HABER BÜLTENĐ 25 Ocak 2005 Haber Özetleri Ortadoğu Irak'taki seçimlere bir haftadan az süre kala, ülkedeki şiddet olayları dün sabah da Bağdat'taki bir intihar saldırısı ile sürdü. Bomba yüklü bir araç Başbakan Đyad Allavi'nin partisinin merkez binası önünde infilak etti. 10 kişinin yaralandığı saldırının sorumluluğunu Ebu Mussab El Zerkavi'nin lideri olduğu militan grup üstlendi. Bu arada, Iraklı yetkililer ülkede bomba yüklü araçlarla düzenlenen intihar saldırılarının arkasındaki isimlerden olduğuna inandıkları bir militanı yakaladıklarını açıkladı. Ebu Ömer el Kurdi adlı zanlının Ebu Mussab El-Zerkavi'yle bağlantısı olduğu öne sürülüyor.(bbc)(azzaman GAZETESĐ) Đnsan Hakları Đzleme Örgütü, Irak güvenlik güçlerini gözaltına alınan kişilere sistematik olarak kötü muamelede bulunmak ve işkence yapmakla suçladı. New York merkezli kuruluş, Irak'taki geçici yönetim makamlarının bu gibi olayları engellemeyi başaramadığını belirtti. Irak'ta daha önce Amerikan ve Đngiliz askerlerinin gözaltında bulunan tutsaklara kötü muamelede bulunduğu suçlamaları gündeme gelmişti, ancak bu suçlamalar ilk kez Iraklı güvenlik kuvvetlerine de yöneliyor. Đnsan Hakları Đzleme Örgütü (Human Rights Watch), gözaltına alınan 90 Iraklı ile görüştüklerini ve bunlardan 72'sinin kötü muameleye uğradığını söylediğini kaydediyor. Örgüte göre kötü muamele ile, kablolarla hortumlarla ve metal çubuklarla dövülmek kastediliyor. Örgüt ayrıca güvenlik güçlerini rast gele ve keyfi tutuklamalar yapmakla suçluyor. Raporda, polise danışmanlıkla görevlendirilen yabancıların olayları görmezden geldiği öne sürülüyor ve "Allavi hükümeti de bu ciddi ihlallere aktif olarak taraf görünüyor yada en azından suç ortaklığı ediyor" deniyor. Irak makamları rapor hakkında henüz bir yorum yapmadı.(bbc) Irak'ta Birleşik Arap Cephesi, Kerkük'e dönen binlerce Kürdün 30 Ocak'ta yapılacak seçimlerde oy kullanmasına izin verilmesini protesto etti. Merkezi Kerkük olan partinin lideri Vasfi El Asi, genel seçimler ve aynı gün Kerkük'te yapılacak bölgesel seçimlerde yer almayacaklarını belirtti. Asi, geçen aylarda bölgeye dönen 70 bin dolayında Kürdün Kerkük sakini olmadığını ve oy kullanmaması gerektiğini söyledi. Bu arada, Kerkük'teki Türkmen partileri de seçimleri boykot etme konusunu değerlendirdiğini bildirdiler.(aa)(reu-bdr-mct) (ALQUDS GAZETESĐ) 1
Sistani ye ait bir internet sitesinde, Sistani nin Şii partilerin çoğunu içine alan Birleşik Irak Đttifakının seçim listesini desteklediği haberi yer alıyor. Ancak, buna rağmen Sistani nin tüm seçim listelerinin de desteklediğini ve yandaşlarını kendisinin özellikle desteklediği listeye oy vermek zorunda olmadıklarını açıklamıştı.(alquds GAZETESĐ) Irak'ın geçici Devlet Başkanı Gazi El Yaver, gelecek Pazar günü yapılacak genel seçimle kurulacak hükümetin ''mezheplere göre değil, bakanların niteliğine göre belirlenmesi gerektiğini'' söyledi. Televizyonda konuşan Yaver, 30 Ocak Milletvekili Genel Seçiminde, ''halkın mezhebe tarikata bağlı kotalara göre değil, liyakate göre oy kaygısı taşıması gerektiğini'' belirtti. Yaver, Saddam Hüseyin rejiminin ABD tarafından yıkılmasından sonra düzenlenecek ilk genel seçimde, tüm halkın sandığa giderek yeni hükümeti kuracak yeni meclisi belirlerken özgür iradesini ortaya koyması gerektiğini bildirdi. (AA) (AP-KB- BER) Irak'ta 30 Ocak'taki seçimlere katılacak Şii liderleri, seçimleri kazanmaları halinde Đran türü bir şeriat yönetimi kurmayı düşünmediklerini söylediler. Şii lideri Büyük Ayetullah Ali El Sistani'nin de desteklediği 228 üyeli Birleşik Irak Đttifakı listesinde yer alan önemli şahsiyetler, Irak'ta molla yönetimi olacağını düşünmediklerini söylediler. Eğitim Bakanı Sami Müdahfar, bir soruyu yanıtlarken, ''Hayır bunun olacağını sanmıyorum'' diyerek, listede laik düşünceli adayların bulunduğunu, listedeki her bir adayın şahsi fikirleri olduğunu söyledi. Irak Đslam Devrimi Yüksek Konseyi yetkililerinden din adamı Hümam Hammudi de, listede pek çok adayın bulunduğu, bunların arasında Đslam'la politikanın birbirine karıştırılmaması gerektiğini düşünen liberal laiklerin yer aldığını söyledi. Şii adaylar, Şiilere yönelik saldırılara cevap vermeyeceklerini de vurguladılar. Đslami Dava Partisi'nden Hüdayer El Huzai, durumu gerginleştirmenin ve bir iç savaşı tetiklemenin haklı çıkarılamayacağını belirterek, bunun Irak'ın Balkanlaşması yada Lübnanlaşması anlamına geleceğini söyledi. Hammudi de, Sünni alimler ile Iraklı ve Arap Sünni şahsiyetlerin, şiddet eylemlerine karşı çıkmaları gerektiğini belirterek, ''Sessiz kalmamalılar, çünkü sessizlikleri mezhep ayrılıklarını teşvik eder. Bizden beklenen sabır, onlardan beklenen de bu eylemleri kınayarak, bu eylemlerin Đslam'a karşı olduğunu açık bir şekilde ifade etmeleridir'' dedi. (AA) (AP-ATK-ALŞ)(EL-ŞARK EL AVSAT GAZETESĐ) Birleşik Irak Đttifakı adaylarından olan Adil Abdülmehdi, seçimlerde söz konusu listenin oyların yarısını kazanacağı tahmininde bulundu. Ayrıca, Birleşik Irak Đttifakı adayı Sami Muzaffer, söz konusu listenin Irak ın kuzey, orta ve güney bölgelerinde federal sistemin kurulmasını desteklediğini vurguladı.(el-hayat GAZETESĐ) Kuveyt haber ajansını arayan Ankara dan isminin açıklanmasını istemeyen üst düzey bir bürokrat son günlerde Kürtlerin Kerkük teki demografik yapıyı değiştirme çabaları, Ankara nın endişe ve korkularının artmasına neden olduğunu bildirdi. (KUVEYT HABER AJANSI) Türkiye de yaşayan Iraklıların seçimlere olan ilgisizliği Uluslar arası Göç Örgütünün belirlediği seçim kayıt süresini uzatmasına neden oldu. Şuana kadar 7951 Iraklının kayıt yaptırdığı bildirilmektedir. Bu rakam da, Türkiye de 2
yaşayan Iraklıların sadece %8 ini oluşturduğunu göstermektedir. Resmi rakamlara göre Türkiye de yaklaşık olarak 30 bin Iraklının oy kullanabilmesi gerekmektedir. Gayri resmi yollarla Türkiye de yaşayan Iraklıların sayısı da eklenirse bu sayının 100 bini bulması gerekir. (KUVEYT HABER AJANSI) Irak Ulusal Kongre Partisi Başkanı Ahmet El Çelebi, Şiilerin yoğunlukta olduğu güney Irak ı kapsayan bir federal yapı oluşturma çağrısında bulundu. Bu talebi gündeme getirirken Kuzey Irak taki Kürt özerk bölgesini örnek olarak gösterdi. Çelebi bu açıklamayı seçim propagandası sırasında yaptı. Güney Irak taki federe yapı Basra, Misan ve Nasiriyya kentlerini içine alacaktır. Çelebi bu konunun hazırlanacak olan daimi anayasada yer alması gerektiğini belirtti. Bu üç ilin devletin petrolden elde ettiği gelirin %90 nını sağladığını vurguladı. Ayrıca, Irak hükümet bütçesinin %20 sinin güney Irak halkına tahsis edilmesini de talep etti. Kürtlerin nüfusunun, güney Irak ta yaşayan halktan az olmasına rağmen Kürtlere devlet bütçesinin %17 sinin tahsis edildiğine işaret etti. Çelebi, ayrıca düzenlenecek olan yeni anayasada petrolün devletin değil halkın malı olduğu ibaresinin yer alması gerektiğini vurguladı.(alquds GAZETESĐ) ABD Uluslar arası Kalkınma Ajansı hazırladığı Güney Irak Federasyonu Projesi adı altında Basra Belediyesi ve Üniversitesi çalışanlarına 10 günlük bir eğitim programı uyguladı. Dün akşam sona eren eğitim programında yeniden yapılanma sürecinde teknik yenilikler, en son bilimsel araştırmalar ve uluslar arası kentleşme toplantıları hakkında bilgi verildiği açıklandı.(azzaman GAZETESĐ) Ürdün hükümet sözcüsü Esma Ahdarin yaptığı basın açıklamasında, Ürdün hükümetinin Ahmet El Çelebi nin Ürdün de yargılamasını talep etti. Sözcü, Çelebi nin Ürdün hükümetine teslim edildiği takdirde daha önceki yolsuzluk davalarından aldığı cezaları da göz önünden bulundurularak adil bir yargılanma sürecinden geçeceğini belirtti.(el-şark EL AVSAT GAZETESĐ) Bush yönetiminin Irak ve Afganistan daki askeri operasyonlarda kullanılmak üzere bu yıl için 80 milyar dolarlık yeni bir ödenek isteğini, bugün açıklaması bekleniyor. Yönetim ve Kongre yetkilileri bu yeni isteğin, Kongre nin daha önce onayladığı 25 milyar dolara ek olacağını belirttiler. Bu yeni istekle birlikte, Irak ve Afganistan daki askeri operasyonların maliyeti 300 milyar dolara çıkacak. Yeni ödenek isteği, Başkan Bush un 7 Şubat ta 2006 bütçesini sevk etmesinden sonra Kongre ye gönderilecek. Bazı Kongre üyeleri, Bush yönetimini, Irak ve Afganistan daki askeri operasyonların masrafını düşük göstermekle suçluyor. (VOANEWS) Üst düzey bir Filistinli yetkili, Filistinli militan grupların Đsrail'e yönelik saldırıları durdurmaya hazır olduklarını ve Đsrail'in yanıtını beklediklerini söyledi. Bu açıklama, Filistin lideri Mahmud Abbas adına militan gruplarla görüşmeler yapan Ziyad Ebu Amr, tarafından yapıldı. Militan gruplar, resmen ateşkes ilan etmek için Đsrail'in de bazı adımlar atmasını istiyorlar. Bunlar arasında Filistinlilere yönelik saldırıların durması ve Filistinli tutsakların serbest bırakılması da var. Filistin Lideri Mahmud Abbas, militan grupların özellikle de Hamas'ın siyasi sürece katılması için çaba harcıyor.(bbc) 3
Đsrail eski Başbakanı Şimon Perez, hükümeti Đran a karşı tek taraflı bir askeri operasyon düzenlememesi konusunda uyardı. Đsrail radyosunda bir demeç veren Perez, Đran ın, nükleer programı ve Filistin ayaklanmasına destek vermesi yüzünden, Ortadoğu nun en büyük sorunu olduğunu söyledi. Ancak, Perez Đran ın nükleer programıyla bütün dünyanın başa çıkması gerektiğini; ve Đsraillilerin müdahale etmemesi gerektiğini savundu. Amerika Başkan Yardımcısı Dick Cheney, geçen hafta, Tahran ın nükleer silah edinmesi durumunda, Đsrail in bir saldırı düzenleyebileceğinden kaygılandığını dile getirmişti. Bu arada, Đsrail istihbarat teşkilatı MOSSAD ın başkanı Meir Dagan, Đran ın nükleer programının pek yakında geri dönülmez bir aşamaya varacağını açıkladı. Đran, gizlice nükleer silah ürettiği suçlamasını ısrarla reddediyor. Đsrail, 1981 yılında Irak ın nükleer reaktörünü havadan bombalayarak kullanılmaz hale getirmişti.(voanews) Suriye Devlet Başkanı Beşar Esad ülkesinin Rusya dan füze satın almaya çalıştığı yolundaki haberleri yalanladı. Rus basın yayın organlarına göre Esad, Rusya Savunma Bakanı Sergei Đvanov un da aynı şeyleri söylediğine dikkati çekti. Đvanov ve diğer Rus yetkililer, Moskova nın, Şam hükümetine omuzdan atılan SA-18 ve karadan karaya Đskender-E füzeleri satmayı planladığı yolundaki haberlerin asılsız olduğu söylemişlerdi. Amerika ve Đsrail, Suriye ye bu füzelerden satmaması için Rusya ya ağrı baskı yapıyor. Rus Đskender füzeleri Đsrail in her yerini vuracak güçte. Đsrail, omuzdan ateşlenen SA-18 füzelerininse Hizbullah ın eline geçmesinden kaygı duyuyor.(voanews) Avrupa Birliği Avrupa Birliği Komisyonu'nun adalet, güvenlik ve özgürlükten sorumlu üyesi Franco Frattini, Türkiye'nin AB'ye tam üyeliğini hedefleyecek olan müzakerelerin Đslam dünyasıyla ilişkiler bağlamında da olumlu bir katkı niteliği taşıyacağını söyledi. Frattini, ''Halkı Müslüman, devleti laik olan Türkiye, Đslam dünyası için bir örnek teşkil edecektir'' dedi. Franco Frattini, bugün Roma'daki Yabancı Basın Merkezi'nde düzenlediği basın toplantısında, gazetecilerden gelen sorulan üzerine Türkiye-AB ilişkilerine de değindi. Türkiye'nin AB üyeliğinin Avrupa için de çok önemli olduğuna işaret eden Frattini, şunları kaydetti: ''Türkiye Avrupa için bir kilit ülkedir. Bu ülkeden, başta müzakerelerdeki en hassas konulardan biri durumundaki insan hakları olmak üzere Avrupa standartlarını yakalamasını istiyoruz. Avrupa Birliği'ne girmek isteyen, halkı Müslüman, devleti laik olan Türkiye, Đslam dünyası için bir örnek teşkil edecektir.'' Franco Frattini, bunun Đslam ülkelerinin modernleşme sürecini de olumlu yönde etkileyeceğini belirterek, ''Kurumlarını modernleştirmek isteyen, ancak dayatılmış bir modeli de kabul etmeyen Đslam dünyasını özendirmek durumundayız'' dedi. Türkiye ile tam üyelik müzakerelerine ekimde başlanmasının, AB ile Akdeniz ülkeleri arasındaki diyalogu da canlandıracağına inandığını söyleyen Frattini, ''Avrupa-Akdeniz Ortaklığı, Barcelona'da bundan on yıl önce ilan edilmiş olmasına karşın, elde edilen neticeler beklentilerin altında olmuştur. Bu sürecin yeniden canlandırılması gerekiyor'' diye konuştu. (AA)(LG-ŞYM-ŞP) 4
Kısa Kısa Dünya BM Genel Kurulu, tarihinde ilk kez Yahudi soykırımını özel bir oturumla anarken, toplantıda söz alan Ermenistan Dışişleri Bakanı Vartan Oskanyan, Ermeni soykırımı iddialarını gündeme getirdi ve dünyayı soykırım tehdidiyle etkili biçimde mücadele etmeye çağırdı. Yahudilerin ve Ermenilerin, Adolf Hitler nedeniyle sonsuza kadar birbirlerine bağlandıklarını kaydeden Oskanyan, Hitler in, Polonya yı işgal etmeden önce, bugün Ermenilerin yok edilişinden kim söz ediyor ki diye sorduğunu hatırlattı.(bbc) Ukrayna nın yeni Cumhurbaşkanı Viktor Yuşçenko, Rusya yı ebedi ortak diye niteledi. Yuşçenko nun bu ifadesi, seçimlerde rakip partiye destek veren Moskova yla ilişkileri yumuşatmaya çalışması olarak değerlendirildi. Görevine başlar başlamaz Moskova ya giden Yuşçenko, bugün Kremlin de Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin le görüştü. Görüşme sırasında Putin, iki ülke ilişkilerinde ileriye baktığını ve ikili ticaretin geliştirilmesini hedeflediğini söyledi.(voanews) Dünya Ekonomik Forumu hükümetlerin ve şirketlerin dünyanın başlıca sorunlarını çözme konusunda verdikleri sözü çiğnediklerini bildirdi. Merkezi Cenevre deki kuruluşun yayınladığı yıllık raporda, dünya liderlerinin çevrenin hızla bozulması, sıtma ve AIDS ile yoksulluk ve açlıkla mücadeleye yeterince ağırlık vermedikleri belirtiliyor. Raporda ayrıca Irak ve Sudan daki savaşların, uluslar arası barış ve güvenlik mekanizmalarının yetersizliğini gösterdiğine de işaret ediliyor. Rapor, Birleşmiş Milletlerin 2000 yılında bir çok dünya liderinin New York ta bir araya getiren Milenyum Zirvesi nde alınan kararlarla, beş yılda yapılanlar arasındaki derin uçurumun, büyük hayal kırıklığı yarattığını vurguluyor. (VOANEWS) Gazete Başlıkları Irak'ta seçimler yaklaşırken Financial Times, Kerkük'te evlerinden ayrılmış Kürtlere oy verme hakkı verilmesinin bu bölgede seçimin sonucunu değiştirebileceğini belirtiyor. Gazete, bölgeye dönen Kürtlerin, Kürdistan Yurtsever Cephesi ve Kürdistan Demokrat Partisinin seçimi boykot tehdidinden sonra, Kerkük içinde oy kullanma hakkına kavuştuğunu belirtiyor. "Irak seçim komisyonuna göre bu karar fazladan 100 bin Kürt'ün oy kullanmasını sağlayacak ve bu da bölge meclisinde dengelerin Kürtler lehine kaymasını artıracaktır. Kürtler seçimde zaferi, Kerkük'ü özerk Kürt bölgesine dahil etme yolunda bir adım olarak görüyor. Cesaretlerini artıran bir unsur da Ankara'nın Avrupa Birliği ile görüşmeleri ivme kazandıkça Kerkük konusunda Türkiye'nin muhalefetinin zayıflayacağı görüşü." Financial Times ayrıca başyazısında da ülkede Şii denetiminin artmasıyla sadece Irak içinde değil bölge genelinde de mezhep çatışması korkusunun arttığını kaydediyor. 'Irak'ın çoğu komşusu Sünni ve Şiilikten hiç hazzetmiyorlar; Irak içinde bir mezhep kavgası başlarsa tüm bölgeyi içine çekebilir' yorumunu yapan Financial Times şu saptamayı yapıyor: "Irak'ın işgal edildiği gün Arap dünyasındaki statüko sona erdi. Bundan böyle bölge için yeni bir vizyon geliştirirken başlangıç noktası, bu olmalı." 5
Ukrayna da yemin ederek görevi devralan devlet başkanı Viktor Yuşçenko'nun dünkü Rusya ziyareti, Avrupa gazetelerinde geniş yer bulmaya devam ediyor. Alman Die Tageszeitung, başbakanlığa Yulia Timoşenko'nun aday gösterilmesi konusunda "kavgacı Yulia, Kremlin için bir boğanın önünde kızıl örtü sallamak gibi" benzetmesini yapıyor. "Kremlin bu atamayı olsa olsa yeni bir aşağılanma olarak görebilir" Đngiltere'de Guardian, Timoşenko'yu tanıtmaya girişiyor. "Turuncu devrimin başını çeken 44 yaşındaki eski başbakan yardımcısı, doğalgaz alanında önde gelen zengin bir milyarder. Servetinin kaynağı sorgulanıyor ve geçen yıl Rus makamları hakkında rüşvet gerekçesiyle tutuklama emri çıkardı." Der Tagesspiegel "Avrupa Birliği Ukrayna konusunda son derece ihtiyatlı davranıyor ve önce Türkiye konusunda odaklanmaya çalışıyor" diyor: "Muzaffer Ukraynalı devrimciler de bu durumu telafi etmek için önce doğu komşularını ziyaret ediyorlar." Times'ın dış haber editörü Bronwen Maddox, "Yuşçenko'nun başkanlığı üzerinden 48 saat bile geçmemiş olsa da ülkeyi Avrupa Birliği'ne dahil etme yolundaki ivme durdurulamaz görünüyor" diyor ve bu noktada Türkiye'nin durumuyla karşılaştırmalara girişiyor: "Türkiye kaygılanmalı... Pek çok ülkede, özellikle de Orta Avrupa'da Türkiye'yi kulübe kabul etmektense Ukrayna'yı kucaklamak çok daha fazla destek buluyor. Bu da Avrupalı diplomatlar için bir açmaz. Ne Yuşçenko'yu baltalar durumda görünmek istiyorlar ne AB kapılarının ardına kadar açık olduğu izlenimini vermek. Ne de Türkiye'nin üyelik sürecini baltalamak." Türkiye konusunda Avrupa içinde derin bölünmeler olduğuna dikkat çeken Maddox, Belçika iktidar partisinin Avrupa anayasasını referanduma sunma önerisini desteklemekten, konunun bir 'Türkiye referandumu'na dönüşmesi endişesiyle vazgeçtiğini vurguluyor. Türkiye için Ukrayna tehdidi henüz belirginleşmiş değil diyen Maddox, uyarılarını da sürdürüyor. "Ama eski üyeler, yeni ülkelerin katılımı için "bir hazım dönemi" gerektiğini düşünüyor. Seçmenler de ansızın kulübün artık ağzına dek dolduğuna hükmedebilir." Times'ın dış haberler editörüne göre bu nedenlerle şimdilik Ukrayna ile daha yakın bağlar sağlayacak 10 maddelik bir planla yetinilecek. Türkiye konusundaki tartışmalar bugün yeniden Fransız meclisine taşınıyor. Le Figaro, asıl amacı Fransa anayasasında değişiklik yaparak, Avrupa anayasası hakkındaki referanduma hukuki altyapı hazırlamak olan oturumu, bir savaşa benzetiyor. "Anayasanın değişeceği baştan belli bir sonuç olsa da, bu oturum büyük bir referandum savaşının da başlangıcı olacak. Đşte bu savaşın sonucunun ne olacağı o kadar net değil. Çünkü Türkiye meselesi işleri karıştırabilir. Oturum sırasında hükümet, anayasa ve Türkiye konularının birbiriyle bağlantılı olmadığını açıklamak için büyük bir çaba harcamak durumunda kalacak" Liberation da bu oturum için savaş benzetmesini kullanan bir diğer gazete... "Türkiye'nin AB üyeliğine karşı çıkanlar oturumu savlarını açıklamak için bir fırsat olarak görüyor."diyor Liberation. 6
Đngiliz Daily Telegraph, Guantanamo Üssü'nde tutulan 23 El Kaide zanlısının, 2003 yılında peş peşe intihar etmeye çalıştığının ortaya çıktığını duyuruyor ilk sayfasında. Kendilerini asmaya ya da boğmaya çalışan tutsaklardan ölen olmamış. Pentagon'un bu olayı başta yalanladığı vurgulanırken, yetkililerin "gerçek bir intihar girişimi ile sadece sembolik olması düşünülen ve ölümle sonuçlanamayacak koordinasyon içindeki bir eylem arasında fark olduğu" açıklamasına yer veriyor gazete. "Ancak" diyor Daily Telegraph, bu durum Uluslararası Af Örgütü'nün Amerikan ordusunu bu olayları örtbas etmeye çalışmakla suçlamasına yol açtı. 7