MAHKÛM KADINLAR İÇİN KARİYER PLANLAMA MERKEZLERİ PROJESİ
Projenin Amacı Bu projenin temel amacı; dezavantajlı gruplar arasında yer alan kadın mahkûmların tutukluluk süresi bittikten sonra topluma entegre olma, kendi ilgileri doğrultusunda bir mesleğe yönlendirilmelerine yardımcı olmak amacıyla, kariyer planlama merkezlerinin kurulmasını sağlamaktır.
Projenin Amacı Projenin amacı doğrultusunda; 1) Ceza tevkif evleri bünyesinde kariyer planlama merkezlerini kurma, 2) Ceza tevkif evleri genel müdürlüğü bünyesinde yeterlilik ajansını oluşturma, 3) El kitabı (kılavuz) hazırlama, meslek tanıtım broşürü oluşturma 4) pilot uygulamalarının yürütülmesi
Projenin önemi Kadın mahkûmlar, dünyada olduğu gibi Türkiye'de de dezavantajlı gruplar arasında yer almaktadır. Bu gruba hizmet vermek amacıyla; a) Yeterlilik ajansı ile kariyer planlama merkezlerinin kurulması, b) Ön öğrenmelerin dikkate alınması, c) Farkındalık oluşturma ve kadınların mesleki kariyerleri için planlama yapma konusunda rehberlik etme, d) Dezavantajlı gruplara yönelik ilk defa mesleki ilgi ölçeği gibi orijinal ölçme araçlarının geliştirilmesi, vb açılardan önemli taşımaktadır.
Dezavantajlı grup Eski Hükümlüler Kadınlar Bağımlılar Özürlüler Dezavantajlı Gruplar Evsizler- Yoksullar Gençler/ Çocuklar sosyal güvenliği olmayanlar
Kariyer Planlamanın Yaşamımızdaki Yeri ve Önemi Bireyin hayatı boyunca kendini tanıması, kimliğini ve benliğini ifade etmesi için sahip olduğu işi ve mesleği çok önemlidir. Çünkü bireyin kimliği veya benliği kendi seçtiği mesleğiyle büyük oranda şekillenmektedir. Kişinin hayatının önemli kararlarından birisi, belki de en önemlisi iş-meslek veya kariyer seçimleridir.
Kariyer Planlamada Ön Öğrenmelerin Değerlendirilmesi Genel olarak ön öğrenmelerin belirlenmesi (APL), kişilerin gelecek öğrenmelerinin geçmiş öğrenmeleri üzerinde yapılanmasında büyük rol oynamaktadır. Yani ön öğrenmelerin değerlendirilmesi ve tanılanması (PLAR) yetişkinlerin örgün (formal) ve algın (informal) öğrenmelerle kazanabilecekleri yetenek, bilgi, tutum ve öğrenme sağlayabilecek öncüllerin değerlendirilmesine dayanır
Ön Öğrenmeleri Değerlendirmenin İşlevleri Sürecin Biçimlendirici İşlevi ( Formative Function of APL) Yeterliliklerin tanımlanmasıyla alakalıdır. Kariyer planlama sürecindeki öğrenmeleri desteklemek için dizayn edilen araç ve metodolojilerle ilgilenir. Temel amaç bireyin yeterliliklerini geliştirme yoluyla kişisel gelişimlerini sağlamak ve bu gelişimleri sağlayan yeteneklerini arttırmaktır. Sürecin Özetleyici İşlevi (Summative Function of APL) Yeterliliklerin onaylanması ile ilgilidir. İş dünyasında ve eğitimde sertifikalarla yapılır. Bu sertifikalar belirli kurslara katılım ile sağlanmaktadır. Örgün kurumlarda edinilen yeterliliklerin sertifikalanması gibi tanımlanmasıdır.
Türkiye'de Kariyer Planlama Türkiye de rehberlik hizmetleri 1950 lerde gelişmeye başlamıştır ve şimdiye kadar olan altmış yıllık süreç mesleki rehberlik ve kariyer danışmanlığı hizmetleri açısından üç döneme ayrılabilir. Gelişme Dönemi: Sistematik adımlar (1995 ve sonrası) Arayış Dönemi: Kararsız adımlar (1976-1994) Başlangıç Dönemi: Öncü adımlar (1953-1975)
Türkiye de Meslek Edindirmeye Yönelik Hizmet Veren Kuruluşlar Meslek Yüksek Okulları- Üniversiteler MEB-Hayat Boyu Öğrenme İŞKUR KOSGEB Halk Eğitim Merkezleri (HEM): Mesleki Eğitim Merkezleri (MEM): Kız Teknik Öğretim Olgunlaşma Enstitüleri: Pratik Kız Sanat Okulu Turizm Eğitim Merkezleri: Mesleki Yeterlilik Kurumu
PROJE KAPSAMINDA KURULAN BİRİMLER YETERLİK AJANSI KARİYER PLANLAMA MERKEZİ
YETERLİK AJANSI Ceza Tevkifevleri Genel Müdürlüğü bünyesinde kurulan ve ceza infaz kurumlarındaki kariyer planlama merkezlerinin (KPM) koordinasyonunu sağlayan merkezdir.
YETERLİK AJANSI Yeterlik ajansının içerisinde kariyer planlama merkezlerinin koordinesini sağlayan; a) danışmanlık yapan koordinatör veya koordinatörler yer almalıdır. Yeterlik ajansında çalışacak olan koordinatör(ler) (1 kişi), b) kariyer planlama süreciyle ilgili uzmanlar, (2-3 kişi)
Yeterlik ajansının görevleri 1) KPM leri koordine etmek ve eşgüdümlü olarak çalışmalarını sağlamak 2) KPM lerine kariyer planlama sürecinde kullanılan ölçme araçları ve materyalleri ile ilgili olarak bilgilendirmeler yapmak 3) Kullanılan ölçme araçları ve broşür gibi çeşitli materyallerin çoğaltılmasını ve dağıtılmasını sağlamak 4) KPM lerde kullanılacak ölçme araçlarının standart bir şekilde uygulamalarını yürütmek 5) Yazılım sistemi üzerinden elde edilen verilerin analizini kontrol ederek bireyler hakkındaki raporları sonuçlandırmak
Yeterlik ajansının görevleri (devam) 6) İlgili ölçme araçlarını kullanarak birey hakkında mesleki ilgilere yönelik profil oluşturmak ve mesleki yönlendirme için profilden yararlanarak görüş ve öneriler sunmak 7) Ölçme araçlarının ve materyallerinin güncel formlarını oluşturmak, gerektiğinde uzmanlar eşliğinde revize formlarını hazırlamak 8) Türkiye ve Dünya daki çalışmaları takip ederek KPM lerin güncel bilgiler ışığında hizmet kalitesini arttırmak 9) KPM lerde yürütülen süreçlerin etkililiğini izlemek, değerlendirmek, sonuçları ilgililerle paylaşmak ve dönütler ışığında güncellemeler yapmak 10) Kariyer Planlama Sürecinde kullanılan yazılım sisteminin güncellenmesini sağlamak
Yeterlik ajansının görevleri (devam) 11) Mahkûmiyeti sona ermiş olan bireylerin aldıkları kariyer planlama hizmetlerinin hayatlarına aktarmalarına ilişkin verilerin oluşmasını sağlamak 12) Mahkûmlara yönelik ceza infaz kurumlarında yürütülecek kariyer planlama etkinlerine ilişkin araştırma ve uygulama çalışmalarını izleyerek araştırma ve geliştirme faaliyetlerinde bulunmak
Kariyer Planlama Merkezi(KPM) Ceza infaz kurumlarında mahkûmlara yönelik kariyer planlama hizmetlerini yürüten merkezlerdir. Bu merkezlerin temel amaç; bireylerin ilgi, yetenek, ihtiyaçları ile sahip oldukları ön öğrenmelerini (APL) dikkate alarak ilgili mesleklere yönlendirilmelerini, bu mesleklerde eğitim almalarını ve sertifikalandırmalarını gerçekleştirmektir.
Kariyer Planlama Merkezi KPM lerde görevlendirilecek veya çalışacak bireyler; a) psikolojik danışma ve rehberlik ile psikoloji, b) sosyolog veya sosyal çalışmacı olarak görev yapan bireyler kariyer planlama uzmanı olarak çalışabilir. c) Ceza evlerindeki mahkum sayısına göre değişmekle birlikte (1-3 kişi çalışabilir) Ancak bu alanlardan mezun olan bireylerin kariyer planlama sürecine başlamadan önce konuyla ilgili olarak ayrıntılı eğitim almaları gerekmektedir.
Kariyer planlama merkezlerinin görevleri 1) Kayıt aşamasında; bireylere KPM lerin amacı, misyonu ve görevleri hakkında bilgi vermek 2) Kariyer planlama sürecinin diğer basamakları ile eğitim ve öğretim fırsatları hakkında materyalleri kullanarak bilgilendirmeler yapmak 3) KPM lerdeki kariyer planlama sürecine ait program ile bireyin izlemesi gereken programı paylaşmak 4) Yeterlilik ajansı tarafından gönderilen yada ajanstan istenilen ölçme araçlarının kariyer planlama sürecinde(kayıt, tanıma, mesleki temel bilgi ve beceri eğitimi, vb). uygulamak
Kariyer planlama merkezlerinin görevleri 4) Bireylerin ihtiyaçları doğrultusunda bireysel veya grup mesleki rehberlik etkinliklerinin planlamak ve uygulamak, 5) Yeterlilik ajansıyla koordineli çalışmak, 6) Bireylere yönelik verilen kariyer planlama süreciyle ilgili elde edilen bilgi ve belgelerin bir nüshasını da yeterlilik ajansına iletmek.
Kadın Mahkûmlar İçin Kariyer Planlama Sürecinde Önerilen Meslekler ve Kurslar Ceza infaz kurumlarındaki kadın mahkûmlara yönelik olarak mesleki ve teknik eğitimler verilmektedir. Bu eğitimler genellikle yaygın eğitim ve mesleki eğitim merkezleri tarafından yürütülmektedir. Üniversiteler, belediyeler, ticaret ve sanayi odaları, meslek odaları, sivil toplum kuruluşları da mahkûm kadınlar için mesleki eğitim kursları düzenlemektedir. Bu kurslar, ceza evlerinin koşullarının uygunluğuna bağlı olarak belirli sayıda kadın mahkûmun meslek kursunu talep etmesi sonucu açılmaktadır. Ancak, kadın mahkûmların tercih ettiği ve onlara verilen mesleki eğitim kursları genellikle bir mesleğin, bir ya da bir kaç yeterliğini kadın mahkûmlara kazandırabilecek nitelikte ya da hobi edinmeye yönelik kurslardır.
Kadın Mahkûmlar İçin Kariyer Planlama Sürecinde Önerilen Meslekler ve Kurslar Bu proje çalışması kapsamında belirlenen meslek alanlarının ve mesleklerin belirlenmesinde kadın mahkûmların mesleki ön öğrenmeleri, mevcut eğitim durumları, geçmiş yaşantıları, ceza infaz kurumlarındaki olanaklar ve yaygın eğitim programları dikkate alınmıştır.
Kadın Mahkûmların İlgilere Göre Yönlendirilebilecekleri Mesleki (İlgi) Alanlar ile Örnek Meslekler Bahçecilik (Ziraat Açık Alan İlgisi) İç Mekân Bitkileri Yetiştiriciliği Dış Mekân Bitkileri Yetiştiriciliği Çiçek Düzenlemeciliği Sebze Yetiştiriciliği Meyve Yetiştiriciliği Bilişim Teknolojileri (Teknoloji ve Bilim İlgisi) Ağ İşletmenliği Bilgisayar Teknik Servisi Web Programcılığı Veri Tabanı Programcılığı Büro Yönetimi ve Sekreterlik (Büro İşleri İlgisi) Sekreterlik Yönetici Asistanlığı
Kadın Mahkûmların İlgilere Göre Yönlendirilebilecekleri Mesleki (İlgi) Alanlar ile Örnek Meslekler El Sanatları Teknolojisi (El Sanatları İlgisi) El Dokumacılığı Halı Desinatörlüğü Dekoratif El Sanatları El ve Makine Nakışçılığı Dekoratif Ev Tekstili Minyatür Sanatı Resim Sanatı Giyim Üretim Teknolojisi (Giyim Teknolojisi İlgisi) Kadın Giyim Modelistliği Çocuk Giyim Modelistliği İç Giyim Modelistliği Kadın Terziliği Makine Dikişçiliği (Düz Dikiş Makineciliği) Hazır Giyim Model Makineciliği Güzellik ve Saç Bakım Hizmetleri (Kişisel Bakım Hizmetleri İlgisi) Kuaförlük Güzellik Hizmetleri
Kadın Mahkûmların İlgilere Göre Yönlendirilebilecekleri Mesleki (İlgi) Alanlar ile Örnek Meslekler Halkla İlişkiler ve Organizasyon Hizmetleri (Sosyal kolaylaştırma İlgisi) Halkla İlişkiler Organizasyon Hizmetleri (Mekan süslemeciliği vb.) Çağrı Merkezi/Müşteri Hizmetleri Bakım Hizmetleri (Sosyal Hizmetler İlgisi) Hasta Bakıcılığı Yaşlı Bakıcılığı Engelli Bakıcılığı Çocuk Bakıcılığı Konaklama ve Seyahat Hizmetleri (Temel Hizmetler İlgisi) Ön Büro Yönetimi/Hizmeti Kat Hizmetleri Çamaşırhane Hizmetleri Kuru Temizleme
Kadın Mahkûmların İlgilere Göre Yönlendirilebilecekleri Mesleki (İlgi) Alanlar ile Örnek Meslekler Pazarlama ve Perakende (İkna İlgisi) Satışçılık/Pazarlamacılık Gıda Satışçılığı Kantin İşletmeciliği Yabancı Diller (Dil İlgisi) Almanca Arapça Çince İngilizce Rusça Yiyecek ve İçecek Hizmetleri (Temel Hizmetler İlgisi) Aşçılık Pastacılık Yiyecek ve İçecek Servis Hizmeti/Garsonluk Bulaşıkhane Hizmetleri Pizzacılık
Kariyer Planlama Sürecinde Kullanılan Ölçme Araçları Merkezlerde, bireylere kabul (kayıt), tanı, yönlendirme, mesleki yeterliliklerinin belirlenmesi, mesleki yeterliliklerinin doğrulanması ve sertifikalandırma olmak üzere 6 adımda çeşitli ölçme araçları kullanılmaktadır. Kişisel Bilgi Formu Öz Değerlendirme Formu Mesleki Tercih Formu Kadın Mahkûmlar İçin Mesleki İlgi Ölçeği Mesleki İlgi Ölçeği Mesleki Yeterliliklere Ait Ön Öğrenmeleri Belirleme Formları
Mesleki İlgi Ölçeğinin Geliştirilmesi Dezavantajlı gruplar arasında yer alan kadın mahkumların mesleki ilgi alanlarını belirlemek amacıyla öncelikle literatürdeki mesleki ilgi ölçekleri incelenmiştir. Bu aşamada özellikle Kuder mesleki ilgi envanteri, kişisel küre envanteri, akademik benlik kavramı ölçeği ayrıntılı olarak incelenmiştir. Literatürde var olan ilgi ölçeklerinin bazılarının çok önceden geliştirildiği için birçok mesleği içerisinde barındıran meslek ilgi alanlarını içermemesi ve bu ölçeklerinin tamamının formal bir eğitim ortamında bulunan bireylere yönelik hazırlanması nedeniyle yeni bir ölçme aracının geliştirilmesi zorunluluk olarak çıkmıştır. Bu ölçeklerden herhangi bir tam olarak hedef gruptaki bireylerin mesleki ilgilerini belirlemede yetersiz kalacağı düşüncesiyle bir araç geliştirme sürecine girilmiştir.
Mesleki İlgi Ölçeğinin Geliştirilmesi Bu ölçekler içerisinde yer alan ilgi alanları arasından hedef kitleye uygun olan ilgi alanları belirlenmeye çalışılmıştır. Ayrıca ceza infaz kurumlarında verilen mesleki eğitim kursları da dikkate alınarak 12 ilgi alanı tespit edilmiştir. Bu seçilen ilgi alanlarına ek olarak çalışmanın amacına ve hedef kitlenin yapısına uygun olarak bazı ilgi alanları da araştırmacılar tarafından eklenmiştir. Belirlenen 12 ilgi alanına yönelik 12 alt boyut belirlenmiştir. İlk aşamada ölçekte 111 madde bulunurken uzman görüşleriyle madde sayısı 73 de indirilmiştir. Pilot uygulama ile mesleki ilgi ölçeğinin güvenirlik ve geçerlik çalışmaları yapılmıştır.
Mesleki ilgi ölçeğindeki 12 alt boyut BAH: Bahçecilik (Ziraat Açık Alan İlgisi) BAK: Bakım Hizmetleri (Sosyal Hizmetler İlgisi) HAK: Halkla İlişkiler ve Organizasyon (Sosyal kolaylaştırma İlgisi) PAZ: Pazarlama ve Satış Hizmetleri (İkna İlgisi) YAB: Yabancı Diller (Dil İlgisi) YIY: Yiyecek ve İçecek Hizmetleri (Temel Hizmetler İlgisi) BUR: Büro Hizmetleri (Büro İşleri İlgisi) BIL: Bilişim Teknolojileri (Teknoloji ve Bilim İlgisi) EL: El Sanatları Teknolojisi (El Sanatları İlgisi) GIY: Giyim Üretim Teknolojisi (Giyim Teknolojisi İlgisi) GUZ: Güzellik ve Bakım Hizmetleri (Kişisel Bakım Hizmetleri İlgisi) KON: Konaklama ve Seyahat Hizmetleri Temel Hizmetler İlgisi)
Factor structure of Vocational Interest Inventory
1) KABUL (KAYIT) Kariyer Planlama 2) TANI Merkezlerinde Kariyer Planlama Süreci 3) YÖNLENDİRME 4) MESLEKİ YETERLİKLERİN BELİRLENMESİ 5) MESLEKİ YETERLİKLERİN DOĞRULANMASI 6) SERTİFİKALANDIRMA
1.Kabul 2. Tanı 3. Yöneltme Kariyer Planlama Merkezlerinde Kariyer Planlama Süreci Kabul aşaması, bireylerin tutuklu veya hükümlü olarak kabul edildikleri ceza infaz kurumuna geldiği ilk günlerde kariyer planlama merkezine başvurusuyla başlar. Bu aşamada Kariyer Planlama Merkezi'nin tanıtımı yapılmakla birlikte bireyin merkeze kabulü gerçekleştirilir. Tanı aşamasında, bir önceki aşamada mesleklere ilişkin tanıtıcı broşürün paylaşımının ardından bireylere kendi mesleki geçmişlerini/deneyimlerini, mesleklere ilişkin ön öğrenmelerini ifade edebilmeleri için öz değerlendirme formu doldurması sağlanır. Bu aşamada kullanılacak bir diğer araç ise bireylerin mesleki ilgilerini ortaya çıkarmak amacıyla kullanılan Kadın Mahkûmlar İçin Mesleki İlgi Ölçeği dir. Ölçek KPM de görevli uzman danışmanlığında ortalama 20-25 dakika içerisinde doldurulmaktadır. Tanı aşamasında son olarak bireylerin en çok sevdiği veya hiç sevmediği meslekleri doğrudan ifade etmesine imkân tanıyan Mesleki Tercih Formu kullanılmalıdır. Bu aşamada, kayıt ve tanı aşamasında bireye uygulanan ölçme araçları, görüşmeler ile tanıtıcı broşürler paylaşımından sonra birey için meslek alanlarına ilişkin en uygun 3-4 meslek önerilir. Bu öneriler profilden hareketle yapılmalıdır. Bütün araçlardan elde edilen bilgilerden hareketle oluşturulan raporlar bireyle paylaşılır. Süreçte olası mesleklere ilişkin ön bilgi vermek amacıyla bireyle bireysel görüşme yapılması yerinde olacaktır. Bireyin profil analizi ve ceza evlerinde alabilecekleri eğitim olanakları göz önüne alınarak, en uygun yöneltme seçenekleri belirlenir. Bireyle görüşülerek bu yöneltme sonucu kesinleştirilir.
Ölçme araçları ile gözlemlerden elde edilen sonuçlara göre bireylere yardımcı olmak, onları ilgileri doğrultusunda mesleklere yönlendirerek onlara yeni fırsatları sunmayı planlıyoruz.
4.Yeterliliklerin Belirlenmesi 5. Yeterliliklerin Doğrulanması 6. Yeterliliklerin Sertifikalanmasıtme Kariyer Planlama Merkezlerinde Kariyer Planlama Süreci Bir önceki aşamada birey için oluşturulan profil doğrultusunda, önerilen çeşitli mesleklere yönelik olarak mesleki yeterlilikler belirlenmektedir. Bu aşamada bireyler için önerilen 3-4 mesleğe ilişkin ayrı ayrı olmak üzere Mesleki Yeterliliklere ait Ön Öğrenmelerin Değerlendirmesine İlişkin Formlar kullanılır. Bu araçlarda sadece bireyin kendisinin dolduracağı kısımlar KPM de görevli uzman eşliğinde doldurulur. Doldurulan formlar görevli uzman tarafından sisteme aktarılır. Bu aşamada birey hakkında ayrıntılı dosya (portfolyo) oluşturulmaya başlanır. Bu dosya içerisinde bireyle ilgili doldurulan bütün araçlar yer alabileceği gibi bireyle yapılan görüşmeler de yer alabilir. Bu aşamada bireylerin ifade ettikleri mesleki yeterliliklerin doğrulanması yapılmaktadır. Bireyler için önerilen 3-4 mesleğe ait mesleki yeterlilikler, her bir meslek için ayrı ayrı zamanlarda ve mesleğe ait atölyelerde eğitici bireyler ve uzman tarafından gözlemlenerek yapılmaktadır. Ayrıca bu aşamada her bir mesleğin çeşitli yeterliliklerini içinde barındıran iş testleri (görevler) bireylere uygulanır. Bu uygulamalardan elde edilen bilgiler doğrultusunda teknik görüşmeler yapılır. Sahip olunan veya olunmayan yeterlilikler belirlenir. Bu süreçte elde edilen bilgiler sisteme girilerek kayıt edilir. Birey, sürecin devamına ya da sertifikalandırma sürecine yönlendirilebilir. Bireyler yönlendirildiği mesleki kursun sonunda kariyer planlama merkezinde görevli uzman, eğitici ile yapılan görüşmeler, süreçte eğitici tarafından uygulanan iş testlerine dayanarak (görevler) bireyin sahip oldukları mesleki yeterliliklere dayanarak sertifikalandırma işlemini yaparak resmi süreci tamamlamaktadır. Sertifikalandırmada Hayat Boyu Öğrenme Genel Müdürlüğünün yanısıra mesleki yeterlilik kurumunun işbirliği içerisinde bulunduğu kurumlarından yararlanılabilir. Bireye bitirmiş olduğu mesleğe ve düzeye ilişkin sertifika verilir. Bu süreç tamamlandığında sistemdeki dosya tamamlanarak arşive aktarılır.
KARİYER PLANLAMA SÜRECİ 1. KABUL Kayıt formu KPM ve Mesleklere yönelik broşürlerin tanıtılması Koruma görevlisi KPM Uzmanı (Sosyal çalışan) Kayıt / Kabul KPM 15+15 dk (30 dk) 2. TANI Öz değerlendirme formu Mesleki İlgi Ölçeği Mesleki Tercih Formu KPM uzmanı KPM 10dk + 20dk + 5dk (35 dk) 3. YÖNELTME Sonuçların Raporlanması KPM uzmanı KPM 20 dk 4. YETERLİLİKLERİN BELİRLENMESİ Mesleki Yeterliklere ait Ön Öğrenmelere İlişkin Formlar KPM uzmanı KPM 20-25 dk 5. YETERLİLİKLERİN DOĞRULANMASI İş Testi (Görev) Eğitici Denetimi (KPM Uzmanı süreç ile ilgili bilgilendirilmeli) Kurs Atölyeleri (İstasyon) Mesleğe göre süre değişebilir. 6. YETERLİLİKLERİN SERTİFİKALANDIRILMASI Sertifika Yetkili Kurum KPM BİTİŞ