8.000,00 YTL ÜZERİNDEKİ TAHSİLAT VE ÖDEMELERİN TEVSİK ZORUNLULUĞU İLE CEZAİ YAPTIRIMLARI I-GİRİŞ: 04.07.2003 tarihinde Vergi Usul Kanunu 320 sıra numaralı genel tebliği ile yeni bir düzenlemeye gitmişti. Bu düzenlemeye göre kanun koyucu; tacirler arasındaki ticari işlemleri ve finansal hareketlerin taraflarının izlenmesi ile vergiyi doğuran olayların, mali kurumların kayıt ve belgeleri yardımıyla tespit edilmesini amaçlamıştır. Maliye Bakanlığı, Temmuz 2003 döneminden itibaren ticari işlemlerde 10 Milyar liyarı aşan tutarların banka veya benzeri finans kurumlarınca düzenlenen belgelerle tevsik edilmesi zorunluluğunu getirmiştir. II-TEVSİK ZORUNLULUĞU İLE İLGİLİ YASAL DÜZENLEMELER: II-A) İşlem Tutarı 2003 yılı için 10.000.000.000 TL Olarak belirlenmiştir: II-A-1): Vergi Usul Kanunu 320 Seri Numaralı Tebliği:Tahsilat ve ödemelerin tevsik zorunluluğunun kapsamı, işlem tutarı, 1 / 15
başlangıç tarihleri ve uygulanma esasları aşağıda belirlenmiştir. Birinci ve ikinci sınıf tüccarlar, kazancı basit usulde tespit edilenler, defter tutmak zorunda olan çiftçiler, serbest meslek erbabı ile vergiden muaf esnafın kendi aralarında yapacakları ticari işlemleri ile nihai tüketicilerden (Türkiye de mukim olmayan yabancılar hariç) mal veya hizmet bedeli olarak yapacakları 5.000.000.000.-Türk Lirasını aşan tahsilat ve ödemelerinin 01/08/2003 tarihinden itibaren banka veya özel finans kurumları aracı kılınarak yapılması ve bu kurumlarca düzenlenen dekont veya hesap bildirim cetvelleri ile tevsiki zorunludur. Tespit edilen tutarın altında kalan tahsilat veya ödemelerin banka veya özel finans kurumları aracılığıyla yapılması ihtiyaridir. Tespit edilen tutarı aşan avansların da banka veya özel finans kurumlarınca düzenlenen belgelerle tevsiki zorunludur. Tespit edilen tutarın üzerinde kalan işlemlerin tevsik zorunluluğundan kaçınmak amacıyla parçalara ayrılması kabul edilmeyecek, aynı günde aynı kişi veya kurumlarla yapılan işlemler tek bir ödeme veya tahsilat kabul edilecektir. Görüldüğü üzere, başlangıçta ticari işlemler için belirlenen tutar 5.000.000.000 TL dir, ancak tespit edilen bu tutar hiç uygulanmadan bakanlık tarafından 323 Seri numaralı tebliğ ile 10.000.000.000 TL ye yükseltilmiştir. II-A-2): Vergi Usul Kanunu 323 Seri Numaralı Tebliği: 320 seri numaralı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği 'nde mükelleflerin ticari işlemleri ile nihai tüketicilerden mal veya hizmet bedeli olarak yapacakları 5.000.000.000.- Türk Lirasını aşan tahsilat ve ödemelerini 01.08.2003 tarihinden itibaren banka veya özel finans kurumları arcılığıyla yapmaları ve bu kurumlarca düzenlenen dekont veya hesap bildirim cetvelleri ile tevsik etmeleri zorunluluğuna ilişkin düzenlemeler kamuoyuna duyurulmuştu. Bu uygulamaya ilişkin herhangi bir aksaklığın ortaya çıkmaması ve 2 / 15
uygulamanın tüm tarafların gönüllü katılımı ile gerçekleştirilebilmesi amacıyla tespit edilen limitin 10.000.000.000.- Türk Lirasına yükseltilmesine karar verilmiştir. Resmi Gazetede yayımlanan bu tebliğe göre mükellefler; 10.000.000.000.- Türk Lirasını aşan tahsilat ve ödemelerini 01/08/2003 tarihinden itibaren banka veya özel finans kurumu aracılığıyla yapacaklar ve bu kurumlarca düzenlenen dekont veya hesap bildirim cetvelleri ile tevsik edeceklerdir. Tespit edilen tutarın altında kalan tahsilat veya ödemelerin de bu kurumlar aracılığıyla yapılması ihtiyaridir. Toplam tutarı 10.000.000.000.- Türk Lirasını aşan her türlü mal ve hizmet bedeli, avans, depozito, pey akçesi gibi ödeme veya tahsilatları tevsik zorunluluğu kapsamındadır. II-B) İşlem Tutarı Mayıs-2004 Yılından İtibaren 8.000.000.000 TL ye İndirilmiştir: II-B-1): Vergi Usul Kanunu 332 Seri Numaralı Tebliği: Bu uygulamaya ilişkin tespit edilen ve 1.08.2003 yılından geçerli olan 10.000.000.000 (on milyar) liralık limit, 332 seri numaralı Vergi Usul Kanunu Tebliği ile 1/5/2004 tarihinden itibaren 8.000.000.000 (sekiz milyar) Türk Lirası olarak dikkate alınacak ve mükelleflerin 8.000.000.000 (sekiz milyar) Türk Liralık limiti aşan tahsilat ve ödemeleri; 320, 323 ve 324 sıra numaralı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğlerinde de belirtilen esaslar çerçevesinde banka, özel fınans kurumları veya Posta ve Telgraf Teşkilatı Genel Müdürlüğü aracılığıyla yapılması gerekecektir. Açıklanan tebliğ ile belirlenen 8.000.000.000 TL lik işlem limiti 2005 yılı içinde geçerli olacaktır. III-TEVSİK ZORUNLULUĞU ARANACAK TAHSİLAT VE ÖDEMELER:Biri 3 / 15
nci ve ikinci sınıf tüccarlar, kazancı basit usulde tespit edilenler, defter tutmak zorunda olan çiftçiler, serbest meslek erbabı ile vergiden muaf esnafın aşağıda maddeler halinde sayılan ve 8.000.000.000 TL lik tutarı aşan tahsilat, ödemeler, işlemleri için bankalar, özel finans kurumları ile Posta ve Telgraf Teşkilatı Genel Müdürlüğünden (PTT) alınacak belge, kredi kartı slipleri, hesap bildirim cetveli ya da dekont aranacaktır. -Kendi aralarındaki mal veya hizmet satışları, -Kendi Aralarındaki mal veya hizmet alışları, -Nihai tüketicilerden mal veya hizmet bedeli olarak yapılacak tahsilatlar, -Cari hesap şeklindeki işlemler için yapılacak her türlü ödemeler tahsilatlar, -Vadeli satışlarda fatura tutarı 8.000.000.000 TL yi aşıyorsa, daha sonra bu faturaya istinaden yapılacak tüm tahsilatlar, -Avans niteliğindeki ödeme ve tahsilatlar, -Depozito şeklindeki ödeme ve tahsilatlar, -Pey akçesi niteliğindeki ödeme ve tahsilatlar, -Serbest Meslek erbaplarının belirlenen bu limiti aşan tahsilatları, -Ticari nitelikli olmamakla birlikte ortaklara yapılan ödeme ve tahsilatlar, IV-TEVSİK ZORUNLULUĞU ARANMAYACAK TAHSİLAT VE ÖDEMELER: Vergi usul Kanunu nun 320,323,324 ve 332 seri numaralı tebliğlerine göre işlem tutarı 8.000.000.000 TL yi aşan ödeme ve tahsilatlardan aşağıda sayılanları için için bankalar, özel finans kurumları ile Posta ve Telgraf Teşkilatı Genel Müdürlüğünden (PTT) alınacak belge, kredi kartı slipleri, hesap bildirim cetveli ya da dekont şartı aranmayacaktır. -Genel ve Katma bütçeli idarelerden yapılacak tahsilat ve ödemeler, -Döner sermaye işletmelerinden yapılacak tahsilat ve ödemeler, - Sermaye Piyasası aracı kurumlarında yapılacak ödeme ve diğer işlemler, -Yetkili döviz müesseselerinde yapılacak ödeme ve tahsilat işlemleri, -Noterlerde yapılacak ödeme ve tahsilat işlemleri, -Tapu idarelerinde yapılacak ödeme ve tahsilat işlemleri, -İhale işlemleri için yatırılacak teminat tutarları için, 4 / 15
yukarıda belirtilen aracı kurumlardan (banka, özel finans kurumu ve PTT) işlem yapma şartı yoktur. Mükellefler tediye veya tahsilat makbuzu ile bu işlemleri yapabilirler. V-TESPİT EDİLEN ŞARTLARA UYULMAMASI DURUMUNDAKİ CEZAİ YAPTIRIM: Vergi Usul Kanunu nun Mükerrer 257. maddesi ile Maliye Bakanlığı; Mükelleflere muameleleri ile ilgili tahsilat ve ödemelerini, banka, benzeri finans kurumları veya posta idarelerince düzenlenen belgelerle tevsik etmeleri zorunluluğunu getirmeye ve bu zorunluluğun kapsamını ve uygulamaya ilişkin usul ve esaslarını belirleme konusunda yetkili kılınmıştır. Bakanlıkta bu maddede belirlenen yetkisini kullanarak mükellefler için 8.000.000.000 TL lik işlem sınırı tespit etmiştir. Bu sınırı aşan ödeme ve tahsilatlar için tespit edilen belge, kredi kartı slipleri, hesap bildirim cetveli ya da dekont şartına uymayanlar hakkında Vergi Usul Kanunu nun Mükerrer 355. maddesindeki özel usulsüzlük cezaları uygulanacaktır. VUK 355. maddesine göre; Tahsilat ve ödemelerini banka, benzeri finans kurumları veya posta idarelerince düzenlenen belgelerle tevsik etme zorunluluğuna uymayan mükelleflerden her birine, her bir işlem için bu maddeye göre uygulanan cezalardan az olmamak üzere işleme konu tutarın % 5'i nispetinde özel usulsüzlük cezası kesilir. Denilmektedir. Ceza uygulamasında dikkat edilecek hususlar ise; -Ceza mükelleflerden her birine ayrı ayrı kesilecektir. Örneğin 10.000.000.000 TL lik ödeme yapıldığında hem ödeme yapana hem de tahsilatı yapana % 5 oranında ceza kesilecektir. -Cezanın Oranı % 5 olarak tespit edilmiştir ancak, kesilecek ceza tutarı Birinci sınıf tüccar ve serbest meslek erbapları için 1.180,00 YTL den, İkinci sınıf tüccar, defter tutan çiftçi ile kazancı basit usulde tespit edilenler için de 550,00 YTL den az olamayacktır. -Kesilecek ceza ise yapılan her işlem için ayrı ayrı uygulanabilecektir. 5 / 15
VI-ÖZELLİK GÖSTEREN DURUMLAR NELERDİR? 1-Yapılan İşlemler Parçalara Ayrılamayacaktır:VUK nun 320 seri numaralı tebliğine göre; aynı günde aynı kişi veya kurumlarla yapılan işlemler tek bir ödeme veya tahsilat kabul edilecektir. Yapılan bu ödeme ve tahsilat işlemleri limiti aştığı halde kaçınmak amacıyla parçalara ayrılamayacaktır. Örneğin 15.06.2004 tarihinde şirket ortağına yapılacak bir ödeme kaydı için aşağıdaki yevmiye kaydı kabul edilmez. -------------------15.06.2004------------------------- 131 Ortaklardan Alacaklar Hs. 30.000.000.000 01-Ortak A 100 Kasa Hs. 7.500.000.000 100 Kasa Hs. 7.500.000.000 6 / 15
100 Kasa Hs. 7.500.000.000 100 Kasa Hs. 7.500.000.000 -----------------------------/------------------------------- Aşağıda yevmiye kaydı gösterilen bir emtia satışı için de yapılan defter kaydı tevsik şartından kaçınmak için yapılmıştır ve kabul edilemez. ------------------- 15.06.2004------------------------- 100 Kasa Hs. 7.000.000.000 100 Kasa Hs. 7.000.000.0001 00 Kasa Hs. 7.000.000.000100 Kasa Hs. 7.000.000.000 7 / 15
23.728.813.000 600 Yurt İçi Satışlar Hs. 271.187.000 391 Hesaplanan KDV Hs. 4. -----------------------------/---------------------------- 2-Vadeli Yapılan Satışlarla İlgili İşlemler:VUK nun 320 seri numaralı tebliğine göre; Mükelleflerin ticari işlemleri ile nihai tüketicilerden mal veya hizmet bedeli olarak yapılacak tahsilat ve ödemelerin tevsik zorunluluğundaolduğubelirtilmiştir. Bu açıklamalardan da anlaşılacağı üzere, tevsik kapsamında olan mal ve hizmet bedelinin 8.000.000.000 Türk Lirasını aşması yeterli olacaktır. Bir başka ifadeyle faturada gösterilen meblağın tevsik kapsamındaki tutarı aşması yeterlidir. Bu bedelin farklı tarihlerde ödenmesinde de her bir ödemenin; tahsilat ve ödemenin yapılacağı kurumlardan geçirilmesi gerekecektir. Örnek olarak; X Mobilya Şirketi 10.01.2005 tarihinde 20.000,00 YTL TL KDV dahil bedel ile Bay A ya 5 ay vadeli olarak oturma grubu satmış olsun. Ödenecek taksit tutarları da 4.000,00 YTL olacaktır. Mobilya şirketinin kayıtları da aşağıdaki gibi olsun. -------------------10.01.2005------------------------- Diğer Çeşitli Alacaklar 136 8 / 15
20.000,00 16.949,15 600 Yurt İçi Satışlar Hs. 3.050,85 391 Hesaplanan KDV Hs. -------------------10.02.2005-------------------------- 100 Kasa Hs. 4.000,00 4.000,00 136 Diğer Çeşitli Alacaklar Hs. -------------------10.03.2005-------------------------- 9 / 15
100 Kasa Hs. 4.000,00 4.000,00 136 Diğer Çeşitli Alacaklar Hs. -------------------10.04.2005-------------------------- 100 Kasa Hs. 4.000,00 4.000,00 136 Diğer Çeşitli Alacaklar Hs. -------------------10.05.2005-------------------------- 100 Kasa Hs. 4.000,00 4.000,00 136 Diğer Çeşitli Alacaklar Hs. 10 / 15
-------------------10.06.2005-------------------------- 100 Kasa Hs. 4.000,00 00,00 136 Diğer Çeşitli Alacaklar Hs. 4.0 -------------------10.07.2005-------------------------- Yapılan bu işlem mobilya şirketi açısından Mükerrer 355. maddeye göre özel usulsüzlük cezasını gerektirecektir. Çünkü fatura bedeli 20.000,00 YTL olup 8.000,00 YTL lik işlem tutarını aştığı için tahsilatların nakit olarak yapılmaması gerekirdi. Şirket bu tahsilatları Bay A nın kredi kartı ile yapmış olsaydı cezai bir durum ortaya çıkmayacaktı. 3-Cari Hesap Kullanılmasında Yapılacak İşlemler:İşletmelerin kendi ortakları ile diğer gerçek ve tüzel kişilerle olan ve herhangi bir ticari içeriği olmayan nakit hareketlerinde işlem tutarı 8.000,00 Yeni Türk Lirasını aşıyor ise bunlar da tevsik kapsamında olacağından banka, özel finans kurumları eya PTT aracılığıyla tahsilat ve ödemeler yapılacaktır. 11 / 15
Örnek: A Limited Şirketi ortağı olan B Anonim Şirketinden nakit olarak borç almıştır. Bu borç ticari bir içeriği olmamakla beraber nakit hareketi söz konusu olduğundan bedelin 8.000,00 Yeni Türk Lirasını aşması halinde tahsilat ve ödemeler banka, özel finans kurumları ve PTT aracılığıyla yapılacaktır. Yine aynı şekilde şirketin; kendi ortakları ile olan nakit ödeme ve tahsilatları da 8.000,00 Yeni Türk Lirasını aşıyor ise bunlar da tevsik kapsamında olacağından banka, özel finans kurumları eya PTT aracılığıyla yapılmak zorundadır. 4-Serbest Meslek Erbaplarının İşlemleri:Vergi Usul Kanunu'nun 236 ncı maddesi hükmüne göre, serbest meslek erbabı hizmeti tamamlamasına müteakiben yaptığı tahsilat için serbest meslek makbuzu düzenlemektedir. Bunlar da mesleki faaliyetlerine ilişkin ve tutarı 8.000.00 Yeni Türk Lirasını aşan her türlü tahsilatlarını banka, özel finans kurumu veya PTT aracılığıyla yapıldığını tevsik etmek zorundadır. Bilindiği üzere 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu na göre serbest meslek kazançlarında tahsil esası geçerlidir. Genellikle de serbest meslek erbapları dönem sonunda 12 aylık tahsilat yapabilmektedir. Burada dikkat edilecek husus ise net tahsilat tutarının 8.000,00 YTL yi aşması halinde zorunluluk kapsamına gireceği hususudur. Örnek olarak; 8.125,00 YTL Brüt ücret üzerinden düzenlenecek bir serbest meslek makbuzu için yapılacak muhasebe kaydı aşağıdaki şekilde olacaktır. Brüt Ücret : 8.125,00 YTL 12 / 15
KDV Tutarı : 1.462,50 YTL GV Stopajı : 1.787,50 YTL Net Ücret : 7.800,00 YTL Serbest Meslek Erbabının Yapacağı Kayıt; -----------------------/-------------------------- 100 Kasa Hs. 7.800,00 193 Peşin Öd.Vergi ve Fonlar Hs. 1.787,50 8.125,00 600 Yurt İçi Satışlar Hs. 391 Hesaplanan KDV Hs. 1.462,50 13 / 15
(Bilanço Esasına Göre Tutulan Defter İçin) ----------------------/---------------------------- Görüldüğü üzere brüt ücret 8.125,00 YTL olduğu halde serbest meslek erbabının alacağı net ücret 7.800 YTL olduğu için banka, finans kurumları aracılığı ile tahsil edilmesi zorunlu olmaz. 5-Tahsilat ve Ödemelerde Ciro Edilen Çeklerin Kullanılması Durumu:V ergi Usul Kanunu nun 1 sıra numaralı sirkülerinde açıklandığı üzere; tahsilat ve ödemeler için tevsik zorunluluğu bulunduğu bilinmektedir. Bu ödeme ve tahsilat işlemlerinde ciro veya beyaz cirolu çeklerin kullanılması bu sirkünün konusunu oluşturmaktadır. Banka sistemi içinde kaldığı müddetçe bir mal veya hizmet bedelinin müşterinin kendi çeki ya da ciro ettiği bir çek ya da beyaz ciro ile teslim ettiği bir çek ile ödenmesi imkan dahilindedir. Çekin tam ciro ve beyaz ciro ile devri mümkün bulunmaktadır. Sattıkları mal veya hizmet bedellerini müşterilerinden aldıkları çeklerle tahsil eden ve ödemelerini de yine bu, müşteriden aldığı çeklerle yapan mükelleflerin çeklerini ciro etmelerinde uymaları gereken hususlar aşağıda açıklanmıştır. a- Mal veya hizmet karşılığı alınan çekin tam ciro yapılması halinde çekin arkasında isim, unvan, vergi kimlik numarası ve adresinin yazılması yeterli olacaktır. Hamiline düzenlenen çekde aynı şekilde ciro edilebilecektir. b- Mal veya hizmet bedellerini beyaz ciro ile tahsil edenler, bu aldığı çekleri için çek alım bordrosu düzenlemelidirler. Bu bordroda çeki düzenleyen yada çeki devredenin adı,soyadı,vergi kimlik numarası ile imza ve kaşesinin bulunması gerekmektedir. c- Çek alım bordrosu düzenledikten sonra bu çekler, satın alınan mal ve hizmet bedelleri karşılığı beyaz ciro ile verildiğinde çek teslim bordrosu düzenlenecektir. Bu bordrolarda da kendisine ciro yapılan satıcının veya 14 / 15
yetkilisinin adı,soyadı vergi kimlik numarası ile imza ve kaşesinin bulunmasına zorunludur. d- Çek alım veya teslim bordrosunda birden fazla çekin bulunması halinde çeki keşide veya son ciro edenlerin isim ve unvanları ile çek tutarları bordroya ayrı ayrı yazılmalıdır. Yukarıda anlatıldığı üzere müşteriden beyaz cirolu olarak (alacaklı olduğumuz firma, bir başkasından aldığı çeki bize verirse beyaz ciro olur.) alınan çekler için çek alım bordrosu şarttır, biz bu aldığımız çeki borçlu olduğumuz bir firmaya ciro edersek çek teslim bordrosu düzenlememiz şarttır. Bu şartlara uyulduğunda 8.000,00 YTL yi geçen ödemeler için tevsik şartı sağlanmış olacaktır. VII- KAYNAKÇA : Tüm Vergi Kanunları 2005 (Oluş Yayıncılık) Tek Düzen Muhasebe Sistemi (Pr.Dr. Nalan AKDOĞAN) Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğ ve Sirküleri 15 / 15