SCI-EXPANDED, SSCI, AHCI ve ETKÝ FAKTÖRÜ (= Impact Factor)

SCI-EXPANDED, SSCI, AHCI ve ETKÝ FAKTÖRÜ (= Impact Factor) Ahmet ASAN Özet Bu çalýþmada, Institute for Scientific Information (ISI)'nin tarihsel geliþimi, bugünkü durumu, dergi seçim kriterleri ve etki faktörü (= Impact Factor) hakkýnda bilgi verilmiþtir. Ayrýca, Türkiye ve bazý ülkelerin dünya bilimine katký oranlarý, rakamsal olarak tablolar halinde sunulmuþtur. Türkiye'nin dünya bilimine olan katký oraný, 23 yýlýnda, ilk defa % 1'in üzerine çýkmýþtýr. Ayrýca, Trakya Üniversitesi adresli yayýnlarýn, Trakya Üniversitesi 'nin kuruluþundan bugüne, SCI-Expanded kapsamýnda olan dergilerdeki yayýn durumu ortaya konmuþtur. SCI-Expanded, SSCI, AHCI and Impact Factor Abstract The article review contains detailed information on historical development and current status of Institute for Scientific Information (ISI ), journal selection process and impact factor (IF). Furthermore, contribution rates of Turkey and some countries to world science are presented. The contribution rate of Turkey to the world science was over the 1 % in 23 for the first time. In addition, historical development and current status of publications in journals which are reviewed by SCI -Expanded in Trakya University are presented in this article. Prof. Dr. Ahmet ASAN Trakya Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Biyoloji Bölümü 223 EDÝRNE ahasan@trakya.edu.tr ahmsn@icqmail.com Giriþ Institute for Scientific Information (ISI ) tarafýndan kullanýlan Science Citation Index (SCI ), Science Citation Index -Expanded (SCIE), Social Sciences Citation Index (SSCI ) ve Arts and Humanities Citation Index (AHCI ), uzun süreden beri kullanýlmasýna raðmen, 21 yýlýndan itibaren, ülkemizdeki akademik yükseltilmelerde özellikle bu indeksler tarafýndan taranan dergilerde makale yayýnlama durumu getirildikten sonra, akademisyenler arasýnda daha fazla konuþulur hale gelmiþtir. Gerçekten SCI, SCIE, SSCI ve AHCI nedir? Türkiye'deki akademisyenler için ne gibi bir önemi vardýr? Neden ülkemizdeki akademik yükseltilmelerde özellikle SCIE, SSCI ve AHCI kapsamýndaki dergilerde yayýn yapýlmasý istenmektedir? Bu çalýþmada, yukarýdaki sorulara cevap verilmeye çalýþýlacaktýr. Bu makale, yazarýn daha önce yayýnladýðý çalýþmanýn (Asan, 24) daha geniþ ve güncellenmiþ bir þeklidir. SCI, SCIE, SSCI ve AHCI, merkezi Philadelphia (ABD)'da bulunan ISI'nin kullandýðý indekslerdir. ISI kýsaca, düzenli olarak binlerce bilimsel dergiyi tarayarak, içeriðini okuyucularýna duyuran bir sistemdir. Ýnternete geçiþle beraber ISI'nin önemi daha da artmýþtýr. ISI bu hizmeti çok çeþitli þekillerde okuyucularýna sunmaktadýr: Her hafta yayýnladýðý Current Contents isimli dergiyle, disketle, CD ve internet yoluyla. Ancak bunlar arasýnda internet çok ön plana çýkmýþtýr. Current Contents dergisi, 7 farklý alanda tarama yapmaktadýr: Bunlar: Yaþam Bilimleri (Life Sciences-1355 dergi), Ziraat, Biyoloji ve Çevre Bilimleri (Agriculture, Biology and Environmental Sciences-17 dergi), Fizik, Kimya ve Yer Bilimleri (Physical, Chemical and Earth Sciences-18 dergi), Klinik Týp (Clinical Medicine-115 dergi), Mühendislik, Bilgisayar ve Teknoloji (Engineering, Computing and Technology-113 dergi), Sosyal ve Davranýþ Bilimleri (Social and Behavioral Sciences-163 dergi), Sanat ve Ýnsan Bilimleri (Arts and Humanities-11 dergi)]. Ayrýca iki koleksiyon: Business Collection-235 'den fazla dergi, Electronics ve Telecommunications Collection-2 'den fazla dergi. 221 222

Elektronik ortamda sunulan hizmet, sadece bunlardan ibaret deðildir; okuyucu, konu, yazar, dergi adý ve/veya yazar adresi kullanarak tarama yapabilmektedir. CD ile sunulan hizmette de bu özelliklerden yararlanýlmaktadýr. ISI ayný zamanda kiþi ve dergiler için atýf taramasýna da imkan saðlamaktadýr. Özellikle son 1 yýlda, bilimsel bilginin en güvenilir-otoriter kaynaðý basýlý dergilerdi. Bilginin primer kaynaðý yine bilimsel dergiler olarak kalýrken, bugün, bilgiyi içeren literatür internet yoluyla (World Wide Web = www) elde edilebilir hale gelmiþtir. ISI, Dünyadaki Tüm Bilimsel Dergileri Kapsamýna Alýyor mu? Hayýr. Dünyada tüm bilimsel disiplinlerde yayýn yapan yaklaþýk 15,'nin üzerinde dergi vardýr (www.publist.com). Ocak 24 itibariyle ISI Database, 16,'den fazla uluslararasý dergi, kitap ve fen, sosyal bilimler ve insani bilimler alanlarýnda bilimsel kongrelerde sunulan çalýþmalarý kapsamaktadýr. Bu kaynaklarýn en önemli kýsmýný, 895 uluslararasý dergi oluþturmaktadýr (7 farklý alanda 8515 ve iki ayrý koleksiyonda 435 dergi olmak üzere toplam 895 dergi). ISI, dergiler arasýndan seçim yapmaktadýr. Bu dergiler hangi kriterlere göre seçilmektedir? Seçilen bir dergi, sonsuza kadar ISI kapsamýnda kalýr mý? Bu sorularýn cevaplarýný, ISI 'yi biraz daha tanýdýktan sonra verebiliriz. ISI 'nin Tarihsel Geliþimi ISI, 1958 yýlýnda Dr. Eugene GARFIELD tarafýndan kurulmuþ ve daha sonra (1992'de) Thomson Yayýn Grubuna geçmiþtir (1894 doðumlu Ray THOMSON tarafýndan kurulan Thomson Þirketi, profesyonel müþterilere sahip, 39, çalýþaný olan, 4 ana alanda ve 46 ülkede faaliyet gösteren uluslararasý bir þirketdir. Hukuk, vergi, muhasebe, yüksek eðitim, þirket eðitimi ve deðerlendirme, finansiyal servis, bilimsel araþtýrma ve saðlýk alanlarýnda faaliyet göstermektedir. Þirketin 22 yýlý geliri 7.8, 23 yýlý geliri ise 7.6 Milyar Amerikan Dolarý (USA $)'dýr). E. Garfield, 1952-25 yýllarý arasýnda büyük bir çoðunluðu ISI'nin kullandýðý indeksler, etki faktörü v.s. konularýnda olmak üzere toplam 418 makale yayýnlamýþtýr. Dr. Garfield, 1949'da Columbia Üniversitesi (ABD) Kimya Bölümü'nden mezun olmuþ, ilk yayýnýný 195-51 periyodunda yazmýþ ve yayýnlanmasý 3 yýlý bulmuþtur (Cawkell ve Garfield, 21). 1951 yýlýnda Johns Hopkins Üniversitesi bünyesinde, Týbbi Ýndeks Projesi' nde çalýþmýþ, burada bazý ödüller almýþ ve 1954'de kütüphane bilimciliði dalýnda yüksek lisansýný, 1961'de Pennsylvania Üniversitesi (ABD)'nde doktorasýný tamamlamýþtýr. Garfield bu dönemde yaklaþýk 5 yýl boyunca Chemical Abstracts konularýyla uðraþmýþtýr. Daha sonra Household Finance Corporation þirketiyle temasa geçmiþ ve o dönemde eyalet limiti olan 5 ABD Dolarý kredi alarak ISI 'yi kurmuþtur. ISI, Philadelphia (ABD)'de kurulmuþtur; ancak, Ýngiltere, Güney Amerika ve Asya'da da bürolarý vardýr (Heidi Muller, ISI; kiþisel Haberleþme). ISI bugün profesyonelce çalýþan 7 milyondan fazla araþtýrýcýya hizmet vermektedir ve bu hizmeti dünyanýn çeþitli ülkelerinde görev yapan 85 personelle yürütmektedir. Bu personelin çalýþtýðý ülkeler, ABD, Ýngiltere, Ýrlanda, Japonya ve Singapur 'dur. ISI 'nin Kronolojik Geliþimi ISI 'nýn geliþimi kronolojik olarak aþaðýda verilmiþtir (www.isinet.com). 1958: Dr. Eugene Garfield, ISI'yi kurdu. Current Contents (CC) of Chemical, Pharmaco-Medical and Life Sciences yegane üründü. Bu dönemde her sayýsý 32 sayfa olan bir dergiyle, 2 derginin içeriði okuyucularýna duyuruluyordu. 196: ISI Current Abstracts of Chemistry and Index Chemicus kuruldu. 1961: ISI Atýf indeksi kurmak amacýyla Ulusal Saðlýk Enstitüsü'nden bir kaynak buldu ve daha sonra SCI'nin öncüsü olacak Genetics Citation Index üretilmeye baþlandý. Önce büyük bir interdisipliner indeks geliþtirildi. Science Citation Index (SCI) bu tarihde kuruldu. Bu dönemde 562 dergi taranýyordu ve 2 milyon atýf hakkýnda bilgi vardý. SCI 1964 yýlýnda 5 cild halinde ilk defa yayýnlandý; Bu tarihde 613 dergi taranýyor ve 1.4 milyon atýf içeriyordu. 1966: Atýflar teyp bandýyla elde edilebilir hale geldi. 1967: Yýlda 1,8 dergi taranýyordu. Her hafta 5,8 kaynaktan çýkan 223 224

yaklaþýk65, atýf sisteme kaydedilmeye baþlandý. CC Chemical Sciences sisteme girdi. 1969: CC Education, CC Behavioral, Social and Management'la beraber kuruldu. 197: CC Agricultural, Food, and Veterinary Sciences, and CC Engineering and Technology yayýnlandý. 1971: Currents Contents 4, dergi tarýyor, her hafta 65 sayfalýk dergi içerikleri sisteme dahil oluyordu. 1972: Tahminen 1 milyon bilim adamý, ISI'nin bilgi bankasýna ulaþmaya baþladý. CC Life Sciences'in bireysel abonelikleri % 9 oranýnda yenileniyordu. Haftalýk okuyucu sayýsý tahminen 2, kiþiden fazlaydý. 1973: Social Sciences Citation Index (SSCI) kuruldu. 1975: ISI, JCR (= Journal Citation Reports )'u yayýnlamaya baþladý. 1978: ISI 2. yýlýný kutladý. ISI'nin 9 ülkedeki ofisinde 47 kiþi çalýþýyor, 31 ayrý dilde yayýn yapan 5,2 dergi taranýyordu. Arts and Humanities Citation Index (AHCI) baþladý. 1988: ISI, Current Contents'i diskette sunmaya baþladý (Current Contents on Diskette). Bu dönemde þirket gelirlerinin % 85'i basýlý materyal üyeliklerinden, % 15'i ise elektronik üyeliklerden kaynaklanýyordu. 1989: Science Citation Index'in CD versiyonu, Online Inc. Þirketi'nden Yýlýn Ürünü ödülünü aldý. 199: ISI'de çalýþan personel sayýsý 55'ye çýktý. 1992: ISI, Thomson Þirketi'nin bir yan kuruluþu olan Thomson Business Information'e geçti. 1996: 2 yýldan daha az bir süre içinde, þirket gelirlerinin % 34'ü basýlý materyal üyeliklerinden, % 66'i ise elektronik üyeliklerden kaynaklanýr hale geldi. 1997: ISI'nin internet hizmeti olan ISI Web of Science kuruldu. 1998: ISI 4. yýlýný kutladý. 7 ülkedeki çalýþan sayýsý 8'e çýktý. 35 ayrý dilde 8,'den fazla dergi taranmaya baþladý. Bu dönemde, Amerika Birleþik Devletleri Kütüphaneler Birliði'ne baðlý araþtýrma kütüphanelerinin % 53'ü ISI Web of Science'e üye idi. Leslie Singer, ISI'nin ilk kadýn baþkaný ve CEO'su oldu. 1999: Current Contents Connect'in bir bileþeni olan ISI Current Web Contents kuruldu. ABD Kütüphaneler Birliði'ne baðlý araþtýrma kütüphanelerinin ISI SM Web of Science'e üyelik oraný % 7'e çýktý. Derwent Innovations Index kuruldu. 2. ISI bu yýlla birlikte yeni bir asra girdi. 21: Çalýþmalarý en çok atýf alan bilim adamlarýnýn listesinin yer aldýðý ve SM ücretsiz hizmet veren ISIHighlyCited.com baþladý. Ülkeler, araþtýrýcýlar, enstitüler, þirketler ve dergilerin performansýný bilimsel olarak ölçen ve güçlü bir SM deðerlendirme yapabilen ISI Essential Science Indicators kuruldu. Dergi kaynaklý literatür, patent, kimyasal bileþikler ve genetik sýra, kongre kitaplarý ve diðer basýlý materyaller ve elektronik kaynaklardan oluþan, yegane karmaþýk ve geliþmiþ bir platform olan ISI Web of Knowledge geliþtirildi. 22: Current Drugs Ltd., Delphion Research Site ve Wila Werlag GMBH Thomson þirketine geçti. Thomson ISI Marketing Takýmý, 22 Benjamin Franklin Ödülü'nü aldý. 23: Techstreet Inc. Thomson þirketine geçti. 24: BIOSIS Publishing'in tüm varlýklarý Thomson Þirketi'ne geçti. Bugünkü Durum ISI 3 ana indekse sahiptir. Temel olarak SCI, SCI bilgi bankasýnýn basýlý materyal ve CD versiyonudur, SCIE ise web versiyonudur, % 6 daha fazla bilgi içermekte ve CD versiyonundan 2, adet daha fazla dergi taramaktadýr. SCIE çok sýklýkla güncellenmekte ve fonksiyonel derecesi oldukça yüksektir; ayrýca ISI bilgi bankalarýyla çapraz tarama yapýlabilmektedir (Heidi Muller, ISI; Kiþisel Haberleþme). SCI-Expanded (SCIE) Multidisipliner bir indeksdir. Taranan dergi içeriklerine 1945 yýlýndan itibaren ulaþýlabilmektedir; ancak bu tarih kurumun abone durumuna göre deðiþebilir. 15 bilimsel disiplinde web versiyonunda 5,9'den fazla, SCI basýlý materyal ve CD versiyonunda ise 3,7'den fazla dergi taramaktadýr. Her hafta ortalama 17,75 yeni kayýt ve 362, yeni atýf sisteme girmektedir. 17 milyon'dan fazla kayýt vardýr. Ýçerdiði bazý disiplinler: Ziraat, Astronomi, Biyokimya, Biyoloji, Biyoteknoloji, Kimya, Bilgisayar, Nöroloji, Onkoloji, Pediatri, Farmakoloji, 225 226

Fizik, Bitki Bilimleri, Psikiyatri, Malzeme Bilimi, Matematik, Týp, Cerrahi, Veteriner Bilimleri ve Zooloji. Ayrýca tüm alanlarda kongre kaynaklý yýllýk 385, kayýt sisteme girmektedir. 1991 yýlýndan sonra, indeksdeki makalelerin yaklaþýk % 7'i internetden tarama yapýlarak Ýngilizce dilinde tam metin veya özet olarak elde edilebilir durumdadýr (www.isinet.com, http://atlas.ulakbim.gov.tr). SSCI Multidisipliner bir indeksdir. Taranan dergi içeriklerine 1956 yýlýndan itibaren ulaþýlabilmektedir; ancak bu tarih kurumun abone durumuna göre deðiþebilir. 5 disiplinde 1,725 dergi taramaktadýr. Her hafta ortalama 2,7 yeni kayýt ve 5,5 yeni atýf sisteme girmektedir. Toplam 3.15 milyon kayýt içermektedir. Ýçerdiði bazý disiplinler: Antropoloji, Tarih, Endüstriyel Ýliþkiler, Hukuk, Dilbilim, Felsefe, Psikoloji, Siyasal Bilimler, Halk Saðlýðý, Sosyal yayýnlar, Sosyal Yaþam, Sosyoloji, Þehir Çalýþmalarý, Kadýnlarla Ýlgili Çalýþmalar ve Psikiyatri. 1992 yýlýndan sonra, indeksdeki makalelerin yaklaþýk % 6'ý internetden tarama yapýlarak Ýngilizce dilinde tam metin veya özet olarak elde edilebilir durumdadýr. AHCI Multidisipliner bir indeksdir. Taranan dergi içeriklerine 1975 yýlýndan itibaren ulaþýlabilmektedir; ancak bu tarih kurumun abone durumuna göre deðiþebilir. Sanat ve insan bilimleri alanlarýnda yayýn yapan 1,144 dergi taramaktadýr. Her hafta ortalama 2,3 yeni kayýt ve 15,25 yeni atýf sisteme girmektedir. Toplam 2.5 milyon kayýt içermektedir. Ýçerdiði bazý disiplinler: Arkeoloji, Mimarlýk, Sanat, Asya Çalýþmalarý, Klasikler, Dans, Folklor, Tarih, Dilbilim, Edebi Derlemeler, Edebiyat, Müzik, Felsefe, Þiir, Radyo-Televizyon-Film, Din, Dil ve Tiyatro. 2 yýlýndan sonra, indeksdeki makaleler internetden tarama yapýlarak Ýngilizce dilinde tam metin veya özet olarak elde edilebilir durumdadýr Diðer Ýndeksler SM ISI kapsamýnda baþka indeksler de vardýr: Bunlar: ISI Chemistry, ISI.. Proceedings, ISI Journal Citation Reports On the Web (JCR) (TÜBÝTAK, A, B, C, olarak tanýmladýðý yaklaþýk 5,9 dergiyi bu raporlara göre gruplamaktadýr), ISI SM SM Essential Science Ýndicators, Derwent Innovations Index, BIOSIS Previews,. CAB ABSTRACTS, NCBI GenBank databases, ISI Document Solution, Reaction Citation Index (kimya ile ilgili), Science Citation Index (1 disiplinden fazla alanda, 3,7'den fazla fen ve teknik alanda yayýnlar yapan dergi kapsamaktadýr), ISI Web of Knowledge, Specialty Citation Indexes, Web of Science (8,5 civarýnda önemli dergiyi taramaktadýr), (Kaynaklar: ISI Journal Coverage, 22; www.isinet.com). Yeni ürünler: INSPEC, AGRICOLA, SM TM Pubmed, PsycINFO ve Food Science and Technology Abstracts (Son ikisi henüz hazýr deðil). ISI' nin Dergi Seçim Kriterleri ISI, her bilimsel dergiyi kapsamýna alýp taramaz. Dünyadaki bilimsel dergi sayýsý çok fazladýr; hepsini taramak hem pratikten uzak, hem ekonomik deðil, hem de gereksizdir. Ayrýca görülmüþtürki, oldukça az sayýdaki dergi, önemli bilimsel sonuçlarý yayýnlamaktadýr. Bu prensip, Bradford yasasý olarak bilinmektedir (www.isinet.com; Garfield, 1979). 193'lu yýllarýn ortalarýnda, SC Bradford, ana literatürü kapsayan 1, civarýnda dergiyi bir araya getirdi. Bu 1, derginin çok az bir kýsmýnýn önemli bilimsel sonuçlar yayýnladýðýný fark etti; diðerleri ise çok zayýf kalmýþlardý. Bradford anladýki, temel-ana dergiler tüm disiplinler için literatürün temelini oluþturmakta ve önemli makalelerin büyük çoðunluðu çok az sayýdaki belirli dergilerde yayýnlanmaktadýr. Son atýf analizleri göstermiþtirki, sadece 15 dergi atýflarýn yarýsýný ve yayýnlanan materyalin % 25'ini, yaklaþýk 2, dergi ise, atýflarýn % 95'ini ve yayýnlanmýþ makalelerin % 85'ini kapsamaktadýr (Ocak 24 itibariyle) (www.isinet.com; Garfield, 1996a). Fakat bu rakamlar statik deðildir ve yýldan yýla deðiþebilir (Tablo 1). ISI Editoriyal Yönetimi'nin temel misyonu, ISI okuyucularý için en iyi, faydalý, 227 228

etkili-güçlü bilgiler barýndýran yeni dergiler bulmak ve kullanýmý az olan dergileri ISI kapsamýndan çýkarmaktýr. ISI, dergi deðerlendirmesi, seçimi ve çýkarýlacak dergiler için 2 haftalýk periyotlarla karar almaktadýr. ISI Editoriyal Personeli, yýlda yaklaþýk 2, dergiyi deðerlendirmeye almaktadýr. Fakat bunlarýn sadece % 1-12'si seçilmektedir. Ayrýca, zaten taranmakta olan dergiler de deðerlendirme altýndadýr. Dergi adý J Biol Chem Nature Proceedings Natl. Acad. Sci. USA 22'de aldýðý atýf sayýsý 37,56 326,546 315,82 2 yýlý IF deðeri 7.368 25.814 1.789 22 Yýlý Sýrasý 1 2 3 21 Yýlý Sýrasý 1 2 3 Dergi seçimi çok sýký kurallara baðlanmýþtýr. Bir derginin seçilmesi, sonsuza kadar ISI kapsamýnda kalacaðý anlamýna gelmez. Belirli periyotlarla yapýlan incelemeler sonucunda, bir dergi temel standartlarý saðlamýyorsa, ISI kapsamýndan çýkarýlabilir. Dergi seçimi için çok çeþitli teknikler kullanýlmaktadýr. Öncelikle, taranmasý önerilen derginin bazý temel standartlarý saðlamasý gerekir. Nedir bunlar? Derginin zamanýnda çýkmasý, bibliyografik bilgi için Ýngilizce dilinin uygun þekilde kullanýmý [örneðin, makalelerin Ýngilizce baþlýðýnýn olmasý, anahtar kelimeler, makale özetleri ve kaynaklarýn Ýngilizce verilmesi (bu son kriter zorunlu deðildir)]. Tablo 1. 22 verilerine göre, en çok atýf alan ilk 1 derginin listesi, 21'deki sýralarý ve impact faktörleri (IF) (www.isinet.com, http://mounier.univtln.fr/rcmo/php_biblio/if21.html) Science Physical Rev Letters J Amer Chem Soc Physical Rev B New Eng J Med Astrophysical J Cell 296,8 29,136 197,794 172,77 143,124 141,813 139,765 23.872 6.462 6.25 3.65 29.512 2.822 32.44 4 5 6 7 8 9 1 4 6 5 7 9 11 8 Her dergi, seçim veya redten önce, yoðun bir deðerlendirme iþlemine tabi tutulur. Tek bir faktör seçimde etkili deðildir; dergi ile ilgili birçok faktör (nicelik ve nitelik olarak) birlikte deðerlendirilir ve karar verilir. Deðerlendirme iþlemindeki en önemli temel kriter, derginin zamanýnda çýkmasýdýr. Bir derginin sýklýkla haftalar veya aylarca geç çýkmasý, kabul edilemez bir durumdur. Bu þart saðlandýktan sonra, ISI Editörleri kendilerine ilk ulaþtýrýlan derginin o sayýsýný dikkate alarak karar vermezler; derginin o sayýsýndan sonraki 2 sayýsýný da görmek isterler. ISI ayrýca dergi isimlerinin açýk ve dergi içeriðine uygun olmasýný, dergideki tüm makale baþlýklarý ve özetlerinin kýsa, öz, açýklayýcý ve anlaþýlýr olmasýný, kaynaklardaki bibliyografik bilgilerin tam olmasýný ve yazar adreslerinin eksiksiz olmasýný da isterler. Bir derginin coðrafik temsili, bir diðer göz önüne alýnan durumdur. Derginin uluslararasý üye altyapýsýnýn durumu, dergideki makale yazarlarý ve kaynak 229 23

gösterilen makalelerin yazarlarý arasýnda uluslararasý çeþitlilik dikkate alýnýr. Bilimsel araþtýrmada yer alan uygun bir global þartý yansýtmasý ve her kategoride dengeli bir daðýlým saðlanmasý için, ISI en iyi bölgesel dergileri araþtýrýr. Ancak, belirli bir konu kategorisindeki tüm dergilerle bir bölgesel derginin kýyaslanmasýndan ziyade, ISI Editörleri, o dergiyi ayný bölgedeki diðer dergilerle kýyaslarlar. Fakat dergi seçiminde kullanýlan temel standartlar burada da geçerlidir. Dergiler, disiplinler arasýnda büyük bir çeþitlilik gösterir; ayrýca disiplinspesifik atýf oranlarý arasýndaki çeþitlilik de çok fazladýr. Botanik ve matematik gibi daha küçük alanlarda, biyoteknoloji ve genetik gibi daha büyük alanlarda olduðu gibi çok fazla makale ve atýf üretilmez. Ayný þekilde bazý alanlarda, özellikle sanat ve insan bilimleri alanlarýnda atýf sayýsýnýn belirli bir deðere ulaþmasý daha uzun bir zaman alabilir. Oysa yaþam bilimleri (Life sciences) gibi diðer alanlarda, sadece birkaç yýl sonra atýflarýn maksimuma çýkmasý görülmedik bir durum deðildir. Bu gerçekler, atýf analizlerinin doðru bir þekilde yapýlmasýný gerekli kýlmaktadýr. Atýflarýn çeþitli tipleri kullanýlmaktadýr. ISI tarafýndan taranmakta olan dergiler için, atýf oraný, etki faktörü (IF) ve acil indeks (immediacy index) önemlidir. Yeni dergiler için ise, derginin editörü, danýþma kurulu üyeleri ve dergideki makale yazarlarýnýn, ISI kapsamýndaki dergilerde yaptýðý yayýnlar ve bunlara yapýlan atýflar ön plana çýkar. Önerilen dergide yayýnlanan makalelerin atýf durumlarý, çok sýký bir istatistik analize tabi tutulur. Bu son kriterde ele alýnan en önemli nokta þudur: Bir dergide yayýnlanan makaleler, uluslararasý alanda atýf alýyorsa deðerlidir; o zaman dergi de deðerli hale gelir. Ýstatistik analiz sonucunda, atýf durumu belirli bir deðerin altýnda kalan dergilerin ISI kapsamýna alýnmasý çok zordur (www.isinet.com, ISI Journal Coverage, 22). ISI kapsamýndaki dergiler içinde, en çok atýf alan ilk 1 dergi, Tablo 1'de verilmiþtir. Kendi kendini atýf gösterme (= Self-citation = bir dergide yayýnlanan makalelerin yine ayný dergi tarafýndan atýf gösterilmesi) oranlarý da deðerlendirilmeye alýnmaktadýr. Multidisipliner dergiler düþük self-citation oranlarýna sahiptirler. JCR Science versiyonunda listelenen tüm dergilerin % 8'ni, self-citation'larýn % 2'sinden daha az bir orana sahiptirler. Ancak her konu kategorisi tek tek kendi özel normuna sahip olabilir. Self-citations toplam atýflarýn yaklaþýk % 13.3'ünü oluþturmaktadýr. JCR'in 22 yýlý fen-týp baskýsýnda listelenen 5,876 dergi incelenmiþ ve bazý sonuçlar ortaya çýkmýþtýr. Buna göre 4,816 dergide (% 82) self-citation vardýr. Ortalama self-citation oraný 12.41, median ise 9.4'dir. 1,6 dergide self-citation oraný % 2'nin üzerindedir. Etki faktörü ve self-citation oraný arasýnda çok zayýf negatif bir iliþki vardýr (R2 =.368). Yüksek etki faktörüne sahip dergiler (5. ve yukarýsý) düþük self-citation oranlarýna sahiptirler. Self-citation'larýn hesaba katýlmamasý sonucu, revize edilmiþ etki faktörü (IF) kavramý ortaya çýkmýþtýr. Örneðin, Nature Medicine Dergisi, 21 yýlýnda yayýnlanan 156 makaleye 22 yýlýnda 4.6 (61 tanesi selfcitation) atýf, 2 yýlýnda yayýnlanan 171 makaleye 5,338 atýf (54 self-citation) atýf almýþtýr. Bu durumda belirtilen dergi için revize edilmiþ etki faktörü = [(46-61)]+[(5338-54)] / [156+171] = 28.388'dir (Tablo 2). Daha fazla bilgi için www.isinet.com sitesine bakýlabilir. ISI, JCR atýflar hakkýnda rapor hazýrlarken, makale tipleri [derleme, orijinal araþtýrma, editöre mektup, araþtýrma notu, letter v.s.] arasýnda ayýrým yapmaz ve her tip ayrý ayrý analiz edilmez. Dolayisiyle eðer bir dergi yüksek sayýda letter tipi makale yayýnlarsa, genellikle geçici bir süre için atýf alma oraný artar. Elektronik dergiler de, diðer dergiler gibi ayný seçim kriterlerine tabi tutulurlar. Ancak elektronik dergilerin formatý ISI için çok önemlidir (dergi adý, yayýn yýlý, cild ve/veya sayý no, makale baþlýklarý, sayfa veya makale sayýsý, yazar isimleri ve adresleri, tüm makalelerin tiplendirilmesi ve numarasý, derginin her sayýsýndaki içindekiler kýsmýnýn varlýðý). Internet siteleri seçilirken aþaðýdaki noktalara dikkat edilmektedir: 231 232

Tablo 2. Self-Citation'larýn çýkarýlmasýyla bazý dergiler için etki faktörü deðerinin hesaplanmasý (Kaynak: E. Garfield, www.isinet.com) Dergi Adý Am J Reprod Immunol Biol Reprod J Reprod Fertil Etki Faktörü (IF) (A/D) 1.931 3.257 2.211 199 ve 1991 yýllarýnda yayýnlanan makalelere 1992'de alýnan atýf sayýsý (A) 224 726 1287 199 ve 1991 yýllarýnda yayýnlanan makalelere 1992'de alýnan self-ciation atýf sayýsý (B) Otorite-Yetki, doðruluk, geçerlilik, düzenli yayýn ve tasarým, uygulanabilirlik ve içerik, amaç, alana uygunluk, ziyaretçi-izleyici düzeyi ve yazým kalitesi. Genellikle, incelenen internet sitelerinin yalnýzca % 115'i ISI Current Web Contents tarafýndan seçilmektedir. Seçilen sitelerin alan daðýlýmý: Yaþam bilimleri ve mühendislik % 2, klinik týp % 17, Ziraat, Biyoloji ve Çevre Bilimleri ve Sosyal Bilimler % 13, fizik, kimya ve yer bilimleri % 7.5 ve sanat ve insan bilimleri % 6 (www.isinet.com). Seçilen internet sitelerine örnekler: www.aas.org, www.cancer.org, www.cdc.gov, www.cis.upenn.edu, www.cma.ca gibi. Bir okuyucu bir siteyi kapsamýna almasý için ISI'ye önerebilir. Öneri için, current.web.contents@isinet.com e-mail adresi aracýlýðýyla baðlantý kurulabilir. ISI seçim için devamlý piyasa araþtýrmasý yapmaktadýr. 54 265 29 (A-B) Selfcitation'larýn çýkarýlmasý (C) Sosyal bilimler alanýndaki dergiler de fen alanýndaki dergiler gibi ayný seçim kriterlerine (Yayýn standartlarý, editoriyal içerik, uluslararasý çeþitlilik ve atýflarla ilgili 17 461 178 199 ve 1991 yýllarýnda yayýnlanan makale sayýsý (D) 116 53 582 Revize edilmiþ Etki Faktörü (IF) (E) 1.466 2.757 1.852 veriler) tabidirler. Sosyal bilimlerdeki etki faktörü (IF) ve atýf oranlarý genellikle fen alanýndan daha düþüktür. Örneðin, 19. asýr romantik romaný ile ilgili bir makalenin aldýðý atýflar, önce yavaþ bir artýþ gösterebilir ve daha sonra yavaþlama ve ilerleyen süreçde dalgalanma görülebilir. Ayrýca AHCI kapsamýndaki dergilerde yayýnlanan makaleler, dergi kaynaklý olmayan literatürü (örneðin, kitaplar, müzik kompozisyonlarý, sanat ve edebiyat çalýþmalarý gibi) yoðun þekilde kullanma eðilimindedirler. Atýf analizleri bazen faydalýdýr ancak AHCI kapsamýndaki dergiler için ayný þeyi söylemek zordur. ISI'ye Taranmasý Ýçin Bir Dergi Nasýl Gönderilir? Herhangi bir okuyucu, bilimsel bir dergiyi ISI'ye taranmasý için önerebilir. ISI bu konuda sürekli piyasa araþtýrmalarý yapmaktadýr. Eðer bir okuyucu bir dergi önerisi yapacaksa, Thomson-ISI'nin Philadelphia (USA)'daki Editoriyal Geliþim Bölümü'yle baðlantýya geçmesi gerekir. Ancak okuyucu aþaðýda verilen bilgileri de sunmalýdýr: Derginin tam ismi, ISSN numarasý, editörün ismi ve adresi, dergiyi yayýnlayan kurumun isim ve adresi. Eðer mümkünse, derginin en son sayýsý ve daha sonraki 2 sayýsý da sunulmalýdýr. Ayrýca kýsa bir þekilde, bu derginin önemli özellikleri ve o alandaki diðer dergilerden farký da yazýlýp verilmelidir. Önerilecek dergilerin gönderileceði adres: Publication Processing Department, ISI, 351 Market Street, Philadelphia PA 1914 USA (Kaynak: James Testa, Director, Editorial Development, Thomson-ISI, USA; www.isinet.com). Etki Faktörü (Impact Factor = IF) Bu faktör, taranan dergilerdeki makalelerin aldýðý atýf durumlarýyla ilgili bir kavramdýr. Yapýlan hesaplamalar sonucunda ortaya çýkan rakam, derginin atýf durumuyla ilgili çok önemli bilgiler verir. Kütüphaneciler ve bilim adamlarý, 192'li yýllarýn baþýndan beri, dergileri deðerlendirmeye tabi tutmuþlardýr. Gross ve Gross (1927), 192'li yýllarda atýf modeli için önderlik ettiler. Daha sonra Estelle Brodman (1944), 194'lý yýllarda fizyoloji alanýndaki dergilerin taranma iþlemiyle ilgili çalýþmalar yaptý. ISI atýf indekslerinin geliþimi, sadece dergilerin 233 234

verimini deðil, bilgisayar yoluyla derlenen istatistik raporlarýn hazýrlanmasýna ve atýf frekansý kavramýnýn geliþmesine de imkan tanýmýþtýr (Garfield, 2). Bu kavramýn kullanýmýyla ilgili ilk fikir, 1955 yýlýnda Garfield (1955) tarafýndan ortaya atýlmýþ, fakat, etki faktörü (IF) kavramý 6'lý yýllarda ISI tarafýndan geliþtirilmiþtir. Bir Derginin Etki Faktörü (IF) Deðerinin Hesaplanmasý Bir derginin IF'ü, derginin son yýlda, önceki 2 yýla ait makalelere ait aldýðý atýflarýn, önceki iki yýlda yayýnlanan makale sayýsýna bölünmesiyle elde edilir. Bu hesaplamanýn nasýl yapýldýðýný, Cell dergisini örnek vererek açýklayalým (Garfield, 1995). Formül: Önceki 2 yýlda (1991 ve 1992) bir dergide (Cell) yayýnlanan makalelere, sonraki yýlda (1993) yapýlan atýf sayýsý / Belirtilen 2 yýlda (1991 ve 1992) bu dergide çýkan makale sayýsý = 1993 IF. Örnek: Cell dergisinde 1991 ve 1992 yýllarýnda yayýnlanan makaleler, 1993 yýlýnda 33,696 atýf almýþtýr. 1991 ve 1992 yýllarýnda Cell dergisinde toplam 96 makale yayýnlanmýþtýr (1991'de 474 adet ve 1992'de 432 adet). O zaman Cell dergisinin 1993 yýlý IF deðeri = 33,696 / 96 = 37.2'dir. Ancak 5 yýllýk IF'lerin hesaplanmasý daha doðrudur. IF, editörler ve yayýncýlar için dergilerinin rekabet durumu hakkýnda sayýsal bilgiler saðlar; ayrýca akademik deðerlendirmelerde de kullanýlýr. Ancak dergilerin deðerlendirilmelerinde IF tek parametre deðildir ve çeþitli sýnýrlamalara sahiptir. Örneðin derleme makaleler (review articles) genellikle daha fazla atýf alýrlar. Dolayýsýyla sadece derleme makale yayýnlayan dergiler, eðer IF tek parametre olursa, kolaylýkla ön plana çýkarlar. 22 yýlýnda IF deðeri en yüksek olan ilk 1 dergiden 2 tanesi derleme (= review) makaleler yayýnlayan dergilerden oluþmuþtur ve ilk 2 sýradadýrlar (Tablo 3). Derleme makalelerde çok referans gösterilmekte (genellikle 1'den fazla) ve böylelikle yayýnlanmýþ literatürün tanýtýmýna katký saðlanmaktadýr. Ayrýca metodlarla ilgili makalelerin diðer tiplere göre daha fazla atýf aldýklarýna dair yaygýn bir kaný varsa da, bu çok doðru deðildir. Birçok dergi tamamen metodlarla ilgili makaleler yayýnlamasýna raðmen, çok fazla atýf almazlar. Ancak þunu da unutmamak gerekirki, literatürde en fazla atýf alan makaleler arasýnda metodlarla ilgili klasikleþmiþ olanlar da vardýr. IF, dergilerin deðerlendirilmesinde kullanýlan çok önemli bir araçtýr, fakat akýllýca kullanýlmalýdýr. Bir dergide yayýnlanan materyalin derleme veya diðer tiplerinin miktarý ve disiplinler arasý varyasyonlar göz önüne alýnmalýdýr. Zaten ISI, dergi seçimi yaparken sadece IF deðerini dikkate almaz. Bir derginin IF deðerini ve dergi listelerindeki sýrasýný etkileyen birçok artifakt vardýr. Tablo 3. IF deðeri en yüksek olan ilk 1 derginin 22 yýlý verileri listesi (Pudovkin ve Garfield, 24). Sýra Dergi Adý 22 yýlý IF deðeri 22 yýlý rnif deðeri Dergilerle Ýlgili Bazý Sayýsal Deðerler 1994 yýlý verilerine göre, sadece 337 derginin IF deðeri 3'den büyüktür (Garfield, 1996b). 2,286 derginin IF deðeri ise 1'in altýndadýr (Baysal, 22). Tablo 4'de, bazý týp dergilerinin IF deðerleriyle ilgili 1989 ve 1994 yýllarýna ait veriler 235 236

Tablo 4. Bazý týp dergilerinin 1989 ve 1994 yýlý verileri (Garfield, 1996b) Dergi adý 1989 1994 1989 'a 1994'e 1994 yýlý yýlý yýlý kadar kadar IF deðeri sýrasý sýrasý aldýðý aldýðý atýf atýf sayýsý sayýsý J Biol Chem 1 1 183,4 265,3 7.716 New Eng J Med 9 1 72,4 98,9 22.673 Lancet 12 11 68, 85,5 17.332 JAMA 4 41 29,4 41, 6.863 Brit Med J 34 45 32,6 37,7 4.411 Ann Internal Med 48 51 26,5 31,7 9.887 Amer J Med 6 75 21,7 22,1 2.73 Arc Internal Med 13 138 1,4 13,7 4.137 Medicine 421 52 3,9 4,3 3.9 Ann Rev Med 999 1,118 1,4 1,6 2.829 Tablo 5'de, 1981-1995 yýllarý arasýnda en çok atýf alan makaleler listesi yer almaktadýr. Tablo 5. 1981-1995 yýllarý arasýnda en çok atýf alan makaleler listesi (En çok atýf alan ilk 1 makale) (Garfield, 1998a). Yazar Dergi adý ve künyesi Aldýðý toplam atýf sayýsý Lowry OH J Biol Chem 193: 265, 1951 241,36 Laemmli UK Nature 227: 68, 197 127,661 Bradford MM Analy Biochem 72: 248, 1976 63,256 Sanger F P Natl Acad Sci USA 74: 5483, 1977 43,22 Towbin H P Natl Acad Sci USA 76: 435, 1979 31,921 Southern EM J Molecular Biol 98: 53, 1975 27,242 Folch J J Biol Chem 226: 497, 1957 26,731 Weber K J Biol Chem 244: 446, 1969 22,644 Reynolds ES J Cell Biol 17: 28, 1963 2,558 Davis BJ Ann NY Acad Sci 121: 44, 1964 19,91 Garfield (1998b), 1981-1997 yýllarý arasýnda en çok atýf alan bilim adamlarýnýn listesini yayýnlamýþtýr. Tablo 6'da, 1945-1988 yýllarý arasýnda SCI kapsamýndaki dergilerde çýkmýþ olan makalelerin atýf frekanslarýnýn daðýlýmý görülmektedir. Görüldüðü gibi, 1 atýf alan makale sayýsý toplamýn % 55.78'ini, 2-4 atýf alan makale sayýsý, toplamýn % 24.7'ini oluþturmaktadýr. 47 makale 5,-9,999 arasýnda atýf almýþ, sadece 2 makale 1, ve üzerinde atýf almýþtýr. Tablo 6. 1945-1988 yýllarý arasýnda SCI kapsamýndaki dergilerde çýkmýþ olan makalelerin atýf frekanslarýnýn daðýlýmý (Garfield, 1998b). Atýf sayýlarý Bu atýflarý alan Yüzde (%) Makale sayýsý >1, 2 * 5,-9,999 47 * 4,-4,999 23 * 3,-3,999 54 * 2,-2,999 181 * 1,-1,999 1,51 * 999-999 325 * 8-899 438 * 7-799 727 * 6-699 1,73 * 5-599 1,823 * 4-499 3,46.1 3-399 7,736.2 2-299 21,952.7 1-199 112,299.34 5-99 348,537 1.6 25-49 842,95 2.58 15-24 1,89,731 3.33 1-14 1,27,577 3.69 5-9 7,877,213 24.7 1 18,255,577 55.78 Toplam 32,728,729 1. *: Eðer oran %.1'in altýndaysa, * þeklinde gösterilmiþtir. 237 238

Cell ve J Biol Chem dergilerinde çýkan makaleler, 1981-1998 içinde genellikle % 1'e yakýn oranlarda atýf almýþlardýr (Yalnýz Cell dergisinde 1998'de çýkan makalelerin atýf oraný % 43.3'dür). Bu oranlar ayný dönemde Science dergisi için % 98.84, Nature dergisi için % 95.'dir (Garfield, 2). Tablo 7'de, The Review of Scientific Instruments Dergisi'nin 1981-1998 yýllarý arasýndaki performansý görülmektedir. Tablo 7. The Review of Scientific Instruments Dergisi'nin 1981-1998 yýllarý arasýndaki performansý (Garfield, 2) Yýl Toplam Atýf gösterilen Atýf gösterilme makale sayýsý makale sayýsý oraný (%) IF deðeri 1981 46 355 87.42 1982 397 331 83.35 1983 316 275 87. 1984 411 34 82.71 1985 542 46 84.86 1986 645 552 85.57 1987 444 389 87.59 1988 571 491 85.97 1989 753 653 86.71 199 86 692 85.85 1991 49 47 83.4 1992 1,28 1,71 83.67 1.288 1993 622 58 81.66.914 1994 676 523 77.36 1.95 1995 1,19 895 75.2 1.42 1996 793 538 67.84 1.144 1997 834 418 5.11 1.155 1998 868 119 13.71 1.177 IF hesaplamalarýnda 2 yýllýk periyotlar kullanýlýyor, çünkü yapýlan atýf analizleri göstermiþtir ki, atýflarýn % 25'i makalenin yayýnlandýðý yýl ve sonraki 2 yýllýk periyotta gerçekleþmektedir (Garfield, 23). Primer alanlar moleküler biyoloji ve biyokimyadýr (www.isinet.com). Etki Faktörü Deðerini Arttýran Sebepler Bir derginin IF deðeri nasýl artabilir? Dergi editörü, uluslararasý düzeyde ilgi görmeli, orijinal ve yenilik getirecek çalýþmalarýn yayýnlanmasýný saðlamalý, sýradan çalýþmalarý kabul etmekten kaçýnmalýdýr. Dergi Editörü ve Danýþma Kurulu Üyeleri, uluslararasý düzeyde yayýnlarý ve atýflarý olan bilim adamlarý arasýndan seçilmelidir (Garfield, 23). Christopher (23), IF deðerini etkileyen faktörleri þöyle sýralamýþtýr: - Dergiye ulaþým durumu. Sadece ulaþýlabilen makaleler atýf alabilir. Dolayýsý ile derginin daðýtýmý, ulaþtýðý okuyucu sayýsý, uluslararasý indeksler tarafýndan taranýp taranmadýðý ve online elde edilebilirliði (internet) önemlidir. - Derleme makaleler genellikle diðerlerine göre 2 kat daha fazla atýf alýrlar. Böylece çok derleme makale yayýnlayan dergiler daha çok atýf alýrlar. - Olgu sunumlarý (= case report), en az atýf alan çalýþmalardýr. Çok olgu sunumu yayýnlayan dergiler az atýf alýrlar. - Makale özetleri ve editöre mektup tipi yayýnlar, IF deðerine katký saðlar. - Yöntemlerle ilgili makaleler, genellikle orijinal çalýþmalarla benzer sayýda atýf alýrlar. - Bir derginin kendi kendini atýf göstermesi (= self-citation), makale okunmadan yapýlan atýflar, Ýngilizce yazýlan makaleleri atýf göstermeye olan eðilim ve kalitesi düþük çalýþmalarý atýf gösterme, dergide yayýnlanan her makalenin atýf almasýný kýsýtlar ve derginin IF deðerini olumsuz etkiler. Ayrýca týbbi makaleler, temel fen alanýndaki makaleleri, diðerlerine göre daha fazla atýf gösterirler. Bir çalýþmayý atýf gösterme davranýþýnda motivasyonel faktörlerin anlaþýlmasý için, atýf ve atýf gösterilme arasýndaki iliþkiye bakýlabilir. Aþaðýdaki faktörlerin araþtýrýcýlarý atýf göstermeye yönelltikleri düþünülebilir: çalýþmanýn önceden 239 24

tanýnma-bilinme durumu, çalýþmada kullanýlan metodolojinin iyi anlaþýlmasý, makaleyi atýf göstermeyi gerektirecek haklý nedenler bulma, çalýþmanýn doðruluðu, bir derginin kendi kendini atýf göstermesi (= self-citation) ve kendini çalýþmayý atýf göstermeye inandýrma (Kaynak: Dr. Eugene Garfield, www.isinet.com). IF deðeri, sadece ISI bilgi bankasý kapsamýnda olan dergilerdeki atýflarý gösterir; ders kitaplarý, monograflar, hükümet raporlarý, manualler, þirket yayýnlarý veya kongre kitaplarýný kapsamaz. 21 yýlý verilerine göre, fen alanýndaki dergilerin IF deðerleri, ile 5.34 arasýnda deðiþmektedir (5.34 deðeri için Ann Rev Immunol 2 yýlý dergisi örnek verilebilir, Tablo 3). Acil Ýndeks (= Immediacy Index) Bu indeks, bir dergide çýkan makalelere o yýl yapýlan atýflarýn, ayný yýl yayýnlanan makale sayýsýna oranýdýr. Örnek: Review Scientific Instrument dergisi, 1998 yýlýnda 167 atýf almýþtýr; bu dergide ayný yýl yayýnlanan makale sayýsý ise 81'dur. Buna göre belirtilen derginin 1998 yýlýna ait immediacy indeks deðeri, 167/81 =.6 'dýr (Garfield, 2). Sýralanmýþ-Normalize Edilmiþ Etki Faktörü (= Rank-Normalized Impact Factor = rnif) Etki faktörü, yetmiþli yýllardan beri oldukça tartýþmalý bir konu olmaya devam etmektedir. Özellikle konu kategorileri arasýnda oldukça önemli farklýlýklar vardýr. Örneðin, biyokimya/moleküler biyoloji alanýnda en yüksek IF deðeri 43.429 iken, ziraat alanýnda 2.4'dür. ISI, ISIHighlyCited.com sitesinde, en fazla atýf alan bilim adamlarýnýn listesini düzenli olarak yayýnlamaktadýr ve bu site tüm kullanýcýlara ücretsiz olarak açýktýr. Konu kategorilerindeki farklýlýklar, bilim adamlarýnýn çalýþtýklarý alanlarda da görülmektedir. Örneðin, bir doktor için ortalama IF deðeri 1.992 iken, bu deðer bir immunologist için 18.739 olabilir. Yaklaþýk 1 kat fark var. Daha sonra rnif önerilmiþtir (Pudovkin ve Garfield, 24). rnif, bir konudaki tüm dergilerin istatistiksel olarak sýralarýný göstermek ve yorumlamak için kullanýlmaktadýr. rnif Hesaplama (Pudovkin ve Garfield, 24): rnif = (K R j + 1/K) Burada: R j: Herhangi bir derginin (j) JCR sýrasý, K: Herhangi bir özel kategorideki dergi sayýsý. JCR kategorisindeki dergilerin sýralarý deðiþkenlik gösterebilir. Genetics dergisi, Genetics & Heredity için JCR kategorosinde 17. sýradadýr. 2 yýlýnda bu kategoride 114 dergi vardý. Bu durumda, Genetics dergisi için rnif deðeri: rnif = (114 17 + 1)/114 =.86'dýr. Bu rakam arttýkça dergi kalitesinin de Genetics artacaðý ortadadýr. Tablo 3'e baktýðýmýzda görüyoruzki, IF deðerine göre Annu Rev Biochem 2. sýradadýr ancak, 1. sýrada olan Annu Rev Immunol'nin IF deðerinin % 66.6'sýna sahiptir. Cell Dergisi'nin IF deðeri Annu Rev Immunol'nin yaklaþýk yarýsýdýr. Bu durum, Cell Dergisi'nin önemsiz olduðunu göstermez. Halbuki rnif deðerlerine bakýldýðýnda, belirtilen 1 derginin.99'un üzerinde bir deðere sahip olduklarý, yani bunlarýn en iyi dergiler olduklarý görülebilir (Pudovkin ve Garfield, 24). Ancak rnif deðerinin IF deðerine baðlý olduðunu da unutmamak gerekir. Türkiye'deki Durum Baysal (22)'ýn bildirdiðine göre, Türkiye'de toplam 644 akademik dergi vardýr (bugün bu sayýnýn 75-85 civarýnda olduðunu tahmin ediyorum). Bunlardan 12 tanesini TÜBÝTAK, 172 tanesini ise çeþitli üniversiteler yayýnlamaktadýr. Bu dergilerin yaklaþýk 2 adedi TÜBÝTAK dizininde yer almaktadýr (www.ulakbim.gov.tr). TÜBÝTAK'ýn bir dergiyi kapsamýna alýp taramasý, çeþitli kriterlerin yerine getirilmesine baðlýdýr. Bugün Türkiye'de yayýnlanan bilimsel dergilerin sadece 5 tanesi SCIE ve SSCI kapsamýndadýr. Bu dergilerin isimleri ve 1992-23 yýllarý arasýndaki Etki Faktörü (Impact Factor = IF) deðerleri Tablo 8'de verilmiþtir. Türkiye'de akademik olarak yükselmek için ISI kapsamýndaki dergilerde yayýn yapmak çok önemlidir. Kalitenin yükselmesi için belki bunu yapmak zorundayýz, ancak ISI kapsamýndaki Türk Dergilerinin sayýsýnýn 241 242

artmasý için tüm akademisyenler olarak çaba göstermeliyiz. Bunun için gerekliistenen þartlarý yerine getirmenin yaný sýra, dikkat etmemiz gereken baþka noktalar da vardýr. Örneðin ISI kapsamýndaki bir dergiye sunmak için makale hazýrlarken, eðer bir Türk Dergisi'nde yayýnlanmýþ makaleyi kaynak olarak göstermek istersek, Türk Dergisi'nin ismini uluslararasý kýsaltmalara uygun yazmalýyýz. Dergi adý yanlýþ yazýldýðý zaman, dolayýsiyla ISI Editörleri bu yanlýþ isme ulaþamazlarsa, o derginin atýf sayýsý gerçeðinden daha az çýkacaktýr. Bu durum derginin ISI kapsamýna alýnmasýný veya ISI kapsamýnda olan bir derginin durumunu muhafaza etmesini zorlaþtýracaktýr. Çünkü performansý düþük dergiler zaman içinde ISI kapsamýndan çýkarýlabilmektedir. ISI Kapsamýndaki Türk Dergileri Ýle Ýlgili Bazý Bilgiler The Turkish Journal of Pediatrics: Hacettepe Üniversitesi yayýnlýyor. Link: <http://tjp.dergisi.org>. 1985 yýlýndan beri SCI tarafýndan taranýyor, ISI kapsamýndaki dergilerde 22 yýlýnda 218 atýf almýþtýr. 1.1.197-26.2.25 arasý 267 atýf aldýðý görülüyor, ancak bu sayý çeþitli nedenlerle farklý olabilir. Dergide, 1.1.1985-5.3.25 arasýnda 1286 makale yayýnlanmýþtýr. Bu dergide yayýnlanan makaleler, ISI kapsamýndaki dergilerde kaynak olarak gösterilirken, belirtilen dergi adýnýn 8 farklý þekilde yazýldýðý görülmüþtür: Turkish J Ped, Turk J Ped, Turk J Pediat, Turk J Pediot, Turkish J Pediatr, Turkish J Pediatrics, Turkish J Pediat, Turk J Pediatr. Turkish Journal of Chemistry: TÜBÝTAK yayýnlýyor. Link: <http://journals.tubitak.gov.tr>. 1996 yýlýndan beri SCI tarafýndan taranýyor, ISI kapsamýndaki dergilerde 22 yýlýnda 131 atýf almýþtýr. 1.1.197-5.2.25 arasý 1174 atýf aldýðý görülüyor, ancak bu sayý çeþitli nedenlerle farklý olabilir. Dergide, 1.1.1996-5.3.25 arasýnda 654 makale yayýnlanmýþtýr. Bu dergide yayýnlanan makaleler, ISI kapsamýndaki dergilerde kaynak olarak gösterilirken, belirtilen dergi adýnýn 18 farklý þekilde yazýldýðý görülmüþtür: Turk J Chem, Turkish J Chem, DogaTurk Kim Derg, Doga T J Chem, Doga TR J Chem, Doga Turkish J Chem, Dogaturk Kimya Dergi, Doga TU Kim D C, Doga J Turkish Chem, Doga TU Kim D, Doga Turkish Chem J, Doga T Kim D, Doga Kim Ser, Doga TU Kim DC, Doga Turkish J Che B. Turkish Journal of Veterinary & Animal Sciences: TÜBÝTAK yayýnlýyor. Link: <http://journals.tubitak.gov.tr>. 1997 yýlýndan beri SCI tarafýndan taranýyor. ISI kapsamýndaki dergilerde 22 yýlýnda 13 atýf almýþtýr. 1.1.197-25.2.25 arasý 833 atýf aldýðý görülüyor, ancak bu sayý çeþitli nedenlerle farklý olabilir. Dergide, 1.1.1997-5.3.25 arasýnda 1174 makale yayýnlanmýþtýr. Bu dergide yayýnlanan makaleler, ISI kapsamýndaki dergilerde kaynak olarak gösterilirken, belirtilen dergi adýnýn 39 farklý þekilde yazýldýðý görülmüþtür: Turk J Vet Anim Sci, Turkish J Vet Animal, Turk J Vet Anim S S3, Turkis J Vet Anim SC, Turk J Vet Anim S S2, Turk J Vet Anim S S4, Turk J Vet Anim SC S, Turk J Vet Anim S S1, Turkish J Vet Sci, Turkish J Vet Med SC, Doga-Turk J Vet Anim, Doga T J Vet Anim, Doga Doga TU Vet Hay D, Doga TU Vet Hay Derg, Doga T Vet ve Hay D, Doga Bil Der Vet Hay, Doga T Vet Hay Derg, Doga Bil Derg Vet Ha, Doga Turk Veterinerl, Doga Turk Vet Hay De, Doga TJ Vet Anin Sc, Doga Turk Vet ve Hay, Doga Vet Haydancilik, Doga TU J Vet Sci, Doga T J Vet Animal, Doga Bilim Derg Vet, Doga Vet ve Hayvanch, Doga Vet Hayv Tar Or, Doga Turkey J Vet An, Doga TU Vet Hay, Doga Bil Der Vet Har, Doga Vet ve Hayvancl, Doga Tubitak J Vet A, Doga Tur Vet Hay Der, TUBITAK T J Vet Anim, TUBITAK J Vet Anim, TUBITAK Turkish J Ve. Turk Psikoloji Dergisi: Türk Psikologlar Derneði yayýnlýyor. Link: www.psikolog.org.tr. 1995 yýlýndan beri SSCI tarafýndan taranýyor. Halen SSCI tarafýndan taranan tek Türk dergisidir. 1.1.197-5.2.25 arasý 14 atýf aldýðý görülüyor, ancak bu sayý çeþitli nedenlerle farklý olabilir. Dergide, 1.1.1995-5.3.25 arasýnda 17 makale yayýnlanmýþtýr. Bu dergide yayýnlanan makaleler, ISI kapsamýndaki dergilerde kaynak olarak gösterilirken, belirtilen dergi adýnýn 6 farklý þekilde yazýldýðý görülmüþtür: Turk Psikol Derg, Turkish Psychol J, Turk 243 244

Psikoloji B, Turk J Psychol, Turkish J Psychol, Turk Psikoloji Dergis. Hacettepe Bulletin of Social Sciences and Humanities: Hacettepe Üniversitesi yayýnlýyor, ancak halen bu derginin yayýnlanýp yayýnlanmadýðý hakkýnda bilgi edinilemedi. Derginin Hacettepe Üniversitesi Kütüphanesi'nde sadece Cild 1-9 arasý ve 1969-1977 yýllarý arasýný kapsayan sayýlarý yer almaktadýr (Kaynak: http://www.library.hacettepe.edu.tr/sureli/syh.htm). 1973 yýlýnýn baþýndan itibaren SSCI tarafýndan taranmasý durdurulmuþtur. Bu derginin sadece 197-1972 yýllarý arasýnda SSCI tarafýndan tarandýðý görülmüþ, 197 öncesi bilgilere ulaþýlamamýþtýr. Bu dönemde sadece 4 makalenin taramaya alýndýðý tespit edilmiþtir. 1.1.197-26.2.25 arasý 33 atýf aldýðý görülüyor, ancak bu rakam çeþitli nedenlerle farklý olabilir. Bu dergide yayýnlanan makaleler, ISI kapsamýndaki dergilerde kaynak olarak gösterilirken, belirtilen dergi adýnýn 9 farklý þekilde yazýldýðý görülmüþtür: Hacettepe U B Social, Hacettepe U B, Hacettepe U Bulteni, Hacettepe B Social S, Hacettepe B Soc Scie, Hacettepe U Adm SC, Hacettepe B Soc Dec, Hacettepe B Soci Dec, Hacettepe B. Turkish Journal of Earth Sciences: TÜBÝTAK yayýnlýyor. Dergi Internet sitesinde (http://journals.tubitak.gov.tr/earth/index.php) belirtildiðine gore, 24 yýlý baþýndan itibaren SCIE kapsamýna alýnmýþtýr; fakat ISI-Web of Science'ýn dergi listesinde bu dergiye henüz rastlanmamýþtýr. Ancak ISI Current Contents Physical, Chemical and Earth Sciences (CC/PC&ES) Editörü Rodney Chonka'yla yapýlan haberlesme sonucunda, belirtilen derginin Web of Science, CC/PC&ES'i kapsayan SCIE tarafýndan taramaya alýndýðý teyit edilmiþ ve yaklaþýk Mart 25 baþýndan itibaren belirtilen ürünlerde görüleceði açýklanmýþtýr (5.3.25 tarihi itibariyle henüz yer almadýðý görülmüþtür). 1.1.197-25.2.25 arasý 316 atýf aldýðý görülüyor, ancak bu sayý çeþitli nedenlerle farklý olabilir. Dergi isminin farklý yazýlmasý, ISI kapsamýnda olmayan birçok dergi için de geçerlidir. Aþaðýda TÜBÝTAK tarafýndan yayýnlanan ve ISI kapsamýnda olmayan iki Türk dergisi buna örnek olarak verilebilir: Turkish Journal of Medical Sciences (TÜBÝTAK yayýnlýyor)'de yayýnlanan makaleler, ISI kapsamýndaki dergilerde kaynak olarak gösterilirken, belirtilen dergi adýnýn 28 farklý þekilde yazýldýðý görülmüþtür: Turk J Med Sci, Turkish J Med Sci, Turk J Med Pharm Dog, Turk J Med Res, Turkish J Med Res, Turk J Med Biol Res, Turk J Med Pharm, Turkish J Med Biol R, Turk J Med Biol Res, Turkish J Med Sci S, Turk J Med, Turkish J Med Sch IS, Turk J Med Res Res Med S, Doga Tr J Med Sci, Doga T J Med Sci, Doga Tip Eczacilik, Doga Turk J Med Sci, Doga T Med Sci, Doga Bil Derg Tip, Doga Bilim Dergisi T, Doga TU Saghk Biliml, Doga TU Tip Eczacili, Doga TU J Med Sci, Doga Turk Saglik Bil, Doga TU Tip Derg, Doga T J Med Pharm, Doga Turkish J Med S. Turkish Journal of Botany (TÜBÝTAK yayýnlýyor)'de yayýnlanan makaleler, ISI kapsamýndaki dergilerde kaynak olarak gösterilirken, belirtilen dergi adýnýn 26 farklý þekilde yazýldýðý görülmüþtür: Turk J Bot, Turk J Botany, Turkish J Bot, Turk Bot Derg, Turk Bot Dergisi, Doga Turk Bot Derg, Doga Turkish J Bot, Doga T J Bot, Doga TU Botanik D, Doga TR J Bot, Doga TU Bot Dergisi, Doga Turk J Bot, Doga Bot Derg, Doga TU Botanik, Doga Turk Botanik De, Doga J Bot, Doga Turk Bot C, Doga Turk Bot Dergis, Doga TRJ Bot, Doga Turk Bot Derg C, Doga Turkish J Botan, Doga TR J Botany, Doga Turk Bot Der, Doga T J Bot Dergisi (1.1.197-5.2.25 arasý 358 atýf aldýðý görülüyor, ancak bu sayý çeþitli nedenlerle farklý olabilir). Bu makalenin yazarý, 1.1.21 tarihinden beri bu dergide Danýþma Kurulu (Advisory Board) üyesidir. Görüldüðü gibi, dergi isminin yazýlmasýnda bütünlük olmasý çok önemlidir. Zaten ISI, internetde dergi atýflarýyla ilgili tarama yapýlýrken, dergi isimlerinin yanlýþ yazýlabileceðini belirtmektedir (ISI Web of Science'in bu konudaki uyarýsý: Hint: Look for variants. Papers are sometimes cited incorrectly). TÜBÝTAK'ýn yayýnladýðý Türk dergilerinin ISI kapsamýndaki dergilerde aldýðý atýflarla ilgili 245 246

tarama yapýlýrken, çok fazla sayýda, Doga Bilim Derg, Doga Bil Derg C, A, B, TUBITAK Doga Bilim Derg., v.s. gibi isimlere de rastlanmýþ, ancak bunlarýn hangi dergiye ait olduðu tespit edilememiþtir. Benzer durumlar diðer dergiler için de geçerlidir. Bu tabloya göre ortaya çýkan durum þudur: Dergi ismini kaynaklar kýsmýnda yazarken, uluslararasý kýsaltmalar dikkate alýnmalýdýr. Türkiye'deki dergilerin genellikle biri Türkçe diðeri Ýngilizce olmak üzere iki ismi vardýr. Bundan kaçýnýlmalý, ya tamamen Türkçe isim veya tamamen Ýngilizce isim kullanýlmalýdýr, çift isim yukarýdaki örneklerde görüldüðü gibi dergi isminin farklý þekillerde yazýlmasýna ve atýf sayýsýnýn düþük çýkmasýna neden olabilmektedir. Ayrýca dergi isimleri tespit edilirken, ismin mümkün olduðunca kýsa, öz ve dergide yayýnlanacak makale içeriklerine uygun olmasýna dikkat edilmelidir. Tablo 8. Türkiye'de yayýnlanan, SCIE ve SSCI tarafýndan taranan dergiler ve 1992-23 yýllarý arasýndaki Etki faktörü (IF) deðerleri (Kaynaklar: www.isinet.com; http://atlas.ulakbim.gov.tr; Baysal, 22; http://mounier.univtln.fr/rcmo/php_biblio/if21.html; Denkel ve Ark., 1999; Yurtsever ve Ark., 21; http://journals.tubitak.gov.tr/veterinary/abs.htm;http://www.bioreference.net/impact/if 21.htm; www.sciencegateway.org/impact/if3sz.htm) *Dergi kýsaltmalarý, ISI'nin kullandýðý þekliyle tabloya yazýlmýþtýr. **IF deðerlerine ulaþýlamamýþtýr. Görüldüðü gibi, IF deðerlerine ulaþtýðýmýz ilk 3 dergimizin IF deðerleri.4'ün altýndadýr ve 22 yýlýnda ciddi bir artýþ söz konusudur. Fakat Turk J Ped için 23 yýlýnda tekrar bir düþüþ görülmektedir. Düþük IF deðerleri diðer birçok dergi için de geçerlidir. Baysal (22)'ýn bildirdiðine göre, ISI kapsamýndaki 2,286 derginin IF deðeri 1'in altýndadýr. Yurtsever (22a)'e göre, Türkiye'deki araþtýrmacýlar genellikle IF deðeri düþük olan dergilere makale gönderiyorlar. Yurtsever ve Ark. (22b)'nýn tespitlerine göre, 1998'de Türkiye adresli yayýnlarýn en fazla çýktýðý bazý yabancý dergiler þunlardýr: J Appl Poly Sci (1998'de Türkiye adresli yayýn sayýsý 221, IF deðeri.886), Transplant Proc (1998'de Türkiye adresli yayýn sayýsý 2, IF deðeri.74), Acta Crystallogr C-Cryst Str (1998'de Türkiye adresli yayýn sayýsý 184, IF deðeri.557), Water Sci Technol (1998'de Türkiye adresli yayýn sayýsý 178, IF deðeri.896), Phytochem (1998'de Türkiye adresli yayýn sayýsý 238, IF deðeri 1.179), Phys Lett B (1998'de Türkiye adresli yayýn sayýsý 134, IF deðeri 3.567). Görüldüðü gibi, Phys Lett B dýþýnda diðer dergilerin IF deðerleri genellikle düþüktür. 1973-1979 yýllarý arasýnda, Türkiye adresli makalelerin çýktýðý dergilerin IF deðerleri çok deðiþken olmasýna raðmen, 1979 yýlýndan sonra (2 yýlýna kadar) genel olarak Türk akademisyenlerinin çalýþmalarý, düzenli olarak IF deðeri düþük dergilerde yayýnlanmýþtýr (Yurtsever ve Ark., 22b). Yani Türk araþtýrýcýlarýn IF deðeri düþük dergilere yönelmeleri 1979'dan sonra artýþ eðilimine girmiþtir. Yurtsever ve Ark. (22b), 1973-2 yýllarý arasýnda, Türkiye adresli yayýnlarýn aldýðý ortalama atýf sayýsýnýn, yýllara göre gittikçe azalma gösterdiðini vurgulamýþlar ve bu durumu þöyle açýklamýþlardýr: Türk araþtýrýcýlar zaman içerisinde kaliteden ödün vererek, daha fazla yayýn yapma eðilimine girmiþlerdir. Münferit olarak bazý yayýnlar çok atýf alabilir; ancak Türkiye adresli yayýnlarýn aldýðý ortalama atýf sayýsý 1979-23 yýllarý arasýnda dalgalanma göstermekle beraber, özellikle 1995 yýlýndan sonra bir azalma eðilimi göze çarpmaktadýr (Tablo 9). Tablo 9. Türkiye adresli yayýnlarýn 1973-25 (5.3.25) arasýndaki yayýn ve atýf sayýlarý ve makale baþýna alýnan ortalama atýf sayýlarý (www.ulakbim.gov.tr, ISI Web of Science, 197-24) 247 248

Yýl 1973 1974 1975 1976 1977 1978 1979 198 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 Nature, Science v.s. gibi IF deðeri yüksek dergilerde yayýn yapmak çok zordur. 197-25 (17.2.25) yýllarý arasýnda, Nature Dergisi'nde Türkiye adresli 29 makale çýkmýþtýr. Ayný dönemde Science Dergisi'nde ise Türkiye adresli 14 makale yayýnlanmýþtýr. Yine IF deðeri çok yüksek bir týp dergisi olan New Eng J Med Dergisi'nde, belirtilen dönem içinde Türkiye adresli 41 makale çýkmýþtýr. Bu rakam, IF deðeri 29-4 arasýnda deðiþen Cell dergisi için 4, En çok atýf alan J Biol Chem için 13'dür. Ayný dönemde IF deðeri düþük bir dergi olan Biologia (1994-23 arasý IF deðeri.5 ile.283 arasýnda deðiþiyor) Dergisi'ndeki Türkiye adresli makale sayýsý 45'dir. Bu rakam Turk J Chem için 54, Turk J Pediatr için 1,156'dýr. Yayýn sayýsý (a) 218 248 232 237 24 352 333 425 386 429 471 519 455 288 616 879 Atýf sayýsý (b) 1,448 1,53 1,996 1,843 1,298 2,594 2,74 3,74 3,67 2,688 2,52 3,753 3,14 2,959 5,228 5,6 Makale baþýna alýnan ort atýf sayýsý (b) / (a) 6,64 6,17 8,6 7,77 6,36 7,37 8,23 7,23 7,94 6,26 5,31 7,23 6,82 1,27 8,49 6,37 Yýl Yayýn sayýsý Atýf sayýsý Makale baþýna alýnan ort atýf sayýsý (b) / (a) 1989 199 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2 21 22 23 24 25 1,8 1,152 1,394 1,79 1,915 1,965 1,482 3,339 4,579 5,385 6,197 6,423 7,87 1,188 11,99 14,111 3,5 IF deðeri yüksek olan dergilerde makale reddetme oraný çok yüksektir. Abbott (AHCI Hariç) (AHCI hariç, 5.3.25) 6,836 6,93 8,142 11,9 13,12 13,833 12,393 17,785 2,556 2,427 18,828 16,38 11,59 5,183 3,357 132 6,78 5,99 5,84 6,44 6,84 7,4 8,36 5,32 4,49 3,79 3,4 2,54 1,48,5,28 - (22)'a göre, Nature Dergisi'nde yayýnlanmak üzere, her hafta sadece biyoloji alanýnda ortalama 1 makale sunulmaktadýr. Bu rakam fizik alaný için 6-65'dir. Bu makalelerin 2/3'si daha hakemlere gönderilmeden dergi editörleri tarafýndan reddedilmektedir. SSCI kapsamýndaki dergilerde de makale reddetme oranlarý oldukça yüksektir. Denkel ve Ark. (1999), bu oranýn SCI kapsamýndaki dergilerden fazla olduðunu ileri sürmektedirler. Bazý örnekler verirsek: SCI kapsamýndaki bir dergi olan Nuclear Physics'de makale kabul oraný % 5 iken, SSCI kapsamýndaki dergiler olan Mind Dergisi'nde makale kabul oraný % 4.3 (1994 yýlý), Brit J Phil Sci için % 8 (1995 yýlý), Amer Econ Rev için % 14 (1974-1999, 25 yýllýk ortalama), Int J Middle East Stud için ise % 23'dür (1994-1995 yýllarý) (Denkel ve Ark., 1999). Türkiye'de, ISI kapsamýndaki dergilerde yapýlan yayýn sayýsý sürekli artýþ göstermektedir. Örneðin 1974-1988 yýllarý arasýnda Türkiye adresli yayýn sayýlarý 24 ile 879 arasýnda deðiþirken, bu rakam 22'de 1,188'e çýkmýþtýr (Kaynaklar: www.ulakbim.gov.tr; ISI Web of Science 197-25; TÜBÝTAK Bil Yay Teþvik Kitapçýðý, 23). Ancak yayýn sayýlarý tüm dünyada genel olarak artýþ göstermektedir. Örneðin tüm dünyadaki yayýn sayýsý 1974 yýlýnda 432,249 iken, bu rakam 22'de 1,114,55 'e çýkmýþtýr. Türkiye adresli yayýnlarýn tüm yayýnlar içindeki payý 1974-1988 arasýnda %.54.124 aralýklarýnda seyrederken, bu pay 22'de %.9144 olmuþ, 23 yýlýnda ilk defa % 1'in üzerine çýkmýþtýr (% 1.217). Türkiye adresli 197 yýlý öncesi yayýnlara ulaþýlamamýþtýr. Yurtsever ve Ark. (22b)'nýn Türkiye adresli yayýnlarla ilgili bazý tespitleri þöyledir: 1973-1999 yýllarý arasýnda SCI kapsamýndaki dergilerde Türkiye adresli yayýn sayýsý 38,311'dir. Bunlarýn 3,252'si tam makale, geriye kalaný makale dýþý (not, mektup, kitap tanýtýmý, v.s.) yayýnlardýr. Türkiye'de basýlan ve SCI tarafýndan taranan 3 dergideki (Turk J Chem, Turk J Pediatr ve Turk J Vet Anim Sci) makaleler çýkarýldýðýnda, kalan rakam ayný dönem için 29,22'dir. 1973-1999 yýllarý arasýnda, Türkiye adresli makale 249 25

sayýsýnda en fazla artýþ, mühendislik ve temel bilimlerle karþýlaþtýrýldýðýnda, saðlýk bilimlerinde gerçekleþmiþtir. Fakat saðlýk bilimlerinde özellikle son dönemlerde tam makale dýþý yayýn sayýsýnda önemli bir artýþ söz konusudur. Örneðin, 1999'da saðlýk bilimlerinde yayýnlanan 3,343 makalenin 2,447 tanesi tam makaledir (% 26.8'i tam makale dýþý). Ayný yýl sýrasýyla mühendislik ve temel bilimlerdeki toplam yayýn-tam makale sayýlarý þöyledir: 1,116 1,111 (Tam makale dýþý yayýn oraný %.45), 2,1-1,93 (Tam makale dýþý yayýn oraný % 5.32). Saðlýk bilimlerinde yaklaþýk 5 kat fazla makale dýþý yayýn yapýlmasý, vaka takdimleri (= case report)'nin fazla olmasýyla açýklanabilir. SSCI ve AHCI kapsamýndaki dergilerde, Türkiye adresli yayýnlar, SCIE'e göre oldukça düþüktür. Fakat SSCI ve AHCI kapsamýndaki dergilerde tüm dünyada çýkan yayýn sayýsý, SCIE kapsamýndaki dergilere göre de zaten düþüktür. SSCI kapsamýndaki dergilerde Türkiye adresli makale sayýsý, 197-1999 yýllarý arasýnda yýllýk 16 (1971'de) ile 215 (1998'de) arasýnda deðiþmiþ, belirtilen dönem içinde Türkiye adresli toplam yayýn sayýsý ise 1,916 olmuþtur. SSCI'e giren yayýn itibariyle Türkiye, 1998 yýlýnda dünyada 33. sýradayken, SCI için ayný yýl 27. sýrayý almýþtýr (Yurtsever ve Ark., 21). SSCI'de Türkiye adresli makale sayýsý 2'de 246, 21'de 356, 22'de 351, 23'de 528 ve 24'de 525 olmuþtur. Yayýn sayýsý 23 ve 24'de artmýþtýr. AHCI kapsamýndaki dergilerde ise Türkiye adresli makale sayýsý 1985'de 8, 1998'de 29 'dur (Denkel ve Ark., 1999). Tüm dünyada SSCI kapsamýndaki dergilerde çýkan yayýn sayýsý, 1985'de 124,785; 1998'de 141,69'dur. Bu rakamlar ayný dönem itibariyle AHCI için 117,848 ve 111,398'dir (Denkel ve Ark., 1999). Dünyada 24 yýlý SSCI sayýsý ise 132,592'dir. Türkiye ve Dünya 'daki Bazý Üniversitelerde Durum Türkiye'deki bazý üniversitelerin 22 ve 23 yýllarýnda ISI kapsamýndaki dergilerde yapýlan yayýn sayýlarý Tablo 1'da verilmiþtir. Üniversitelerimizin yayýn sayýsý belirlenirken, X University, University X ve üniversiteye özgü isimlere göre tarama yapýlmýþtýr. Eðer Üniversitelerin isimleri yazarlar tarafýndan farklý yazýlmýþsa, bu tip yayýnlar maalesef tespit edilememiþtir; dolayýsýyla o üniversitenin yayýn sayýsý gerçeðinden farklý hesaplanmýþ olabilir. Taranan üniversite isimleri için bakýnýz: http://www.ulakbim.gov.tr/servisler/yayinveatiftarama/siralama/universite.uh ml Çünkü üniversite isimleri yazarlar tarafýndan çok farklý þekillerde yazýlabilmektedir. Ayrýca, Tek bir makalede deðiþik üniversitelerden yazarlar olabilir, bu durumda bir yayýn farklý üniversitelere ait olabilir. Dolayýsýyla Üniversite yayýn sayýsý toplamýyla Türkiye toplamý farklý çýkabilir. 22 yýlý verilerine göre Ankara adresli 3,99 (% 32.48), Ýstanbul adresli 2,22 (% 23.4) ve Ýzmir adresli 755 (% 7.91) yayýn çýkmýþtýr (Üç büyük þehirde, 22 yýlýnda Türkiye'deki tüm yayýnlarýn % 63.48'i çýkmýþtýr). 23 yýlý verilerine göre ise, Ankara adresli 3,843 (% 3.76), Ýstanbul adresli 2,822 (% 22.58) ve Ýzmir adresli 1,54 (% 8.43) yayýn çýkmýþtýr (Üç büyük þehirde, 23 yýlýnda Türkiye'deki tüm yayýnlarýn % 61.78'i çýkmýþtýr) (Kaynak: ISI Web of Science 1999-24). 21 yýlý verilerine göre, öðretim üyesi baþýna düþen yayýn sayýsý bakýmýndan, ilk 1 üniversite þöyle sýralanmýþtýr: Bilkent, Koç, ODTÜ, Hacettepe, Baþkent, Boðaziçi, Sabancý, ÝTÜ, Fatih ve Iþýk Üniversitesi (Tablo 8). 251 252

Tablo 1. Türkiye ve dünyadaki bazý üniversitelerin ve TÜBÝTAK'ýn 1999-23 yýllarý arasýnda, ISI kapsamýndaki dergilerde yaptýklarý yayýn sayýlarý (Kaynaklar: www.ulakbim.gov.tr; ISI Web of Science 1999-23; http://www.ulakbim.gov.tr/servisler/yayinveatiftarama/siralama; Http://sciserv3.ulakbim.gov.tr/wos) Yýllara göre yayýn sayýlarý ]Üniversite 1999 2 21 22 23 Öðr. Üyesi baþýna düþen Yayýn sayýsý (21) Hacettepe 873 928 945 1,9 1,51,78 Ýstanbul 553 69 753 938 1,15,283 Ankara 572 538 631 78 894,388 ODTÜ 379 419 53 514 59,74 ÝTÜ 385 43 453 5 52,56 Ege 32 271 339 477 593,276 Gazi 296 281 349 425 561,253 Atatürk 14 11 28 423 574,21 Dokuz Eylül 165 194 285 31 393,29 Fýrat 125 122 164 282 351,27 Çukurova 132 131 147 259 324,25 Marmara 192 185 195 258 282,23 Selçuk 82 17 156 237 265,2 Baþkent 137 112 126 229 236,7 Akdeniz 87 18 141 27 253,32 Mersin 26 25 95 191 287,292 Erciyes 12 141 154 211 316,36 Bilkent 189 2 199 28 235,8 Boðaziçi 155 164 211 24 214,67 Ondokuz Mayýs 128 115 141 18 257,25 Gaziantep 62 84 97 177 195,47 KTÜ 149 115 145 177 2,23 Ýnönü 84 1 116 159 246,32 Uludað 12 17 11 159 221,129 Yüzüncü Yýl 65 68 85 15 19,216 Süleyman D. 38 45 75 153 217,173 Trakya 61 73 19 133 139,24 Dicle 46 78 78 123 158,195 Cumhuriyet 66 57 75 119 159,2 Osmangazi 76 66 85 118 162,255 Celal Bayar 48 65 72 117 128,22 Anadolu 47 84 88 114 11,176 Kýrýkkale 21 49 74 11 14,331 Pamukkale 45 48 71 14 125,264 Kocaeli 79 75 91 97 157,276 Yýldýz Teknik 63 47 69 86 82,154 Koç 53 61 48 84 98,77 Adnan Menderes 36 27 56 79 124,252 Harran 23 39 66 75 114,324 Gaziosmanpaþa 11 12 19 62 74,126 Afyon Kocatepe 5 19 23 54 85,68 Abant Ýzzet Baysal23 27 17 54 98,74 Sakarya 31 36 32 5 77,96 Mustafa Kemal 9 8 12 51 71,63 Karaelmas 13 2 25 56 92,92 Kafkas 14 13 28 49 66,28 Fatih 25 35 5 47 74,51 Sabancý 15 25 41 44 52,59 Sütçü Ýmam 24 11 34 44 26,88 Onsekiz Mart 5 2 28 42 42,193 Balýkesir 19 17 32 39 52,129 Niðde 37 23 2 31 46,117 Kadir Has 7 2 26 25,29 Atýlým 1 1 2 32,2 Muðla 8 2 9 19 25,76 Yeditepe 1 14 11 18 36,14 Dumlupýnar 5 1 16 15,13 Iþýk 6 12 14 15 22,5 Çankaya 6 16 15 16,25 Galatasaray 2 4 7 4,65 Bilgi 3 8 4 7 16,71 Doðuþ 3 1 7 17,2 Bahçeþehir 2 3 7 1,66 Maltepe 4 2 6 13,29 Kültür 9 6 2 4 9,13 Beykent 1 3 6 - Haliç 3 1, Mimar Sinan 7 1 1 2,3 Ýstanbul Ticaret 1 1 - Ufuk, Yaþar 1, Okan, Ýzmir Ekonomi 1 2 - Çað 1, TÜBÝTAK 113 142 185 139 117-253 254

Not: Türkiye'nin % olarak dünya bilimindeki yeri (23 için): % 1.217. Türkiye ilk defa % 1'in üzerine çýkmýþtýr. Yurtdýþýndaki Bazý Üniversiteler Harvard Üniv (ABD) Toronto Üniv (Kanada) Oxford Üniv (Ýngiltere) Yale Üniv (ABD) Berlin Üniv (Almanya) Birmingham Ü. (Ýngiltere) Liverpool Üniv (Ýngiltere) New York Üniv (ABD) Leicester Üniv (Ýngiltere) Tulane Üniv (ABD) Exeter Üniv (Ýngiltere) 22 yýlý yayýn sayýsýo ülkedeki yayýnlar içindeki payý (%)23 yýlý yayýn sayýsýo ülkedeki yayýnlar içindeki payý (%) Not 1:Türkiye ve yurtdýþýndaki bazý üniversiteler, 22 yýlýndaki yayýn sayýlarýna göre sýralanmýþlardýr. Not 2: Yayýn sayýlarýna, tam makale (= full text article), derleme makale (= review article), araþtýrma notu veya kýsa bildiri (= short communication), editöre mektup (= letter to the editor), dergilerde yayýnlanan kongre özetleri (= meeting abstract), kitap tanýtýmý (= book review) v.s. gibi her türlü yayýn dahil edilmiþ, yayýn tiplerinin ayrýca analizi yapýlmamýþtýr. Not 3: Ýstanbul Üniversitesi'nin yayýn sayýsý 23 için tam olarak tespit edilememiþtir. Tüm yazarlar Istanbul Univ diye adres belirtmiyorlar, bazýlarý da Univ Istanbul yazýyorlar. Bu þekilde tarama yapýnca, Ýstanbul'daki baþka üniversitelere ait yayýnlar da listelenebilmektedir. Örnek: Eðer adreste X Univ, Istanbul diye yazýlmýþsa, bu adres Univ Istanbul olarak bulunmaktadýr; halbuki bu tip adres verilen yayýnlar Ýstanbul Üniversitesi'ne ait deðildir. Not 4: 23 yýlý AHCI kapsamýndaki makaleler, Kasým 23'e kadar yayýnlanan makaleleri kapsamaktadýr. Not 5: Yurtdýþý Üniversitelere ait yayýn sayýlarýna, AHCI kapsamýndaki makaleler dahil deðildir. Bazý ülkelerde 1999-23 yýllarýnda ISI kapsamýndaki dergilerde yapýlan yayýn sayýlarý ise, Tablo 11'de verilmiþtir. Tablo 11. Bazý ülkelerin 1999-23 yýllarý arasýnda ISI kapsamýndaki dergilerde yapýlan yayýn sayýlarý (www.ulakbim.gov.tr; ISI Web of Science 1999-23; http://www.ulakbim.gov.tr/servisler/yayinveatiftarama/siralama; Http://sciserv3.ulakbim.gov.tr/wos). Ülke ABD Ýngiltere Japonya Almanya Fransa Kanada Çin Ýtalya Ýspanya Avustralya Rusya Hollanda Hindistan G. Kore Ýsveç Ýsviçre Brezilya Belçika Polonya Tayvan Ýsrail Türkiye Danimarka Avusturya Yýllara göre yayýn sayýlarý 1999 2 21 22 23 Dünya bilimine katký oraný (%) (23) 386,321 14,52 8,995 82,28 58,18 45,439 25,45 37,786 26,356 26,792 28,773 23,713 18,515 14,32 17,728 16,571 12,85 12,355 1,268 1,89 11,561 6,197 9,187 8,888 394,586 18,333 83,953 83,136 58,47 46,42 32,37 39,43 26,593 27,93 29,43 24,224 18,772 15,364 18,17 17,36 13,534 12,41 1,967 1,726 11,924 6,423 9,629 8,839 387,671 13,886 82148 82745 56929 45,612 37,444 4,4 27,769 27,664 26,812 23,874 19,678 17,817 18,214 16,787 14,5 12,544 12,6 11,94 11,748 7,87 9,455 9,416 394,312 13,882 85,888 83,87 57,487 46,967 42,15 41,574 29,493 28,886 27,538 25,199 2,935 19,6 18,517 17,35 16,128 13,23 12,679 12,65 12,344 1,188 9,681 9,479 48,566 113,57 93,441 9,835 61,455 5,5 51,12 46,821 32,21 32,4 27,537 27,815 23,562 23,328 19,547 19,271 17,35 14,641 14,491 14,297 15,496 12,515 1,936 1,541 33.35 9.27 7.63 7.41 5.2 4.9 4.17 3.82 2.61 2.61 2.25 2.27 1.92 1.9 1.6 1.57 1.41 1.19 1.18 1.17 1.26 1.2.89.86 255 256

Ülke Finlandiya Yunanistan Meksika Norveç Y. Zelanda Arjantin Çek Cum. Macaristan G. Afrika Singapur Portekiz Ukrayna Mýsýr Þili Ýran Romanya Slovakya Bulgaristan Hýrvatistan Nijerya Pakistan Kuveyt Irak 8,464 5,431 5,342 5,712 5,528 5,15 4,823 4,568 4,756 3,621 3,534 4,64 2,438 2,15 1,191 1,933 2,221 1,77 1,38 862 682 657 58 Yýllara göre yayýn sayýlarý 1999 2 21 22 23 Dünya bilimine katký oraný (%) (23) 8,741 6,73 5,66 5,834 5,479 5,389 5,16 4,987 4,611 4,248 3,84 4,462 2,589 2,41 1,469 2,15 2,12 1,682 1,452 877 641 567 56 8,81 6,482 6,312 6,77 5,478 5,478 5,178 4,9 4,74 4,616 4,129 4,387 2,76 2,414 1,79 2,142 2,185 1,589 1,453 748 64 569 85 Tüm dünyada ISI kapsamýndaki dergilerde: 1999 : 973,136; 2 : 956,418 ; 21 : 999, 63 ; 22 : 1,114,55 ; 23 : 1,224,872; 24: 1,146,65 (AHCI hariç); 25 (5.3.25'e kadar, AHCI hariç): 269,851 adet yayýn çýkmýþtýr. Not 1: Ülkeler, 22 yýlýndaki yayýn sayýlarýna göre sýralanmýþlardýr. Not 2: AHCI kapsamýndaki makale sayýsý, 23 yýlý için Kasým ayýna kadar olan sayýlardýr; dolayýsý ile 23 yýlý rakamý deðiþebilir. 8,874 7,58 6,259 6.26 5,53 5.713 5,541 4,984 4,977 4,969 4,66 4,251 2,872 2,694 2,392 2,381 2,2 1,76 1,541 848 798 586 81 9,61 8,31 9,49 6,613 5,833 5,829 6,157 5,386 5,29 5,792 5,485 4,229 3,285 3,47 3,275 2,641 2,262 1,827 1,88 867 888 62 1.78.68.77.54.48.47.5.44.41.47.45.34.27.25.27.21.18.15.15.7.7.5.8 ISI Kapsamýndaki Trakya Üniversitesi Adresli Yayýnlarýn 198-25 Yýllarý Arasýndaki Durumu ISI kapsamýndaki dergilerde Trakya Üniversitesi adresli yayýn sayýlarý, 198-1993 yýllarý arasýnda ile 6 arasýnda seyretmiþ, fakat 1994 yýlýndan sonra bir artýþ eðilimine girmiþtir. Yýllýk yayýn sayýsý 1997 yýlýna kadar (1997 hariç) en fazla 13 olmuþtur. Yayýnlarýn büyük bir kýsmýnýn (% 84.63'nün) Týp ve Fen Edebiyat Fakültelerinden çýktýðýný görüyoruz. Tablo 12'de bu durum açýkça görülmektedir. Tablo 12. 198-25 yýllarý arasýnda ISI Kapsamýndaki Trakya Üniversitesi adresli yayýnlarla ilgili bazý veriler (www.ulakbim.gov.tr, ISI Web of Science,http://sciserv3.ulakbim.gov.tr/wos, (www.ulakbim.gov.tr, ISI Web of Science, http://sciserv3.ulakbim.gov.tr/wos, http://www.ulakbim.gov.tr/servisler/yayinveatiftarama/siralama/; ISI Web of Science) Fakülte ve bölümler Týp Fak. Fen-Ede. Fak. (Fizik) (Kimya) (Biyoloji) (Matematik) Ziraat Fak. Müh. Mim. Fak. (Makine Müh.) (Mimarlýk) Çorlu Müh. Fak. (Çevre Müh.) (Ýnþ Müh.) (Makine Müh.) Eðitim Fak. Teknik Eðitim Fak. Ýktisadi Ýdari Bil. Fak. Toplam 198-25 (5.3.25) Yýllarý Arasý Yayýn Sayýsý 55 221 97 56 39 29 16 24 21 3 9 4 3 2 1 911 % 6.37 24.26 1.64 6.15 4.28 3.18 11.63 2.63 2.3.33.99.44.33.22.11 25 (5.3.25 Yayýn Sayýsý 32 12 3 7 2 5 3 3 1 1 1 54 Öðr. Üyesi Sayýsý (31.12.24) 175 79 12 19 19 6 94 28 14 7 17 5 7 4 24 3 19 Öðr. Üyesi baþýna düþen yayýn sayýsý (24).81.37.5.68.47.17.3.14.14.28.12.2.14 257 258

Tablo 12'de, ISI Kapsamýnda Trakya Üniversitesi adresli yayýnlarýn 198-25 yýllarý arasýndaki durumu ayrýntýlý olarak verilmiþtir. Trakya Üniversitesi'nin sosyal bölümlerinden ISI kapsamýndaki dergilerde sadece 1 (bir) yayýn çýkmýþtýr (5.3.25 tarihi itibariyle). Gerçi 198-24 yýllarý arasýnda SSCI kapsamýndaki dergilerde Trakya Üniversitesi adresli 19 yayýn görünüyor; ancak bu 19 yayýndan 15 tanesinin Týp Fakültesinden, 2 tanesinin Trakya Üniversitesi Armaðan Dönertaþ Enegelli Çocuklar Eðitim Merkezi'nden, 1 tanesinin ise Mimarlýk Bölümü'nden çýktýðýný görüyoruz. Yurtsever ve Ark. (22b)'ý, yayýn sayýlarý hakkýnda þu görüþleri öne sürmektedirler: Yayýn sayýlarýyla ilgili bilgi verilirken amaç, kurumlarýn veya kiþilerin salt sayýsal ölçütlere dayanarak bir sýralamasýný yapmak deðil, Türkiye'de bilimin son yýllardaki geliþmesindeki dinamiklerin bir saptamasýný yapmaktýr. Sýralamalardan kaçýnýlmasýnýn temel nedeni, yayýn sayýsý veya kiþi baþýna düþen yayýn ve atýf sayýlarý gibi tek bir kýstasa dayanan karþýlaþtýrmalarýn yayýnlarýn niteliðine iliþkin birçok etkeni örtüyor olmasý ve doðal olarak da ciddi hatalarý içermesidir. Farklý kýstaslarýn hangi formüllerle birleþtirileceði konusunda oluþmuþ bir genel görüþ de yoktur. Trakya Üniversitesi akademisyenleri adres verdiklerinde genel olarak Trakya University yazmalarýna raðmen, University of Trakya, Faculty Tekirdag, University Traka, TU, University Tekirdag, Trakia University, Thrace University, University of Thrace, Turku Univ, Trankya Univ, Trakya Medical Fak, Tekirdag University, Democritus Univ of Thrace, Trakya U, Univ Thrakien, Trakaya Univ, Edrine, v.s. gibi yanlýþ adres vermeler de olmaktadýr. Ayrýca ev adreslerini veren, Adrese Edirne diye þehir ismi yazmayan veya üniversite ismi vermeden direkt fakülte ismi yazan araþtýrýcýlar da vardýr (ISI Web of Science 198-25). Bu gibi durumlarda makale sayýlarý yanlýþ hesaplanabilmektedir. Ancak bu þekilde adresleri hatalý verilen bazý makalelerin tam metinlerine ulastýðýmizda, adres hatalarýnýn olmadýðý görülmüþtür. Doðru olaný Trakya University veya Türkçe yazýyorsak Trakya Universitesi'dir. Aksi halde Trakya Üniversitesi adresli yayýn sayýsý eksik çýkmaktadýr. Çünkü trakia, traka, trakaya diye tarama yapýlmaz. Benzer durumlar, diðer üniversiteler için de geçerli olabilir. Trakya Üniversitesi adresli yayýnlara ulaþmak için sadece Trakya Univ veya Univ Trakya kelimelerini kullanýlarak tarama yapýlmakta ve dolayisiyle adresi farklý yazýlan yayýnlara ulaþýlamamaktadýr. Makale Yazýmý ve Dergi Seçiminde Dikkat Edilecek Bazý Hususlar Uluslararasý dergilerin editörleri, danýþma kurulu üyeleri ve hakemleri, bazý genel noktalara çok dikkat ederler. Yazar, makalesini dergiye göndermeden önce aþaðýdaki sorularý kendine sorabilir: - Çalýþmanýn yapýlma gerekçesi nedir? Çalýþmanýn yapýldýðý alanda hangi boþluk doldurulmaya çalýþýldý? Çalýþmanýn yapýldýðý alanda, daha önce yapýlan çalýþmalarýn içinde bu çalýþmanýn yeri nedir? - Çalýþma bilime bir katký saðlýyor mu? -Çalýþmada kullanýlan metodolojinin uluslararasý geçerliliði var mý? - Çalýþmada hangi sonuçlar bulundu? Bu sonuçlar ne anlam taþýyor ve ne gibi bir önemi olabilir? - Bulunan sonuçlarýn daha önce yapýlmýþ benzer çalýþmalardan elde edilen sonuçlarla benzerlik veya farklýlýklarý var mý? Varsa nelerdir ve bunlarýn muhtemel nedenleri ne/neler olabilir? - Kaynaklarda verilen literatürler uluslararasý düzeydemi? Dünyanýn herhangi bir yerindeki bir okuyucu bu literatürlere kolay ulaþabilirmi? - Çalýþmanýn dil kalitesi nasýldýr? Çalýþma profesyonel bir dille yazýlmýþmý? Doðaldýr ki, detaya inildiðinde çok daha fazla dikkat edilmesi gereken noktalar vardýr; bunlar genel olabileceði gibi (Makale baþlýðý ve özet kýsmý metni iyi yansýtýyor mu, anahtar kelimeler iyi seçilmiþ mi, metinde fazla tekrar var mý, makalenin organizasyonu nasýl?, v.s.), o alana-disipline has özellikler de olabilir. Makalenin kaynaklar bölümündeki referans sayýsýný gereksizce arttýrmak doðru deðildir. Tipik bir araþtýrma makalesi, 25-35 arasýnda referans göstermektedir. ISI Web of Science'de makale tararken ekrana gelen makale özetlerinde yazar anahtar 259 26