1. Nüfusun Yaþ Gruplarýna Daðýlýmý

Transkript

1 Köylerden (kýrsal kesimden) ve iþ olanaklarýnýn çok sýnýrlý olduðu kentlerden yapýlan göçler iþ olanaklarýnýn fazla olduðu kentlere olur. Ýstanbul, Kocaeli, Ýzmir, Eskiþehir, Adana gibi iþ olanaklarýnýn fazla olduðu kentler ülkemizde çok göç alan kentlerdir. Eðitim - kültür kenti durumunda olan yani üniversite ve yüksek okullarý bulunan kentlere de öðrenci göçü olur. Antalya, Alanya, Bodrum, Kuþadasý gibi turistik merkezler de turizm mevsimlerinde büyük oranda göç alýr. Gecekondu semtlerinin yaygýn olmasý göçün bir nedeni deðil sonucudur. Kente kalýcý olarak göç eden kiþi ve aileler barýnmak için yasa dýþý yollardan küçük konutlar inþa ederler. Kent ne kadar çok göç alýrsa gecekondu semtleri de o derece yaygýn olur. Yanýt D'dir. Örnek : Þehir : Köy : Toplam Yukarýdaki grafik ve 2 yýllarýnda yapýlan sayýmlarýn sonucuna göre Türkiye'nin nüfus miktarlarýndaki deðiþimi göstermektedir. Soruda verilen grafik incelendiðinde A, C ve D seçeneklerinde verilen bilgilere ulaþýlabilir. Ancak B seçeneðinde belirtilen "köy nüfusunda sürekli azalma olmuþtur" bilgisine ulaþýlamaz. Çünkü 197 yýlýna göre 198 yýlýnda köy nüfusunda artma olmuþ daha sonra yani 199 ve 2 yýllarýnda azalma olmuþtur. Yani sürekli azalma olmamýþtýr. Yanýt B'dir. Türkiye de Nüfusun Yapýsý Nüfusun yaþ ve cinsiyet daðýlýmý, eðitim durumu, çalýþan nüfusun ekonomik faaliyet kollarýna göre daðýlýmý, kýrsal kentsel özelliklerinin tümüne nüfusun yapýsý (nüfusun özellikleri veya nüfusun nitelikleri) denir. Ülkenin kalkýnmasý ile ilgili yapýlan planlamalarda nüfusun yapýsý göz önünde tutulur. Ülkemizin nüfusunun yapýsýný kýsaca özetleyelim 1. Nüfusun Gruplarýna Daðýlýmý -14 yaþlarý arasýndakiler çocuk, yaþlarý arasýndakiler yetiþkin veya çalýþabilir nüfus, 65 yaþ ve üzeri ise yaþlý nüfus olarak niteledirilir. Nüfusumuzun yaklaþýk % 35 i -14 yaþ grubunda yer alýr. Bu oran nüfusumuzun genç bir yapýya sahip olduðunu gösterir. Yalnýz bu grafikteki bilgilerden yararlanarak aþaðýdakilerden hangisine ulaþýlamaz? % 35 % 4,3 A) Toplam nüfus sürekli artmýþtýr. B) Köy nüfusunda sürekli azalma olmuþtur. C) Kent nüfusundaki artýþ süreklidir. D) 199 ve 2 yýllarý sayýmýnda kent nüfusu köy nüfusundan fazladýr. % 6,7 14 grubu grubu 65 + grubu Nüfusumuzun üç ana yaþ grubuna daðýlýmý (TÜÝK 199) 59

2 Nüfusumuzun yaklaþýk % 6.7 si yaþ grubu içindedir. Buna göre nüfusumuzun yaklaþýk % 61 i ekonomik bakýmdan çalýþabilir nüfustur. Bu durum yurdumuzda üretime katkýda bulunabilecek büyük bir iþ gücü olduðunu göstermektedir. Nüfusumuzun yaklaþýk % 4,3 ü 65 yaþ ve üzerindeki grubun içindedir. Ortalama yaþam süresinin uzamasý bir ülkenin geliþme düzeyini belirleyen göstergelerden biridir. Ülkemizde yaþlý nüfus oraný geçmiþ yýllara göre artmaktadýr. Bu artýþýn temel nedenleri týp bilimindeki geliþmelere baðlý olarak saðlýk ve beslenme sorunlarýnýn çözülmesidir. Bir ülke nüfusunun yaþ gruplarýna göre özellikleri nüfus piramidi denilen grafiklerle ayrýntýlý olarak gösterilebilir. Nüfus piramidinde yatay eksen kadýn ve erkek nüfusu, dikey eksen ise kadýn ve erkek nüfusun yaþ gruplarýný gösterir. Aþaðýda ülkemizin 195 ve 199 yýllarýna ait nüfus piramitleri verilmiþtir Ülkemizin 195 yýlýna ait nüfus piramidi Gruplarý Grubu Nüfus Türkiye nin 199 yýlý nüfus piramidi Nüfus % Toplam Türkiye nüfusunun yaþ gruplarýna göre daðýlýmý (199) Her iki yýla ait piramit de ortalarýndan itibaren yukarýya doðru sivrilmektedir. Bu durum ülkemizde alt yaþ grubunda nüfusun fazla, üst yaþ gruplarýnda ise nüfusun az olduðunu gösterir. 199 yýlý nüfus pramidinde 5-9 ve 1-14 yaþ gruplarýna göre -4 grubunun sütununda daralma görülmesi doðumlarýn azaldýðýný gösterir. Bu durum ülkemizin aile plânlamasýna verdiði önemi gösterir. Aile planlamasýnýn amacý; ailelerin bakabilecekleri, onlarýn ihtiyaçlarýný karþýlayabilecekleri sayýda çocuk sahibi olmalarýdýr. Aile plânlamasý çalýþmalarý ile nüfus artýþ hýzýmýzda belirgin bir düþüþ saðlanmýþtýr. Nüfusu hýzlý artan ülkelerde eðitim, saðlýk sorunlarýnýn yaný sýra iþsizlik sorunu da ortaya çýkar. Ülkemizin geliþebilmesi için iyi 6

3 eðitilmiþ ve saðlýklý bireylerden oluþan bir nüfusa sahip olmamýz gerekir. Ýþte bunun için ailelerin iyi bir gelecek verebilecekleri kadar çocuk sahibi olmalarý gerekir. Bir ülkenin nüfusunda kadýn ve erkek nüfus arasýndaki farklýlýðýn baþlýca nedenleri doðumlar, ölümler, savaþ ve göçlerdir. Þimdi bunlarýn etkilerini kýsaca inceleyelim. lý nüfusta kadýnlara göre erkeklerde ölüm oanýnýn fazla olmasý kadýn ve erkek nüfusun oranýný etkiler. Savaþa genellikle erkek nüfus katýlýr. Bu yüzden savaþtan yeni çýkmýþ ya da yakýn geçmiþte savaþmýþ bir ülkede kadýnlarýn sayýsý erkeklerden fazladýr. Ülkemizde 1927 yýlýnda yapýlan ilk nüfus sayýmýnda kadýn nüfusun erkek nüfustan fazla olmasý I. Dünya Savaþý na katýlmamýz ve arkasýndan Kurtuluþ Savaþý ný yapmamýzdan kaynaklanýr. Bu durum aþaðýdaki tabloda açýkça görülmektedir. YIL ERKEK KADIN TOPLAM Kaynak: TUÝK Dýþ ülkelere çalýþmak için göç veren ülkelerde de kadýn nüfus oraný fazla olur. Bunun nedeni dýþ ülkelere çalýþmak için daha çok erkek nüfusun göç etmesidir. Ayný durum ülke içindeki göçlerde de görülür. Ülke içinde iþ olanaklarýnýn fazla olmasý nedeniyle göç alan kentlerde erkek nüfus fazla, göç veren kentlerde de kadýn nüfus oraný fazladýr. Ülkemizde de durum aynýdýr. Örneðin, iþ olanaklarýnýn fazla olmasý nedeniyle göç alan Marmara ve Ege bölgelerindeki pek çok kentte erkek nüfus oraný fazla iken iþ olanaklarýnýn yetersiz olmasý nedeniyle göç veren Karadeniz, Doðu Anadolu ve Güneydoðu Anadolu bölgelerindeki bazý illerde kadýn nüfus, erkek nüfustan fazladýr. Ýlin Adý Ýstanbul Antalya Ankara Ýçel Bursa Artvin Trabzon Gümüþhane Kastamonu Rize Yukarýda bazý illerimizdeki erkek ve kadýn nüfus oranlarýný gösteren bir tablo verilmiþtir. Bu tabloyu incelediðinizde iþ olanaklarýnýn fazla olduðu illerde erkek nüfusun kadýn nüfusundan fazla olduðunu, iþ olanaklarýnýn yetersiz olduðu kentlerde de kadýn nüfusunun erkek nüfustan fazla olduðunu görülmektedir. 2. Çalýþan nüfusun ekonomik faaliyet kollarýna daðýlýmý % 53,7 %,6 %17,9 Nüfus % % 27,8 51,9 51,9 51,2 5,9 5,5 48,9 48,5 48,1 47,8 47,7 Tarým Hizmet Sanayi Diðerleri Türkiye de çalýþan nüfusun 199 yýlýnda ekonomik faaliyet kollarýna göre daðýlýmý (TUÝK 199) Nüfus % 48,1 48,1 49,8 49,1 49,5 51,1 51,5 51,9 52,2 52,3 Bazý illerimizde kadýn ve erkek nüfus oranlarý 61

4 Ekonomik Faaliyet Kollarý Tarým Sanayi Hizmetler Ýyi Tanýmlanamamýþ Faaliyetler Yýllar Ýtibariyle Çalýþan Nüfusun Oraný % ,4 8,2 8,5 6,1 65,2 12,8 2,6 1,41 53,7 17,9 27,8,6 Türkiye de ve 199 yýllarýnda çalýþan nüfusun ekonomik faaliyet kollarýna göre daðýlýmý Ülkemizde çalýþan nüfusun ekonomik faaliyet kollarýna göre daðýlýmý incelendiðinde; Tarým alanýnda çalýþanlarýn oranýnýn % 53,7 olduðu görülür. Buna göre çalýþan nüfusun yarýdan fazlasý tarým alanýnda çalýþmaktadýr. Bu oran 1927 yýlýnda % 77,4 iken 199 yýlýnda % 53,7 ye düþmesi tarýmda makine kullanýmýnýn artmasýyla birlikte sanayinin geliþmesinden kaynaklanmaktadýr. Ülkemizde tarým sektöründe çalýþanlarýn oraný düþerken hizmet ve sanayi sektörlerinde çalýþanlarýn oranýnýn artmasý ülkemizin sanayileþtiðini gösterir. 3. Nüfusun eðitim ve öðretim durumu Bölgenin Adý Bir önceki sayfadaki tablo incelendiðinde, Ülkemizde okur-yazar oranýnýn yüksek, Okuryazar erkek oranýnýn okur-yazar kadýn oranýndan fazla, Yüksek öðrenimi bitirenlerin oranýnýn diðer öðretim kurumlarýný bitirenlere göre daha düþük olduðu görülür. % 2 Bölge Nüfusu Ýçinde Okur - Yazar Olanlarýn Oraný % Marmara 93,5 Ýç Anadolu 91,6 Karadeniz 87,6 Ege 9,9 Akdeniz 89, Doðu Anadolu 81,1 Güney Doðu Anadolu 75,5 % 9,6 % 9,3 Toplam 82,4 77,3 69,8 76,7 72,5 54,9 % 3,8 88, 84,5 78,7 83,8 8,8 68, 44,8 6,1 Türkiye de okuryazarlýk oranýnýn bölgelere göre daðýlýmý Okuma Yazma Oraný 1 % 57, Ýlkokul mezunu Herhangi bir kurumdan mezun deðil Lise ve dengi okul mezunu Orta ve denge okul mezunu Yüksek okul ve fakülte mezunu Türkiye de nüfusun okuryazarlýk oranýnýn yýllara göre deðiþimi Türkiye de okuryazar nüfusun bitirmiþ olduklarý son öðretim kurumlarýna göre oraný (TUÝK 199) 62

5 Kýrsal ve Kentsel Nüfus % Kýrsal ve kentsel nüfus artýþ hýzý Türkiye de kýrsal ve kentsel nüfusun sayým yýllarýna göre deðiþimi (TUÝK 199) Yukarýda yýllarý arasýnda ülkemizde kýr ve kent nüfuslarý gösterilmiþtir. Bu grafik incelendiðinde kýrsal nüfus sürekli azalýrken kentsel nüfus artmýþtýr. Bu durumun nedeni tarýmda makine kullanýmýnýn sanayileþmenin ve ekonomik geliþmenin bir sonucudur. Örnek 39 Gruplarý Kýrsal Nüfus Kentsel Nüfus Yýllar Yukarýda Türkiye'ye ait 199 yýlý nüfus piramidi verilmiþtir. Bu piramitten yararlanarak aþaðýdakilerden hangisi ile ilgili yaklaþýk bilgi elde edilemez? A) Ayrý ayrý kadýn ve erkek sayýsý B) Türkiye'nin toplam nüfusu C) Cinsiyetine göre dünyaya gelen bebek sayýsý D) 65 yaþ üzerindeki toplam erkek sayýsý Sorunun çözümünden önce nüfus piramidi hakkýnda kýsaca bilgi verelim: Nüfus piramidinde dikey eksen yaþ gruplarýný, yatay eksen ise nüfusu gösterir. Sözgelimi piramide göre 199 genel nüfus sayýmýnda ülkemizde - 4 yaþ grubunda kýz çocuk sayýsý 3 milyondan biraz fazla (yaklaþýk ) kýz çocuk sayýsý 3 milyondan biraz azdýr. (Yaklaþýk arasýnda) Nüfus piramidi hazýrlanýrken nüfus - 4,, 1-15, , þeklinde ya da - 14, ve 65 yaþ yukarýsý þeklinde gruplandýrýlýr. gruplarý dikey eksen boyunca yazýlýr daha sonra yatay eksenden yararlanarak her yaþ grubunda kaç kiþi varsa grafik halinde gösterilir. Nüfus piramidinden yararlanarak; Toplam nüfusu, Ayrý ayrý kadýn ve erkek nüfusu Cinsiyete ve yaþ gruplarýna göre nüfus nüfusun erkek nüfusa ya da erkek nüfusun kadýn nüfusa oraný, Çalýþma çaðý, bebeklik çaðý, genç nüfus ve yaþlý nüfus terimlerinin tanýmlarý (yaþ sýnýrlarý) verildiðinde bunlarýn sayýsý bulunabilir. Ancak cinsiyetine göre o yýl dünyaya gelen bebek sayýsý saptanamaz. Çünkü piramitte yaþayanlar gösterilir. O yýl kaç çocuk dünyaya geldi bunlarýn kaç tanesi hayatýný kaybetti nüfus piramidinde buna dair bilgi yoktur. Bu nedenle cinsiyetine göre dünyaya gelen bebek sayýsý saptanamaz. Yanýt C'dir. Bilgi: Her ülkenin nüfus yapýsý farklý olduðu için nüfus piramitleri birbirine benzemez. Ancak nüfus piramitleri bazý genel özellikleri dikkate alýnarak gruplandýrýlýr. Bununla ilgili bilgileri ileriki sýnýflarda öðreneceksiniz. 63

6 Örnek 4 Örnek 41 Bölgenin Adý Bölge Nüfusu Ýçinde Okuryazar Oraný Toplam Okuma yazma bilmeyen Toplam Marmara 93,5 82,4 88, Ýç Anadolu 91,6 77,3 84,5 Karadeniz 87,6 69,8 78,7 Okuma yazma bilen Toplam Ege 9,9 76,7 83,8 Akdeniz 89, 72,5 8,8 Doðu And. 81,1 54,9 68, Güneydoðu 75,5 44,8 6,1 Yukarýdaki tablo okur yazarlýk oranýnýn bölgelere göre daðýlýmýný göstermektedir. Bu tablodaki bilgilere göre aþaðýda verilenlerden hangisi yanlýþtýr? A) Okuryazar oraný Marmara Bölgesi nde en yüksektir. B) Bütün bölgelerde okuryazar olan erkeklerin oraný kadýnlarýn oranýndan yüksektir. C) Karadeniz Bölgesi ndeki okuryazar oraný Ege Bölgesi nden düþüktür. D) Okur yazarlýk oraný bölgelerin yüzölçümleri büyüdükçe artmakta, yüzölçümleri küçüldükçe, azalmaktadýr. Soruda verilen tablo incelendiðinde Okuryazar oraný Marmara Bölgesi nde en yüksek olduðu, Bütün bölgelerde okuryazar erkek oranýnýn okuryazar kadýn oranýndan yüksek olduðu, Karadeniz Bölgesi ndeki toplam okuryazar oranýnýn Ege Bölgesi nden düþük olduðu görülmektedir. Ancak okuryazarlýk oranýnýn bölgelerin yüzölçümlerinin büyüklükleri ile iliþkisi yoktur. Örneðin yüzölçümü en küçük olan Marmara Bölgesi nde okuryazar oraný en yüksek iken yüzölçümü en büyük olan Doðu Anadolu Bölgesi nde okuryazarlýk oraný coðrafi bölgelerimiz içinde altýncý sýradadýr. Yanýt D dir. Yukarýda ülkemizde cinsiyete göre okuma-yazma bilenlerin ve bilmeyenlerin sayýlarý verilmiþtir. Bu tablodaki bilgilerden yararlanarak aþaðýdakilerden hangisine ulaþýlamaz? A) Ülkemizde okuma yazma bilmeyen erkek sayýsý kadýn sayýsýndan azdýr. B) lerde de kadýnlarda da okuma yazma bilenlerin sayýsý bilmeyenlerden daha fazladýr. C) Okuma yazma bilen kadýn sayýsý, okuma yazma bilen erkek sayýsýndan azdýr. D) Okuma yazma bilmeyen kadýnlarýn çoðu yaþlý, erkeklerin çoðu gençtir. Sorudaki tablo incelendiðinde A, B ve C seçeneklerinde verilen bilgilere ulaþýlabiliriz. Ancak tabloda okuma yazma bilmeyenlerle bilenlerin yaþlarýyla ilgili bir bilgi yoktur. Bu nedenle D seçeneðinde verilen bilgiye ulaþýlamaz. Yanýt D'dir. 64

7 Örnek I. Grafik: Kentsel Nüfus Yýllar Soruda verilen grafikler incelendiðinde; 199 ile 2 yýllarý arasýnda erkek nüfusunun kadýn nüfusuna göre daha fazla arttýðý, Kýrsal kesimde en büyük nüfus artýþýnýn yýllarý arasýnda gerçekleþtiði, yýllarýnda kentlerde yaþayan kadýn ve erkek toplam nüfusunun on beþ milyondan fazla olduðu görülür. Verilen yýllarda kentsel nüfus sürekli artmýþtýr. Ancak kýrsal nüfus sürekli azalmamýþtýr yýlýna göre 198 yýlýnda kýrsal nüfus artýþ göstermiþ, 198 yýlýna göre 1985 yýlýnda azalmýþ ancak 199 yýlýna göre 2 yýlýnda tekrar artýþ göstermiþtir. Yanýt D dir II. Grafik: Kýrsal Nüfus : : Yýllar Yukarýda verilen I. grafik kentsel, II. grafik kýrsal kesimde belirtilen yýllardaki Türkiye nüfsunu göstermektedir. Bu grafikteki bilgilere göre aþaðýdakilerden hangisi yanlýþtýr? A) 199 ile 2 yýllarý arasýnda kýrsal kesimdeki erkek nüfus kadýn nüfusa göre daha fazla artmýþtýr. B) Kýrsal kesimde en büyük nüfus artýþý yýllarý arasýnda gerçekleþmiþtir. C) 199 ve 2 yýllarýnda kentlerde yaþayan erkek ve kadýn nüfus 15 milyonu geçmiþtir. D) Verilen yýllarda kentsel nüfus sürekli artarken, kýrsal nüfus sürekli azalmýþtýr. 65