Nohut 0 Giriş Bu standard; nohudun tarifine, sınıflandırma ve özelliklerine, numune alma ve muayeneleri ile piyasaya arz şekline dairdir. 1 Kapsam Bu standard, piyasaya kurutulmuş olarak arz edilen nohutları kapsar. Tohumluk nohutları kapsamaz. 2 Atıf yapılan standardlar ve/veya dokümanlar Bu standardda diğer standard ve/veya dokümanlara atıf yapılmaktadır. Bu atıflar metin içerisinde uygun yerlerde belirtilmiş ve aşağıda liste halinde verilmiştir. * işaretli olanlar bu standardın basıldığı tarihte İngilizce metin olarak yayımlanmış olan Türk Standardlarıdır. TS No Türkçe Adı İngilizce Adı TS 1135 ISO 712 TS 1136 TS 1226 ISO 3310-2 TS 3479 ISO 2591-1 TS ISO 2756-1 TS ISO 13690 3 Tarifler Tahıl ve tahıl ürünleri - Rutubet muhtevası tayini (Rutin referans metot) Tahıl ve baklagiller 1000 dane ağırlığının tayini Deney elekleri - Teknik özellikler ve deneyler - Kısım 2: Delikli metal levhalı deney elekleri Elek analizi - Bölüm 1: Delikli metal levha ve tel örgülü deney eleklerini kullanma metotları Muayene ve deney için numune alma metotları - Bölüm 1: Parti muayene için kabul edilebilir kalite seviyesine (AQL) göre numune alma planları Tahıllar, baklagiller ve öğütülmüş ürünleri - Sabit yığınlardan numune alma Cereals and cereals products - Determination of moisture content (Routine reference method) Cereals and pulses determination of the mass of 1000 grains Test sieves - Technical requirements and testing - Part 2: Test sieves of perforated metal plate Test sieving - Part 1: Methods using test sieves of woven wire cloth and perforated metal plate Sampling procedures for inspection by attributes - Part 1: Sampling plans indexed by acceptable quality level (AQL) for lot-by-lot inspection Cereals, pulses and milled products - Sampling of static batchees, milled products 3.1 Nohut Baklagiller (Leguminosae) familyasından Cicer arientinum L. türüne giren kültür bitkilerinin kurutulmuş taneleri. Not - Nohutun besin değeri Ek A da verilmiştir. 3.2 Buruncuk Nohut tanelerinin yuvarlak yapısı üzerinde çıkıntı şeklindeki uzantı. 3.3 Kırık tane Nohut tanelerinin iki veya daha fazla parçaya ayrılmasından oluşan ve delik açıklıkları 5 mm olan yuvarlak delikli elek üstünde kalan, bozuk olmayan nohut parçası. 3.4 Kalbur altı Yabancı madde, bozuk, keçi ve piç olan taneler ayrıldıktan sonra delik açıklıkları 5 mm olan yuvarlak delikli eleğin altına geçen nohut tane ve parçaları. 3.5 Bozuk tane Küflenmiş, çürümüş, lekelenmiş, kendine özgü renk, tad ve kokusunu yitirmiş, filizlenmiş, böcek veya diğer zararlılar tarafından çıplak gözle görülebilecek kadar yenmiş veya delinmiş bütün veya kırık nohutlar ile gelişmesini tamamlayamamış yeşil renkli ham nohut tane ve parçaları. 1
3.6 Keçi Rengi normal rengine yakın, fakat iyi gelişmemiş, sert yapılı nohut tanesi. 3.7 Piç Yozlaşmış, iyi gelişmemiş, sert yapılı, rengi koyulaşmış nohut tanesi. 3.8 Diğer çeşit taneleri Ambalaj üzerinde belirtilen çeşitten olmayan nohut taneleri. 3.9 Yabancı madde Nohut taneleri arasında veya içinde bulunan kendinden başka gözle görülebilir her türlü madde. 3.10 Ürün yılı Nohutların hasat edildikleri yıl. Not 1 - İçinde bulunulan yıl elde olunan nohutlar ile daha önceki yıl veya yıllarda elde olunan nohutlar birbirine karıştırılamaz. Not 2 - İçinde bulunulan yıldan daha önceki yıllara ait ürün, bayatlamış, genellikle parlak rengini yitirerek mat bir renk almış, buruşukluğu artmış olma nitelikleri ile içinde bulunulan yıl ürününden ayırt edilir. 4 Sınıflandırma ve özellikler 4.1 Sınıflandırma Nohutlar, şekillerine ve kullanım amacına göre tiplere, botanik yapılarına göre çeşitlere, kalite özelliklerine göre sınıflara ve iriliklerine göre boylara ayrılır. 4.1.1 Tipler Nohutlar şekillerine ve kullanım amacına göre - Koçbaşı (İspanyol, Lüks), - Leblebilik (Kaba, kuşbaşı), - Yuvarlak (Bezelyemsi, sıra), - Karışık olmak üzere dört tipe ayrılır. 4.1.2 Çeşitler Nohutlar botanik yapılarına göre; - Gökçe, - Uzunlu 99, - Er 99, - Menemen 92, - Cevdetbey 98, - Aydın 92, - Sarı 98 olmak üzere çeşitlere ayrılır. Diğer çeşitler kendi adları ve orijinleri belirtilerek piyasaya arz edilir. 4.1.3 Sınıflar Nohutlar, kalite özelliklerine göre; - Sınıf I, - Sınıf II olmak üzere iki sınıfa ayrılır. 4.1.4 Boylar Nohutlar iriliklerine göre; - A (çok iri), - B (iri), - C (orta) 2
olmak üzere üç boya ayrılır. 4.2 Özellikler 4.2.1 Genel özellikler Bütün sınıflarda, her sınıfın özelliklerine ve toleranslara uymak koşulu ile nohutlar/nohutlarda; - Bütün (tam) olmalı, - Temiz olmalı (gözle görülebilir yabancı madde ihtiva etmemeli), - Kendine özgü renkte olmalı, - Sağlam olmalı, - Böcek ve böcek kalıntısı bulunmamalı, - Yabancı tat ve/veya koku bulunmamalı, - Anormal dış nem (dış yüzeyde ıslaklık) olmamalı dır. Nohutların rutubet muhtevası kütlece en çok % 14 olmalıdır. 4.2.2 Tip özellikleri Nohutlar aşağıda belirtilen tip özelliklerine sahip olmalıdır. 4.2.2.1 Koçbaşı Bu tipe giren nohutlar, çok iri, az çok köşeli ve uzun yapıda olup, şekilleri koçbaşını andırır. Uzunlukları, genişliklerinin 1,5 katına yakın, genişlik ve derinlikleri ise birbirine eşittir. En geniş yerleri uzunluk eksenine dikey olan ekvatoral kısımlarıdır. Dip taraflarındaki ikiye bölünmüşlük belirgin durumdadır. Buruncuk uzun ve sarkıkçadır. Tanelerde buruncuğa doğru belirgin bir daralma görülür. Kabuk ince ve buruşuk olup, tane içinden kolay ayrılmaz (Şekil 1). 4.2.2.2 Leblebilik Bu tipe giren nohutlar, orta irilikte ve genellikle yuvarlakça olup, şekilleri kuşbaşını andırır. En geniş ve derin yerleri buruncuğun hemen altındaki uzunluk eksenine dikey olan kısımdır. Dip taraflarındaki ikiye bölünmüşlük belirgin değildir. Buruncuk orta boyda ve çengel şeklinde kıvrıktır. Kabuk oldukça kalın ve az kırışık olup, tane içinden kolay ayrılır (Şekil 2). 4.2.2.3 Yuvarlak Bu tipe giren nohutlar, iri boyda olup, yuvarlak yapıdadır ve şekilleri bezelyeyi andırır. Buruncuk küçüktür. Kabuk düz yapıdadır (Şekil 3). 4.2.2.4 Karışık Bu tip, koçbaşı, leblebilik ve yuvarlak tipteki nohutların ikisinin veya üçünün (aralarındaki karışım oranı % 20 den az olmamak üzere) karışımından oluşmaktadır. 4.2.3 Çeşit özellikleri 4.2.3.1 Gökçe Bu çeşide giren nohutlar krem renginde ve koçbaşı tipindedir. Bin dane kütlesi 440 g ila 460 g dır. Elek analizinde elek üstü oranı yaklaşık olarak göz açıklığı 8 mm olan eleklerde en az % 60, göz açıklığı 9 mm ve üzerindeki eleklerde en az % 40 olan bir çeşittir. 4.2.3.2 Uzunlu 99 Bu çeşide giren nohutlar krem renginde ve koçbaşı tipindedir. Bin dane kütlesi 500 g ila 510 g dır. Elek analizinde elek üstü oranı yaklaşık olarak göz açıklığı 9 mm olan eleklerde en az % 39, göz açıklığı 8 mm olan eleklerde en az % 42, göz açıklığı 7 mm olan eleklerde en az % 17 olan bir çeşittir. 4.2.3.3 Er 99 Bu çeşide giren nohutlar krem renginde ve koçbaşı tipindedir. Bin dane kütlesi 470 g ila 480 g dır. Elek analizinde elek üstü oranı yaklaşık olarak göz açıklığı 9 mm olan eleklerde en az % 23, göz açıklığı 8 mm olan eleklerde en az % 47, göz açıklığı 7 mm olan eleklerde en az % 27 olan bir çeşittir. 3
4.2.3.4 Menemen 92 Bu çeşide giren nohutlar sarımsı-bej renginde ve koçbaşı tipindedir. Bin dane kütlesi 380 g ila 450 g dır. Elek analizinde elek üstü oranı yaklaşık olarak göz açıklığı 8 mm ve 9 mm olan eleklerde en az % 25 olan bir çeşittir (Resim 1). 4.2.3.5 Cevdetbey 98 Bu çeşide giren nohutlar sarımsı-bej renginde ve koçbaşı tipindedir. Bin dane kütlesi 440 g ila 490 g dır. Elek analizinde elek üstü oranı göz açıklığı 9 mm olan eleklerde % 21 ila % 50, göz açıklığı 8 mm olan eleklerde % 43 ila % 57 olan bir çeşittir (Resim 2). 4.2.3.6 Aydın 92 Bu çeşide giren nohutlar sarımsı-bej renginde ve koçbaşı tipindedir. Bin dane kütlesi 340 g ila 390 g dır. Elek analizinde elek üstü oranı yaklaşık olarak göz açıklığı 8 mm ve 9 mm olan eleklerde en az % 40 olan bir çeşittir (Resim 3). 4.2.3.7 Sarı 98 Bu çeşide giren nohutlar sarımsı-bej renginde ve koçbaşı tipindedir. Bin dane kütlesi 460 g ila 540 g dır. Elek analizinde elek üstü oranı göz açıklığı 9 mm olan eleklerde yaklaşık olarak en az % 28, göz açıklığı 8 mm olan eleklerde % 43 ila % 49 olan bir çeşittir (Resim 4). 4.2.4 Sınıf özellikleri Nohutların boylara göre sınıf özellikleri Çizelge 1 de verilen değerlere uygun olmalıdır. Çizelge 1 - Nohutun boylara göre sınıf özellikleri Özellikler Sınıf I Boylar A (çok iri) B (iri) C (orta) Sınıf II Sınıf I Sınıf II Sınıf I Sınıf II kütlece % en çok kütlece % en çok kütlece % en çok kütlece % en çok kütlece % en çok kütlece % en çok Yabancı madde oranı 0,5 1,0 0,5 1,0 1,0 3,0 Kalbur altı oranı 1,0 3,0 1,0 3,0 1,0 3,0 Bozuk tane oranı 1,0 3,0 1,0 3,0 1,0 3,0 Kırık tane oranı 1,0 3,0 1,0 3,0 1,0 3,0 Diğer çeşitlerden karışma oranı 5,0 10,0 5,0 10,0 Aranmaz Aranmaz Keçi ve piç oranları 2,0 5,0 2,0 5,0 Aranmaz Aranmaz 4.2.5 Boy özellikleri Boylara göre özellikler aşağıda verilmiştir. A, B ve C boyları için verilen en az ve en çok göz açıklığı sınırları içerisinde kalmak koşuluyla işaretlemede belirtilmek üzere belirli tane çapları için boylama yapılabilir. 4.2.5.1 A (çok iri) Göz açıklığı 9 mm olan yuvarlak delikli elek üstünde kalan tanelerdir (31 kalibre ve yukarısı). 4.2.5.2 B (iri) Göz açıklığı 9 mm olan yuvarlak delikli elekten geçen ancak 8 mm olan yuvarlak delikli elek üstünde kalan tanelerdir (29 ila 30 kalibre). 4.2.5.3 C (orta) Göz açıklığı 8 mm olan yuvarlak delikli elekten geçen ancak 5 mm olan yuvarlak delikli elek üstünde kalan tanelerdir (29 kalibrenin altı). 4.3 Boyut ve toleranslar Nohutlarda kütlece kabul edilen sınıf ve boy toleransları aşağıda verilmiştir. 4.3.1 Sınıf toleransları 4
4.3.1.1 Sınıf I Bu sınıfın özelliklerine uymayan, fakat Sınıf II ye giren nohutlardan (Sınıf II nin toleransı hariç) kütlece en çok % 10 oranında tolerans tanınır. 4.3.1.2 Sınıf II Bu sınıfın özelliklerine veya genel özelliklere uymayan, fakat tüketime elverişli bulunan nohutlardan kütlece en çok % 10 oranında tolerans tanınır. 4.3.2 Boy toleransları Nohut partilerinde diğer boylardan olan tane karışımı kütlece en çok % 10 dur. 4.4 Özellik, muayene ve deney madde numaraları Bu standardda verilen özellikler ile bunların muayene ve deney madde numaraları Çizelge 2'de verilmiştir. Çizelge 2 Özellik, muayene ve deney madde numaraları Özellikler Özellik madde no Muayene ve deney madde no Genel özellikler 4.2.1 5.2.2 Tip özellikleri 4.2.2 5.2.2 Çeşit özellikleri 4.2.3 5.2.2 Sınıf özellikleri 4.2.4 5.2.2 Boy özellikleri 4.2.4-4.2.5 5.2.2 Boyut ve toleranslar 4.3 5.2.2 Rutubet muhtevasının tayini 4.2.1 5.3.1 Yabancı madde, diğer çeşitlerden taneler, bozuk tane, kırık tane, kalbur 4.2.4 5.3.2 altı, piç ve keçi miktarlarının tayini Bin dane kütlesinin tayini 4.2.3 5.3.3 İrilik tayini 4.2.5 5.3.4 Ambalajlama 6.2 5.2.1 İşaretleme 6.3 5.2.1 5 Numune alma, muayene ve deneyler 5.1 Numune alma Numune partiden alınır. Tipi, çeşidi, sınıfı, boyu, ürün yılı ve ambalajı aynı olan ve bir seferde muayeneye sunulan nohutlar bir parti sayılır. 5.1.1 Çuvallardan numune alma Çuvallardan nohut numunesi TS ISO 13690 a göre alınır. 5.1.2 Büyük ambalajlardan numune alma Nohut numunesi almak için, Çizelge 3 te belirtilen partiyi oluşturan ambalaj birimlerinin miktarına göre karşılarında gösterilen (n) sayıda ambalaj ayrılır. Muayene ve deney için gereken numuneler bu ambalajlardan alınır. Numune alınmak üzere ayrılacak ambalajlar, parti içerisinden tesadüfi olarak seçilmeli ve bunu yapmak için TS 2756-1 e göre aşağıdaki sistematik metot uygulanmalıdır: 5
Partiyi oluşturan birim ambalajlar birden başlanarak 1, 2, 3,..N şeklinde numaralanır. Herhangi bir ambalajdan başlanarak ambalajlar 1, 2, 3,. şeklinde (N/n=r) kadar sayılır. (N/n) bir tam sayı değilse (r) tam sayıya tamamlanır ve (r) inci ambalaj numune alınmak üzere ayrılır. Sayma ve ayırma işlemine, Çizelge 3 e göre ayrılması gereken ambalaj sayısına erişilinceye kadar devam edilir. Burada; N Parti içerisindeki ambalaj sayısı, n Numune alınmak üzere ayrılacak ambalaj sayısı dır. Çizelge 3 - Numune alınmak üzere ayrılacak ambalaj sayısı 6 Partideki ambalaj sayısı (N) Numune alınmak üzere ayrılacak ambalaj sayısı (n) 26 ya kadar 2 26-50 3 51-90 5 91-150 8 151-280 13 281-500 20 501-1 200 32 1 201-3 200 50 3200 den fazla 80 Ayrılan bu ambalajların her birinin değişik yerlerinden (alt, orta, üst) Çizelge 3 te gösterildiği gibi alınacak ilk nohut numuneleri bir araya getirilip, iyice karıştırılarak bir paçal numune meydana getirilir. Bu paçal numuneden 500 er gramlık dört takım temsilî numune alınır. Muayene ve deneyler bu temsilî numuneler üzerinde yapılır. 5.1.3 Küçük ambalajların büyük ambalaj içerisinde muayeneye sunulması halinde numune alma 5.1.3.1 Numune alınacak büyük ambalajların ayrılması Muayeneye sunulan ve küçük tüketici ambalajlarını ihtiva eden büyük ambalaj sayısı parti büyüklüğü (N) kabul edilerek Çizelge 3 te karşılarında gösterilen miktarda (n) olmak üzere toplam ambalajdan sistematik olarak ayrılır. 5.1.3.2 Numune alınmak üzere ayrılan (n) sayıda büyük ambalajdan numune alınacak küçük tüketici ambalajlarının ayrılması Numune alınmak için ayrılan büyük ambalajlardaki küçük tüketici ambalajlarının toplam sayısı parti büyüklüğü (N) kabul edilerek, Çizelge 3 te karşılarında gösterilen sayıda (n) olmak üzere küçük tüketici ambalajı, yukarıda numune alınmak amacı ile ayrılmış olan büyük ambalajların her birinin çeşitli yerlerinden ayrılır. Ayrılan bu küçük tüketici ambalajlarının toplam miktarı 500 er gramlık 4 takım temsilî numuneyi oluşturmaya yetecek kadar değilse numune olarak ayrılan küçük tüketici ambalajlarının adedi, bu miktarları oluşturacak kadar artırılır. Ayrılan bu tüketici ambalajları açılarak içindeki nohutlar bir araya getirilip iyice karıştırılarak bir paçal numune oluşturulur. Elde olunan bu paçal numuneden 500 er gramlık 4 takım temsilî numune ayrılır. Muayene ve deneyler bu temsilî numuneler üzerinden yapılır. 5.2 Muayeneler 5.2.1 Ambalaj ve ambalaj malzemesinin muayenesi Ambalaj ve ambalaj malzemesinin muayenesi gözle, elle incelenerek, gerekirse ölçülerek yapılır. Sonucun Madde 6'ya uygun olup olmadığına bakılır. 5.2.2 Nohutun muayenesi Nohutun muayenesi gözle ve elle incelenerek, koklanarak, tadılarak, ölçülerek yapılır ve sonucun Madde 4.2.1, Madde 4.2.2, Madde 4.2.3, Madde 4.2.4, Madde 4.2.5 ve Madde 4.3 e uygun olup olmadığına bakılır. 5.3 Deneyler
5.3.1 Rutubet muhtevasının tayini Rutubet muhtevasının tayini TS 1135 ISO 712 ye göre yapılır. Sonucun Madde 4.2.1 e uygun olup olmadığına bakılır. 5.3.2 Yabancı madde, diğer çeşitlerden taneler, bozuk tane, kırık tane, kalbur altı, piç ve keçi oranlarının tayini Yabancı madde, diğer çeşitlerden taneler, bozuk tane, kırık tane, kalbur altı, piç ve keçi oranlarının tayini için alınan 500 g nohut numunesi, 0,1 g duyarlıkla tartılır, beyaz renkli, düz bir zemin üzerine yayılır. Gözle incelenerek, diğer çeşitlerden taneler, bozuk tane, kırık tane, kalbur altı, piç, keçi ve yabancı maddeler elle ve bir analiz pensi yardımı ile ayrılarak ayrı gruplar halinde toplanır. Her biri 0,1 g duyarlıkla tartılır, sonuçlar kaydedilir. TS 1226 ISO 3310-2 ye uygun ve elek göz açıklığı 5 mm olan yuvarlak delikli elekten, TS 3479 ISO 2591-1 deki yöntemler uygulanarak geçirilir. Elekten geçen kırık ve küçük nohutlar 0,1 g duyarlıkla tartılır. Elek üstünde kalan numune yeniden beyaz ve düz bir zemin üzerine yayılarak içindeki kırık taneler elle ve bir analiz pensi yardımı ile yapılır. Bunlar da kırık tane olarak 0,1 g duyarlıkla tartılır. Elde edilen tartım sonuçları aşağıdaki bağıntı ile yabancı madde, diğer çeşitlerden taneler, bozuk tane, kırık tane, kalbur altı, piç ve keçi oranı kütlece yüzde olarak ayrı ayrı hesaplanır. Burada; N : Deney numunesinin miktarı, g n : Ayrı ayrı olmak üzere yabancı madde, diğer çeşitlerden taneler, bozuk tane, kırık tane, kalbur altı, piç ve keçi tane oranları, g dır. Sonuçların Madde 4.2.3 e uygun olup olmadığına bakılır. 5.3.3 Bindane kütlesinin tayini Bin dane kütlesinin tayini, TS 1136 ya göre yapılır. Sonucun Madde 4.2.3 e uygun olup olmadığına bakılır. 5.3.4 İrilik tayini İrilik tayini, TS 1226 ISO 3310-2 ye uygun ve elek göz açıklığı 9 mm, 8 mm, 7 mm ve 5 mm olan yuvarlak delikli elekten, TS 3479 ISO 2591-1 deki yöntemler uygulanarak yapılır. Sonucun Madde 4.2.3 ve Madde 4.2.5 e uygun olup olmadığına bakılır. 5.4 Değerlendirme Muayene sonuçlarının her biri standarda uygunsa parti standarda uygun sayılır. 5.5 Muayene ve deney raporu Muayene ve deney raporunda en az aşağıdaki bilgiler bulunmalıdır: - Firmanın adı ve adresi, - Muayene ve deneyin yapıldığı yerin ve laboratuvarın adı, - Muayene ve deneyi yapanın ve/veya raporu imzalayan yetkililerin adları, görev ve meslekleri, - Numunenin yapıldığı tarih ile muayene ve deney tarihi, - Numunenin tanıtılması, - Muayene ve deneylerde uygulanan standardların numaraları, - Sonuçların gösterilmesi, - Muayene ve deney sonuçlarını değiştirilebilecek faktörlerin mahzurlarını gidermek üzere alınan tedbirler, - Uygulanan muayene ve deney metotlarında belirtilmeyen veya mecburi görülmeyen, fakat muayene ve deneyde yer almış olan işlemler, - Standarda uygun olup olmadığı, - Rapora ait seri numarası ve tarih, her sayfanın numarası ve toplam sayfa sayısı. 7
6 Piyasaya arz Nohutlar ambalajlı olarak piyasaya arz edilir. 6.1 Bir örneklik Bir ambalajdaki nohutlar, tip, çeşit, sınıf, boy ve orijin bakımından bir örnek olmalıdır. 6.2 Ambalajlama Ambalajlar, taşıma, muhafaza ve pazarlama süresince nohudu iyi bir şekilde tutacak ve mevzuatına uygun nitelikte yeni, temiz, kuru, kokusuz malzemeden hazırlanmış, ürünü iç ve dış zararlardan koruyabilecek özelliklerde olmalıdır. Ambalaj üzerine gerekli bilgilerin yazımında kullanılacak mürekkep, boya ve etiketlerin yapıştırılmasında kullanılan zamk, zehirli veya diğer şekillerde insan sağlığına zararlı olmamalıdır. Ambalajda yazılar basılı ise, baskı dış yüzeyde olmalı, ürünle temas etmemelidir. Ambalajlar büyük veya küçük tüketici ambalajları şeklindedir. Küçük tüketici ambalajları net 0,5 kg, 1 kg, 1,5 kg, 2 kg, 3 kg ve 5 kg olmalı, ancak 5 kg ı geçmemelidir. Küçük tüketici ambalajları, yukarıdaki şartlara uygun daha büyük dış ambalajlara konulabilir. Büyük tüketici ambalajları 10 kg, 25 kg veya 10 kg ın katları şeklinde olmalı ve net 50 kg ı geçmemelidir. Her ambalaj veya partide görünen nohutlar o ambalaj veya partideki bütün ürünü temsil etmelidir. 6.3 İşaretleme Nohut ambalajları üzerine en az aşağıdaki bilgiler okunaklı olarak silinmeyecek ve bozulmayacak şekilde yazılır veya basılır. Ambalajın ağzı açıldığında tekrar kapatılmayacak veya tekrar kapatıldığında kapatıldığı belli olacak şekilde kapatılmalıdır. - Firmanın ticari unvanı veya kısa adı, varsa tescilli markası, - Bu standardın işaret ve numarası ( TS 142 şeklinde), - Malın adı (Nohut), - Tipi (isteğe bağlı), - Çeşidi, - Sınıfı, - Boyu, - Ürün yılı, - Üretim tarihi (isteğe bağlı), - Üretim bölgesi veya yerel ismi (isteğe bağlı), - Parti, seri veya kod numaralarından en az biri, - Net kütlesi (en az kg veya g olarak), - Büyük ambalajlardaki küçük tüketici ambalajların sayısı ve kütlesi (isteğe bağlı). Gerektiğinde bu bilgiler Türkçe nin yanı sıra yabancı dilde de yazılabilir. 6.4 Muhafaza ve taşıma - Nohut ve içinde nohut bulunan ambalajlar işleme yerlerinde, depolarda ve taşıtlarda kötü koku yayan ve bunları kirleten maddelerle bir arada bulundurulmamalıdır. - İçinde nohut bulunan ambalajlar gölgede tutulmalı çiğ, yağmur ve güneş altında veya dondurucu soğuklarda bırakılmamalı ve bu şartlarda yüklenip boşaltılmamalıdır. - Nohut ambalajları, hava dolaşımını sağlamak için yerden en az 7 cm yükseklikteki ızgaralar veya ahşap kafesler üzerine yığılmalıdır. - Hava dolaşımını kolaylaştırmak için ambalaj grupları, depo duvarlarından ve birbirlerinden en az 60 cm lik geçitlerle ayrılmalıdır. Depodaki geçit alanı, nohut ambalajlarının yığıldığı döşeme alanının yaklaşık % 30 u kadar olmalıdır. - Gerektiğinde nohutların muhafaza edildikleri depolar, uygun fumigantlar veya pestisitlerle, hayvansal zararlılara veya böceklere karşı dezenfekte edilebilmeye elverişli olmalıdır. Bu takdirde nohutlar üzerinde herhangi bir leke veya zehirli kalıntı bulunmamasına dikkat edilmelidir. İçinde nohut bulunan ambalajların gemilere vinçle yükleme boşaltma işlerinde paletler kullanılmalıdır. 8
7 Çeşitli hükümler Üretici bu standarda uygun olarak ürettiğini beyan ettiği nohutlar için istenildiğinde standarda uygunluk belgesi vermeye veya göstermeye mecburdur. Bu beyannamede satış konusu olan nohutların; - Madde 4'teki özelliklere uygun olduğunun, - Madde 5'teki muayene ve deneylerin yapılmış ve uygun sonuç alınmış bulunduğunun belirtilmesi gerekir. Not - Bu standardda yer almayan hususlarda Türk Gıda Kodeksi hükümlerine göre işlem yapılır. 9
Şekiller Şekil 1 - Koçbaşı Şekil 2 - Leblebilik Şekil 3 - Yuvarlak 10
Resimler Resim 1 Menemen 92 Resim 2 Cevdetbey 98 Resim 3 Aydın 92 Resim 4 Sarı 98 11
100 g çiğ nohut tanesinde yaklaşık olarak; - - Kalori 357 - - Su % 4,5 - % 15,69 - - Protein 14,9 g 24,6 g - - Yağ % 0,8 - % 6,4 - - Lif % 2,1 - % 11,7 - - Kül 2 g 4,8 g - - Kalsiyum 140 mg 440 mg - - Fosfor 190 mg 382 mg - - Demir 5,0 mg 23,9 mg - - -karoten 0 255 g - - Thiamin 0,21 mg 1,1 mg - - Riboflavin 0,12 mg 0,33 mg - - Niacin 1,3 mg 2,9 mg bulunmaktadır. Ek A (Bilgi için) Nohutun besin değeri 12