İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ... TABLOLAR LİSTESİ... iii x BİRİNCİ BÖLÜM AVRUPA BİRLİĞİ NİN GELİŞİM SÜRECİ VE TÜRKİYE DÜNYADAKİ BAŞLICA BÜTÜNLEŞME SÜREÇLERİ... 1 AVRUPA BİRLİĞİNİN TARİHİ GELİŞİMİ VE AMAÇLARI... 2 AVRUPA BİRLİĞİ NİN TEMEL DEĞERLERİ... 7 AVRUPA BİRLİĞİ NİN KURUMLARI... 9 Avrupa Parlamentosu... 9 Avrupa Birliği Komisyonu... 10 Avrupa Birliği Konseyi... 11 Avrupa Birliği Zirvesi... 12 Avrupa Birliği Adalet Divanı... 13 Avrupa Sayıştayı... 13 Avrupa Merkez Bankası... 14 Ekonomik ve Sosyal Komite... 14 Bölgeler Komitesi... 15 Avrupa Yatırım Bankası... 15 Avrupa Ombudsmanı... 15 AVRUPA BİRLİĞİ NİN ORTAK POLİTİKALARI... 16 Ortak Tarım ve Balıkçılık Politikası... 16 Ulaştırma Politikası... 16 Rekabet Politikası... 17 Sanayi Politikası... 17 Ortak Dış Ticaret Politikası... 17 Enerji Politikası... 18 Teknolojik Araştırma ve Geliştirme Politikası... 18 Bölgesel Kalkınma Politikası... 18 Vergi Politikası... 19
vi Sosyal Politika ve İstihdam... 19 Eğitim ve Kültür Politikası... 19 Para Politikası... 20 Çevre Politikası... 20 Tüketici Politikası... 21 Turizm Politikası... 21 Ortak Dış ve Güvenlik Politikası... 22 Ekonomi Politikası... 22 Gümrük Politikası... 23 Küçük ve Orta Büyüklükteki İşletmeler (KOBİ)... 23 AVRUPA BİRLİĞİ NİN FİNANSAL YAPISI VE YAPISAL FONLARI... 24 Avrupa Bölgesel Kalkınma Fonu (ERDF)... 25 Avrupa Sosyal Fonu (ESF)... 25 Uyum Fonu (Cohesion Fund)... 25 Avrupa Denizcilik ve Balıkçılık Fonu (EMFF)... 26 Kırsal Kalkınma İçin Avrupa Tarım Fonu (EAFRD)... 26 AVRUPA BİRLİĞİ NİN GENİŞLEMESİ... 26 AVRUPA BİRLİĞİ NİN ÜYELİK KOŞULLARI... 27 ANKARA ANTLAŞMASI... 28 TÜRKİYE-AVRUPA BİRLİĞİ ORTAKLIK ORGANLARI... 28 Ortaklık Konseyi... 28 Ortaklık Komitesi... 29 Türkiye-Avrupa Birliği Karma Parlamento Komisyonu... 29 Türkiye-Avrupa Birliği Karma İstişare Komisyonu... 29 Gümrük İşbirliği Komitesi... 29 TÜRKİYE NİN TAM ÜYELİK BAŞVURUSU... 29 TÜRKİYE-AVRUPA BİRLİĞİ DIŞ TİCARETİ... 30 TÜRKİYE-AVRUPA BİRLİĞİ İLİŞKİLERİNDE GÜMRÜK BİRLİĞİ... 31 6 Mart Kararı ve Gümrük Birliği... 31 Gümrük Birliği nin Türk Ekonomisi ve Turizmine Etkileri... 31 KATILIM SÜRECİNDE MÜZAKERE FASILLARI... 33
vii İKİNCİ BÖLÜM AVRUPA BİRLİĞİ NDE TURİZM VE TURİZM POLİTİKASI DÜNYA TURİZMİNDEKİ GELİŞMELER... 37 AVRUPA DA ULUSLARARASI TURİZM HAREKETLERİ... 43 AVRUPA BİRLİĞİ NDE TURİZMİN ROLÜ... 51 Turist Varışları ve Turizm Gelirleri... 51 Ekonomik Etkisi... 55 İstihdam Etkisi... 57 AVRUPA BİRLİĞİ NDE TURİZM ARZI... 58 Konaklama ve Yiyecek-İçecek İşletmeleri... 58 Tur Operatörleri ve Seyahat Acentaları... 62 Havayolları ve Havaalanı Hizmetleri... 66 Uluslararası Rezervasyon Sistemleri... 70 AVRUPA BİRLİĞİ NDE TURİZM TALEBİ... 72 AVRUPA BİRLİĞİ NE ÜYE ÜLKELERDE TURİZM... 77 Fransa... 78 İspanya... 80 İtalya... 85 Portekiz... 87 Yunanistan... 89 Almanya... 92 Avusturya... 94 Danimarka... 95 Finlandiya... 97 İsveç... 99 Macaristan... 101 Polonya... 103 Çek Cumhuriyeti... 106 Slovakya... 108 Slovenya... 110 Litvanya... 113 Letonya... 115 Estonya... 117 Malta... 119 Kıbrıs Cumhuriyeti (KKTC ve GKRY)... 122 Lüksemburg... 124 Belçika... 125
viii İrlanda... 126 İngiltere... 128 Hollanda... 130 Hırvatistan... 132 Romanya... 134 Bulgaristan... 136 AVRUPA BİRLİĞİ NDE UYGULANAN TURİZM POLİTİKALARI... 137 Ortak Turizm Politikaları... 137 Avrupa Turizm Yılına Yönelik Faaliyetler... 141 McMillan-Scott Raporu... 143 Avrupa Komisyonu nun Turizmdeki Rolü... 144 AVRUPA BİRLİĞİ NİN TURİZM SEKTÖRÜNÜ ETKİLEYEN FAALİYET PROGRAMLARI... 145 Çevre Politikası... 145 Tüketici Politikası... 149 Ulaştırma Politikası... 151 Kırsal Turizmin Geliştirilmesi... 153 Kültür Turizmin Geliştirilmesi... 156 Uluslararası Piyasalarda Avrupa Turizminin Tanıtımı... 157 Mesleki Turizm Eğitiminin Desteklenmesi... 157 Sosyal Turizmin Geliştirilmesi... 161 Turizm İstatistiklerinin Geliştirilmesi... 162 AVRUPA VE AVRUPA BİRLİĞİ TURİZMİNİN GELECEĞİ... 162
ix ÜÇÜNCÜ BÖLÜM AVRUPA BİRLİĞİ SÜRECİNDE TÜRK TURİZMİNİN DURUMU AVRUPA BİRLİĞİ NDEN TÜRKİYE YE YÖNELİK ULUSLARARASI TURİZM TALEBİNİN ANALİZİ... 165 Türk Turizmindeki Payı ve Önemi... 165 Ziyaret Amaçları ve Türkiye yi Tercih Nedenleri... 169 Ulaşım Araçlarına Göre Dağılımı... 170 Konaklama Tesisi Tercihleri... 171 Konaklama, Geceleme ve Ortalama Kalış Süreleri... 172 Çalışma Durumları... 173 AVRUPA BİRLİĞİ NDEN TÜRKİYE YE YÖNELİK YABANCI SERMAYE HAREKETLERİ... 175 AVRUPA BİRLİĞİ SÜRECİNDE TÜRK TURİZM POLİTİKASI... 177 AVRUPA BİRLİĞİ SÜRECİNDE TÜRK TURİZMİNİN SORUNLARI... 182 Turizm Pazarlama Sorunları... 182 Turistik Tanıtma Sorunları... 185 Mevsimlik Yoğunlaşma ve Çevre Sorunları... 187 Turizm Eğitimi ve İstihdam Sorunları... 190 Yabancı Tur Operatörlerine Bağımlılık... 193 İşletmecilik ve Genel Yönetim Sorunları... 195 Altyapı Yetersizliği ve Ulaştırma Sorunları... 196 AVRUPA BİRLİĞİ SÜRECİNDE TÜRK TURİZMİ İÇİN ÖNERİLER... 198 Turizm Varlıklarının Pazarlanması... 198 Turizm Varlıklarının Tanıtımı... 210 Çevresel Koruma ve Sürdürülebilir Turizmin Sağlanması... 213 Turizm Eğitimi ve İstihdam... 219 Seyahat İşletmeleri (Seyahat Acentaları, Tur Operatörleri ve Havayolları)... 220 Turizm Yatırımları, Teşvikler ve Yabancı Sermaye Girişlerinin Artırılması... 222 Tüketicinin Korunması ve Turist Sağlığı... 223 Standardizasyon ve Teknolojik Yeniliklerin Uygulanması... 229 Kamu Yönetiminde Yeniden Örgütlenme... 232 AVRUPA BİRLİĞİ NE TAM ÜYELİĞİN TÜRK TURİZMİ AÇISINDAN OLASI YARAR VE SAKINCALARI... 233 KAYNAKLAR... 237