-80,1963. 5. Brannström M. The hydrodinamic theory of dentinal pain: sensation in preparations, caries, and the dentinal crack syndrome. J Endod 1986;12(10):453-7. 6. Absi EG, Addy M, Adams D. Dentine hypersensitivity. A study of the patency of dentinal tubules in sensitive and non-sensitive cervical dentine. J Clin Periodontol 1987;14(5):280-4. 7. Yoshiyama M, Noiri Y, Ozaki K, Uchida A, Ishikawa Y, Ishida H. Transmission electron microscopic characterization of hypersensitive human radicular dentin. J Dent Res 1990;69(6):1293-7. 8. Scherman A, Jacobsen PL. Managing dentin hypersensitivity: what treatment to recommend to patients. J Am Dent Assoc 1992;123(4):57-61. 9. Dragolich WE, Pashley DH, Brennan WA, O Neal RB, Horner JA, Van Dyke TE. An in vitro study of dentinal tubules occlusion by ferric oxalate. J Periodontol ol 1993;64(11):1045-51. 10. Jain P, Vargas MA, Denehy GE, Boyer DB. Dentin desensitizing agents: SEM an X-ray microanalysis assessment. Am J Dent 1997;10(1):21-6. 11. Bergenholtz G, Jontell M, Tuttle A, Knutsson G. Inhibition of serum albumin flux across exposed dentine following conditioning with GLUMA primer, glutaraldehyde or potassium oxalates. J Dent 1993;21(4):220-7. 12. Peacock JM, Orchardson R. Effects of potassium ions on action potential conduction in A- and C-fibers of rat spinal nerves. J Dent Res 1995;74(2):634-41. 13. Gillam DG, Mordan NJ, Sinodinou AD, Tang JY, Knowles JC, Gibson IR. The effects of oxalatecontaining products on the exposed dentine surface: an SEM investigation. J Oral Rehabil 2001;28(11):1037-44. 14. Brannström M, Johnson G, Nordenvall KJ. Transmission and control of dentinal pain: resin impegration for the desensitization of dentin. J Am Dent Assoc 1979;99(4):612-8. 7
15. Ling TY, Gillam DG, Barber PM, Mordan NJ, Critchell J. An investigation of potential desensitizing agents in the dentine disc model: a scanning electron microscopy study. J Oral Rehabil 1997;24(3):191-203. 16. Mordan NJ, Barber PM, Gillam DG. The dentine disc. A review of its applicability as a model for the in vitro testing of dentine hypersensitivity. J Oral Rehabil 1997;24(2):148-156. 17. Gillam DG, Khan N, Mordan NJ, Barber PM. Scanning electron microscopy (SEM) investigation of selected desensitizing agents in the dentine disc model. Endod Dent Traumatol 1999;15(5):198-204. 18. Kolker JL, Vargas MA, Armstrong SR, Dawson DV. Effect of desensitizing agents on dentin permeability and dentin tubule occlusion. J Adhes Dent 2002;4(3):211-21. 19. Prati C, Cervellati F, Sanasi V, Montebugnoli L. Treatment of cervical dentin hypersensitivity with resin adhesives: 4-week evaluation. Am J Dent 2001;14(6):378-82. 20. Ferrari M, Cagidiaco MC, Kugel G, Davidson CL. Clinical evaluation of a one-bottle bonding system stem for desensitizing exposed roots. Am J Dent 1999;12(5):243-9. 21. Duran I, Sengun A. The long-term effectiveness of five current desensitizing products on cervical dentine sensitivity. J Oral Rehabil 2004;31(4):351-6. 22. Olusile AO, Bamise CT, Oginni AO, Dosumu OO. Short-term term clinical evaluation of four desensitizing agents. J Contemp Dent Pract 2008;9(1):22-9. 23. Ermiş RB. Bir florür verniğinin dentin hipersensitivitesi tedavisindeki etkinliği: 24 haftalık sonuçlar. Dişhekimliğinde Klinik 2002;15(2):60-4. 24. Brunton PA, Kalsi KS, Watts DC, Wilson NH. Resistance of two dentin-bonding agents and a dentin desensitizer er to acid erosion in vitro. Dent Mater 2000;16(5):351-5. 25. Tanumiharja M, Burrow MF, Tyas MJ, Carpenter J. Field-emission emission scanning electron microscopy of resin-dentin interface morphology of seven dentin adhesive systems. J Adhes Dent 2000;2(4):259-69. 26. Moszner N, Salz U, Zimmermann J. Chemical aspects of self-etching etching enamel-dentin adhesives: A systematic review. Dent Mater 2005;21(10):895-910. Đletişim Adresi: Doç. Dr. R. Banu ERMĐŞ Süleyman Demirel Üniversitesi Diş Hekimliği i Fakültesi Diş Hastalıkları ve Tedavisi Anabilim Dalı 32260 Doğu Kampüsü, Isparta-TÜRKĐYE Tel: 0 246 211 33 15 Faks: 0 246 237 06 07 E-posta: banu_ermis@yahoo.com 8